1-3 – ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-4 – اهداف تحقیق.. 6

1-5-  سوالهای تحقیق.. 6

1-6- فرضیه های تحقیق.. 6

1-7- جامعه آماری،  نحوه نمونهگیری و حجم نمونه.. 6

1-8- روش تجزیه و تحلیل دادهها.. 7

1-9- متغیر های تحقیق :.. 7

1-10- تعریف واژه گان.. 8

 

فصل دوم : مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق

 

2-1- مقدمه.. 11

2-2- ورشکستگی در قوانین تجارت، اقتصاد و حسابداری:.. 12

2-1- جدول تعریف ورشکستگی از دیدگاه های مختلف.. 12

2-3 – ماهیت حقوقی، اقتصادی و مالی ورشکستگی.. 12

2-4-  نقش بانک در ایجاد پول چیست؟.. 13

2-5-  بررسی آثار اقتصادی ورشکستگی بانک.. 14

2-6- نقش بانک در اقتصاد.. 14

2-7- تاثیر ورشکستگی بانک در تداوم فعالیت های اقتصادی.. 18

2-8 –  ورشکستگی یک بانک، نقطه شروع بحران.. 20

2-9  نفوذ بحران به سایر بخش های اقتصادی و تاثیر بر مولفه های کلان اقتصادی   20

2-10-  طبقه بندی تسهیلات بانکی:.. 21

2-10-1-طبقه جاری:.. 21

2-10-2- طبقه سررسید گذشته:.. 22

2-10-3 -طبقه معوق:.. 22

2-10-4 – طبقه مشکوک الوصول:.. 22

2-11- مطالبات و تاثیر مطالبات بر بانک ها:.. 23

2-12- دلایل ایجاد و افزایش مطالبات معوق.. 23

 

2-13- استانداردهای اعتباری:.. 25

2-14- ریسک در بانکداری :.. 26

2-14-2- اهمیت مدیریت ریسک در بانکداری:.. 27

2-15-ا نواع ریسک در بانکداری:.. 27

2-15-1-ریسک نقدینگی.. 27

2-15-2-ریسک بازار:.. 28

2-15-3-ریسک سرمایه:.. 28

2-15-4-ریسک عملیاتی:.. 28

2-15-5-ریسک حقوقی:.. 28

2-15-6-ریسک اعتباری:.. 28

2-16- عوامل تاثیر گذار بر ریسک اعتباری.. 29

2-17-  شاخص های اندازه گیری ریسک اعتباری.. 29

الف)  نسبت تسهیلات به دارایی ها:.. 30

ب )  نسبت مجموع مطالبات سررسید گذشته و معوق به تسهیلات :   30

ج )  نسبت کفایت سرمایه(سرمایه به دارایی ها):.. 30

2-18-ساختار مالکیت.. 31

2-19-تمرکز.. 32

2-20- ناکارآمدیهای رایج در مدیریت بانک.. 33

2-20-1 – وجود تعهدات چشمگیر بدون انعکاس در ترازنامه.. 33

2-20-2 – کاهش کیفیت دارایی ها.. 34

2-20-3-  وجود راهبرد(استراژی)های توسعه به نحو غیر معمول یا سیاستهای مخاطرهآمیز به منظور گسترش دامنه فعالیت.. 34

2-20-4 – کاهش نقدینگی.. 34

2-20-5 – سوء استفاده ها و کلاهبرداری توسط کارمندان و مقامات بانک   35

2-20-6  ناتوانی در مدیریت بر ریسک.. 35

2-21-پیشینه تجربی تحقیق.. 36

2-21-1- مطالعات خارجی.. 36

2-21-2-مطالعات داخلی.. 38

2-22- نتیجه گیری:.. 40

این مطلب را هم بخوانید :

 فصل سوم : تحلیل داده های آماری

3-1-مقدمه.. 41

3-2- داده‌های آماری.. 43

3-3-مقایسه دارایی بانک ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385  44

3-4-مقایسه مطالبات معوق بانک ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385. 46

3-5-مقایسه تسهیلات اعطایی بانک ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385. 48

3-6-مقایسه نسبت مطالبات‌معوق به دارایی‌های بانک‌ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385. 50

3-7-مقایسه شاخص ورشکستگی(نسبت مطالبات معوق به تسهیلات اعطایی بانک‌ها) به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385. 52

