1-3- ضرورت و اهمیت.. 4

1-4- اهداف تحقیق. 5

1-5- سؤالات تحقیق. 5

1-6- روش تحقیق. 6

1-7- روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها 6

1-8- قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق. 6

1-9- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات.. 7

1-10- خلاصه فصل اول. 7

فصل دوم. 9

2-1- مقدمه. 10

2-2- بخش اول: فرهنگ‌سازمانی. 10

2-2-1- تعریف فرهنگ.. 10

2-2-2- انواع فرهنگ.. 13

2-2-3- دین و ارتباط آن بافرهنگ.. 14

2-2-4- فرهنگ پژوهی و فرهنگ‌سازی در جمهوری اسلامی ایران. 14

2-2-5- تعریف فرهنگ‌سازمانی. 15

2-2-6- اهمیت شناخت فرهنگ برای سازمان‌ها 16

2-2-7- ارتباط بین فرهنگ حاکم بر جامعه و فرهنگ‌سازمانی. 16

2-3- بخش دوم: ارزش‌های اسلامی. 17

2-3-1- تعریف ارزش.. 17

2-3-2- تعریف اسلام. 17

2-3-3- ارزش‌های اسلامی در سازمان. 18

2-3-4- انواع و ملاک ارزش‌ها در نظام ارزشی اسلام. 19

2-3-5- آثار ارزش‌های اسلامی در سازمان و تحقق اهداف فردی و سازمانی. 20

2-3-6- قلمرو دین اسلام. 20

2-3-7- فرهنگ و احیای ارزش‌های اسلامی. 20

 

2-4- بخش سوم: فرهنگ اسلامی. 22

2-4-1- تعریف فرهنگ اسلامی. 22

2-4-2- مبانی فرهنگ اسلامی. 22

2-4-3- ابعاد فرهنگ اسلامی. 23

2-4-4- منبع تعالیم فرهنگ اسلامی. 23

2-4-5- ویژگی و اصالت فرهنگ و تمدن اسلامی. 24

2-4-6- اصول و پایه‌های اساسی فرهنگ اسلامی. 25

2-4-7- خطوط اساسی فرهنگ اسلامی. 26

2-4-8- اصول حاکم بر پرورش فرهنگ اسلامی. 26

2-4-9- اشاره‌ای به فرهنگ بومی. 29

2-4-10- فرهنگ ملی، اسلامی. 29

2-4-11- مقایسه‌ای بین فرهنگ اسلامی بافرهنگ غربی. 30

2-4-12- تمایز فرهنگ اسلامی بافرهنگ‌های دیگر. 31

2-4-13- ناهماهنگی نظام‌های تربیتی مدرن بافرهنگ اسلامی و ایرانی. 32

2-4-14- نقش و جایگاه فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی در عرصه جهانی. 32

2-4-15- فرهنگ ایرانی – اسلامی و جهانی‌شدن (چالش‌ها و فرصت‌ها) 33

2-4-16- کارآمدی فرهنگ اسلامی. 35

2-4-17- بنیادهای کارآمدی فرهنگ اسلامی. 35

2-4-18- زمینه‌های فرهنگی توسعه و پیشرفت در اسلام. 37

2-4-19- نگاه تکلیفی و مسئولانه در فرهنگ اسلامی. 40

2-4-20- معادله نبودن قدرت و ثروت در فرهنگ اسلامی. 41

2-4-21- فرهنگ اسلامی و توسعه پایدار 41

2-4-22- فرهنگ اسلامی و هویت جامعه. 42

2-4-23- فرهنگ اسلامی و بهره‌وری.. 42

2-4-24- راه‌کارهای صیانت از فرهنگ اسلامی. 43

2-5- بخش چهارم: عوامل مؤثر بر تقویت فرهنگ اسلامی. 45

این مطلب را هم بخوانید :

