2-5      رشد وتکامل ستون مهره هاوساختار آن   ……………………………………………………………………………………………..22

2-6     اجزای تشکیل دهنده ستون مهره ها و خصوصیات آنها  …………………………………………………………………………..26                                                    

2- 7    ارزیابی عضلات و عملکرد مکانیکی ستون مهره ها  ………………………………………………………………………………..27

2- 8    وضعیت بدنی و چگونگی ارزیابی آن   …………………………………………………………………………………………………30                                                                          

2- 9    ناهنجاریهای وضعیتی ستون مهره ها  ……………………………………………………………………………………………………35                                                                                   

2-10    ناهنجاریهای مربوط به اندام تحتانی و روشهای اندازه  ……………………………………………………………………….……43

2-11    پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….50                                                                                            

فصل سوم : روش شناسائی تحقیق (متدولوژی)                                             

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ….62

• روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….62                                 
• جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………62                                 
• حجم نمونه و روش اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………….62                                
• ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………… 64                                 
• روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………69

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل یافته های تحقیق                                                     

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………70                                                                                                                     

• مشخصات دموگرافیک افراد شرکت کننده درگروهها واطلاعات بدست آمده  …………………………………………………71                    
• بررسی فرضیه ها
• 
• وضریب همبستگی اتا…………………………………………………………………………………………………….77                                 

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات                                                            

مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..89                                                                                                                   

• نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………..90
• پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96                                 

-پیشنهادات حاصل تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….96

-پیشنهادات جانبی ………………………………………………………………………………………………………………………………….97

-پیشنهادات برای محققین بعدی…………………………………………………………………………………………………………………97

فهرست منابع ومآخذ: …………………………………………………………………………………………………………………………………….99

ضمائم و پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………103

چکیده انگلیسی

1بیان مسئله:

داشتن وضعیت خوب وسلامت جسمانی برای دانش آموزان که سرمایه بالقوه ی آینده این جامعه هستند یک نیاز محسوب می شود.هر فرداگرازسلامت جسمانی خوبی برخوردار نباشدممکن است ناهنجاریهای بدنی بردیگرجنبه های زندگی ازجمله وضعیت روحی وروانی ووضعیت اجتماعی او اثر بگذارد.لذا علم    تربیت بدنی که حرکات اصلاحی بخشی از آن می باشد می تواندگام اساسی درمورد پیشگیری واصلاح ناهنجاریها برداردواین انتظارات از تربیت بدنی ،دستاوردهای فرهنگی،اجتماعی ،اقتصادی وحتی سیاسی سهمی را می تواندبرای جامعه داشته باشد.بر اساس یک تقسیم بندی وضعیت بدنی افراد جامعه را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:1 -وضعیت جسمانی هنجار 2-وضعیت جسمانی ناهنجار

این مطلب را هم بخوانید :

بشر با تواناییهای فکری خود چنان پیشرفت و تکاملی داشته که از کره خاکی پا فراتر نهاده و به کرات دیگر نیز سفر کرده است. انسان هم چنان که در علم و تکنولوژی پیشرفت کرده است، تحرک بدنی خود را محدود ساخته ، به طوری که هر چه چرخ های صنعت و تکنولوژی بیشتر چرخیده، از چرخش و حرکت دستها و پاهای انسان کاسته شده و در نتیجه او را با فقر حرکتی مواجه ساخته است. کاهش تحرک انسان از یک طرف و عدم آشنایی به تأثیر حرکات بدنی و ورزشی از طرف دیگر انسان را سخت مغلوب بی­حرکتی نموده تا جایی که دچارضعف وسستی وبیماری های گوناگون شده است.دراینجااهمیت ونقش ورزش وحرکات بدنی به خوبی روشن می­شود(علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،231،1378).

