1-7-1-تعریف نظری………………………………………………………………………………………………………………………………………….10
1-7-2-تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………………………………………………11
فصل دوم :ادبیات وپیشینه تحقیق
1-2-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………14
2-2-مفهوم سرمایه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14
2-3-مفهوم اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..15
2-4-انواع سرمایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..15
2-5-آیا مفهوم “سرمایه”برای درک روابط اجتماعی مناسب است؟…………………………………………………………………………….16
2-6-سیر تاریخی تحولات سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………17
2-7-تعریف سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………………………..18
2-8-هدف سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………24
2-9-سرمایه اجتماعی چه ایده هایی را با خود آورده است؟……………………………………………………………………………………….25
2-10-سرمایه انسانی وسرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………….26
2-11- مولفه ای کلیدی وشاخص های سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………….28
2-12- چگونگی افزایش موجودی سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………35
2-13-دیدگاه های مطرح در سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………….38
2-14- پیامدهای مثبت سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………39
2-15-روشهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی …………………………………………………………………………………………………………….40
2-16- نمونه ای از تهدیدات سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………..40
2-17- منفعت عمومی سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………41
2-18- رویکردهای سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………..41
2-19- بررسی ارتباط عناصر سرمایه اجتماعی و کارکردهای دولت، صنعت و دانشگاه …………………………………………… 42
2-19-1- دولت و کارکردهای آن در رابطه با صنعت و دانشگاه………………………………………………………………………………….42
2-19-2- صنعت و کارکردهای آن در رابطه با دولت و دانشگاه………………………………………………………………………………….43
2-19-3- دانشگاهخ و کارکردهای آن در رابطه با دولت و صنعت………………………………………………………………………………43
2-20- اهمیت سرمایه اجتماعی در بحث های سازمان و مدیریت……………………………………………………………………………..45
2-21- مفاهیم و تعاریف کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………………………………..46
2-22- کارآفرین کیست……………………………………………………………………………………………………………………………………………….50
2-23- ویژگی های کارآفرینان…………………………………………………………………………………………………………………………………….50
2-24- کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..52
2-25- اهمیت و ضرورت کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………………………………………………………..60
2-26- عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………….60
2-26-1- توسعه فرهنگ کارآفرینانه سازمانی…………………………………………………………………………………………………………..62
2-26-2- قابلیت مدیران کارآفرین……………………………………………………………………………………………………………………………63
2-26-3- فرهنگ سازمان کارآفرین………………………………………………………………………………………………………………………….64
2-26-4- فضای خلاق………………………………………………………………………………………………………………………………………………65
2-26-5- اختصاص فضای لازم برای ارائه افکار خلاق……………………………………………………………………………………………..65
2-26-6- برقراری یک سیستم پیشنهادی………………………………………………………………………………………………………………65
2-26-7- ایجاد واحد مخصوص خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………………66
2-26-8- آموزش خلاقیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..66
2-27- تدوین برنامه های فعالیت کاری در کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………67
2-28- تعهد سازمانی به مفهوم کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………….68
2-29- محیط مناسب برای کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………………..68
2-30- مشخصات سازمان های کارآفرین…………………………………………………………………………………………………………………….70
2-31- مدیریت کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….71
2-32- ویژگی های رهبری کارآفرین سازمانی……………………………………………………………………………………………………………72
2-33- کارآفرینی دانشگاه و آموزش عالی………………………………………………………………………………………………………………….72
2-34- استراتژی های کارآفرینی در سازمان…………………………………………………………………………………………………………….75
2-35- استراتژی های کارآفرینی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………….75
2-36- برنامه ریزی برای کارآفرینی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………76
2-36-1- تعیین الگوی کارآفرینی سازمانی………………………………………………………………………………………………………………77
2-37- فرآیندی برای کارآفرین سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………..77
2-38- مراحل فرآیند کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………78
2-39- برخی ازمهمترین اصول نوآوری……………………………………………………………………………………………………………………….79
2-40- عوامل موفقیت کارآفرینان سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………79
2-41- مشخصات کارآفرینان سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………….80
این مطلب را هم بخوانید :
2-42- تاثیر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و منافع حاصل از کارآفرینی……………………………………………………..81
2-43- مشخصات محیط های جذاب برای کارآفرینی……………………………………………………………………………………………….82
2-44- ارزیابی و اداره طرح های کارآفرینانه سازمان……………………………………………………………………………………………….82
