۶)کنترل رفتار:

این خرده مقیاس استانداردها و آزادی های رفتار را توصیف می‌کند. در واقع الگویی است که خانواده برای اداره کردن رفتار در سه موقعیت (جسمی،روانی و زیستی- اجتماعی)اتخاذ می‌کند. کاراترین شیوه کنترل رفتار نوع انعطاف پذیر آن و ناکاراترین آن نوع بی قید و آشفته است (روی ۱۹۹۰،کیت نر و همکاران ۱۹۹۶؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵). سئوالاتی که خرده مقیاس کنترل رفتار را در پرسشنامه ابزار سنجش خانواده اندازه می گیرند عبارتنداز: ۴۴،۳۲،۲۷،۱۷ ،۷،۴۷ ،۵۸،۵۵،۴۸، و در کل ۹ سئوال است.

۷)عملکرد کلی خانواده:

این خرده مقیاس توانایی خانواده را در مواجهه با خصوصیات ساختاری، شغلی و تعاملی معین می‌کند. در واقع میزان سلامت یا آسیب خانواده را به طور کلی مورد سنجش قرار می‌دهد.

سئوالاتی که این خرده مقیاس را در پرسشنامه ابزار سنجش خانواده اندازه می گیرند عبارتند از: ۵۶،۵۱،۴۶،۴۱،۳۶،۳۱،۲۶،۲۰،۱۶،۱۱،۸،۶ ،۱، و در کل ۱۳ سئوال است.

روش اجرا و نمره گذاری ابزار سنجش خانواده (FAD)

این پرسشنامه از نوع مداد- کاغذی است و می‌تواند به صورت گروهی یا فردی اجرا شود. در این پژوهش اجرا به صورت فردی بود. سپس توضیحاتی درباره اهداف پژوهش و تأکید بر محرمانه ماندن نتایج پرسشنامه توسط پژوهشگر ارائه شد، تا آزمودنی ها با آسودگی خاطر به سئوالات پاسخ دهند. پرسشنامه ۶۰ سئوالی بوده و به هر سئوال نمره ای بین۱ تا۴ تعلق می‌گیرد. نحوه نمره گذاری ‌به این شکل است:

کاملا موافق ۱ نمره . موافق ۲ نمره . مخالف ۳ نمره . کاملا مخالف ۴نمره.

نمره بالا نشانه ناکارایی خانواده و نمره های پایین نشان دهنده کارایی خانواده می‌باشد.

حداکثر نمره آزمون ۲۴۰ و حداقل ۶۰ نمره است . پرسش هایی که توصیف کننده کارایی ناسالم خانواده هستند عبارتنداز:

۱،۴،۵،۷،۸،۹،۱۳،۱۴،۱۵،۱۷،۱۹،۲۱،۲۲،۲۳،۲۵،۲۸،۳۱،

۳۳،۳۴،۳۵،۳۷،۳۹،۴۱،۴۲،۴۴،۴۵،۴۷،۴۸،۵۱،۵۲،۵۳،۵۴،۵۸،

این پرسش ها نمره معکوس می گیرند. نمرات کمتر نشانه کارایی سالمتر است. معدل پاسخ به سئوال ها که هر یک بین نمره ۱ (سالم) تا نمره ۴ (ناسالم) می شود برای به دست آوردن نمرات هفت مقیاس محاسبه می‌گردد (ثنایی۱۳۷۹؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵).

اعتبار^[۱۰۸]

ابزار سنجش خانواده با ضریب آلفای خرده مقیاس های خود از ۷۲/ . تا ۹۲/ . از همسانی درونی نسبتاً خوبی بر خوردار است. میر عنایت (۱۳۷۸؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵) در پژوهش خود تحت عنوان مقایسه سلامت عمومی دانشجویان مجرد و متاهل ۲۰-۳۰ ساله شهرستان خمینی شهر، برای تعیین ضرایب اعتبار(هماهنگی درونی )نمرات ۵۰ دانشجوی شرکت کننده در مطالعه مقدماتی، در خرده مقیاس های تشکیل دهنده ابزار سنجش خانواده به نتایج زیر دست یافت:

ردیف عنوان خرده مقیاس ضریب آلفای کرونباخ میانگین انحراف استاندارد ۱ حل مشکل ۶۳۲۹/ . ۰۸/۱۵ ۴۱۹/۲ ۲ ارتباط ۹۲۳۶/ . ۶۰/۱۴ ۰۵۷/۳ ۳ نقش ها ۴۸۸۰/ . ۵۸/۲۲ ۲۰۸/۳ ۴ همراهی عاطفی ۵۶۱۴/ . ۸۰/۱۷ ۱۳۰/۳ ۵ آمیختگی عاطفی ۷۴۵۵/ . ۷۰/۱۸ ۱۸۱/۴ ۶ کنترل رفتار ۵۹۸۰/ . ۵۶/۲۰ ۵۷۰/۳ ۷ عملکرد کلی ۷۴۴۴/ . ۹۴/۲۸ ۰۶۱/۵ کل مقیاس ۹۰۹۷/ . ۶۳/۱۳۸ ۶۳۳/۲۰