در کشورهای پیشرفتۀ جهان برای شناخت و آموزش وضعیت بدنی صحیح به مردم برنامه ریزیهای جامع و دقیقی به عمل می­آید. صاحبان صنایع و سازندگان وسایل مورد نیاز مردم، مثل میز، صندلی، مبلمان و پوشاک و کفش یکی از وجوه امتیاز خود را در رعایت استانداردهای علمی پیرامون وضعیت صحیح بدنی   می­دانند و خود را ملزم به رعایت آن ها می­کنند.زیرا مبنای سلامت جسمانی، برخورداری اقشار مختلف جامعه از وضعیت بدنی صحیح و مطلوب است. به عنوان مثال، در بین دانش­آموزان در یکی از شهرهای دانمارک در طول دورۀ پنج سالۀ تحصیلی، 90 درس مختصر در رابطه با وضعیت صحیح نشستن آموزش داده می­شود و بدین ترتیب، کودک هم زمان با تحصیل یاد می­گیرد چگونه وضعیت صحیح بدن را حفظ نماید تا از وارد آمدن فشار روی مفاصل، عضلات و لیگامنتها جلوگیری کند. این تدبیر، عوارض وضعیت های نادرست، نظیر درد، کاهش انعطاف­پذیری، کاهش میزان تحرک، ناراحتی قلبی و تنفسی، کاهش استقامت و قدرت بدنی و آرتروز زودرس را نیز از بین برده و فرد سالهای متمادی بدون مشکل جسمانی زندگی خواهد کرد(سخنگویی،32،1379).

در ایران نیز تحقیق در زمینه تربیت بدنی در چند سال اخیر از جایگاه ویژه­ای برخوردار شده است، چرا که مسئولان و مدیران جامعه، یک بعد از تربیت بدنی و ورزش را وسیله ­ای برای پیشگیری و درمان بسیاری از تغییر شکل های جسمانی و ناهنجارهای روانی افراد جامعه می­دانند و بخش عظیمی از تحقق شعار «آنچه که امروز درمان می­شود، دیروز قابل پیشگیری بوده است» را برعهده تربیت بدنی و ورزش نهاده­اند. به همین دلیل تربیت بدنی و ورزش به عنوان دانشی نوپا در کنار سایر علوم، جایگاه ویژه­ای یافته است که با  بهره­گیری از یافته های علوم انسانی و زیستی، نقش بسیار مهمی را در امر بهداشت، پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها برعهده گرفته است. اکنون بیش از هر زمان دیگر، دانش پزشکی به این مهم رسیده است که تا حد امکان به جای تجویز انواع داروهای شیمیایی که با ده ها ­عارضۀ جانبی دیگر در بدن همراه است، می­توان انواع حرکات اصلاحی و ورزش های متنوع را برای درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری ها تجویز کرد.

گسترش ناهنجاری های جسمانی در جامعه که ناشی از فقر حرکتی، قرارگیری بدن در حالتهای نادرست یا همان عادات غلط و نامناسب و عدم آشنایی افراد با ترکیب و ساختمان بدن  می­باشد، با رعایت توصیه های لازم، به سهولت قابل پیشگیری و یا درمان است که این امر به تلاش متخصصان و محققان رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی بستگی دارد.

حرکات اصلاحی هم به عنوان یکی از حیطه های مهم علم تربیت بدنی، دانشی کاربردی در سطح جامعه و به ویژه در مدارس می­باشد که مشتمل بر هدفهای عمده شناسایی، آموزش، پیشگیری، بهبود و اصلاح ناهنجاری های بدن و عادات حرکتی افراد است (علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،17،18،1378).

ازآنجایی که معمولاً ناهنجاری های اندام ها در سنین قبل از بلوغ شکل می­گیرند، یعنی در حدود سنین 5 الی 12سالگی که اولین و دومین دورۀ تغییر شکل بدن است و درد زیادی هم ایجاد نمی­کند از این رو غالباً به آن ها در مرحلۀ ابتدایی توجهی نمی­شود­(برقی مقدم،1374). این بی­توجهی باعث ایجاد ناراحتیهاوناهنجاریهای شدید اسکلتی وعضلانی درآینده می­شود.باتوجه به شیوع انواع ناهنجاریهای اسکلتی دراندام های فوقانی وستون      مهره ها در بین دانش­آموزان وعوارض متعددی که این بدشکلیها در وضعیت سلامت عمومی بدن ایجاد می­کنند و با توجه به این که دسته های از این ناهنجاریها عملکردی و وضعیتی بوده و قابل اصلاح می­باشند، لذا مطالعه،  بررسی و ارائه حرکات اصلاحی جهت بهبود ضروری به نظرمی­رسد­(سخنگویی،121،1379). ستون فقرات درهرانسانی ازمهمترین اجزاءساختار اسکلتی می باشد.که جوان بودن هرکس منوط به جوان بودن ستون فقرات است. مفصل زانو بزرگترین مفصل آدمی است که حدواسط اندام تحتانی می باشد.برای جهت گیری مناسب، دویدن وقرارگیری مطلوب پانسبت به ناهمواریهای زمین الزامی است .هرگونه تغییروانحراف ستون فقرات واندام تحتانی ازوضعیت طبیعی ،باعث اختلال درعملکردبدن می شود باتوجه به اهمیت مواردمشروحه تحقیق حاضربه دنبال ناهنجاریهای تنه و اندام تحتانی دراین افراد وهمچنین اثرات آنها بر عملکرد هوازی افراد وتاثیریک دوره حرکات اصلاحی بر آنها می باشد.

