1-8-1- قلمرو موضوعی.. 7

1-8-2-  قلمرو زمانی.. 7

1-8-3- قلمرو مکانی.. 7

1-9- تعاریف فنی و تخصصی.. 8

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه.. 10

2-2- پیشینه تحقیق.. 10

2-3- قوانین حاکم.. 12

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه.. 19

3-2- روش تحقیق.. 19

3–3– جامعه آماری.. 20

3-4- حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 20

3-5- روش گردآوری اطلاعات.. 21

3-6- ابزار گردآوری اطلاعات.. 21

3-6-1- عامل فرهنگی.. 21

3-6-2- عامل اقتصادی.. 22

3-6-3- عامل فنی- زیربنایی.. 22

3-6-4- عامل انسانی.. 22

3-7- روایی و پایایی ابزار تحقیق.. 23

3-7-1- روائی (اعتبار).. 23

3-7-2- پایائی.. 23

3-8- فرضیات تحقیق.. 24

3-9- روش‌های مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها.. 25

3-9-1- بررسی نرمال بودن متغیرها.. 25

3-9-2- بررسی ارتباط بین متغیرها.. 25

3-9-3- آزمون مقایسه میانگین دو جامعه مستقل.. 26

3-9-4- مدل‌یابی معادله ساختاری.. 26

 

3-9-4-1- تحلیل مسیر برقراری روابط علّی در مدل.. 27

3-9-4-2- برازندگی مدل.. 27

3-9-5- رتبه بندی راهکارها.. 29

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه.. 31

4-2- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی.. 32

4-2-1- سن.. 32

4-2-2- میزان تحصیلات.. 33

4-2-3- وضعیت مالکیت.. 34

4-3- تحلیل توصیفی متغیرهای پرسشنامه.. 34

4-4- بررسی نرمال بودن متغیرها.. 35

4-5- تحلیل عاملی تأییدی.. 36

4-5-1- آزمون کرویت بارتلت.. 36

4-5-1-1- عوامل فرهنگی.. 36

4-5-1-2- عامل اقتصادی.. 37

4-5-1-3- عامل فنی- زیربنایی.. 38

4-5-1-4- عامل انسانی.. 39

4-5-1-5- ساخت و ساز غیرمجاز.. 39

4-6- بررسی ارتباط بین متغیرها.. 40

4-7- بررسی تاثیر متغیرهای جمعیت شناختی بر عوامل مؤثر بر ساخت و ساز غیرمجاز.. 41

4-8- مدل معادلات ساختاری برای آزمون فرضیات اصلی.. 44

4-8-1- فرضیات تحقیق.. 45

4-8-2- مدل اولیه تحقیق.. 45

4-8-2-1- برازش مدل.. 48

4-8-3- مدل اصلاح شده تحقیق.. 48

4-8-3-1- برازش مدل.. 49

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- خلاصه یافته ها.. 52

این مطلب را هم بخوانید :

5-2- نتیجه گیری و پیشنهادها.. 54

5-2-1- اقدامات اقتصادی.. 56

5-2-1-1- راهکارهای پیشنهادی.. 56

5-2-1-2- رتبه بندی راهکارها.. 56

5-2-2- فنی و زیر بنایی.. 57

5-2-2-1- راهکارهای پیشنهادی.. 57

5-2-2-2- رتبه بندی راهکارها.. 59

5-2-3- اقدامات فرهنگی.. 60

5-2-3-1- راهکارهای پیشنهادی.. 60

5-2-3-2- رتبه بندی راهکارها.. 60

5-2-4- انسانی.. 61

5-2-4-1- راهکارهای پیشنهادی.. 61

5-2-4-2- رتبه بندی راهکارها.. 61

منابع.. 63

پیوست ها.. 66

چکیده انگلیسی.. 69

 فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                      صفحه

جدول 3-1: ضریب آلفا کرونباخ.. 24

جدول 3-2: معیارهای برازش و سطح قابل قبول مدل تحقیق.. 28

جدول 4-1: جدول فراوانی متغیر سن.. 32

جدول 4-2: جدول فراوانی متغیر تحصیلات.. 33

جدول 4-3: جدول فراوانی متغیر وضعیت مالکیت.. 34

جدول 4-4: آمار توصیفی متغیرها.. 34

جدول 4-5: آزمون کولموگروف اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن متغیرها   35