ضریب آلفای کل مقیاس و خرده مقیاس های حل مشکل، ارتباط، نقش ها، همراهی عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی در پژوهش رضایی به ترتیب عبارتند از:

۹۱/ . ۶۶/ . ۶۷/ . ۶۳/ . ۴۲/ . ۶۱/ . ۳۸/ . ۷۳/ .

روایی^[۱۰۹]

اگر خرده مقیاس عملکرد کلی را از تجزیه و تحلیل ها خارج کنیم، شش خرده مقیاس دیگر این ابزار از استقلال نسبی برخوردارند. ابزار سنجش خانواده دارای روایی هم زمان و پیش بین است. این ابزار در یک مطالعه مستقل برای ۱۷۸ زوج حدوداً ۶۰ ساله با مقیاس زناشویی لاک والاس همبستگی متوسط داشت و توانایی نسبتاً خوبی برای پیش‌بینی نمرات مقیاس روحیه سالمندی فیلادلفیا نشان داده است، به علاوه این ابزار با قدرت متمایزسازی اعضای خانواده های بالینی و غیر بالینی در هر هفت خرده مقیاس خود دارای روایی خوبی برای ‌گروه‌های شناخته شده است (ثنایی ۱۳۷۹؛ یه نقل از امینی، ۱۳۸۵). نجاریان (۱۳۸۱؛به نقل از اصلانی۱۳۸۳) در پژوهشی با عنوان بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس خانواده با گروه نمونه ای متشکل از ۵۱۰ دانشجوی دانشگاه تهران، اعتبار این آزمون را که با روش تحلیل عاملی محاسبه نموده بود، ۹۳/ . گزارش کرد که در سطح( ۰۰۱/ .>(P معنی دار است.

روش اجرا:

در ابتدا به منظوری اجرای پیش آزمون توضیحاتی کامل ‌در مورد روند اجرای پژوهش و همچنین نحوه­ پرکردن پرسشنامه ارائه می شود و پس از برقراری ارتباط مناسب و کاهش حساسیت آزمودنی ها به فضای پژوهشی، از آن هاخواسته می شود که نسبت به تکمیل پرسشنامه اقدام کنند. سپس کلاس­ها برای گروه آزمایش در طول ۷ جلسه و هفته­ای یکبار به مدت یک ساعت و نیم برگزار می شود. در آخرین جلسه نیز هر دو گروه آزمایش و گواه پرسشنامه عملکرد خانواده را تکمیل می‌کنند.

خلاصه­ای از جلسات آموزشی به شرح زیر است: جلسه اول: معارفه گروه و اعضا با یک دیگر، آشنایی با روش کار و ساختار جلسات، بررسی انتظارات از برنامه آموزش. جلسه دوم: افزایش خودآگاهی، تأکید بر اهمیت خودباوری. جلسه سوم: شناسایی باورها و انتظارات زوج­ها درباره خوشبختی، نشان دادن تأثیرباورها بر احساسات و رفتار فرد، آموزش .A-B-C جلسه چهارم: آموزش مهارت­ های گوش دادن: توجه کردن بی واسطه، انعکاس احساسات و محتوا،خلاصه کردن جلسه پنجم: آموزش مهارت­ های حرف زدن: رعایت اصول مذاکره و صحبت بین دو نفر در جایگاه برابر، احترام گذاشتن به طرف مقابل حتی در صورت مخالف بودن با عقیده او. جلسه ششم: ارزیابی مهارت­ های حل تعارض، آموزش و تمرین مهارت­ های حل تعارض. جلسه هفتم: جمع بندی و ‌پاسخ‌گویی‌ به سؤالات، اجرای پس آزمون.

روش تجزیه و تحلیل داده ها

در این تحقیق با بهره گرفتن از نرم­افزارSPSS ، داده ­ها را در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار می‌گیرد که ضمن کدگذاری و ورود داده ­ها به برنامه مذکور از انواع میانگین، فراوانی و انحراف معیار استفاده می­ شود. در ادامه با بهره گرفتن از آمار استنباطی به تجزیه و تحلیل متغیرهای و بررسی معناداری آن ها پرداخته می­ شود، در این پژوهش برای بررسی فرضیات تحقیق از آزمون ضریب آزمون تفاوت میانگین­ها و تحلیل کواریانس استفاده شد.

فصل چهارم