2-5-1- تعهد کاری.. 45

2-5-2- انواع تعهد کاری در دیدگاه چلبی با توجه به‌نظام های چهارگانه پارسونز. 46

2-5-3- مؤلفه‌های تعهد کاری.. 47

2-5-4- اخلاق و اخلاق کاری.. 50

2-5-5- تمایز اخلاق اسلامی و غیر آن. 52

2-5-6- فلسفه اخلاق اسلامی از منظر شهید مطهری:رفیعی و همکاران. 53

2-5-7- مؤلفه‌های اخلاق اسلامی. 54

2-5-8- اصول اخلاقی از دیدگاه سازمانی. 58

2-5-9- موانع پذیرش اصول اخلاقی در سازمان. 58

2-5-10- رفاه و آسایش… 60

2-5-11- مؤلفه‌های رفاه و آسایش… 60

2-5-12- مردم‌داری در کار 64

2-5-13- مؤلفه‌های مردم‌داری.. 65

2-5-14- معیارهای مردم‌داری در مدیریت اسلامی. 66

2-5-15- مؤلفه‌های بهبود مستمر. 67

2-5-16- نظریه‌های اساسی یادگیری.. 71

2-5-17- انگیزه معنوی کار 71

2-5-18- مؤلفه‌های انگیزه معنوی در کار 72

2-5-19- پیشینه تحقیق. 73

2-5-20- خلاصه فصل دوم. 74

فصل سوم. 76

3-1- مقدمه: 77

3-2- روش تحقیق. 77

3-3- قلمرو تحقیق. 77

3-3-1- قلمرو موضوعی:. 77

3-3-2- قلمرو مکانی:. 77

3-3-3- قلمرو زمانی: 78

3-4- جامعه آماری.. 78

3-5- نمونه و روش نمونه‌گیری.. 78

3-6- ابزار و روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها 79

3-6-1- مطالعات کتابخانه‌ای.. 79

3-6-2- تحقیقات میدانی. 79

3-7- پرسشنامه. 79

3-8- روایایی پرسش‌نامه. 83

3-9- پایایی پرسشنامه. 84

3-10- روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 86

3-11- ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 86

3-12- خلاصه فصل سوم. 86

فصل چهارم. 87

4-1- مقدمه. 88

4-2- بخش اول: تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمعیت شناختی. 88

4-2-1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن. 88

4-2-2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت.. 89

4-2-3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات.. 90

4-2-4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار 90

4-3- بخش دوم: تجزیه‌وتحلیل آماری سؤالات تحقیق. 91

4-3-1- مصاحبه خبرگی. 91

4-3-2- تحلیل توصیفی. 93

4-3-3- تحلیل استنباطی. 93

فصل پنجم. 113

5-1- مقدمه. 114

5-2- خلاصه یافته‌های تحقیق. 114

5-3- نتیجه گیری و تحلیل یافته های تحقیق. 115

5-3-1- نتایج حاصل از آمار توصیفی. 115

5-3-2- نتیجه‌گیری و تحلیل یافته‌های سوال اول تحقیق. 115

5-3-3- نتیجه‌گیری و تحلیل یافته‌های سوال دوم. 115

5-4- پیشنهادات مبتنی بر نتایج. 116

5-5- پیشنهادات برای محققین آینده 117

5-6- محدودیت‌ها 117

5-7- خلاصه فصل. 117

8           پیوست   …………………………………………………………………………………………………………………………………………135

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها 

 

 

