1-5-اهداف تحقیق.. 10

1-6-سؤالات تحقیق.. 10

1-7-فرضیه‏های تحقیق.. 10

1-8- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات… 11

1-8-1-تعریف جرم. 11

1-8-2-تعریف نشر و اشاعه اکاذیب… 11

1-8-3-تعریف رایانه. 11

1-9- روش تحقیق.. 12

 

فصل دوم : نشر اکاذیب در جرائم رایانه ای

2-1- تعریف رایانه. 14

2-2- مفهوم صدق و کذب… 15

2-3-جرم چیست؟. 16

2-4- مفهوم جرائم رایانه ای.. 16

2-4-1- تاریخچه جرائم رایانه‌ای.. 17

2-4-2- اقدامات به عمل آمده در مورد جرائم رایانه ای.. 18

2-5-تعریف جرم نشر اکاذیب… 19

 

فصل سوم : بررسی جرم نشر اکاذیب رایانه ای

3-1-جرم نشر اكاذیب  رایانه ای از دیدگاه قانون مجرمانه و غیر مجرمانه. 22

3-2-اشاعه اکاذیب، هتک حرمت، رایانه، اینترنت… 24

3-3- عناصر ارتکابی جرم. 26

3-3-1- عنصر معنوی.. 26

3-3-2-عنصر مادی.. 29

3-3-3- عنصر قانونی.. 30

3-4- اركان تشكیل دهنده جرم نشر اكاذیب… 30

3-4-1- عنصر قانونی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 30

3-4-2- رکن مادی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 32

 

3-4-3- رکن روانی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 37

3-5-انتشار عکس و فیلم خصوصی افراد. 42

3-6-جرم نشر اکاذیب به وسیله  پیامک….. 42

3-6-1-مطلق بودن جرایم پیامکی.. 43

3-6-2-مجازات مرتکبین جرایم پیامکی.. 44

3-7-اهمیت و بررسی نشر اکاذیب رایانه ای.. 45

3-8-تغییر یا تحریف فیلم یا صوت یا تصویر دیگری.. 49

3-9-انتشار صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری.. 49

3-10- نشر اکاذیب رایانه ای و نسبت دادن اعمال خلاف حقیقت… 50

3-11- جرم نشر اكاذیب در سایر قوانین.. 53

3-12-مطلق یا مقید بودن جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 54

 

فصل چهارم : تطبیق جرم نشر اکاذیب رایانه ای  با مواد عمومی قانون مجازات اسلامی جدید  و بررسی مجازات آن

4-1-تطبیق مواد عمومی قانون جدید با جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 56

4-1-1- قابل گذشت بودن یا غیر قابل گذشت بودن جرم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای.. 56

4-1-2-تکمیلی یا تبعی بودن جرم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای.. 56

4-1-3 شرکت در جرم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای.. 59

4-1-4- معاونت در جرم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای.. 60

4-1-5- تعدد جرم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای.. 61

4-1-6- موقعیت جرایم نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای از نظر مطلق و مقید بودن.. 61

4-1-7-تخفیف مجازات جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 62

4-1-8-تعویق صدور حکم جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 64

4-1-9-تعلیق اجرای مجازات جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 64

4-1-10-عفو درجرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 65

4-1-11- مرور زمان در جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 66

4-2-مجازات جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 67

4-2-1- تعریف مجازات و انواع آن در حقوق جزای ایران.. 67

4-2-1-1- مفهوم مجازات… 67

این مطلب را هم بخوانید :

4-2-1-2-  انواع مجازات در حقوق جزای ایران.. 68

4-2-1-3-طبقه بندی مجازات در قانون مجازات اسلامی.. 70

4-2-2- مجازات جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 71

4-2-3-تشدید مجازاتها 72

4-3- دادگاه صالح به رسیدگی.. 74

4-3-1-محل وقوع جرم و دادگاه صالح جهت رسیدگی.. 82

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1 -خلاصه تحقیق.. 85

5-2-پیشنهادات………86

فهرست منابع.. 88

 

چکیده

یکی از اتهامات انتسابی شایع به ویژه به اصحاب رسانه و گاهی فعالان سیاسی کشورما، ارتکاب نشراکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی است که متاسفانه رویه قضایی در انطباق مصداق با ماده قانون و تشخیص قضایی ارتکاب این جرم ، اغلب رویکردهای متفاوت دارد، به نحوی که در برخی از احکام صادره ، عبارت « تشویش اذهان عمومی» در کنار نشراکاذیب و به عنوان یک جرم مستقل ذکر شده در حالی که با مراجعه به قوانین جزایی، جرمی تحت این عنوان ملاحظه نمی‌شود و تشویش اذهان عمومی بخشی از عنصر روانی «سوء‌نیت خاص» برای تحقّق جرم نشراکاذیب است. نگارنده طی یادداشت‌ها و یا مقالات متعدد به تحلیل ارکان متشکله «نشر اکاذیب» و تبیین «مفهوم تشویش اذهان عمومی» در مطبوعات پرداخته است. اما کاربرد قضایی شایع این جرم به خصوص درجرایم مطبوعاتی و وجود نکته‌های ظریف در زمینه تشخیص قضایی و احراز ارکان متشکله آن ، ضرورت نگارش مقالات بیشتر را ایجاب می‌نماید به ویژه این که در اغلب تألیفات کتب حقوق جزایی ، آن چنان که باید  تشریح عناصر تشکیل دهنده این جرم و تفاوت آن با ارکان جرایم دیگر علیه حیثیت وشرافت اشخاص مانند افترا، مطالب کافی گنجانده نشده است . از این رو ،اغلب دانش آموختگان حقوق، در تشخیص مصداق‌های نشر اکاذیب با مشکل مواجهند همین طور اغلب قضات کیفری نیز در تشخیص قضایی خود از نشر اکاذیب تفسیرها و یا برداشت‌های متفاوت و خلاف قانون دارند.این پژوهش ابتدا به تعاریف و کلیات پرداخته، سپس هتک حرمت و نشر اکاذیب را هر کدام به تنهایی بررسی می کند. آنگاه درصدد بررسی حقوقی جرم است و در این مبحث عنصر قانونی، مادی و معنوی جرم بررسی می شود که در ضمن بیان عنصر قانونی ابهامات موجود را بیان می دارد. آنگاه به مقایسه جرم هتک حرمت و نشر اکاذیب رایانه ای با توهین و و افترا و قذف می پردازد. منابع قابل استفاده در  این پایان نامه اسناد و قوانین حقوقی مربوط به بحث نشر اکاذیب در جرایم رایانه ای و منابع فقهی موجود در کشور جمهوری اسلامی ایران و همچنین روش تحقیق ،روش تجزیه و تحلیل داده ها از طریق روش تحلیلی استنباطی است.و به این نتیجه برسیم که اولا، شناخت مصادیق جرم نشر اکاذیب رایانه ای و اینکه چه عمل و اعمالی مشمول این جرم می شوند. ثانیا ،اینکه از لحاظ آماری بدانیم که میزان ارتکاب جرم نشر اکاذیب رایانه ای در کشور در چه رتبه ای در میان جرائم برخوردار است.ثالثا اینکه بدانیم چند درصد اشخاص حقیقی و چند درصد اشخاص حقوقی مبادرت به جرم نشر اکاذیب رایانه ای می کنند.

 

واژگان کلیدی: جرم-نشر و اشاعه-اکاذیب-رایانه

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 

1-1-مقدمه

پیشرفت تکنولوژی و علم و دست یابی بشر به فناوری اطلاعات و استفاده از رایانه و پیدایش دنیای مجازی دارای پیامدهای مثبت و منفی فراوانی برای بشر بوده است. از جمله پیامدهای منفی آن، پیدایش جرایم رایانه ای بوده است. در مورد جرایم رایانه ای تعاریف متعددی ذکر شده است برخی از این تعاریف عباتند از : پلیس جنایی فدرال آلمان در تعریفی از جرایم رایانه ای این چنین اعلام داشته است: «جرم رایانه ای در برگیرنده همه اوضاع و احوال و كیفیاتی است كه در آن شكل های پردازش الكترونیك داده‌ها، وسیله ارتکاب و یا هدف یك جرم قرار گرفته است و مبنایی برای نشان دادن این ظن است كه جرمی ارتكاب یافته است.کمیته اروپایی مسایل جنایی در شورای اروپا : در سال 1989 گزارش کاری بیان کرد که در آن یکی از متخصصان چنین تعریفی ارایه کرده است: «هر فعل مثبت غیر قانونی که رایانه، ابزار یا موضوع جرم باشد. یعنی به عبارت دیگر هر جرمی که ابزار یا هدف آن تاثیر گذاری بر عملکرد رایانه باشد.پروفسور شیک یکی از حقوقدانان اتریشی در تعریف جرم رایانه ای بیان می دارد: «جرم رایانه ای به هر عمل مجرمانه ای گفته می شود که در آن رایانه، وسیله یا هدف ارتکاب جرم باشد. در ایالات متحده آمریكا تعریف وسیعی از جرم ‌رایانه‌ای به عمل آمده مبنی بر آنكه: «هر اقدام غیرقانونی كه با یك رایانه یا به كارگیری آن مرتبط باشد را جرم ‌رایانه‌ای می‌گویند. یا هر اقدامی‌كه به هر ترتیب با رایانه مرتبط بوده و موجب ایجاد خسارت به بزه دیده شود و مرتكب از این طریق منافعی را تحصیل كند، جرم محسوب می‌شود.در کانادا نیز در تعریف جرایم رایانه ای این چنین بیان شده است: «جرم رایانه ای شامل هر فعالیت مجرمانه ای است که در برگیرنده کپی، استفاده، جابجایی، مداخله، دسترسی یا سوء استفاده از سیستم های رایانه ای، عملکرد رایانه، داده ها یا برنامه های رایانه است.در حقوق ایران، نه در قانون تجارت الكترونیك و نه در قانون جرایم ‌رایانه‌ای مصوب 11/11/1388 هیچ تعریفی از این مفهوم ارایه نشده است. شاید دلیل آن اختلافات مبنایی است كه میان حقوقدانان از تعریف جرایم ‌رایانه‌ای وجود دارد. اما می‌توان به عنوان نمونه تعریف زیر را ارایه كرد                                               :
آن دسته از جرایمی‌كه با سوءاستفاده از یك سیستم ‌رایانه‌ای برخلاف قانون ارتكاب می‌یابد جرایم ‌رایانه‌ای نام دارد. البته این دسته از جرایم را می‌توان شامل جرایم سنتی كه به واسطه رایانه صورت می‌گیرد از قبیل كلاهبرداری و سرقت و نیز جرایم نو ظهوری كه با تولد رایانه پا به عرصه حیات گذاشته اند دانست، مانند جرایم علیه صحت و تمامیت داده‌ها» در كتاب قانون مجازات اسلامی در قسمت جرایم رایانه ای، مجازات هتك حیثیت و نشر اكاذیب طبق مواد ذیل بیان شده است:
‎‎ماده (16) هركس به وسیله سیستم‎های رایانه‎ای یا مخابراتی،‌ فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف كند و یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر كند، به نحوی كه عرفاً موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد­شد.
تبصره ـ چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتكب به حداكثر هر دو مجازات مقرر محكوم خواهدشد.
ماده (17) هركس به وسیله سیستم‎های رایانه‎ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر كند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی كه منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.                                       .
ماده (18) هر كس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سیستم رایانه یا مخابراتی اكاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقام‌های رسمی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از این‌‌كه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.[1]