3-8-مقایسه نسبت تسهیلات اعطایی به دارایی بانک‌ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت طی دوره 91-1385. 54

3-9-مقایسه اندازه بانک‌ها به تفکیک نوع کاربری و مالکیت.. 56

طی دوره 91-1385. 56

3-10-مقایسه دارایی بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 58

3-11-مقایسه مطالبات معوق بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 60

 

3-12-مقایسه تسهیلات اعطایی بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 62

3-12-مقایسه نسبت مطالبات معوق به دارایی های بانک های منتخب طی دوره 91-1385  64

3-14-مقایسه شاخص ورشکستگی بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 66

3-15-مقایسه نسبت تسهیلات اعطایی به دارایی های بانک های منتخب طی دوره 91-1385  69

3-16-مقایسه  اندازه بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 71

3-17-خلاصه فصل.. 73

 

فصل چهارم : روش شناسی وبرآورد مدل

برآورد مدل.. 74

4-1-مقدمه.. 74

4-2-روش‌شناسی تحقیق.. 76

4-2-1-مدلسازی در قالب داده های تابلویی.. 76

4-2-2-مزایای استفاده از داده های تابلویی.. 77

4-2-3-مدل کلی داده های تابلویی.. 78

4-2-4-تخمین زننده‌های GMM… 80

4-2-4-1-روش گشتاورها.. 80

4-2-4-2-شرایط گشتاوری.. 80

4-2-4-3-روش تخمین گشتاورها.. 81

4-2-4-4-تخمین روش گشتاورهای تعمیم یافته.. 81

4-2-4-5-تعریف تخمین زننده GMM… 82

4-2-4-6-تخمین ماتریس و کوواریانس.. 82

4-2-5-مدل داده‌های ترکیبی پویا.. 83

4-3-تصریح الگو.. 85

4-4-آزمون ریشه واحد در داده های ترکیبی.. 87

4-4-1-آزمون لوین و لین (LL) 87

4-4-2-آزمون ایم ، پسران و شین (IPS) 88

4-5-آزمون معتبر بودن محدودیت های گشتاوری(آزمون سارگان).. 89

4-6-تخمین مدل.. 90

4-7-خلاصه فصل.. 94

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

 

نتیجه گیری.. 95

5-1-مقدمه.. 95

5-2-مروری بر خطوط‌کلی پژوهش.. 97

5-3-بحث و نتیجه‌گیری.. 101

5-4-توصیه های سیاستی.. 103

فهرست منابع.. 105

منابع فارسی:.. 106

پیوست:.. 113

فهرست جداول

جدول2-1) تعریف ورشکستگی از دیدگاه های مختلف.. 12

جدول 3-1 ) مقایسه دارایی بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب میلیارد ریال»   45

جدول 3-2) مقایسه مطالبات معوق بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب میلیارد ریال»   47

جدول 3-3 ) مقایسه تسهیلات اعطایی بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب میلیارد ریال»   49

جدول 3-4 ) مقایسه نسبت مطالبات معوق به دارایی های بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب درصد».. 51

جدول 3-5) مقایسه شاخص ورشکستگی بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب درصد»   53

جدول 3-6 ) مقایسه نسبت تسهیلات اعطایی به دارایی های بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب درصد».. 55

جدول 3-7 ) مقایسه اندازه بانک ها طی دوره 91-1385 «برحسب درصد»   57

جدول 3-8) مقایسه دارایی بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب میلیارد ریال»   59

جدول3-9) مقایسه مطالبات معوق بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب میلیاردریال»………….61

جدول 3-10) مقایسه تسهیلات اعطایی بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب میلیارد ریال»   63

جدول 3-11) مقایسه نسبت مطالبات معوق به دارایی های بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب درصد». 65

جدول 3-12 ) مقایسه شاخص ورشکستگی بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب درصد»   68

جدول 3-13) مقایسه نسبت تسهیلات اعطایی به دارایی های بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب درصد». 70

جدول 3-14) مقایسه اندازه بانک های منتخب طی دوره 91-1385 «برحسب درصد»   72

جدول4-1) بررسی مانایی متغیرها.. 90

جدول4-2) نتایج حاصل از برآورد الگوی عوامل موثر بر ورشکستگی در بانک های منتخب به روش اثرات ثابت طی دوره 91

جدول4-2) نتایج حاصل از برآورد الگوی عوامل موثر بر ورشکستگی در بانک های منتخب طی دوره 91-1385. 93

– مقدمه

ورشکستگی همواره طیف وسیعی از افراد، سازمان‌ها و به طور کلی توجه بخش بزرگی از جامعه را معطوف به خود کرده است.ارائه تعریف دقیق از گروه های ذینفع مسئله ورشکستگی بسیار مشکل است، اما می‌توان مدعی شد که مدیریت، سرمایه‌گذاران، بستانکاران، رقبا و نهادهای قانونی بیش از سایرین تحت تاثیر پدیده ورشکستگی قرار می گیرند. سرمایه گذاران با پیش بینی ورشکستگی، نه تنها از ریسک سوخت شدن سرمایه خود جلوگیری می‌کنند، بلکه از آن به عنوان ابزاری برای کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری خود استفاده می‌کنند. به دلیل وجود پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با اهمیتی که پدیده ورشکستگی بر گروه های مختلفی از جامعه تحمیل می‌کند، همواره توجه ویژه ای از محققان را به خود جلب کرده است(اعتمادی،فرج زاده دهکردی،1387). طی دو دهه اخیر، بروز بحران‌های مالی در سیستم بانکی، باعث متضرر ساختن بسیاری از بانک‌ها و موسسات اعتباری و ورشکستگی برخی ازآن‌ها درآمریکا و بخشی از آن در اروپا شده است.در نتیجه وقوع چنین بحران‌هایی است که وظیفه ناظران به عنوان شناسایی منابع بروز بحران در جهت تصمیم‌گیری برای کاهش شدت و اثرات آن اهمیت پیدا می کند. بروز بحران در سیستم مالی می‌تواند منجر به خروج پس انداز سپرده گذاران از بانک ها شود، به طوری که اگر نا ‌اطمینانی به سیستم بانکی وشرایط ناپایدار توسط پس‌انداز کنندگان احساس شود و آنان، راهی بهتر برای نگهداری پس‌اندازهای خود بیابند، اقدام به خروج سپرده‌های خود از بانک‌ها می‌نمایند. به علاوه از آنجایی که بانک‌ها بخش عمده ای از سپرده‌های مشتریان را به صورت تسهیلات اعطا کرده‌اند، در صورتی که تسهیلات به موقع باز پرداخت نشود، با کاهش ناگهانی منابه مواجه شده ودر شرایط بدبینانه، حتی ممکن است که این وضعیت به ورشکستگی بانک ها منجر شود(حیدری و همکاران،1390). به طور کل می‌توان گفت بحران‌های مالی به یک شوک یا تغییر ناگهانی و سریع در همه یا اکثر شاخص‌های مالی شامل نرخ‌های بهره کوتاه مدت، قیمت داراییها، تغییر در رفتار و عملکرد مدیریتی، ورشکستگی و سقوط موسسات مالی اطلاق می شود.اینکه یک آشفتگی کوچک مالی به بحران مالی بینجامد، به عوامل مختلفی بستگی دارد. شکنندگی رشد اعتبارات بانکی، سرعت معکوس شدن انتظارات، فروریختن اعتماد عمومی (مانند شکست یک موسسه مالی) و … همه در شکل‌گیری بحران نقش دارند(فیلوسا،2009)

1-2 –  بیان مساله

در ادبیات مالی واژه‌های غیرمتمایزی برای ورشکستگی وجود دارد. برخی از این واژه‌ها عبارتند از: وضع نامطلوب مالی، شکست، عدم موفقیت واحدتجاری، وخامت، ورشکستگی، عدم قدرت پرداخت دیون و غیره؛ منظور از پویایی‌های ورشکستگی بانکهااین است که ما این مسئله را در طول زمان بررسی می‌کنیم یا به عبارتی از زمان 0 تا t چه عواملی  بر ورشکستگی اثر می‌گذارند. ورشکست شدن بانک‌های ایران به خاطر عدم توازن در پرداخت تسهیلات  دستوری ومیزان سرمایه این بانک ها، موضوعی است که همواره مورد اشاره کارشناسان واقتصاددانهای ایران بوده و هست. ورشکستگی بانکها زیان هنگفتی را برای سرمایه گذاران،طلبکاران، مدیران، و مشتریان ایجاد می‌کند. اگر کسی علت اضمحلال بانکها را متوجه شود با برنامه‌ریزی لازم بانک را از مرگ حتمی نجات می‌دهد. بنابراین پیش‌بینی ورشکستگی بانکها پیش نیاز جلوگیری ورشکستگی است. درچنین حالتی محققین اطلاعات زیادی را در پیش‌بینی بالقوه ورشکستگی مورد بررسی قرار میدهند.

