فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه .………………………………….……………………………………………………………………………………………………..13

2-2- تاریخچه شكل گیری پنج اس ..…………..……………………….……………………………………………………………………….14

2-3- پنج اس .….……….….………………………………………………………………………………………………………………………17

2-4- تاریخچه نظام آراستگی .…………….……………………………………………………………………………………………………….25

2-5- نظام آراستگی در مدیریت سازمان ها و کارکنان .……………………………….…………………………….…………………………27

2-6- مراحل پیاده سازی نظام پنج اس ……………………………………………………………………………………………28

2-7- پنج اصل آراستگی در محیط كار و زندگی ………….…………………………………………………………………………………….29

2-8- دستاوردهای اجرای نظام پنج اس ..……….…………………………………………………………………………………………………33

2-9- آثار روانی آراستگی محیط کار ………….………………………………………………………………………………………………….36

2-10- هدف های نظام آراستگی .…………………….……………………………………………………………………………………………37

2-11- بهبود بهره وری با نظام پنج اس .………………….……………………………………………………………………………………….38

2-12- دیدگاه ها در مورد پنج اس.……………………………………………………………………………………………………………….39

2-13- عملکرد کارکنان.………………………………………………………………………………………………………….……………….46

2-14- تعریف عملکرد.……..……………………………………………………………………………………………………………………..47

2-15- ارزیابی عملکرد.………………..…………………………………………………………………………………………………………..47

2-16- مدیریت عملکرد سازمان.………………………………………………………………………………………………………………….51

2-17- اهمیت موضوع ارزیابی عملكرد .…………………………………………………………………………………………………………54

2-18- همسو سازی عملکرد کارکنان با استراتژی سازمان .……………………………………………………………………………………55

2-19- ارزشیابی عملکرد کارکنان پروژه ……………………………………………………………………………………………………….56

2-20- ارزیابی عملکرد کارکنان ..…………….…………………………………………………………………………………….…………..57

2-21- معیارهای ارزیابی عملکرد ..……….……………………………………………………………………………………………………..58

2-22- روش های مختلف ارزیابی عملکرد ..…………….……………………………………………………………………………………..59

2-23- هدف نهایی از ارزیابی عملکرد .………….….………………………………………………………………………………………….62

2-24- دیدگاه های راجب عملکرد کارکنان ………….………………………………………………….…………..……………………….63

2-25- پیشینه تحقیق ..………….………………………………………….……………………………………………………………………..68

2-26- مدل مفهومی پژوهش ..……….………………….…………………….…………………………………………………………………71

2-27- تاریخچه و معرفی مکان پژوهش. ..………….…………………….…….….…………………………………………………………..72

 

2-28- خلاصه اقدامات فصل دو و اقداماتی که در فصل سه انجام خواهدگرفت……………………………………………………………..73

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه .……….………..…………………………………………………………………………………………………………………….75

3-2- روش تحقیق ………..…………………………………..………………………………………………………………………………….75

3-3- جامعه‌ آماری… ……….…….……………………..……………………………………………………………………………………….75

3 –4- حجم نمونه ……….…………………………….………………………………………………………………………………………….75

3-5- ابزار پژوهش …………………………………………….………………………………………………………………………………….76

3-6- روایی و پایایی…. …………..……….……………………………………………………………………………………………………..77

3-7- روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………..……………….……………………………………………………….79

3-8- خلاصه اقدامات فصل سه و اقداماتی که در فصل چهار انجام خواهد گرفت……………………………………………..……………79

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….81

4-2- آمار توصیفی ……………………………………..……………………………………………………………………………………….81

4-3- آمار استنباطی ……………..………………………………………………………………………………………………………………85

4-4- خلاصه اقدامات فصل چهار و اقداماتی که در فصل پنج انجام خواهد گرفت. …………..…………………………………………..97

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه ………..…………………………………………………………………………………………………………………………….99