1-2- بیان مسأله

یکی از جرائمی که در قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است جرم نشر اکاذیب است که در این قانون نشر اکاذیب به همراه هتک حیثیت آمده است.یکی از موارد جرم نشر اکاذیب نشر اکاذیب رایانه ای است. یعنی اینکه شخصی عمداً و عامداً و از روی سوء نیت اخبار دروغ و خلاف واقع را به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی توسط رایانه در اینترنت و دنیای مجازی منتشر کند و به شخص مورد نظر نسبت دهد. این جرم نیز مانند جرایم دیگر دارای سه عنصر قانونی، مادی و معنوی می باشد به طوریکه عنصر قانونی جرم نشر اکاذیب رایانه ای، فصل پنجم قانون جرایم رایانه ای ایست که قانونگذار طی سه ماده و یک تبصره در شماره های 16و17و18 به آن پرداخته است. رکن و عنصر مادی جرم نشر اکاذیب رایانه ای همان نسبت دادن و نشر دادن خلاف واقعیت به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی است که با این رفتار و اعمال توسط عامل مشمول اطلاق این جرم به خود می شود. عنصر روانی یا معنوی جرم نشر اکاذیب رایانه ای آن سوء نیت عامی است که مرتکب باید بداند و عالم باشد که امری بی اساس و دروغ و کذبی را دارد به شخص حقیقی یا حقوقی نسبت می دهد و مرتکب علاوه بر سوء نیت عام دارای سوء نیت خاص که همان قصد اضرار به غیر و تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی است را داراست. در جرم نشر اکاذیب رایانه ای مرتکب نیاز به یک قصد و انگیزه مشخص که همان نسبت دادن دروغ و کذب و عمل خلاف واقع است را باید داشته باشد.[2] این جرم در قانون مجازات اسلامی در ماده 698 آمده بود و همچنین در قانون مجازات اسلامی سال 1392(جدید) در ماده 744 تحت عنوان هتک حیثیت و نشر اکاذیب و همچنین در مواد  745 و746 با یک تبصره در فصل پنجم قانون جرایم رایانه ای آمده است. ما در این تحقیق در صدد بررسی جرم نشر اکاذیب رایانه ای و مصداق های احکام  و قواعد ناظر بر این جرم و تشریح جوانب و شرایط لازم برای به وقوع پیوستن و ثابت شدن این جرم هستیم. ماده 698 ، دارای دو عنوان مجرمانه مستقل با عنصر روانی از حیث سوء‌نیت خاص مشترک و مجازات قانونی یکسان است. الف ـ نشراکاذیب . ب ـ نسبت خلاف حقیقت دادن به اشخاص . بنابراین در عنصر مادی و بخشی از عنصر روانی این دو جرم (سوء‌نیت عام) بین این دو عنوان مجرمانه تفاوت وجود دارد. «قصد اضرار به غیر»یا «تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی»، به عنوان سوء‌نیت خاص ، بخشی از عنصر روانی هر دو جرم است با این توضیح که برای تحقق ارکان هر یک از این دو جرم سوای عنصر مادی و سوء‌نیت عام از عنصر روانی خاص هر یک ،