ورشکستگی بانک‌ها معمولاً بر نقدینگی بازار سرمایه و توسعه‌ی اقتصاد موثر است. ورشکستگی یک بانک می‌تواند باعث سلب اعتماد از سیستم بانکی شده و مردم به بانک‌ها هجوم آورده سپرده‌های خود را از بانک خارج کنند. ورشکستگی یک بانک و سوخت تسهیلات بین بانکی، به سایر بانک‌های تسهیلات‌دهنده به بانک ورشکسته صدمه می‌زند، همچنین هر چه اندازه بانک بزرگ‌تر باشد، مشکلات ناشی از ورشکستگی آن بیشتر می‌شود. پایین نگه داشتن نرخ سود بانکی و تشویق یا تکلیف نظام بانکی به اعطای تسهیلات و اعتبارات به طرح‌های فاقد توجیه مالی و اقتصادی در نهایت منجر به ورشکستگی بانک‌ها و ناگزیرشدن دولت به پرداخت منابع برای نجات این بانک‌ها خواهد شد ما در این جا به عواملی که زمینه ورشکستگی بانک‌ها را فراهم می‌کنند اشاره می‌کنیم.

از جمله این عوامل کاهش و منفی شدن شاخص رشد درآمد عملیاتی بانکها است که منجر به بحران مالی و حرکت بانکها به سمت ورشکستگی می‌شود. یکی از دلایل این کاهش درآمد،کاهش درآمد کارمزدی خدمات مالی مرتبط با تخصیص اعتبار است و هم چنین عملکرد منفی شاخص رشد درآمد از یک طرف سبب کاهش جذب سپرده واز طرف دیگر سبب افت عملکرد اعطای وام می‌گردد و بدین ترتیب با اختلال در مدیریت منابع و مصارف بانکها نسبت تسهیلات به سپرده ها با روند نزولی مواجه می‌گردد.

به طور کلی نظام بانکی با ریسکی تحت عنوان ریسک سیستمی مواجه می‌شود که به این ترتیب ورشکستگی یک یا چند بانک به علت خدشه‌ وارد کردن بر اعتماد عمومی و هم چنین ارتباط مالی مستمر بانکها با یکدیگر می‌تواند به سرعت به سایر بانکها سرایت کند و کل نظام بانکی را با بحران مواجه نماید.

تجارب جهانی نشان داده است که پیدایش مطالبات معوق و استمرار آن به عنوان یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین عوامل ورشکستگی بانک ها به شمار می‌رود. به این صورت که در تمامی صورت‌های مالی و درآمدی بانکها،جهت محاسبه سود عملیاتی هزینه عملیاتی از درآمد کسر می‌گردد و سپس مواردی چون سایر هزینه‌ها نیز از عدد حاصل کسر می‌شود.اما از آن جا که در پایان دوره مالی معلوم نیست تمام مطالبات آینده وصول خواهد شد، لازم است که برآوردی از این گونه مطالبات مشکوک الوصول به عمل آید.این مطالبات با علامت منفی جهت محاسبه سود عملیاتی ظاهر می گردد که این مسئله منجر به کاهش درآمدهای عملیاتی و سود خواهد شد که مطالبات معوق با میزان این ذخایر (مطالبات مشکوک الوصول) ارتباط مستقیم دارد (امین زاده،88).