2-45- موانع رشد و توسعه کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………………………………………………….83
2-46- موانع و محدودیت های کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………..83
2-46-1- جبر و سکون در سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………84
2-46-2- دیوان سالاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………85
2-46-3- شیوه های نادرست پاداش………………………………………………………………………………………………………………………..85
2-46-4- نیاز به سودهای کوتاه مدت………………………………………………………………………………………………………………………85
2-47- سرمایه اجتماعی و کارآفرینی…………………………………………………………………………………………………………………………..86
2-48- رابطه سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………..86
2-49- چهارچوب مدل استون……………………………………………………………………………………………………………………………………..88
2-50- سرمایه اجتماعی مبتنی بر منطقه و کارآفرینی……………………………………………………………………………………………….91
2-51- سرمایه اجتماعی تسهیل کننده و بازدارنده کارآفرینی…………………………………………………………………………………….91
2-52- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………….92
2-53- دانشگاه کارآفرین به عنوان یک سازمان کارآفرین……………………………………………………………………………………………93
2-54- مدلهای کارآفرینی درون سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………..94
2-55- مدلهای سازمان کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………………………………….95
2-55-1- پژوهش های انجام شده مرتبط با کارآفرینی سازمانی داخل کشور………………………………………………………….96
2-55-2- پژوهش های انجام شده مرتبط با سرمایه اجتماعی در داخل کشور……………………………………………………..101
2-55-3- پژوهش های انجام شده مرتبط با سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی در داخل کشور………………….102
2-55-4- تحقیقات انجام شده مرتبط با سرمایه اجتماعی در خارج از کشور………………………………………………………..104
2-55-5- تحقیقات انجام شده مرتبط با کارآفرینی سازمانی در خارج از کشور……………………………………………………106
2-55-6- تحقیقات انجام شده مرتبط با سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی در خارج از کشور…………………….107
2-56- نتیجه گیری کلی از ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………109
2-57- چهرچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………111
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..114
3-2- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….114
3-3- جامهع آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………….114
3-4- حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………………………………….114
3-5- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………..115
3-6- ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………..115
3-6-1- پرسشنامه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………115
3-6-2- پرسشنامه کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………………………………………………116
3-7- اعتبار و روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………………117
3-7-1- اعتبار…………………………………………………………………………………………………………………………………………..117
3-7-2- روایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..118
3-8- روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………….118
3-9- روشهای تجزیه و تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………….119
3-9-1- روش توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………….119
3-9-2- روش استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………119
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….121
4-2- یافته های توصیفی، مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………………………………………………121
4-2-1- جدول فراوانی سن پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………..121
4-2-2- جدول فراوانی جنسیت پاسخگویان……………………………………………………………………………………………….123
4-2-3- جدول فراوانی توزیع پرسشنامه در آموزشکده های استان…………………………………………………………124
4-2-4- جدول فراوانی سمت پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………125
4-2-5- جدول فراوانی نوع استخدام پاسخگویان…………………………………………………………………………………………126
4-2-6- جدول فراوانی سابقه کارپاسخگویان………………………………………………………………………………………………127
4-3- آمار توصیفی مؤلفه های هر یک از متغیرهای مستقل و وابسته………………………………………………………….128
4-4- تحلیل استنباطی داده ها……………………………………………………………………………………………………………………….129
4-4-1- نتایج حاصل از فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………………………………………………129
4-4-2- نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول تحقیق………………………………………………………………………………………….130
4-4-3- نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم تحقیق………………………………………………………………………………………131
4-4-4- نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم تحقیق………………………………………………………………………………………132
4-4-5- نتایج حاصل از فرضیه فرعی چهارم تحقیق………………………………………………………………………………………133
4-4-6- نتایج حاصل از فرضیه فرعی پنجم تحقیق……………………………………………………………………………………..134
4-4-7- نتایج حاصل از فرضیه فرعی ششم تحقیق………………………………………………………………………………………134
4-4-8- نتایج حاصل از فرضیه فرعی هفتم تحقیق……………………………………………………………………………………….135
4-5- فرضیه جهت دار………………………………………………………………………………………………………………………………………..137
4-5-1- نتایج حاصل از یافته هایپژوهش……………………………………………………………………………………………………….137
4-5-2- نتایج حاصل از فرضیه جهت دار………………………………………………………………………………………………………138