عنوان جدول   ‏2‑1تعاریف و سیر تکاملی اخلاق. 51 ‏3‑1- طیف لیکرت.. 82 ‏3‑2- سوالات پرسش نامه. 82 ‏3‑3- شاخص ها و عامل های مدل پیشنهادی تحقیق. 83 ‏3‑4- بررسی پایایی پرسش نامه. 87 ‏4‑1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن. 90 ‏4‑2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت.. 91 ‏4‑3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات.. 92 ‏4‑4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار 93 جدول ‏4‑5- مصاحبه خبرگی. 94 جدول ‏4‑6- نتایج میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر داده های پژوهش… 95 جدول ‏4‑7- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خود کنترلی. 96 جدول ‏4‑8- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خودکنترلی. 96 جدول ‏4‑9- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با مسئولیت پذیری.. 97 جدول ‏4‑10- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به مسئولیت پذیری.. 97 جدول ‏4‑11- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با تکریم ارباب رجوع. 98 جدول ‏4‑12- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به تکریم ارباب رجوع. 98 جدول ‏4‑13- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با محیط کار مناسب.. 99 جدول ‏4‑14- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به محیط کار مناسب.. 99 جدول ‏4‑15- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با امنیت شغلی 99 جدول ‏4‑16- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به امنیت شغلی. 100 جدول ‏4‑17- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با حقوق و دستمزد. 100 جدول ‏4‑18- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به حقوق و دستمزد. 101 جدول ‏4‑19- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با تعادل بین کار و زندگی. 101 جدول ‏4‑20- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به تعادل بین کار و زندگی. 102 جدول ‏4‑21- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با عدالت.. 102 جدول ‏4‑22- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به عدالت.. 103 جدول ‏4‑23- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با وفاداری.. 103 جدول ‏4‑24- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به وفاداری.. 103 جدول ‏4‑25- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با اعتماد به نفس… 104 جدول ‏4‑26- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به اعتماد به نفس… 104 جدول ‏4‑27- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با یادگیری.. 105 جدول ‏4‑28- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به یادگیری.. 105 جدول ‏4‑29- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با مشورت.. 106 جدول ‏4‑30- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به مشورت.. 106 جدول ‏4‑31- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با اندیشه ورزی.. 106 جدول ‏4‑32- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به اندیشه ورزی.. 107 جدول ‏4‑33- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با کار گروهی. 107 جدول ‏4‑34- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به کار گروهی. 108 جدول ‏4‑35- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با ارزشمندی کار 108 جدول ‏4‑36- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به ارزشمندی کار 109 جدول ‏4‑37- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خلاقیت.. 109 جدول ‏4‑38- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خلاقیت.. 109 جدول ‏4‑39- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خلوص نیت.. 110 جدول ‏4‑40- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خلوص نیت.. 110 جدول ‏4‑41- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص تعهد کاری.. 111 جدول ‏4‑42- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص تعهدکاری.. 111 جدول ‏4‑43- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص اخلاق کاری.. 112 جدول ‏4‑44- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص اخلاق کاری.. 112 جدول ‏4‑45- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص انگیزه در کار 113 جدول ‏4‑46- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص انگیزه در کار 113 جدول ‏4‑47- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص بهبود مستمر. 113 جدول ‏4‑48- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص بهبود مستمر. 114 جدول ‏4‑49- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص رفاه و آسایش… 114 جدول ‏4‑50- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص رفاه و آسایش… 114 جدول ‏4‑51- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص مردم گرایی. 115 جدول ‏4‑52- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص مردم گرایی. 115

صفحه

فهرست شکل‌ها و نمودارها

عنوان شکل   شکل ‏1‑1مدل مفهومی…………………………………………………………………………………………………..8 شکل ‏2‑1- موانع پذیرش اصول اخلاقی در سازمان.……………………………………………………………60 شکل ‏2‑2- استراتژی ها و فرایندهای حقوق و دستمزد……………………………………………………….63 شکل ‏2‑3- اثر عوامل کاری و غیر کاری بر کیفیفت زندگی……………………………………………………………..65 فهرست نمودارها ‏4‑1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن……………………………………………………………………………………………..91 ‏4‑2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت………………………………………………………………………………………92 ‏4‑3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات……………………………………………………………………………………93 ‏4‑4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار…………………………………………………………………………………….94		صفحه