جدول 4-6: معیار KMO و آزمون بارتلت.. 36

جدول 4-7: ضرایب گویه ها.. 37

جدول 4-8: معیار KMO و آزمون بارتلت.. 37

جدول 4-9 : ضرایب گویه ها.. 37

جدول 4-10: معیار KMO و آزمون بارتلت.. 38

جدول 4-11: ضرایب گویه ها.. 38

جدول 4-12: معیار KMO و آزمون بارتلت.. 39

جدول 4-13: ضرایب گویه ها.. 39

جدول 4-14: معیار KMO و آزمون بارتلت.. 39

جدول 4-15: ضرایب گویه ها.. 40

جدول 4-16: آزمون همبستگی جهت بررسی ارتباط بین متغیرها.. 40

جدول 4-17: آزمون مقایسه میانگین.. 42

جدول 4-18: تحلیل واریانس یکطرفه.. 43

جدول 4-19: تحلیل واریانس یکطرفه.. 44

جدول  4-20: بررسی مسیرهای مدل اولیه بر اساس فرضیات.. 46

جدول 4-21: شاخصهای برازش مدل.. 48

جدول 4-22: بررسی مسیرهای مدل نهایی بر اساس فرضیات.. 49

جدول 4-23: شاخصهای برازش مدل.. 49

جدول 4-24: معیارهای برازش و سطح قابل قبول مدل تحقیق.. 50

جدول 5-1: برآورد میانگین عوامل مؤثر بر ساخت و ساز غیر مجاز شهری   52

جدول 5-2: بررسی اثرات متغیرها.. 53

جدول 5-3: جدول رتبه بندی راهکار های اقتصادی.. 57

جدول 5-4: جدول رتبه بندی راهکار های فنی و زیربنایی.. 60

جدول 5-5: جدول رتبه بندی راهکار های فرهنگی.. 61

جدول 5-6: جدول رتبه بندی راهکار های فرهنگی.. 62

  فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                      صفحه

نمودار 1-1: مدل مفهومی تحقیق.. 6

نمودار 4-1: نمودار توصیفی متغیر سن.. 32

نمودار 4-2: نمودار توصیفی متغیر تحصیلات.. 33

نمودار 4-3: نمودار توصیفی متغیر وضعیت مالکیت.. 34

نمودار 4-4: مدل اولیه.. 45

نمودار 4-5: مدل نهایی.. 48

 چکیده

امروزه رویکرد جهانی به طرح­های توسعه­ی شهری، رویکرد مسئله محور برای حل مسائل شهری است و بدون شک ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد یکی از مسائل مهم و اساسی شهر است و شناخت و تحلیل این مسئله و ارائه راهکار در این زمینه اصولاً از نتایج مورد انتظار طرح­های توسعه­ی شهری است.  در این تحقیق، ابتدا با روش­کتابخانه­ای، مختصری به بررسی ساخت و سازهای غیرمجاز در شهر یزد و عوامل مؤثر بر آن پرداخته شده است، سپس با روش میدانی اطلاعات در این زمینه جمع­آوری شده است و با استفاده از روش­های آماری تحلیل اطلاعات انجام گرفته است. با توجه به نتایج به ­دست آمده، راهکارهای عملیاتی جهت کاهش تخلفات مربوط به ساخت و سازهای غیرمجاز در شهر یزد ارائه گردیده است. برای تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS وAmos استفاده شده است. عوامل شناسایی شده مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز در چهار عامل فرهنگی، اقتصادی، فنی زیربنایی و انسانی دسته بندی شده است، که برای سنجش هر عامل از گویه هایی که در پرسشنامه مطرح شده است بهره گرفتیم. در ادامه سهم هر عامل در ساخت و ساز غیر مجاز با روش تحلیل مسیر مورد بررسی قرار گرفت و عوامل مؤثر رتبه بندی شده­اند. عامل اقتصادی بیشترین اثر را بر ساخت و سازهای غیر مجاز به خود اختصاص داده است و سپس عامل فنی- زیر بنایی، عامل فرهنگی و کمترین تاثیر مربوط به عامل انسانی بوده­است. پس از رتبه بندی عوامل، راهکارهای مربوط به هر عامل در جهت بهبود وضعیت ساخت و ساز غیر مجاز در شهر یزد ارائه گردیده و با روش AHP فازی رتبه بندی و نتایج آن در انتها ارائه شده است.

کلمات کلیدی: ساخت و ساز غیر مجاز، عوامل فرهنگی، عوامل فنی- زیر بنایی، عوامل اقتصادی، عوامل انسانی.

1-1- مقدمه

در این فصل به کلیات تحقیق پرداخته می­شود. مباحث بیان مساله، ضرورت و اهمیت، اهداف تحقیق، فرضیات تحقیق، محدودیت­های تحقیق، تعاریف نظری و عملیاتی در این فصل مورد بحث قرار می­گیرد.

1-2- بیان مساله

امروزه ساخت و سازهای غیرمجاز و فاقد ساختارهای فنی و مهندسی بلایی است که شهرها را گرفتارکرده است. سال­ها است که بسیاری از افراد در خانه هایی کوچک با ساخت و سازهای غیرمجاز و بدون پروانه ساخت و بدون رعایت ضوابط فنی و شهرسازی زندگی می­کنند و علاوه بر ناهمگونی و نازیبا نمودن چهره شهر بیش از دیگران در معرض بلاهای طبیعی مانند زلزله قرار می­گیرند.

طبق تعریف شهر سیستمی است متشکل از سیستم­های درونی که با آن­ها دارای ارتباط متقابل است و خود نیز با سایر سیستم­های منطقه ارتباط دارد و منطقه نیز جزئی از سیستم ملی است. تعریف شهر در ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ایران چنین آمده است:

شهر محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی­های خاص خود است، به طوری­که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، خدمات و فعالیت­های اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند.

امروزه شهرنشینی به عنوان یکی از نقاط عطف تکامل جوامع بشری متأسفانه مشکلات گوناگون زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی را به ارمغان آورده که بارزترین آن توزیع نامناسب نظام سکونتگاهی است که در اکثر مناطق منجر به شکل­گیری مجموعه­های نامتعادل در فضای جغرافیایی واحد شده است (پارسی پور و همکار، 1391).

مقوله­های شهرسازی، ساختمان­سازی و… به دفعات توسط تحقیقگران مختلف مورد بررسی قرار گرفته، ولی کمتر دارای نتایج علمی و تأثیرگذار در امر توسعه به مفهوم واقعی بوده است. به عنوان نمونه، تحقیق‌هایی در زمینه شناخت و مقایسه نظام­ها و مقررات شهرسازی در سایر کشورها و به ویژه در سال­های پیش از انقلاب انجام گرفته لکن در اجرا عدم کارایی آنها به اثبات رسیده است (طهماسبی، 1388). امروزه تبدیل این مطالعات به آئین­نامه­های اجرایی شهرسازی، معماری و ساختمانی از اهمیت فراوان برخوردار است تا به عنوان دستورالعمل در دستگاه­های اجرایی مختلف مورد استفاده قرار گیرند، همچنین در طول زمان به­طور مرتب مورد تجزیه و تحلیل و بروز رسانی قرار گرفته و نقش خود را به عنوان بازوان توانمند دستگاه­های اجرایی کشور ایفا نمایند.

چرا که فرآیند شهرسازی در مقوله ساختار شهری چه از طریق مراجعه شهروندان به شهرداری ها و اعلام نیاز توسط آن­ها جهت ساخت و ساز شهری در نهایت باعث به وجود آمدن تغییراتی در سیما و کالبد شهری می­شود. لذا نیاز به یکسری ابزارهای هدایت­گر و کنترل کننده جهت هماهنگ سازی پدیده ساخت و ساز در مجموعه ساختمان­سازی در یک شهر احساس می­شود. قصه ساخت و ساز غیرمجاز علاوه بر مشکلات و آسیب های اجتماعی که به دنبال دارد موجب شده تا ساختمان‌هایی غیر استاندارد که تنها نام چهاردیواری را یدک می‌کشد و هیچ پناهگاه امنی در مقابل زلزله و سایر اتفاقات ناگوار نیست روز به روز افزایش یابد.

در این بین اگر سرپیچی از ضوابط و مقررات در امر ساخت و ساز ها صورت بگیرد با پدیده­ای به نام تخلفات سازمانی روبرو خواهیم شد. یکی از ابزارهای مهم کنترل، اعمال ضوابط و مقررات ساختمانی است، چرا که در غیاب سیستم مؤثر کنترل، تخلفات ساختمانی گسترش می­یابد، در حالی­که نظارت بر ساخت و سازهای شهری و هدایت آن از طریق مجاری صدور پروانه، اگر درست و به صورت منطقی صورت پذیرد، می­تواند به عنوان یک ساز و کار مؤثر در جلوگیری از ساخت و سازهای غیرقانونی مؤثر افتد (پور محمدی و همکاران، 1381). این در حالی است که تاکنون “فرآیند بررسی تخلفات ساختمانی از ابتدای بررسی پرونده تا مرحله صدور رأی هزینه­های هنگفتی را بر دوش مدیریت­های شهری قرار داده است” (زمانی، 1390).

در قسمت­هایی از شهر یزد، که رشد و توسعه آن بدون برنامه و با ساخت و سازهای بی رویه همراه بوده است، بافت شهر را از دارا بودن استخوان بندی درست و کارآمد مانند آنچه در گذشته بوده محروم ساخته است. آمار و ارقام حاکی از آن است که تنها در سال 1392 تعداد 998 فقره پروانه ساختمانی صادر شده این در حالیست که تعداد 1791 فقره پرونده ساخت و سازهای بدون پروانه به کمیسیون ماده 100 شهرداری ارسال و منتج به صدور رأی گردیده است. رقم بالای میزان تخلفات در قیاس با میزان پروانه­های ساختمانی صادرشده (ساخت و ساز قانونی) عمق و وسعت پدیده تخلف ساختمانی در شهر یزد را بیشتر نمایان می­کند. البته این آمار مربوط به پرونده­هایی است که تخلف آن­ها گزارش شده وگرنه آمار کلی بیش از این خواهد بود.

تخلف ساختمانی به معنی نقض قوانین و ضوابط شهرسازی، فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان است و ابهام در قوانین و مقررات ناظر بر ساخت و ساز از جمله علل تخلف ساختمانی و ساخت و سازهای غیرمجاز است. چند نمونه از تخلفاتی که به عنوان ساخت و سازهای غیرمجاز تلقی می­شود به شرح زیر است:

بنای فاقد پروانه، عدم رعایت پارکینگ، تجاوز به معابر شهری (رعایت ننمودن گذربندی و پخی)، عدم رعایت اصول فنی از جمله آئین نامه 2800 و مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تغییر کاربری های غیر مجاز، تخلفدر تراکم ساختمانی، سطح اشغال مجاز، عدم رعایت ضوابط اشرافیت، کرسی، حد نصاب تفکیکی، پیشروی غیر مجاز و…

در این تحقیق قصد داریم عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد را شناسایی و سپس رتبه بندی کنیم. به همین منظور، این عوامل را در چهار دسته عوامل فرهنگی، فنی و زیربنایی، اقتصادی و انسانی قرار داده­ایم که در واقع این عوامل به عنوان متغیرهای مستقل تحقیق به شمار می­آیند. برای شناسایی عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای بدون پروانه از نظر خبرگان و متخصصان در این زمینه استفاده شده است.

1-3- ضرورت و اهمیت

شهرسازی با همه لوازم و امکاناتش در پی استحصال بیشترین منافع جمعی بوده و تک تک افراد جامعه در صدد تأمین نیازها و منافع خویشند. از سویی “بین سطح توسعه یافتگی شهرها با نرخ شهرنشینی آن­ها ارتباط کاملاً معناداری وجود دارد” (زیاری و همکاران، 1390) و از آنجا که تاکنون با افزایش جمعیت شهر نشینی تخلفات ساختمانی نیز روند رو به افزایش داشته، علت یابی تخلفاتی که در زمینه ساخت و سازهای شهری چه توسط سازمان­ها و مؤسسات و چه توسط بخش خصوصی و مردم انجام می­پذیرد، کمک مؤثری در اجرای ضوابط مربوط به شهر خواهد نمود و هرچه در این زمینه مساعدت و توجه بیشتری مبذول شود مانند این است که یک قدم در اجرای این ضوابط به جلو برداشته شده، لذا ریشه­یابی در این زمینه می­تواند به شناسایی نیازهای منطقی و اصولی کمک کند. از سویی شناسایی عوامل مؤثر بر این تخلفات می­تواند از صرف هزینه­های اضافی تحمیلی به شهرداری­ها و مردم جهت تنظیم پرونده تخلفات و بررسی­های گاه مکرر و وقت گیر آن­ها جلوگیری کند.

ساخت و ساز غیر مجاز در شهر یزد روز به روز رو به افزایش است، به همین منظور اطلاع از عواملی که منجر به افزایش این معضل می­باشد می­تواند در برنامه­ریزی مدیران شهری جهت کاهش این­گونه ساخت و سازها تأثیر بسزایی داشته باشد. این مسئله در برخی از مناطق شهر یزد، به علل متعددی مانند بالا بودن هزینه اخذ پروانه، نوع مالکیت زمین های شهری، عدم آموزش و آگاهی دادن و اطلاع رسانی صحیح به مردم در خصوص قوانین و مقررات و ضوابط مربوط به احداث و مجوزهای ساختمانی، وجود افراد سودجو و… نمود بیشتری دارد. لذا شناسایی و رتبه بندی این عوامل جهت تصمیم­گیری و برنامه ریزی مسئولین از اهمیت بالایی یرخوردار است. پس از اجرای این تحقیق، عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد شناسایی شده و نتایج این تحقیق می­تواند در برنامه ریزی های سازمان­های مربوطه، از جمله استانداری، فرمانداری، شهرداری، شورای اسلامی شهر و اداره کل راه و شهرسازی مورد استفاده قرار گیرد.

1-4- مدل مفهومی تحقیق

مدل استفاده شده در این تحقیق به صورت زیر است، در این مدل، هر کدام از مسیرها، فرضیات تحقیق را بیان می­کند. انجام مصاحبه یکی از روش­های مهم و مفید در تحقیق­های کیفی است. اساسی ترین نکته در مصاحبه، هدفمند بودن گفتگوهاست. متغیرهای مطرح شده در این مدل نیز بر اساس مصاحبات انجام شده با متخصصان و خبرگان در این زمینه شناسایی شده­اند. هر یک از متغیر های تحقیق حاضر از طریق ابزار پرسشنامه مورد اندازه­گیری قرار خواهند گرفت که شرح تفصیلی این پرسشنامه­ها در بخش ابزار گردآوری اطلاعات آمده است.

1-5- اهداف تحقیق

• تبیین تأثیر عوامل فرهنگی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
• تبیین تأثیر عوامل فنی و زیربنایی بر ساخت وسازهای غیرمجاز شهر یزد.
• تبیین تأثیر عوامل اقتصادی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
• تبیین تأثیر عوامل انسانی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
• رتبه بندی عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز در شهر یزد.

 1-6- فرضیه‏های تحقیق

• عوامل فرهنگی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
• عوامل فنی و زیربنایی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
• عوامل اقتصادی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
• عوامل انسانی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.

 1-7- محدودیت­های تحقیق

از آنجا که جامعه آماری را افرادی که اخیراً درگیر ساخت و ساز بوده اند شامل می­شد، به دلیل تخلفی که مرتکب شده بودند تا اندازه­ای دسترسی به افراد نمونه سخت بوده است، ولی خوشبختانه با توجیه صحیح مردم، افراد نمونه سعی در پاسخ صحیح به سؤالات داشته­اند.

1-8- قلمرو انجام تحقیق

1-8-1- قلمرو موضوعی

در حوزه ساخت و ساز غیر مجاز شهری می باشد.

1-8-2-  قلمرو زمانی