ازجمله این ناهنجاریها و عوارض شایع در دوران نوجوانی، عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد است کیفوز عبارت است از افزایش بیش از حد طبیعی تحدب مهره های پشتی که این حالت موجب افتادگی تنه به سمت جلو شده ، عضلات قسمت قدامی قفسه سینه شروع به کوتاه شدن کرده و عضلات پشت هم تحت کشش قرار گرفته و ضعیف می­شوند. عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد روی دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها تأثیر     می­گذارد. به عبارت دیگر موجب کاهش دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها گردیده و باتوجه به وضعیت های ایجادشده در قفسه سینه وتغییر در کمپلکس شانه عوارضی همچون خستگی زودرس،کاهش اتساع قفسه سینه

و در نتیجه کاهش حجم ریوی، فشار در قسمت قدام مهره ها و در نتیجه آرتروز زودرس، کاهش          انعطاف­پذیری، عارضه سر به جلو و احتمال سردرد و سرگیجه و رخوت و سستی را به دنبال دارد­(بهبودی،1374).

لذا به نظر می­رسد عارضه کیفوز یا پشت­گرد با توجه به عوارضی که به دنبال دارد می­تواند روی فاکتورهای آمادگی جسمانی و آمادگی حرکتی دانش­آموزان تأثیر بگذارد به عبارتی دیگر این عارضه با توجه به تغییراتی که در قفسه سینه و عملکرد آن ایجاد می­نماید و موجب کاهش انعطاف­پذیری و کاهش اتساع قفسه سینه وحجم ریوی می­گردد می­تواند استقامت قلبی وعروقی وچابکی دانش­آموزان را کاهش دهد(غفارپور،1381). در اکثر تحقیقاتی که توسط محققان این رشته بر روی افرادباناهنجاریهای اسکلتی انجام شده است، ارائه حرکات اصلاحی در بهبودوضعیت دانش­آموزان مؤثر بوده است.

1-2 هدفهای تحقیق

1-2-1 هدف کلی

هدف کلی تحقیق حاضر بررسی تأثیر یک دوره تمرینات اصلاحی بر ناهنجاریهای اسکلتی وعملکرد هوازی دانش آموزان پسرمقطع متوسطه شهرستان تکاب می­باشد.

2-2-1 اهداف اختصاصی

الف- تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلهای وضعیت ستون فقرات در اسکولیوز،کیفوز ،لوردوزوسربه جلودردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

ب-تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلها در اندام تحتانی ،زانو ضربدری ، پای پرانتزی وکف پای صاف دردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

ج-تعیین میزان شیوع ناهنجاریهای اندام تحتانی وستون فقرات در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

د-تعیین ارتباط ناهنجاریهای تنه واندام تحتانی باعملکرد هوازی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

