2ـ3 قاعده احسان و قانون مجازات اسلامی سابق و جدید. 61

2ـ3ـ1 مفهوم تسبیب… 61

2ـ3ـ2 موار اجرای قاعده احسان در فرض تسبیب… 63

2ـ3ـ2ـ1 حفر چاه در ملک شخص و ملک غیر. 64

2ـ3ـ2ـ2 حفر چاه در معبر عمومی.. 64

2ـ3ـ3 سایر موارد تسبیب در قانون مجازات اسلامی سابق.. 67

2ـ3ـ3ـ1 ماده 341 ق.م.ا سابق و ماده 509 ق.م.ا جدید. 67

2ـ3ـ3ـ2 ماده 343 ق.م.ا سابق و ماده 514 ق.م.ا جدید. 68

2ـ3ـ3ـ3 ماده 345 ق.م.ا سابق.. 69

2ـ3ـ3ـ4 ماده 355 ق.م.ا سابق.. 70

2ـ4 قاعده احسان و اداره مال غیر. 71

2ـ4ـ1 کاربرد قاعده احسان در اداره مال غیر. 71

2ـ4ـ2 مبانی و ماهیت اداره مال غیر. 71

2ـ4ـ2ـ1 مبنای فقهی.. 71

2ـ4ـ2ـ2 مبنای حقوقی.. 72

2ـ4ـ3 ارتباط قاعده احسان و اداره مال غیر در حقوق ایران. 73

2ـ4ـ4 بررسی تطبیقی اداره مال غیر در حقوق ایران با حقوق فرانسه و مصر. 74

2ـ4ـ4ـ1 دخالت… 75

2ـ4ـ4ـ2 قصد اداره اموال دیگر. 78

2ـ4ـ4ـ3 ناتوانی مالک از اداره 80

2ـ4ـ4ـ4 ضرورت اداره 81

2ـ4ـ5 آثار اداره مال غیر در مطالعه تطبیقی حقوق ایران و مصر و فرانسه. 82

2ـ4ـ5ـ1 تعهدات مدیر. 82

2ـ4ـ5ـ2 تعهدات مالک… 85

2ـ5 مسئولیت پزشک… 89

2ـ5ـ1 اصل احسان در مسئولیت پزشک… 89

2ـ5ـ2 احسان بودن پزشک از دیدگاه فقها 92

2ـ5ـ2ـ1 دیدگاه اول. 92

2ـ5ـ2ـ2 نقد دیدگاه اول. 93

2ـ5ـ2ـ3 دیدگاه دوم. 95

2ـ5ـ2ـ4 نقد دیدگاه دوم. 96

2ـ5ـ2ـ5 دیدگاه سوم. 98

2ـ5ـ2ـ6 نقد دیدگاه سوم. 99

2ـ5ـ3 موارد استثنا از قاعده احسان در اعمال پزشکی.. 100

2ـ5ـ3ـ1 تسبیب شاغلین به حرف پزشکی.. 101

2ـ5ـ3ـ2 اتلاف شاغلین حرف پزشکی در صورت تعدی و تفریط.. 100

2ـ5ـ3ـ3 اعمال پزشکی که هدف اصلی آنها درمان نیست… 101

2ـ5ـ3ـ4 اعمال پزشکی با اجرت فوق العاده 102

2ـ5ـ4 مسئولیت کیفری و مدنی پزشک… 102

2ـ5ـ4ـ1 مسئولیت مدنی.. 102

2ـ5ـ4ـ2 مسئولیت کیفری.. 103

3ـ5 کاربرد قاعده احسان در سایر قوانین.. 105

نتیجه گیری.. 107

فهرست منابع. 110

Abstract 115

چکیده

تحقیق حاضر با عنوان «مقررات مبتنی بر قاعده احسان در حقوق ایران» بیانگر یکی از قواعد مشهور و مسلم فقهی است، احسان در فقه و حقوق اسلامی به عنوان یکی از مسقطات ضمان بشمار می‌رود بدین معنا که هرگاه شخصی به قصد خیرخواهی و نیکی کردن به دیگران عملی انجام دهد و عمل وی بطور اتفاقی موجب ضرر و زیان به دیگری شود اقدام کننده یا فاعل ضامن نبوده و ملزم به جبران خسارت نیست فقهای امامیه برای حجیت قاعده احسان به (قرآن، سنت، اجماع، عقل) استناد نموده اند ولی تاکید ایشان بیشتر برروی آیات قرآن و دلیل عقلی می‌باشد.