1.      فصل اول

    کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در تعریفی، فرهنگ محضر هویت‌ساز جوامع و مظهر حیات عقلایی آن‌هاست و کلیتی است که از ترکیب خصوصیات و نمادها به وجود آمده و در هر جامعه پدید می‌آید. هسته مرکزی این کلیت و این حیات عقلایی، نگرش خاص موجود در هر جامعه درباره‌ی انسان و حقوق بنیادین اوست.( سلیمی، 1379)

به بیان بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. فرهنگ هر جامعه، هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل      می‌دهد. (بابایی،1384)

اگر تعریفی از فرهنگ را شیوه‌ی زندگی بر خواسته از اندیشه ( عقل نظری) و نظام ارزشی ( عقل عملی) بدانیم، آنگاه فرهنگ اسلامی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: ” شیوه زندگی برخاسته از اندیشه توحیدی و نظام ارزشی اسلام”. فرد متعلق به فرهنگ اسلامی کسی خواهد بود که برخوردار از یک اندیشه توحیدی      می‌باشد و بایدونبایدهای زندگی‌اش را در شئون فردی و اجتماعی مستند به قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصوم و الگوی زندگی‌اش سیره نبوی (ص) و علوی(ع) و روش زیستن عترت(ع) باشد از سویی فرهنگ اسلامی در تعامل بافرهنگ کهن ایران، زایش‌هایی شگفت‌انگیز، فراورده‌هایی ارزشمند و آفرینش‌هایی خلاق و زیبا را به وجود آورده است. . (رشید پور و نادری نیا،  1389)

به‌هرحال فرهنگ اسلامی از دیرباز در بین دیگر فرهنگ‌ها جلوه‌ای خاص و شکوهمند داشته است. تعامل فرهنگ و اسلام، موجب خلق زیبایی‌های ارزشمندی شده و برای ما ایرانیان افتخارآفرین است. شاخص‌های این فرهنگ را می‌توان در منابع اصیل آن جستجو کرد. قرآن کریم و عترت دو یادگار ماندگار اسلام را خلاقانه منعکس می‌نماید. (رشید پور و نادری نیا، 1389)

سازمانی را که هدف آن، اسلامی و دینی باشد و ارکان آن را نیروهای مو من و متعهد تشکیل بدهند و ارزش‌ها نیز در اولویت باشند، سازمان اسلامی گویند. سازمانی که می‌تواند در ارتقای فرهنگ اسلامی از طریق ارائه الگویی توأمان از علم و دین، دمیدن روحیه تعهد و الزام اجتماعی در میان کارکنان برای بهره‌مندی از معرفت و افزایش مسئولیت‌پذیری به‌سوی ارزش‌های اسلامی و ارتقای فرهنگ اسلامی آنان تأثیر داشته باشد       (احمدی و همکاران، 1391)

در این تحقیق، فرهنگ‌سازمانی به‌عنوان” نظام اعتقادات و باورهای اساسی، ارزش‌ها و الگوهای اساسی رفتاری که عموماً افراد و گروه‌های سازمان پایبند آن بوده و در طی زمان نیز توسعه‌یافته‌اند” تعریف می‌شود بنابراین در این پایان‌نامه، محقق درصدد است با ارائه الگوی فرهنگ‌سازمانی برآمده از ارزش‌های اسلامی، گامی هرچند اندک درراه تولید علم و کاربردی کردن دانش مدیریت، در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بردارد.            ( عسگری وزیری و همکاران، 1391)

1-2-  بیان مسئله

بحث و گفتگو درباره عوامل گسترش و تکامل فرهنگ اسلامی پیچیده و نیازمند بررسی‌های همه‌جانبه است ( بیات و خسروی،1389). در عصر رقابت و تغییر، بهره‌گیری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد به‌عنوان یک مزیت رقابتی منحصربه‌فرد برای هر سازمان مطرح است. از سوی دیگر چالش‌های ناشی از روابط افراد در سازمان همواره عملکرد و فعالیت‌های کاری را مورد تهدید قرار می‌دهد. در این شرایط مفاهیمی چون فرهنگ به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی و کلان سازمان، اثر مستقیمی بر ارتقاء فعالیت‌های سازمان دارد. در کنار آن فرهنگ غنی اسلام با مفاهیم ناب خود، سهم فراوانی بر شکل‌گیری و پالایش رفتارهای افراد دارد.                  ( رضایی و سبزی‌کاران، 1391)