1- 3 اهمیت موضوع تحقیق وانگیزش انتخاب آن

بررسیها و تحقیقات، نشان دهندۀ وجود تغییر شکل های بدنی در بین دانش­آموزان است. این تغییر شکل ها که معمولاً شدید هم نمی­باشد با اجرای یک سری حرکات اصلاحی ساده قابل اصلاح خواهد بود(غفارپور1381). نظر به اینکه دانش آموزان سرمایه های کشور هستندهر گونه انحراف جسمی یا ضعفی در اندامهای آنان بروضع جسمانی ،روانی،ودر نتیجه رفتار آنان اثرات سوءخواهد گذاشت. بنابراین اطلاع از وضعیت جسمانی آنان وارائه فعالیتها وحرکات مناسب جهت رفع اینگونه انحرافات دراین سنین حساس رشد ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.سلامتی روحی وجسمی می تواندمتاثر ازفعالیتهای حرکتی وورزشی باشد.در تربیت بدنی حرکت به عنوان ابزاری برای تشخیص ،پیشگیری واصلاح نسبی ناهنجاریهای وضعیتی همواره موردتوجه بوده وحرکات اصلاحی یکی از جنبه های تربیت بدنی می باشد که هدف آن پیشگیری،اصلاح تغییر شکلها ،تقویت جنبه های روحی وروانی ورفع نارسایی هایی است که دراثر کمبودفعالیت های جسمانی، استفاده از پوشاک ،وسایل غیر استانداردوعادات غلط نگهداری بدن بوجود می آید.باتوجه به تحقیقات صورت گرفته درکشورمان ناهنجاریهای ستون فقرات دربین دانش آموزان مدارس ،نتایج نگران کننده ای را نشان                 می دهد. نقش ناهنجاریها درعملکرد هوازی کمترموردتوجه قرارگرفته است.با توجه به ناهنجاریها وتاثیرآنها روی قفسه سینه ویا ناهنجاریهای تحتانی وتاثیر غیر مستقیم آنها روی ساختار بدنی به نظر می رسد که عملکرد هوازی دستخوش تغییر قرار بگیردومطالعات چندی به این موضوع اشاره داشته اند.لذا در این تحقیق سعی بر آن است که عملکرد هوازی افراد با ناهنجاری ستون فقرات واندامهای تحتانی مورد سنجش قرارگرفته ویک دوره حرکات تخصصی اصلاحی اعمال شود ودوباره عملکرد هوازی یعنی مقدار حداکثر اکسیژن مصرفی تست شود. چرخه تمرین تربیت بدنی متشکل از مجموعه ای از فعالیتهای آمادگی جسمانی است که بر استقامت  قلبی -تنفسی ،قدرت عضلات ، انعطاف پذیری و هماهنگی از طریق اجرای حرکات موزون بدن تأکید میکند. به منظور بهره برداری می توان با تأکید بر تمرینات هوازی، قدرت عضلانی و فنون استقامت و انعطاف پذیری

بیشتر،سطوح ترکیب بدنی اصلاح شده ، کاهش خطرات پوکی استخوان، چاقی ، تنشهای احساسی وروانی، انواع سرطانها، آنها را برای دانش آموزان و سایر افراد جامعه تشریح نمایند که این چرخه با هدف تقویت رابطه بین بهبود وضعیت آمادگی جسمانی فرد و سطح تندرستی او طراحی می شود . هدف از این آموزشها شناسائی سریع افراد مبتلا هستند که دوران رشد اسکلتی را طی می کنند و عمدتا” به درجات خفیفی از عارضه مبتلا هستند که عدم اصلاح و پیشگیری آن می تواند در آینده مشکلات جدی تری را برایشان به همراه داشته و آنان را ناچار به مراجعه به پزشک متخصص درمانی جدی تری چون فیزیوتراپی ، وسایل کمکی و گاه جراحی کند . رفع ناهنجاریها از طریق اجرای حرکات اصلاحی عموما” ارزان قیمت، ساده، بی خطر و علمی است و با توجه به هدفی که دنبال می کند از کارآیی قابل قبولی به لحاظ بهداشتی و اجتماعی و اقتصادی برخوردار هستند . همچنین به دلیل گسترش ورزش حرفه ای و آماده سازی های طاقت فرسای ورزشکاران در طول تمرینها و مسابقات ، تغییرات نامطلوب قامت در ورزشکاران هر رشته و سپس ارائه حرکات جبرانی و اصلاحی برای پیشگیری و رفع آنها ، اکنون در مرکز توجه حرکات اصلاحی و درمانی قرار دارد. پس در یک نتیجه گیری کلی موضوع مورد مطالعه حرکات اصلاحی و درمانی ، تعادل ساختار فیزیکی بدن یا همان وضعیت بدنی است.

در بهداشت بدن، توجه به علل و عواملی که موجب ناهنجاری های بدنی می­گردد از اولویت خاصی برخوردار است. تعدادی از این ناهنجاریها علل مادرزادی و ژنتیکی دارند و برخی نیر تحت تاثیر عوامل محیطی ایجاد و شدت می­یابند و تعدادی از این ناهنجاریها از طریق حرکات اصلاحی قابل درمان بوده و بعضی نیز با این روش به حالت طبیعی برنخواهند گشت. دسته های از صدمات و بیماری ها منجر به نقص یا قطع کامل عضو می­شوند، هم چنین مشاغلی که ایجاب می­کنند شخص حالات مشخصی را برای ساعات متوالی حفظ کند، یا یک دسته از عضلات و یا فقط یک طرف از بدن اوفعال باشد، تقلید از حرکات اشخاص و یا الگوهای اجتماعی و عادات نامناسب نیز می­تواند موجب ناهنجاریهایی نظیر تغییردرستون مهره ها، شانه ها یا بخشهای دیگر بدن شود.از این رو، آشنایی با حرکات اصلاحی، برای معلمان ورزش و متخصصان تربیت بدنی که به طور مستقیم با دانش­آموزان در ارتباط هستند ضروری به نظر می­رسد.