4-6- بررسی تاثیر متغیرهای مداخله گر در تحقیق……………………………………………………………………………………………138
4-6-1- بررسی تاثیر جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………..138
4-6-2- بررسی تاثیر سن………………………………………………………………………………………………………………………………..139
4-6-3- بررسی تاثیر سابقه کار…………………………………………………………………………………………………………………………140
4-6-4- بررسی تاثیر سمت…………………………………………………………………………………………………………………….141
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- نتایج حاصل از فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………………………………………………..144
5-1-1- بحث و تفسیر…………………………………………………………………………………………………………………………..144
5-2- نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول…………………………………………………………………………………………………….145
5-2-1- بحث و تفسیر……………………………………………………………………………………………………………………………..145
5-3- نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………………….146
5-3-1- بحث و تفسیر……………………………………………………………………………………………………………………………….146
5-4- نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم………………………………………………………………………………………………………147
5-4-1- بحث و تفسیر………………………………………………………………………………………………………………………………147
5-5- نتایج حاصل از فرضیه فرعی چهارم………………………………………………………………………………………………….147
5-5-1- بحث و تفسیر………………………………………………………………………………………………………………………………..147
5-6- نتایج حاصل از فرضیه فرعی پنجم………………………………………………………………………………………………………149
5-6-1- بحث و تفسیر………………………………………………………………………………………………………………………………..149
5-7- نتایج حاصل از فرضیه فرعی ششم………………………………………………………………………………………………………150
5-7-1- بحث و تفسیر……………………………………………………………………………………………………………………………….150
5-8- نتایج حاصل از فرضیه فرعی هفتم……………………………………………………………………………………………………….151
5-8-1- بحث و تفسیر……………………………………………………………………………………………………………………………….151
5-9- نتایج حاصل از فرضیه جهت دار………………………………………………………………………………………………………….152
5-10- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………….152
5-11- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………153
5-12- پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………154
5-12-1- پیشنهادهای مبتنی بر فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………..154
5-12-2- پیشنهاد به مسئولان و برنامه ریزان در رابطه با کارآفرینی………………………………………………………..157
5-12-3- پیشنهاد به مسئولین در رابطه با سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………….158
5-12-4- پیشنهاد به سایر محققین……………………………………………………………………………………………………………….159
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….160
منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..166
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره(2-1) تعریف و سطوح تحلیل سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………….22
جدول شماره(2-2) ابعاد و مولفه های سرمایه اجتماعی و شناسایی شاخص های آن…………………………………………..33
جدول شماره(2-3) نوع سازمان ها و فعالیت آنها…………………………………………………………………………………………………….37
جدول شماره(2-5) اختلاف نظر کارآفرینان و مبتکران…………………………………………………………………………………………..55
جدول شماره(2-6) مقایسه ویژگی های سازمانهای سنتی و کارآفرین…………………………………………………………………..70
جدول شماره(2-7) سیر تحول کارآفرینی سازمانی…………………………………………………………………………………………………..74
جدول شماره(3-1) پرسشنامه سرمایه اجتماعی به تفکیک مولفه ها………………………………………………………………….116
جدول شماره(3-2) پرسشنامه کارآفرینی سازمانیبه تفکیک مولفه ها………………………………………………………………….116
جدول شماره(3-3) پایایی متغیرهای مستقل و وابسته…………………………………………………………………………………………117
جدول شماره(4-2-1) فراوانی سن پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………122
جدول شماره(4-2-2-) فراوانی جنسیت پاسخگویان……………………………………………………………………………………………123
جدول شماره(4-2-3) فراوانی توزیع پرسشنامه در آموزشکده های استان……………………………………………………………124
جدول شماره(4-2-4) فراوانی سمت پاسخگویان…………………………………………………………………………………………………125
جدول شماره(4-2-5) فراوانی نوع استخدام پاسخگویان………………………………………………………………………………………..126
جدول شماره(4-2-6) فراوانی سابقه کار پاسخگویان……………………………………………………………………………………………127
جدول شماره(4-3) آمار توصیفی مولفه ها……………………………………………………………………………………………………………128
جدول شماره(4-4-1) نتایج حاصل از فرضیه اصلی……………………………………………………………………………………………129
جدول شماره(4-4-2) نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول………………………………………………………………………………………130
جدول شماره(4-4-3) نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………..131
جدول شماره(4-4-4) نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………….132
جدول شماره(4-4-5) نتایج حاصل از فرضیه فرعی چهارم……………………………………………………………………………….133
جدول شماره(4-4-6) نتایج حاصل از فرضیه فرعی پنجم…………………………………………………………………………………….134
جدول شماره(4-4-7) نتایج حاصل از فرضیه فرعی ششم………………………………………………………………………………….135
جدول شماره(4-4-8) نتایج حاصل از فرضیه فرعی هفتم…………………………………………………………………………………..136
جدول شماره(4-5-1) نتایج حاصل ازیافته های پژوهش……………………………………………………………………………………..137
جدول شماره(4-5-2) نتایج حاصل ازفرضیه جهت دار…………………………………………………………………………………………138
جدول شماره(4-6-1) تاثیر جنسیت بر وضعیت کارآفرینی……………………………………………………………………………….138