5-2- نتایج پژوهش ……………………..………………………………………………………………………………………………………99

5 –3- پیشنهادهای پژوهش …..…..………………………………………………………………………………………………………….101

5-4- پیشنهادات برای پژوهش های آینده ……………..…..……………………………………………………………………………….102

5-5- محدودیت های پژوهش ………..………………………………………………………………………………………………………102

5-6- خلاصه اقدامات انجام گرفته در فصل پنجم ………..………..……..………………………………………………………………..103

منابع

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………..104

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………..107

پیوست ها ……..………………..………………………………………………………………………………………………………………108

چکیده انگلیسی……………………….………….………..……………………………………………………………………………………114

چکیده

آشنایی با نظام آراستگی در واقع آشنایی با چگونگی مدیریت مطلوب محیط کار است. هدف از پژوهش حاضر تبیین تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان در شرکت پتروشیمی مبین می باشد. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع كاربردی است و از لحاظ روش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارکنان پتروشیمی مبین واقع در عسلویه می باشد. که تعداد آنها حدود 1300 نفر می باشد.  حجم نمونه 190 نمونه می باشد و با استفاده از  روش نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه آماری مورد نیاز برای این پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد سنجش عملکرد کارکنان کاندری (2005) و پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش نظام آراستگی پنج اس می باشد. نتیجه اصلی به دست آمده از پژوهش حاکی از تاثیر گذاری نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان می باشد. همچنین تمامی ابعاد پنج گانه نظام آراستگی نیز بر عملکرد کارکنان تاثیرگذار است.

واژگان کلیدی: نظام آراستگی پنج اس، عملکرد کارکنان، پتروشیمی مبین.

• مقدمه

نظم و ترتیب و ایمنی از مهمترین عوامل دستیابی به موفقیت در سازمان ها است. نقش نظم و ترتیب به گونه ای است که در تمامی الگوها و استاندارد های مدیریتی و تعالی سازمانی در نظر قرار گرفته است. با توجه به منافع نظم و انضباط، سازمان های سرآمد اقدامات جدی و موثری در این باره انجام داده اند. امروزه اجرا و بومی سازی الگوهای تعالی در سازمان ها به طور چشمگیری باعث افزایش توانایی حوزه های مختلف در سازمان ها شده است. افزایش بهره وری و تعالی سازمانی از جمله مفاهیمی است که همواره تمامی سازمان ها به دنبال آن بوده و در هر مرحله از تاریخ به گونه ای آن را بیان نموده اند. کاهش خطاها، اشتباهات، حوادث و افزایش راندمان کاری، افزایش روحیه و انگیزه کارکنان و عملکرد مدیریت، به دلیل قابل رویت شدن مشکلات، کاهش هزینه ها و کاهش مصرف انرژی و دوباره کاری ها از آثار اجرای نظام آراستگی است.

آشنایی با نظام آراستگی در واقع آشنایی با چگونگی مدیریت مطلوب محیط کار است. این نظام در سازمان های تولیدی و خدماتی بسیاری از کشورهای جهان استقرار یافته و نتایج با ارزشی در ساماندهی و مرتب کردن محیط های کاری و ایجاد عادت های مطلوب و فرهنگ مشتری گرایی داشته است. این سیستم در برخی از سازمان های تولیدی و خدماتی کشور ما به اجرا در آمده است.

• بیان مسئله

“پنج اس” برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم در ژاپن شکل گرفت، اصولی که حاصل نبوغ و استعداد ژاپنی ها نیست، بلکه ایده اولیه این سیستم از روش خانه داری صنعتی[1] آمریکایی گرفته شده است. ژاپنی ها ایده اولیه را از آمریکایی ها گرفته و بر اساس فرهنگ خود آن را در قالب پنج اصل 1- ساماندهی[2]  2- نظم و ترتیب[3] 3- پاکیزه سازی[4] 4- استاندارد سازی[5] 5- انضباط[6] یا به عبارتی پنج اس و به قول ژاپنی ها (گواس) ارائه کردند (عربیان، 1386).

ژاپنی ها دامنه کاربرد پنج اس را به همه صنایع و بنگاه های اقتصادی تسری دادند و آن را نه تنها در حفظ ایمنی و بهداشت محصول بلکه در آراستگی محیط کار و کارکنان در زیبا سازی محیط و صرفه جویی در فضا و مکان و نقل و انتقال و جا به جایی مواد و کاهش ضایعات و دوباره کاری ها و… به کار گرفتند (همان).

پنج اس به شیوه ژاپنی ها و به صورت یک رشته خاص با ادبیات نوشتاری از سال 1985 مطرح شد و در آغاز در قالب سه اس ارائه شد. نخستین متن در باب پنج اس در سال 1986 نوشته شد. در اواخر همین دهه سوزوکی[7] کتاب (دیباچه ای بر رویکرد جامع ارتقاء بهره وری بهپویی عملی) را تالیف کرد که فصل هشتم از ده فصل کتاب، به پنج اس کاربردی اختصاص یافته بود. اما یکی از مهم ترین متون مربوط به پنج اس تحت عنوان (فایو اس، پنج کلید برای دستیابی به کیفیت عالی در محیط کار) توسط تاکاشی اوسادا[8] تالیف و منتشر شد (خان مختاری، 1383).

این سیستم به لحاظ دستاوردهای بسیار ارزشمندی که دارد به سرعت به بنگاه های اقتصادی کشورهای جهان همچون سنگاپور، مالزی، چین، تایلند، انگلیس، اسپانیا و پرتقال و… راه یافت و مورد بهره برداری قرار گرفت (عربیان، 1386).

سابقه معرفی و ترویج نظام پنج اس، یا آراستگی در ایران از خرداد سال 1372 و با انتشار مقاله ای در شماره های 32 و34 ماهنامه تدبیر آغاز گردید نویسنده مقاله مجتبی كاشانی بوده كه بر همین اساس به عنوان بنیانگذار نظام پنج اس در ایران معرفی گردیده است،  كاشانی دراین زمینه می گوید:

” اینجانب با نظام پنج اس در سال 1365 و در یك دوره مدیریتی در ژاپن آشنا شدم و از همان زمان دریافتم كه یكی از گمشده های اصلی ما در صنعت است. با مسافرت ها و تحقیقات و بازدیدهای مكرر از كارخانه های ژاپنی در آن كشور (در طول هفت سال) به درك عمیق آن پرداختم و در سال 1372 به صورت مقاله ای كاربردی آن را معرفی نمودم. آغاز اجرای پنج اس در شركت های كارتن مشهد و ایرانیت تهران (سال های 1374 و 1375) بوده كه توفیق نسبی آن منجر به شروع اجرای پنج اس در شركت ایران خودرو گردید.

اکنون که در آستانه ورود به عصر نوین تکنولوژی و آغاز انقلاب صنعتی آینده می باشیم اهمیت نظام آراستگی رو به افزایش است زیرا این عصر نوین، نانو تکنولوژی یا تولید مولکولی است که کمترین بی نظمی و وجود ذره ای غبار، هستی آنرا مختل خواهد نمود. (ابوطالبی، 1384).

در مجموع بررسی پیشینه پژوهش نشان می دهد که پژوهش های اندکی رابطه نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان را بررسی کرده اند بنابراین این مسئله اساسی پژوهش حاضر، تبیین تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان است تا از این طریق بر غنای پژوهشی و تجربی در این زمینه بیافزاید و گامی در جهت بهبود بهره وری منابع انسانی انجام دهد.

• اهمیت و ضرورت تحقیق

اولین مقاله پژوهشی با نام (چگونگی آغاز نظام آراستگی ژاپنی)[9] از ساموئل، کی، ام، هو[10] استاد دانشکده بازرگانی لستر، دانشگاه مانت فورت[11] بریتانیا چاپ شده در (نشریات مدیریت کیفیت جامع)[12]  می باشد.

این نخستین مقاله ای است که در ارتباط با بررسی ویژگی های پنج اس نوشته شده و به عنوان نخستین گزارش کاری از آن، در جهان ارائه گردیده است. لذا هم از این جهت و هم به دلیل نام نویسنده مشهور آن مورد استناد بسیاری از پژوهشگران جهان قرار گرفته است و به نظر من یکی از بهترین مقاله هایی است که می تواند درک کاملی از پنج اس در پژوهشگران ایجاد نماید.

“هو” در این مقاله سعی نموده تا  با بیان پیچیدگی های پنج اس و ایجاد درک بهتر از آن، کاربرد اصول آن را تسهیل نماید. نویسنده به عنوان متخصص کیفیت در بسیاری از کشورهای جهان، در این مقاله اعلام کرد:

«نتایج بسیاری از پژوهش های من در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی نشان داد که پنج اس یک ابزار مهم برای یادگیری ِ(چگونه انجام دادن کارها) و سنگ زیر بنای فرهنگ کیفیت است».

نویسنده با تکیه بر مطالعات پیترز و واترمن[13] (1982)، مبنی بر آن که یادگیری در عمل موجب تغییر رفتار در کارکنان می گردد، اعلام نمود که: «پنج اس بهترین نمونه ای است که می تواند فرهنگ یادگیری در عمل را در سازمان فراهم نماید…».

ژاپنی ها به درستی دریافتند که نظم، حداقل چیزی است که جامعه برای عملکرد مناسب به آن نیازمند است. بنابر این پنج اس، نه تنها موجب بهبود فیزیکی محیط می گردد، بلکه برای بهبود فرایند فکری افراد نیز، ابزار مهمی تلقی می شود.

با توجه به موارد فوق الذکر انجام این تحقیق پیرامون تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان در سازمان های ایران اهمیت دارد.

• اهداف پژوهش

1-4-1- هدف اصلی پژوهش:

• تبیین تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان در شرکت پتروشیمی مبین.

1-4-2- اهداف فرعی پژوهش:

• تبیین تاثیر ساماندهی بر عملکرد کارکنان.
• تبیین تاثیر نظم و ترتیب بر عملکرد کارکنان.
• تبیین تاثیر پاکیزه سازی بر عملکرد کارکنان.
• تبیین تاثیر استاندارد سازی بر عملکرد کارکنان.
• تبیین تاثیر انضباط بر عملکرد کارکنان.
• سوالات پژوهش

1-5-1- سوال اصلی پژوهش:

• آیا بین نظام آراستگی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟

1-5-2- سوال های فرعی پژوهش:

• آیا بین ساماندهی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟
• آیا بین نظم و ترتیب و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟
• آیا بین پاکیزه سازی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟
• آیا بین استاندارد سازی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟
• آیا بین انضباط و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد؟
• فرضیه های پژوهش

1-6-1- فرضیه اصلی پژوهش:

• بین نظام آراستگی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.

1-6-2- فرضیه های فرعی پژوهش:

• بین ساماندهی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.
• بین نظم و ترتیب و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.
• بین پاکیزه سازی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.
• بین استاندارد سازی و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.
• بین انضباط و عملکرد کارکنان رابطه وجود دارد.
• قلمرو مکانی، زمانی و موضوعی پژوهش

قلمرو موضوعی: موضوع این پژوهش در حوزه مدیریت منابع انسانی، تبیین تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان می باشد.

قلمرو مکانی: این پژوهش بر روی کارکنان پتروشیمی مبین واقع در عسلویه انجام خواهد گرفت.

قلمرو زمانی و زمان گردآوری داده ها: قلمرو زمانی این پژوهش نیمه اول سال 1393 می باشد.

5-6-     تعریف نظری و عملیاتی متغیرها