پژوهش حاضردر نظر دارد تا دانش آموزان دارای ناهنجاریهای اسکلتی را شناسایی کرده و ضمن طراحی و اجرای حرکات اصلاحی مناسب برای این افراد، در جهت کاهش و اصلاح این ناهنجاری ها اقدام نماید. در این فرایند علل بروز این ناهنجاری ها شناسایی شده و دانش آموزان نسبت به علت و عادت های رفتاری نامناسب در بروز و تشدید این ناهنجاری ها آگاه می- شوند.وضعیت نامطلوب بدنی موجب عدم کارایی بدن و عدم تناسب عمل ارگان های بدن می­شود. بی­شک ستون مهره ها می­تواند به عنوان با اهمیت­ترین جزء از بالا تنه نقش بسزایی در ایجاد وضعیت مطلوب داشته باشد. ستون مهره ها علاوه بر حمایت از نخاع و حفاظت از آن از نظر حرکت و حفظ و نگهداری چارچوب بدن نقش اساسی را ایفا می­نمایند(غفارپور،1381).

تکامل شکل و عملکرد ستون مهره ها در انسان قبل و بعد از تولد دارای روند متنوع و پیچیده­ای است. این روند می­تواند تحت تاثیر عوامل اثرگذار مختلف، دستخوش تغییرات نامطلوبی گردد. آنچه مسلم است این است که اگر پایه و اساس چارچوب بدنی هر فردی در سنین کودکی شکل و فرم صحیح و طبیعی نیابد، نهایتاً در مراحل بعدی زندگی، این گونه افراد مبتلا به مشکلات متعددی از جمله، انواع ناهنجاری های اسکلتی خواهند شد. به عبارتی دیگر با پیشگیری و اصلاح ناهنجاریها در اولین فرصت، ما می­توانیم در آیندۀ جلوی اختلالات ثانویه ناشی از ناهنجاریها را بگیریم، به خاطر این که این ناهنجاریها علاوه بر سلب سلامتی جسمی، بهداشت روحی و روانی دانش­آموزان را هم مختل می­سازند(مهدوی،1389).

علاوه بر اینها، تحقیق حاضر نه تنها می­خواهد ناهنجاری بوجود آمده و شدت آن را در دانش­آموزان مشخص نماید، بلکه بدنبال ارائه حرکات اصلاحی مناسب برای این گروه، و در نهایت بررسی تاثیر این حرکات بر فاکتورهای  مربوط به آمادگی جسمانی و تندرستی وسنجش عملکرد هوازی است تا نشان دهد که این مورد هم می­تواند درسلامت روحی و روانی دانش­آموزان مؤثر واقع گردد. عارضه های بوجود آمده دربالا تنه بویژه درقفسه سینه به دلیل اهمیت آن در ایجاد درد،رایج بودن شیوع وکاهش بازدهی عملکرد انسان همواره مورد توجه محققان بوده است.

مطالعه ناهنجاریهای فوق در میان نوجوانان و جوانان در حال رشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته دانش­آموزان توسط معلمان تربیت بدنی و بهداشت مدارس معاینه و      طبقه­بندی شده و در صورت وجود کوچکترین انحراف در ستون مهره ها، به درمانگاه های ارتوپدی معرفی شوند. به این وسیله هرگونه ناهنجاری در مراحل اولیه تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد. متأسفانه در ایران این روش پیشگیری با توجه به مخارج اندک آن هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده و علی رغم مطالعات پراکنده در این زمینه کمتر مورد توجه مسئولان قرار گرفته است.

لذا تحقیق حاضر در نظر دارد با توجه به اهمیت حرکات اصلاحی و نقش درمانی ورزش در شناسائی، پیشگیری و کاهش ناهنجاری های وضعیتی، به خصوص در میان دانش­آموزان، ابتدا به توصیف کنونی جامعه مورد مطالعه از نظر ابتلا به ناهنجاریهای اسکلتی پرداخته و سپس اثر یک دوره تمرینات اصلاحی ویژه را بر تغییرات حاصله و در نهایت بر توان هوازی آزمودنی ها بررسی کند. محقق امیدوار است که از این طریق بتواند بر توانمندی های دانش تربیت­بدنی در امور درمانی و بهداشتی جامعه تاکید ورزیده و سودمندی برنامه تمرینی مورد نظر را به اثبات برساند.

1-4سئوالات و فرضیه های تحقیق

سئوالات تحقیق: