چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………1
فصـــل اول
کـلیـــات پژوهــــش
1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..3
1-2- تعریف و بیان مساله پژوهش………………………………………………………………………………………………………4
1-3- اهمیت موضوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….6
1-4- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………8
1-5- قلمرو پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..8
1-6- فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………9
1-7- بیان متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی…………………………………………………………………..9
1-8- شرح مفاهیم و اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………..10
1-8-1- تعاریف مفهومی……………………………………………………………………………………………………………..10
1-8-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………12
فصـــل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………15
2-2- مبانی نظری پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..15
2-2-1- دانش: تعاریف و دستهبندیها…………………………………………………………………………………………..15
2-2-1-1- تعریف دانش……………………………………………………………………………………………………….17
2-2-1-2- دستهبندی دانش………………………………………………………………………………………………….19
2-2-2- مدیریت دانش………………………………………………………………………………………………………………..22
2-2-2-1- تعاریف مدیریت دانش………………………………………………………………………………………… 23
2-2-2-2- اهمیت مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………25
2-2-2-3- مدیریت دانش و یادگیری سازمانی………………………………………………………………………….26
2-2-2-4- مزایای مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………27
2-2-2-4- فرآیند مدیریت دانش …………………………………………………………………………………………..30
2-2-2-4-1- فرآیند کسب دانش……………………………………………………………………………………..32
2-2-2-4-2- فرآیند تبدیل دانش……………………………………………………………………………………..33
2-2-2-4-3- فرآیند محافظت از دانش……………………………………………………………………………..35
2-2-2-4-4- کاربرد دانش………………………………………………………………………………………………36
2-2-2-5- مدیریت دانش در صنعت بیمه………………………………………………………………………………..37
2-2-3- تکنولوژی اطلاعات……………………………………………………………………………………………………….38
2-2-3-1- تعریف تکنولوژی اطلاعات……………………………………………………………………………………39
2-2-3-2- اثرات بکارگیری تکنولوژی اطلاعات در سازمانها…………………………………………………….40
2-2-3-3- تکنولوژی اطلاعات در صنعت بیمه…………………………………………………………………………41
2-2-3-4- رابطه تکنولوژی اطلاعات و مدیریت دانش………………………………………………………………43
2-2-3-4-1- تشریح الگوی چرخه دانش به کمک فناوری اطلاعات…………………………………….46
2-2-3-4-2- فناوریهای پشتیبان مدیریت دانش……………………………………………………………….47
2-2-3-4-3- بخشی از مزایای بکارگیری فناوری اطلاعات در سیستم مدیریت دانش……………..48
2-2-4- مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………………………………..48
2-2-4-1- مفهوم مزیت رقابتی پایدار……………………………………………………………………………………..50
2-2-4-2- دیدگاه منبع محور به شرکت…………………………………………………………………………………..51
2-2-4-3- دانش به عنوان منبع مزیت رقابتی……………………………………………………………………………54
2-2-5- جمعبندی مبانی نظری…………………………………………………………………………………………………..54
2-2-6- صنعت بیمه………………………………………………………………………………………………………………….58
2-2-6-1- تاریخچه بیمه در ایران…………………………………………………………………………………………..59
2-3- پیشینهی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….61
2-3-1- پژوهشهای انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………61
2-3-2-پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور………………………………………………………………………..64
فصــــل ســــوم
روش شناسی پژوهــــش
3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………67
3-2- روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….67
این مطلب را هم بخوانید :
3-3- جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………..68
3-4- روش نمونهگیری…………………………………………………………………………………………………………………….68
3-5- منابع و ابزار گردآوری دادهها و اطلاعات…………………………………………………………………………………..70
3-5-1- تشریح پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………..70
3-5-1-1- روایی………………………………………………………………………………………………………………….72
3-5-1-2- پایایی………………………………………………………………………………………………………………….72
3-6- روش تجزیه و تحلیل دادهها…………………………………………………………………………………………………….74
فصــــل چهــــارم
تحــلیل یافتهها
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….79
4-2- یافتههای توصیفی متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………….79
4-3- تحلیل استنباطی دادهها……………………………………………………………………………………………………………..81
4-3-1- آزمون نرمالبودن متغیرها…………………………………………………………………………………………………81
4-3-2- آزمون فرضیهها ونتایج آن………………………………………………………………………………………………..82
4-3-2-1- آزمون فرضیهی فرعی اول……………………………………………………………………………………..82
4-3-2-2- آزمون فرضیهی فرعی دوم……………………………………………………………………………………..83
4-3-2-3- آزمون فرضیهی فرعی سوم…………………………………………………………………………………….84
4-3-2-4- آزمون فرضیهی فرعی چهارم………………………………………………………………………………….85