این نگرش در حالی وجود دارد که دین مبین اسلام در فضای جامعه و فرهنگ اجتماعی کشور، تأثیر فراوانی دارد. جامعه نیز تحت این تأثیر خود را ملزم به رعایت ارزش‌ها، آداب و اصول اخلاق اسلامی می‌دانند. فرهنگ غنی و اصیل اسلامی مکارم اخلاق بوده و توصیه‌های فراوانی برای اصلاح و بهبود رفتار انسان دارد. از سوی دیگر، با توجه به اینکه خود فرهنگ‌سازمانی، تحت تأثیر فرهنگ اسلامی می‌باشد، بنابراین افراد و کارکنان تحت تأثیر فرهنگ اسلامی، آن را در قالب نگرش‌ها و رفتارهای خود به درون سازمان می‌آورند                     (رضایی و سبزی‌کاران، 1391)

در حال حاضر در کشور ما متولیان فرهنگی متفاوت و بسیاری وجود دارند که هدف اصلی همه آن‌ها تعمیق و گسترش فرهنگ اسلامی است. به‌عنوان‌مثال می‌توان به مراکز ذیل اشاره کرد: شورای انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و پایگاه‌های مقاومت مساجد، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و در درون دانشگاه‌ها می‌توان به کانون‌های قرآنی و هیآت های دانشجویی و گروه معارف دانشگاه نام برد. در زمینه فرهنگ اسلامی، نکات ذیل قابل‌ذکر است:

• از بدو تأسیس انقلاب اسلامی و به‌خصوص دو دهه اخیر، جریانات فرهنگی مخالف چه در داخل و چه در خارج، هماهنگ با یکدیگر و با امکاناتی به‌مراتب چندین برابر امکانات فرهنگی داخل و در جهت عکس فعالیت آن‌ها، یعنی سکولاریزه کردن افکار، عقاید و اخلاق در جوانان، مشغول فعالیت می‌باشند و بسیاری از مردم و جوانان ما در شبانه‌روز چندین ساعت در معرض تبلیغات و تهاجم و شبیخون فرهنگی آن‌ها بوده و خواه‌ناخواه بخش عمده‌ای از انرژی نیروهای داخل از این طریق خنثی می‌گردد.
• از صدر اسلام تاکنون به‌جز در زمان بسیار محدودی، حکومت‌های غیردینی در جامعه ایران حاکم بوده‌اند و فرهنگ اسلامی در ایران فرصت ظهور و بروز چندانی نیافته است. بنابراین، سکولاریزم در جامعه ما از ریشه بسیار عمیقی برخوردار بوده است. اما موج انقلاب اسلامی تاکنون توانسته است فرهنگ اسلامی را در اقلیتی از جامعه عمق بخشیده و در اکثریت به‌صورت قشری و رفتار سطحی نهادینه کند؛ به‌طوری‌که اغلب مردم به ظواهر دینی عمل می‌کنند، درحالی‌که از مبانی غیردینی و سکولار برخوردار می‌باشند. به همین دلیل در صورت برابری نیروی متولیان فرهنگی و مخالفان داخل و خارج، به علت عمیق بودن و ریشه‌دار بودن سکو لاریزم در اکثریت جامعه، قطعاً برآیند نیرو به سمت مخالفان خواهد بود و ظواهر را از سطح جامعه پاک خواهد کرد. کما اینکه با نگاهی کوتاه به عملکرد دو دهه اخیر، این موضوع به‌وضوح مشاهده می‌شود، به‌طوری‌که طی چند سال اخیر، باوجود پیشرفت در بعضی موارد خاص، مثل رشد اعتمادبه‌نفس ملی، در بسیاری از جهات نیز عقب‌نشینی