این مطلب را هم بخوانید :

در رابطه با کاربرد قاعده احسان در حقوق ایران می‌توان گفت که اکثر حقوق دانان معاصر اداره فضولی مال غیر (ماده 306ق.م) را مصداق قاعده احسان قلمداد می‌کنند، پیرامون احسانی بودن یا نبودن فعل پزشک نیز فقها دیدگاه‌ها و نظرات مختلفی را مطرح نموده اند قانون گذار در مواد (59،60، 319، 322 ق.م.ا سابق و 495، 496 ق.م.ا جدید) به مسئولیت مدنی و کیفری پزشک پرداخته است با بررسی دقیق ارکان و عناصر قاعده احسان بنظر می‌رسد که در عناوین فقهی و حقوقی دیگری همچون اضطرار و دفاع مشروع (مواد 55، 61 ق.م.ا سابق و 510 ق.م.ا جدید) هم رگه‌هایی از احسان وجود دارد.

قاعده احسان علاوه بر قلمرو حقوق خصوصی در حقوق عمومی نیز کاربرد دارد و فعل حاکم و کارگزاران اسلامی را در صورت عدم تقصیر می‌توان مصداقی از احسان بر شمرد.

کلید واژه ها: قاعده فقهی، قاعده احسان، مسقط ضمان، اداره مال غیر، مسئولیت پزشک، مسئولیت مدنی قاضی.

 مقدمه

بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق

قاعده احسان به عنوان یکی از قواعد فقهی و حقوقی بیانگر حکم کلی است که هرگاه کسی به انگیزه خدمت و نیکوکاری به دیگران موجب ورود خسارت به آنان شود اقدامش مسئولیت آور نیست و از مصادیق محسن قرار می‌گیرد (با جمع تمام شرایط) و ضمانی بر او نیست.

در این راستا فقها و حقوق دانان به آیات شریفه «ما علی المحسنین من سبیل» و «هل جزاء الاحسان الا الاحسان» استناد نموده اند، بنابراین این قاعده با مسئولیت اشخاص اعم از کیفری و مسئولیت مدنی در عالم حقوق ارتباط دارد در این تحقیق بر آنیم که مفاد قاعده احسان و کاربرد آن در حقوق ایران را بطور تفصیلی بررسی کنیم.

کاربرد عملی این مقوله اولا: قابل طرح در حوزه مسئولیت غیر قراردادی در صورت جمع بودن شرایط محسن در شخص (علی رغم اینکه خسارت به دیگری وارد نماید موظف به جبران نیست) می‌باشد.

ثانیا:قابل اعمال در حیطه پرداخت دین می‌باشد بطوریکه می‌توان استثنایی بر پرداخت دین از جانب غیر مدیون تلقی کرد به عنوان مثال در ماده 267 قانون مدنی بیان می‌دارد: هرگاه شخصی دین دیگری را بپردازد حق رجوع به به مدیون را ندارد مگر در صورت داشتن اذن، اما به نظر می‌رسد پرداخت کننده در موارد اضطراری و احسان به چنین امری مبادرت نماید حق رجوع دارد.

بنابراین با بررسی مبانی قاعده احسان و در عین حال کاربرد آن در قوانین موضوعه می‌توان به حوزه و قلمرو آن نائل آمد.

اهداف پژوهش

الف- روشن ساختن مبانی و جایگاه قاعده احسان در فقه و انطباق قاعده با نصوص وضع شده قانونی در حقوق ایران.

ب- تبیین رایطه قاعده احسان با سایر قواعد فقهی با مراجعه مستقیم به آراء و نظریات فقها و حقوق دانان اسلامی.

ج- کاربردی و عملی شدن این قاعده در حوزه کاری وکلا و قضات برای تسریع در رسیدگی به اختلافات.