4-3-2-5-آزمون فرضیهی اصلی دوم و فرعی پنجم………………………………………………………………….86
4-4- آزمون رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………………..87
4-4-1- آزمون معنادار بودن رگرسیون…………………………………………………………………………………………..88
4-4-2- آزمون همخطی………………………………………………………………………………………………………………88
4-4-3- آزمون عدم خود همبستگی………………………………………………………………………………………………89
4-4-4-آزمون F لیمر و هاسمن……………………………………………………………………………………………………89
4-5- خلاصه یافتهها………………………………………………………………………………………………………………………..93
فصــــل پنجــــم
نتیجهگیــری و پیشنهـادها
5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………95
5-2- جمعبندی پژوهش………………………………………………………………………………………………………95
5-3- نتیجهگیری آزمون فرضیهها…………………………………………………………………………………………….96
5-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………….99
5-5- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی……………………………………………………………………………….100
5-6- محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 101
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..102
جداول پیوست……………………………………………………………………………………………………………………………….113 چکیده لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………………I
فهـــرست جداول
عنوان صفحه
جدول (2-1) ویژگیهای دانش صریح و ضمنی…………………………………………………………………………………..21
جدول (2-2) دیدگاههای مختلف راجع به فرآیند مدیریت دانش……………………………………………………………31
جدول (2-3) مراحل الگوی چرخه دانش به کمک فناوری اطلاعات………………………………………………………46
جدول (3-1) تشریح پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………….71
جدول (3-2) ضریب آلفای کرومباخ…………………………………………………………………………………………………..73
جدول (3-3) میزان پایایی کل سوالات……………………………………………………………………………………………….74
جدول (4-1) مشخصات دموگرافی…………………………………………………………………………………………………….80
جدول (4-2) آزمون نرمال بودن متغیرها……………………………………………………………………………………………..82
جدول (4-3) نتایج حاصل از آزمون پیرسون برای فرضیه اول………………………………………………………………..83
جدول (4-4) نتایج حاصل از آزمون پیرسون برای فرضیه دوم……………………………………………………………….84
جدول (4-5) نتایج حاصل از آزمون پیرسون برای فرضیه سوم………………………………………………………………85
جدول (4-6) نتایج حاصل از آزمون پیرسون برای فرضیه چهارم……………………………………………………………86
جدول (4-7) نتایج حاصل از آزمون پیرسون برای فرضیه پنجم……………………………………………………………..87
جدول (4-8) آزمون همخطی…………………………………………………………………………………………………………….88
جدول (4-9) آزمون F لیمر (همسانی عرض از مبدا مقاطع)…………………………………………………………………………..90
جدول (4-10) نتایج آزمون هاسمن (انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی)……………………………………………………………90
جدول (4-11) نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره……………………………………………………………………………91
جدول (4-12) خلاصه یافتهها…………………………………………………………………………………………………………..93
فهـــرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (1-1) مدل مفهومی………………………………………………………………………………………………………………….9
شکل (2-1) نقش تکنولوژی اطلاعات در مدیریت دانش………………………………………………………………………45
فهـــرست شکلها
عنوان صفحه
شکل (2-1) انواع دانش……………………………………………………………………………………………………………………20
شکل (2-2) قابلیت فرآیند مدیریت دانش گنجانده شده در مدل پژوهش……………………………………………….32
چکیده:
سازمانها برای حفظ بقای خود در دنیای رقابتی امروز راهی جز کسب مزیت رقابتی ندارند. از طرفی امروزه که عصر ارتباطات و اطلاعات است، تغییرات به قدری شدید شده که طول عمر فناوریها و محصولات را به حداقل رسانده است، در چنین شریطی خلق و حفظ پایدار مزیت رقابتی با تکیه بر قابلیتها و شایستگیهای سنتی و قدیمی برای حضور موفق بنگاه در محیط و بازارهای رقابتی کافی نیست. این امر مستلزم تدابیری نو و رویآوری به شایستگیهای جدیدی است که مبتنی بر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش است.بنابراین در دنیای امروز، مدیریت دانش و فناوری ارتباطات و اطلاعات از نقشی محوری در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی برای شرکتها برخوردار است.هدف اصلی این پژوهش «مطالعه تاثیرتکنولوژی اطلاعات واجرای فرآیند مدیریت دانش بر کسب مزیت رقابتی در بیمههای خصوصی شهر کرمانشاه از ابتدای خرداد 1392 تا انتهای شهریور 1392» بوده است که در این راستا مدیریت دانش از 4 جنبه کلی مورد بررسی قرار گرفت که شامل؛ فرایند کسب دانش، کاربرد دانش، تبدیل دانش و محافظت از دانش بوده است.برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران (برای جامعه محدود) استفاده شده است، که تعداد 130 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور جمعآوری اطلاعات مورد نیاز بخش ادبیات پژوهش و مبانی نظری ازروش کتابخانهای و دادههای مورد نیاز برای آزمون فرضیههای پژوهش از پرسشنامه استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای کسب دانش، تبدیل دانش، کاربرد دانش، محافظت از دانش و تکنولوژی اطلاعات تأثیر مستقیم، قوی و معناداری بر کسب مزیت رقابتی بیمههای خصوصی شهر کرمانشاه دارند و تأثیر تکنولوژی اطلاعات بر کسب مزیت رقابتی از بقیه متغیرها بیشتر است.