جدول شماره(4-6-2) بررسی تاثیر سن بر وضعیت کارآفرینی…………………………………………………………………………..139
جدول شماره(4-6-3) تاثیر سابقه کار بر وضعیت کارآفرینی…………………………………………………………………………………140
جدول شماره(4-6-4) تاثیر سمت بر وضعیت کارآفرینی……………………………………………………………………………………141
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل شماره(2-1) سطوح سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………..27
شکل شماره(2-2) عناصر سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………44
شکل شماره(2-3) کارکردهای دولت………………………………………………………………………………………………………………………….44
شکل شماره(2-4) کارکردهای صنعت……………………………………………………………………………………………………………………….45
شکل شماره(2-5) کارکردهای دانشگاه………………………………………………………………………………………………………………………45
شکل شماره(2-6) مقایسه انواع کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………………….49
شکل شماره(2-7) مدل کارآفرینی سازمانی، کوراتکو و نافزیک……………………………………………………………………………….59
شکل شماره(2-8) مراحل تدوین برنامه فعالیت کاری در کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………..67
شکل شماره(2-9) عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی سازمانی………………………………………………………………………………………….69
شکل شماره(2-9) ابعاد سرمایه اجتماعی، استون……………………………………………………………………………………………………….89
شکل شماره(2-10) ترکیب مدل استون و ابعاد کارآفرینی سازمانی آنتونیک و هیسریچ………………………………………….90
شکل شماره(2-11) مبانی ایجاد دانشگاه کارآفرین، کریستنسن……………………………………………………………………………….94
شکل شماره(2-12) مدل تعاملی کوراتکو و همکاران………………………………………………………………………………………………….95
شکل شماره(2-13) مدل کارآفرینی کورن وال و پرلمن…………………………………………………………………………………………….96
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار(4-2-1) فراوانی سن پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………122
نمودار(4-2-2) فراوانی جنسیت پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………….123
نمودار(4-2-3) فراوانی توزیع پرسشنامه ها در آموزشکده های استان…………………………………………………………….124
نمودار(4-2-4) فراوانی سمت پاسخگویان………………………………………………………………………………………………………….125
نمودار(4-2-5) فراوانی نوع استخدام پاسخگویان……………………………………………………………………………………………….126
نمودار(4-2-6) فراوانی سابقه کار پاسخگویان…………………………………………………………………………………………………..127
نمودار(4-4-1) نتایج حاصل از فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………….129
نمودار(4-4-2) نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………………………………….130
نمودار(4-4-3) نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم………………………………………………………………………………………………131
نمودار(4-4-4) نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم……………………………………………………………………………………………..132
نمودار(4-4-5) نتایج حاصل از فرضیه فرعی چهارم…………………………………………………………………………………………..133
نمودار(4-4-6) نتایج حاصل از فرضیه فرعی پنجم…………………………………………………………………………………………….134
نمودار(4-4-7) نتایج حاصل از فرضیه فرعی ششم…………………………………………………………………………………………..135
نمودار(4-4-8) نتایج حاصل از فرضیه فرعی هفتم…………………………………………………………………………………………….136
نمودار(4-6-1) تاثیر جنسیت……………………………………………………………………………………………………………………………139
نمودار(4-6-2) بررسی تاثیر سن………………………………………………………………………………………………………………………..140
نمودار(4-6-3) تاثیر سابقه کار………………………………………………………………………………………………………………………….141
نمودار(4-6-4) تاثیر سمت……………………………………………………………………………………………………………………………….142
چکیده
“کارآفرینی”از دید دانشمندان علوم اجتماعی، فرآیندی است که در شبکه متغیری از روابط اجتماعی واقع شده است. این روابط اجتماعی می تواند رابطه کارآفرین با منابع و فرصت ها را محدود یا تسهیل نماید. تا کنون تحقیقات صورت گرفته در مورد کارآفرینی سازمانی، از نوع تعیین ویژگی های شخصیتی کارآفرینان بوده و توجه به شبکه روابط اجتماعی یا سرمایه اجتماعی نادیده گرفته شده است. درعین حال، امروزه نگاه جدی به مقوله کارآفرینی در سازمان های آموزشی وجود ندارد. این امر می تواند ناشی از دلایل مختلف از جمله نادیده گرفتن روابط و شبکه های اجتماعی باشد. از این رو هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه و تاثیر سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با کارآفرینی سازمانی است. که در آموزشکده های خراسان شمالی انجام شده است، و جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان و اساتید آموزشکده ها در سال 91 تشکیل می دهند. کل جامعه آماری به تعداد 476 کارمند و استاد رسمی، پیمانی، قراردادی و حق التدریس هستند که از بین آنان 214 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای طبق جدول مورگان انتخاب شده اند. این پژوهش به روش توصیفی از نوع همبستگی صورت گرفته و جهت اثبات روایی و پایایی آن از پرسشنامه استاندارد و معتبر جهانی سرمایه اجتماعی با 60 گویه از طیف لیکرت و پرسشنامه محقق ساخته کارآفرینی سازمانی که توسط ابراهیم زاده و همکاران تهیه و روایی وپایایی آن به اثبات و چندین بار به اجرا گذاشته شده است، مورد استفاده قرار گرفته است . تمامی داده ها به وسیله نرم افزار spss در دو بخش توصیفی و استنباطی تنظیم شده است. در بخش توصیفی از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چند متغیره و آزمون T استیودنت استفاده شده است. نتایج حاکی از آن بوده که بین سرمایه اجتماعی با کارآفرینی سازمانی با سطح اطمینان 95 درصد آلفا(50/0) فرضیه اصلی تایید شده است، یعنی بین سرمایه اجتماعی با کارآفرینی سازمانی رابطه مستقیم وجود دارد.
واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، مشارکت، انسجام، صداقت، روابط متقابل، ارزشمندی، اعتماد، مسئولیت و تعهد، کارآفرینی سازمانی.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
سرمایه اجتماعی جامعه شامل رسوم، روابط، نگرش ها و ارزش هاست که بر تعاملات بین مردم حاکم است و به توسعه اقتصادی و اجتماعی منجر می شود. با وجود این، سرمایه اجتماعی تنها مجموعه ای از نهادها نیست که زیر بنای جامعه را تشکیل دهد، بلکه برچسبی است که کل جامعه را با هم نگه می دارد. سرمایه اجتماعی شامی ارزش ها و رسوم مشترک برای هدایت اجتماعی است که در روابط خصوصی افراد، اعتماد و یک عقل جمعی مسئولیت مدنی ظاهر می شود، و جامعه را به چیزی بیشتر از مجموعه افراد تبدیل می کند(بانک جهانی به نقل از نصیری، 1387: 11).
بررسی کارآفرینی در چارچوب ساختار های احاطه شده اجتماعی، راه را برای یک چشم انداز وسیع در مورد کارآفرینی هموار می کند، به طوری که توجه را به سمت نکات مبهم و باریک که به آن، دقت نشده است جلب می کند؛ یعنی جنبه اجتماعی پدیده اقتصادی- اجتماعی، مانند کارآفرینی درون سازمانی.
بیش تر تحقیقات صورت گرفته روی کارآفرینی، از نوع تعیین ویژگی های شخصیتی کارآفرینان، از نوع ساختاری و موقعیت محیطی بوده است که به دلیل عدم توجه به شبکه روابط اجتماعی(سرمایه اجتماعی) یعنی عوامل غیر اقتصادی، مورد انتقاد قرار گرفته است(یولیهو ،2004).
امروزه کارآفرینی از دید دانشمندان علوم اجتماعی، فرآیندی است که در شبکه متغیری از روابط اجتماعی واقع شده است و این روابط اجتماعی می توانند رابطه کارآفرینی را با منابع و فرصت ها، محدود یا تسهیل نماید(احمدپور، 1378: 57). منظور از شبکه ، مجموعه ای از افراد است که از طریق روابط خاصی با یکدیگر در ارتباط هستند.این تحقیق به دنبال بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی و رابطه آن دو است. به این منظور برای بررسی شبکه روابط اجتماعی از مفهوم سرمایه اجتماعی استفاده می -شود. این سرمایه از مفاهیم نوینی است که نقشی بسیار مهم تر از سرمایه فیزیکی و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند و امروزه در جامعه شناسی و اقتصاد و به تازگی در مدیریت و سازمان به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است. این مفهوم به پیوندها، ارتباط های میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد، که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا می شود.
1-2- بیان مسئله
در دهه اخیر گسترش کاربرد مفهوم “سرمایه اجتماعی[1]” درفنون علمی و پژوهشی و اسناد مربوط به سیاستگزاری های اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی در کشورهای مختلف جهان با روند فزاینده ادامه دارد. امروزه سرمایه اجتماعی را یکی از اجزای ثروت ملت ها و توسعه پایدار را یکی از ابزارهای ظرفیت سازی در سازمانها،تدبیری برای پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی و عاملی برای موفقیت برنامه های رفاه اجتماعی و ارتقای سلامت فردی و اجتماعی می دانند.
به نظر رابرت پاتنام:سرمایه اجتماعی روابط بین افراد،شبکه های اجتماعی و هنجارهای اجتماعی و هنجارهای متقابل و اعتماد اجتماعی است که از این طریق حاصل می شود (صالحی هیکویی،1384).
تاثیر سرمایه اجتماعی در توسعه دانش سازمانی و یادگیری سازمانی،سازمان ها را به سازمان دانش محور تبدیل و آن ها را در جهت رسیدن به سازمان یادگیرنده شدن نزدیک می کند(امین بیدختی،نظری،1388 :57).
در عصر حاضر برای توسعه بیش تر از آنچه به سرمایه های اقتصادی،فیزیکی و انسانی نیازمند باشیم،به “سرمایه اجتماعی” نیازمندیم،زیرا بدون این سرمایه استفاده از سایر سرمایه ها ممکن نمی باشد.مفهوم سرمایه اجتماعی به پیوند ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبعی با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف می شود. به عبارت دیگر،سرمایه اجتماعی در پرتو ارتباطات متقابل باعث نزدیکی انسان ها به یکدیگر شده و همکاری را تسهیل می نماید(صالحی امیر و کاوسی،1387).
مفهوم سرمایه اجتماعی در واقع پل ارتباطی جدیدی بین اقتصاد،جامعه شناسی و علوم سیاسی خواهد بود تا با نگرش جدیدتر به بررسی ارزش های اجتماعی،مخصوصا ارزش ارتباطات مردمی برای دستیابی به اهداف مشترک بپردازد.افراد جامعه ای که قادر باشند در فضایی اعتمادی از شبکه های اجتماعی و اطلاعاتی به طور گسترده برای تشخیص و استفاده از فرصت های تجاری، سیاسی ،تامین مالی،تامین شغل و چیدمان بهتر تخصیص منابع سود جویند،سرمایه اجتماعی بیش تری دارند.به طور کلی سرمایه اجتماعی ،به عنوان یک مفهوم،بار معنایی مثبتی به خود گرفته است،بطوری که سرمایه اجتماعی عاملی به منظور افزایش کارایی و بهره وری اموری چون تحصیلات،مهارت ها،چیدمان های تولیدی و اجتماعی به نظر می آید که با تمرکز بر ساختار های اجتمعی چون ساختار خانواده ها،دوستی ها،هماسایگی ها،سازمان های غیر دولتی و هنجارهای عمومی،افزایش التزام شهروندی به منظور انسجام بیش تری بین افراد و ساختارهای اجتماعی را نوید می دهد(جان فیلد/ترجمه،متقی،1385).
فرآیند تغییر و تحول مستمر و پرشتاب در آغاز هزاره سوم میلادی،از عمده ترین جریان های حاکم بر حیات بشری و از مهمترین مشخصات بارز آن به شمار می رود و فرآیند کارآفرینی و خلاقیت که اساس و بسترساز تغییر و تحول و دگرگونی است در این خصوص نقش بسیار بنیادین و تعیین کننده ای ایفا می کند(سعیدی کیا،1386).
نگاهی به کارآفرینی در چارچوب ساختارهای احاطه شده اجتماعی راه را برای یک چشم انداز وسیع در مورد کارآفرینی هموار می سازد،به طوری که توجه را به سمت نکات مبهم و کم تر پرداخته شده،یعنی جنبه اجتماعی پدیده اقتصادی-اجتماعی،همچون کارافرینی سازمانی جلب می کند.اخیرا سرمایه اجتماعی باعث ایجاد تئوری هایی شده است که پایه ای برای سایر مطالعات مدیریت می باشد.این سرمایه از مفاهیم نوینی است که نقشی بسیار مهم تر از سرمایه فیزیکی و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند و امروزه در جامعه شناسی و اقتصاد و بتازگی در مدیریت و سازمان به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته که به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منابع با ارزش اشاره دارد و با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا می شود.درغیاب سرمایه اجتماعی،سایر سرمایه ها اثربخشی خود را از دست داده و پیمودن راه های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ،ناهموار و دشوار می گردد(بیکر،1382 :20).
امروزه کارآفرینی از دید دانشمندان علوم اجتماعی فرآیندی است که در شبکه متغیری از روابط اجتماعی واقع شده است و این روابط اجتماعی می تواند رابطه کارآفرینی را با منابع و فرصت ها،محدود یا تسهیل نماید(احمدپور،1378 :134 ).
رقابت شدید بین سازمانها،شرکتها،کاهش کارآمدی مدیریت سنتی در این عرصه و رشد سریع شرکتهای کوچک،سبب شد که سازمانها اهمیت ویژه ای برای نوآوری قائل شود،زیرا نوآوری تنها تضمین برای بقا در عرصه رقابت می دانند،از این روسعی کردند افراد خلاق و کارآفرین را که پدید آورندگان اصلی محصولات در سازمان بودند،تشویق کنند که در سازمان بمانند و ایده های خود را در سازمان محقق سازند.” پینکات”این افراد را کارآفرینان سازمانی نام نهاد(همان منبع :136).
سرمایه اجتماعی،به عنوان یک پدیده اجتماعی باعث بروز خلاقیت،ایده پروری،تسهیل رفتارهای نوآورانه و ریسک پذیری می شود(کلمن[2]،1990: 100).و در فعالیتهای کارآفرینانه نقش مهمی دارد؛چرا که کارآفرینی یک فرآیند اجتماعی-اقتصادی است که از دوطریق به شرایط و بافت اجتماعی متکی است:نخست آن که کارآفرینان افرادی هستند که محصول محیط اجتماعی خود هستند و دوم این که کارآفرینی یک فعالیت اجتماعی است و در نتیجه وجود یا عدم پیوندها و ارتباطات اجتماعی بر ماهیت کسب و کار تاثیر می گذارد(آلیستر و اندرسون[3]، 2002 :3).
رابطه بین سرمایه های انسانی،فکری،اجتماعی،فیزیکی و ……. یک رابطه چند وجهی است که در این میان رابطه کارآفرینی و سرمایه اجتماعی دارای اهمیت ویژه ای است که سایر سرمایه ها تقویت می گردد و بوسیله این سرمایه فعالیت کارآفرینانه معنا می یابد از طرف دیگر کارآفرینی در پرورش صور گوناگون سرمایه سهیم است.چرا که در عصرحاضر که به عصر ارتباطات و اطلاعات مشهور است در قالب شبکه اجتماعی است که سایر سرمایه ها تقویت می گردد و بوسیله این سرمایه ها فعالیت کارآفرینانه معنا می یابد. از طرف دیگر نیز کارآفرینی در پرورش صور گوناگون سرمایه سهیم است.(ناهید،
باتوجه به آنچه گذشت و همچنین نقشی که آموزشکده ها بعنوان یکی از نهادهای اثرگذار در توسعه اجتمایی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی هر جامعه ای دارد ،تحقیق حاضر به بررسی و ارزیابی وضعیت مولفه های سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی پرداخته تا به پاسخ این سوال دست یابد:
آیا بین سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی در آموزشکده های استان خراسان شمالی رابطه وجود دارد؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
ازدوران گذشته ،توجه به سازمان ها به عنوان بازیگران اجتماعی و نیز دقت صاحب نظران به نیازها و مسائل اجتماعی مرتبط با سازمان،زمینه مساعدی را برای گسترش مفهوم سرمایه اجتماعی در حیطه سازمان ایجاد نموده است.
سرمایه اجتماعی از یک منظر،پدیده ای مدیریتی است و برای آن ویژگی های گوناگونی تعریف شده که شامل اعتماد (هنجارها)،ارزش ها و رفتار های مشترک، ارتباطات،همکاری، تعهد متقابل و شبکه ها می باشد(قلی پور،مدهوش، جعفریان،1387 :115 به نقل از ویلانوا و جوسا،2003:30).
سرمایه اجتماعی سازمانی،یک دارایی است که هم برای سازمان(از طریق ایجاد ارزش برای ذینفعان) و هم برای اعضای سازمان(از طریق ارتقای مهارت کارکنان) مفید و سودمند است(قلی پور،مدهوش، جعفریان به نقل از لینا و ون برن،1999 :538،).
سرمایه اجتماعی زیربنای اصلی هر جامعه برای رشد و توسعه است و از تجمیع سرمایه انسانی ،سرمایه طبیعی ، سرمایه فیزیکی و مادی و نوع روابط و تعاملاتی که بین سرمایه ها در جامعه وجود دارد، به وجود می آید و حرکت جامعه را به سوی آینده هموار می سازد (چاوش باشی ،1382)
و از طرفی سرمایه اجتماعی می تواند:
* بعنوان مشخصه تجارت و یا جامعه مدنی ،رفتار ریسک پذیر و نوآورانه را که جزءلاینفک کار آفرینی است تسهیل کرده و یا از آن جلو گیری می کند.
* سرمایه اجتماعی به عنوان مشخصه اجتماعی است که به طور مستقیم وارد عملکرد کاربردی افراد می شود و حضور آن باعث رضایت و نارضایتی می شود . افراد از وجود سرمایه اجتماعی ،عملکرد مثبت یا منفی دریافت می کنند و دست به اقدامات خاصی از قبیل جستجو ،فرار ،جابجایی و جبران می زنند و هدف ما افرادی هستند که بالقوه یا بالفعل کار آفرین و کار فرما هستند.
* سرمایه اجتماعی به صورت یک هدف مشخصه اجتماعی ،عملکرد کلی جامعه را بعنوان یک کار آفرین گروهی تسهیل کرده یا از آن جلوگیری می کند جامعه به صورت کلی نقش یک کار آفرین جمعی را ایفا می کندکه قرار است با ابتکار و نوآوری فرصت های تجاری ایجاد کند و دیگر مشکلات اجتماعی را حل نماید (هانس وست لاند[4]،1387 :173-174).
از سوی دیگر، بین سرمایه اجتماعی و تعهد کارکنان،انعطاف پذیری سازمان،مدیریت مناسب کنش جمعی و ایجاد سطوح بالایی از سرمایه مفهومی، رابطه مثبت و معنی داری برقرار است. بنا بر این سرمایه اجتماعی می تواند عملکرد سازمانی را ارتقا دهد(بولینو ودیگران،2002 :507 به نقل از قلی پور و دیگران،1387 :115).
سازمان هایی که دارای سطوح بالاتر سرمایه اجتماعی هستند، احتمال دارد تا نسبت به رقبایشان که دارای سرمایه اجتماعی کم تری هستند، موفق تر باشند(نهاپیت و گوشال[5]،1998 :250).
طبق تحقیقات به عمل آمده سرمایه اجتماعی می تواند:
– بر موفقیت حرفه ای تاثیر بگذارد؛
– به فرآیند جستجوی شغلی کارکنان کمک نموده و پورتفلیوی بهتری از کارکنان برای سازمان ایجاد نماید؛
– مبادله منابع بین واحدها را تسهیل نماید؛
– نوآوری، ایجاد سرمایه فکری و کارایی تیم های چندمنظوره را تحریک نماید؛
– گردش شغلی کارکنان را کاهش دهد؛
– ارتباط با عرضه کنندگان،شبکه منطقه ای تولیدویادگیری بین سازمانی را تقویت نماید(قلی پور ودیگران،1387 :115).
توسعه کارآفرینی یکی از نیازهای جدی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هر کشور است.کارآفرینی نماد کوشش و موفقیت در امور تجاری است.کارآفرینان به دلیل رهبری، مدیریت، نوآوری، ایجاد شغل، رقابت بهره وری و ایجاد صنایع جدید سهم مهمی در رشد اقتصادی کشور دارند.
کارآفرینی سه فایده مهم دارد: نخست باعث ثروت و رفاه برای جامعه می شود، دوم باعث نوآوری رادیکال یعنی نوآوری های تاثیرگذار در عرصه اقتصادی است، سوم باعث اشتغال مفید و مولد پایدار می شود(سلجوقی،1387 :17-18).
کارآفرینی سازمانی، با ایجاد نوآوری در سازمان سبب تحول اساسی در آن شده و همواره پیشتاز و پیشگام توسعه محصولات و خدمات جدید هستند و معمولا فرآیند نوآوری را از شکل گیری ایده اولیه تا به وجودامدن محصولات و یا خدمات جدید و یا اصلاحی در ساختارتولید، خود بر عهده می گیرد و در کلیه فرآیندها ناظر و یا مجری هستند(قلی پور و دیگران،1387 :117).
شومپیتر[6]، عمده فعالیت های کارآفرینی سازمانی را شامل توسعه کالا و خدمات جدید، معرفی روش های جدید تولید، تشخیص بازارهای جدید،پیدا کردن منابع جدید و توسعه و بهبود سازمان میداند(صمدآقایی،1378 :20).
لذا با تحقیق حاضر سعی داریم به این شناخت برسیم که شبکه ها، تعهدات دو جانبه، اعتماد و وفاداری که از مشخصه های یک جامعه به شمار می روند، از کارآفرینی بصورت فردی یا جمعی جلوگیری می کند یا آن را تسهیل می کند. دلیل آن نیز این است که سرمایه اجتماعی در بعضی گروه های خاص، مانند گروه های تبهکاری، دارای تاثیرات ضد اجتماعی است.پس در پاسخ به سؤال اصلی تحقیق “چگونگی رابط بین سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی کارکنان” هر گاه بین سرمایه اجتماعی و ایجاد کارآفرینی سازمانی کارکنان رابطه معنی داری وجود داشته باشد، می توان در گزینش کارکنان، سرمایه اجتماعی آنها را مد نظر قرار داد.
1-4- اهداف تحقیق
هدف اصلی
شناسایی رابطه بین سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی
اهداف فرعی
* شناسایی رابطه بین اعتماد اجتماعی وکارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی.
* شناسایی رابطه بین انسجام اجتماعی و وکارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی.
* شناسایی رابطه بین ارزشمداری اجتماعی و وکارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی.
* شناسایی رابطه بین روابط متقابل اجتماعی وکارآفرینی سازمانی کارکنان آموزشکده های خراسان شمالی.