در نهایت ما در این تحقیق به دنبال پیش‌بینی ورشکستگی هستیم همچنین راهکارهایی برای جلوگیری از ورشکستگی بانکها در طول زمان وجود دارد که ازجمله این راهکارها به شرح زیر است:

به کارگیری ابزارها و بهره‌مندی از سیاست‌های مناسب برای جلوگیری از گسترش بحران مالی بانکها،نظارت‌های لازم در اعطای تسهیلات،مناسب نمودن فضای کسب وکار، افزایش ظرفیت‌های سرمایه گذاری از طریق ایجاد فضای جذب سرمایه‌های خارجی با ورود بانکهای خارجی به فضای مالی کشور، افزایش اطمینان و ایجاد فضای اعتماد برای سرمایه‌گذاران و سپرده گذاران از طریق ایجاد بیمه سپرده در بانکها،توجه به پیش‌بینی هر نوع عواقب دخالت دولت در تنظیم بازارهای پولی و مالی، ایجاد سیستم هشداردهی زودهنگام در جهت آن که مقامات ناظر بر اعمال بانکها قبل از آن که بانک با کمبود سرمایه مواجه شود نظارت دقیق و بی طرفانه ای داشته باشند،کاهش ریسک‌های کوتاه‌مدت توسط دولت با هدف حفظ استحکام مالی بانکها در کوتاه‌مدت تا پس از سپری شدن این ریسک کوتاه‌مدت بانکها بتوانند خود به حل مشکلاتشان نظیر مطالبات معوق بپردازند.

1-3­ – ضرورت و اهمیت تحقیق

با توجه به مطالب بیان شده مطالبات غیر جاری که در ادبیات بانکی ما به مطالبات معوق ومشکوک الوصول مشهور است،نتیجه‌ی بروز ریسک اعتباری است. در کشورهای دنیا، مقام‌های ناظر پولی و ناظر بر موسسه‌های مالی، حساسیت ویژه‌ای بر مطالبات غیر جاری بانک‌ها داشته و اگر نسبت مطالبات غیر جاری به کل تسهیلات بانک‌ها از حد متعارف بالاتر رود، واکنش نشان داده و تلاش می‌کند که نسبت یاد شده را در حد متعارف و کم‌تر از آن نگه دارند. چرا که افزایش این نسبت موجب ورشکستگی بانک ها و در نتیجه ایجاد بحران در اقتصاد خواهد شد. هر چه حجم مطالبات غیر جاری بیش تر باشد، حجم مطالبات سوخت شده نیز بیش تر خواهد بود. از انجائیکه مطالبات سوخت شده یکی از زیانهای بانک لحاظ میشود اگر حجم مطالبات سوخت شده زیاد شود منجر به ورشکستگی بانکها نیز می‌شود. از اینرو به دلیل آن که یکی از مشکلات اساسی شبکه بانکی اقتصاد کشور بالا بودن نسبت مطالبات معوق می­باشد لذا مطالعه حاضر به بررسی عوامل موثر بر بروز مطالعات معوق می­پردازد که در نهایت به ارائه راهکارهای سیاستی مفیدی منتج خواهد شد ..

1-4 – اهداف تحقیق

هدف پژوهش این است که درک علمی از جنبه‌های کلان ورشکستگی بانک‌ها در ایران ارتقا داده شود. به همین دلیل در این پژوهش سعی می‌شود به  عوامل موثر بر ورشکستگی بانک­ها با تمرکز ویژه بر ویژگی‌های پویایی داده‌ها بررسی شود.

 

1-5-  سوالهای تحقیق

عوامل موثر بر ورشکستگی بانک ها کدامند؟

 

1-6- فرضیه های تحقیق

ارتقا  تولید ناخالص داخلی باعث کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا رفتن نرخ سود بانکی باعث افزایش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بهبود فضای کسب و کار باعث کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا رفتن نرخ تورم باعث افزایش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا بودن اندازه بانک ممکن است منجر به بالا رفتن احتمال ورشکستگی بانک ها گردد و یا ممکن است منجر به کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها گردد.

 

1-7- جامعه آماری،  نحوه نمونه­گیری و حجم نمونه

جامعه آماری 12 بانک در ایران است که در طی سال های(1385-1391) مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در انجام این تحقیق از داده‌های موجود در بانک مرکزی و پژوهشکده پولی بانکی استفاده خواهد شد.

1-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ها

در این مطالعه به منظور بررسی اثرات متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته از روش گشتاورهای تعمیم یافته در پانل (GMM) استفاده می شود .

1-9- متغیر های تحقیق :