واژگان کلیدی:تکنولوژی اطلاعات، مدیریت دانش، مزیت رقابتی، بیمههای خصوصی
فصل اول:
کلیات پژوهش
1-1 مقدمه:
در عصر اطلاعات و ارتباطات،دیدگاهها و رویکردهای سنتی مربوط به مزیت رقابتی جوابگوی سازمانها در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی در راستای رقابتپذیری و پاسخ مناسب به الزامات محیط و بازار رقابتی نمیباشند. از این روی لازم است تا دیدگاه و رویکردی جدید مطابق با شرایط عصر حاضر در این زمینه توسعه داده شود (آقازاده واسفیدانی، 1386). از طرفی همزمان با روند فزایندهی تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که تمام ابعاد سازمان را تحت تاثیر قرار داده و انتظارات جدیدی را پدید آورده است، نقش وظایف مدیران و رهبران نیز به شدت دگرگون شده است. طی دهههای اخیر تحولات بنیادی در سازمانها به وجود آمده است و این تحولات موجب پیدایش اصول، روشها و مهارتهای نوینی شده که یکی از مهمترین آنها مدیریت دانش است (عباسزاده شهری و رجبلو، 1388).
نیاز به مدیریت دانش براساس رشد ادراک جامعه تجاری، از این واقعیت سرچشمه میگیرد که دانش در عملکرد سازمانی، دسترسی به مزیت رقابتی پایدار و تحقق استراتژیهای رقابتی عنصر مهمی تلقی میشود (رحیمنیا و همکاران، 1390).اکنونبحث مدیریت دانش بهیکیازموضوعاتاصلیدرپژوهشهایمدیریت درسراسردنیا تبدیل شده است (وانکورگ و نوناکا[1]، 2000) وآنرابهعنوانابزاریکلیدیبرایمدیریت کردناطلاعاتوابزاریاستراتژیکبرایمدیریت (مارتینسون[2]، 2000) و راهی موثر برای کسب مزیت رقابتی پایدار (بونچن و پیو[3]، 2002) میدانند.مدیریت دانش فرآیندی است که به سازمانها کمک میکند تا اطلاعات و مهارتهای مهم را که به عنوان حافظه سازمانی محسوب میشود و بهطور معمول به صورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر نمایند. این امر مدیریت سازمانها را برای حل مسائل یادگیری، برنامهریزی راهبردی و تصمیمگیریهای پویا بهصورت کارا و مؤثر قادر میسازد. بهطورکلی سازمانها به دو دسته داراییها (سرمایه) تکیه میکنند: داراییهای ملموس و ناملموس. آنچه تا چندی پیش مورد توجه سازمانها بود داراییهای ملموس مانند ماشینآلات و تجهیزات بود. اما امروزه سازمانها دریافتهاند که داراییهای ناملموس مانند دانش سازمانی و اطلاعات موجب موفقیت و بقای آنها میشود (احمدی، 1390).جوامع علمی و تجاری هر دو بر این باورند که سازمانهای دارای قدرت دانش میتوانند برتریهای بلندمدت خود را در عرصههای رقابتی حفظ کنند و به همین دلیل در سالهای اخیر مدیریت دانش به یک موضوع مهم و حیاتی
در سازمانها تبدیل شده است (بات[4]، 2001).
بنابراین در دنیای امروز، مدیریت دانش و فناوری ارتباطات و اطلاعات از نقشی محوری در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی برای شرکتها برخوردار است. با توجه به اینکه نقطه تمرکز مزیت رقابتی بر دانستن چگونگی انجام کارها قرار دارد تا در دسترسی به منابع و بازارهای خاص، لذا دانش و اطلاعات به عنوان مبنای اولیه دستیابی به شایستگیهای اصلی و کلید عملکرد برتر سازمان مطرح میشوند. به عبارت دیگر توانایی یک شرکت در ایجاد و حفظ مزیت رقابتی به دانش آن شرکت بستگی دارد (آقازاده واسفیدانی، 1386).
1-2 تعریف و بیان مساله پژوهش
سازمانها برای حفظ بقای خود در دنیای رقابتی امروز راهی جز کسب مزیت رقابتی ندارند (بارنی[5]، 1986). به دلیل اهمیت مزیت رقابتی در موفقیت بلندمدت شرکت، بسیاری از پژوهشگران بهطور مستقیم و یا غیرمستقیم به تلاش برای درک منشاء مزیت رقابتی پرداختهاند (پریم و باتلر[6]، 2001). از طرفی امروزه که عصر ارتباطات و اطلاعات است، سازمانها، محصولات، روابط و بهطورکلی کسبوکار آنها حالت مجازی و الکترونیکی به خود گرفته و تغییرات به قدری شدید شده که طول عمر فناوریها و محصولات را به حداقل رسانده است، در چنین شرایطی خلق و حفظ پایدار مزیت رقابتی با تکیه بر قابلتها و شایستگیهای سنتی و قدیمی برای حضور موفق بنگاه در محیط و بازارهای رقابتی کافی نیست. این امر مستلزم تدابیری نو و رویآوری به شایستگیهای جدیدی است که مبتنی بر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش است. بنابراین در دنیای امروز، مدیریت دانش و فناوری ارتباطات و اطلاعات از نقشی محوری در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی برای شرکتها برخوردار است. با توجه به اینکه نقطه تمرکز مزیت رقابتی بر دانستن چگونگی انجام کارها قرار دارد تا در دسترسی به منابع و بازارهای خاص، لذا دانش و اطلاعات به عنوان مبنای اولیه دستیابی به شایستگیهای اصلی و کلید عملکرد برتر سازمان مطرح میشوند. به عبارت دیگر توانایی یک شرکت در ایجاد و حفظ مزیت رقابتی به دانش آن شرکت بستگی دارد (آقازاده واسفیدانی، 1386).
در اقتصادهای دانش محور امروزی، دانش به عنوان منبع کلیدی محسوب میشود که باید همانند جریان نقدینگی، منابع انسانی و یا مواد اولیه مدیریت شود. در چنین شرایطی تنها سازمانهایی میتوانند عملکرد موفقیتآمیزی داشته باشند که بتوانند از دانش به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار بهره گیرند. از این رو مدیریت دانش به یکی از مهمترین وظایف سازمانهایی تبدیل شده است که تلاش میکنند به سازمان یادگیرنده تبدیل شوند. سازمانهایی که به طور موثر اقدام به کسب، خلق، انتقال دانش و استفاده از دانش برای اصلاح و بهبود فعالیتها و عملکرد خود میکنند (جعفری و همکاران، 1390). در واقع دانش میتواند مزیت رقابتی سازمانها تلقی شود و به آنها توانایی حیات، رقابت و پیشی گرفتن از سایرین را اعطا کند(موغلی، 1385). به نحوی که پیتر دراکر راز موفقیت سازمانها در قرن21 را مدیریت دانش میداند. اهمیت مدیریت دانش در قرن حاضر به حدی است که تیلور آن را حرکت و جنبشی میداند که عصر آینده را مسخر خود خواهد ساخت (عسگری، 1390).
عصر حاضر، عصر تغییر و تحول سریع دانش است هر پنج سال و نیم حجم دانش دو برابر میشود، در حالی که عمر متوسط آن کمتر از چهار سال است. در چنین شرایطی دانش به عنوان یک منبع ارزشمند استراتژیک و دارایی مطرح میشود که نیازمند مدیریت است. اگر به شرایط فوق، رقابت شدید موجود در بازار را نیز اضافه کنیم، اهمیت مدیریت کردن دانش موجود در شرکتهای بیمهای در اقتصاد دانش محور کنونی دو چندان میشود (جلالی و همکاران، 1386).
در دنیای امروز بیمه از صنایع بسیار با ارزش جامعه است و به چنان جایگاهی رسیده است که میتواند با ایجاد اطمینان در مجموعه فعالیتهای اقتصادی کشورها، نقش کلیدی را در توسعه اجتماعی و اقتصادی ایفا کند. به عبارت دیگر امروزه تمامی جوامع توسعهگرا، بیمه را عامل مهمی در توسعه کشور میدانند زیرا که معتقدند بیمه در رشد بخشهای مختلف اقتصادی نقش برجستهای ایفا میکند (یوسفی، 1390). صنعت بیمه از صنایع خدماتی است که همواره رقابتپذیری در آن معنادار بوده است. ایجاد سیستم مدیریت دانش موثر از عوامل کلیدی در بهبود فرآیندهای کسبوکار در شرکتهای بیمه است، بنابراین این شرکتها برای بقا در بازار به شدت رقابتی کنونی، ناگزیر به سرمایهگذاری در این حیطه هستند(زعفریان و میرزاییرابر، 1390).
این پژوهش با توجه به اهمیت مدیریت دانش و تکنولوژی اطلاعات در صنعت بیمه در پی دستیابی به شناخت تاثیر فرآیند مدیریت دانش و تکنولوژی اطلاعات بر کسب مزیت رقابتی است. در همین راستا پژوهشگر تلاش میکند تا چگونگی ارتباط میان مدیریت دانش و مزیت رقابتی را با چهار فرآیند مدیریت دانش، شامل کسب دانش، تبدیل دانش، محافظت از دانش و کاربرد دانش جستجو کند و میزان اثرپذیری مدیریت دانش بر کسب مزیت رقابتی را مورد آزمون قرار دهد.از طرفی ادبیات منبع محور اشاره دارد که مزیتهای رقابتی، با استفاده از دانش ایجاد شود و پایدار بماند. بنابراین دیدگاه منبع محور یک تئوری مناسب برای بیان ماهیت روابط بین مدیریت دانش و مزیت رقابتی است. از این رو در این پژوهش رابطه بین مدیریت دانش و مزیت رقابتی را از دیدگاه منبع محور مورد بررسی قرار میدهیم.
1-3 اهمیت موضوع پژوهش:
در عصر اطلاعات و ارتباطات، دیدگاهها و رویکردهای سنتی مربوط به مزیت رقابتی جوابگوی سازمانها در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی در راستای رقابتپذیری و پاسخ مناسب به الزامات محیط و بازار رقابتی نمیباشند. از این روی لازم است تا دیدگاه و رویکردی جدید مطابق با شرایط عصر حاضر در این زمینه توسعه داده شود (آقازاده واسفیدانی، 1386). از طرفی همزمان با روند فزایندهی تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که تمام ابعاد سازمان را تحت تاثیر قرار داده و انتظارات جدیدی را پدید آورده است، نقش وظایف مدیران و رهبران نیز به شدت دگرگون شده است. طی دهههای اخیر تحولات بنیادی در سازمانها به وجود آمده است و این تحولات موجب پیدایش اصول، روشها و مهارتهای نوینی شده که یکی از مهمترین آنها مدیریت دانش است. مدیریت دانش به فرآیند شناسایی، انتخاب، سازماندهی، تلخیص و دستهبندی اطلاعات ضروری برای کسبوکار شرکت اشاره دارد به گونهای که عملکرد کارکنان و مزیت رقابتی را بهبود بخشد (عباسزاده شهری و رجبلو، 1388).
به عقیده مارتین افزایش سرعت جهانی شدن و تقابل تکنولوژی وتغییرات سازمانی از دلایل اهمیت یافتن مقوله دانش است (مارتین[7]، 2000). بدیهی است در عصری که دانش به عنوان مهمترین عامل ایجاد کننده ارزش و مزیت رقابتی شرکتها به شمار میآید مدیریت دانش نیز از ضروریترین فعالیتهای مدیریت نوین است. به طوری که پیتر دراکر راز موفقیت سازمانها در قرن 21 را مدیریت دانش میداند. اهمیت مدیریت دانش در قرن حاظر به حدی است که تیلور آن را حرکت و جنبشی میداند که عصر آینده را مسخر خود خواهد ساخت (عسگری، 1390). یکی دیگر از موضوعات مهم که بر مدیریت دانش سازمانی هم اثرگذار است تکنولوژی اطلاعات است که پیشرفتهای شگرف و خیرهکنندهای داشته است. این امر باعث توجه و سرمایهگذاری قابل توجه سازمانها گردیده است. تغییرات فناوری، دانشی است که کلید منابع رقابتهای صنعتی و رشد اقتصادی را تشکیل میدهد. فنآوری اطلاعات شاهراهی است که به قلمرو جدیدی از تواناییها و نوآوریهای فنآوری میانجامد و ما را وارد اقتصاد فراصنعتی و جامعه اطلاعات محور میکند (کاظمی و همکاران، 1387).