1ـ4ـ اهمیت و ضرورت تحقیق.. 10

1ـ5ـ اهداف تحقیق.. 11

1ـ5ـ1ـ هدف اصلی: 11

1ـ5ـ2ـ اهداف فرعی: 11

1ـ6ـ سوالات و فرضیه‌های تحقیق.. 12

1ـ6ـ1ـ سوال اصلی تحقیق: 12

1ـ6ـ2ـ سؤالات فرعی تحقیق: 12

1ـ6ـ3ـ فرضیه اصلی تحقیق: 12

1ـ6ـ4ـ فرضیات فرعی تحقیق: 12

1ـ7ـ الگوی مفهومی تحقیق (بیان متغیرها و نوع رابطه آنها). 13

1ـ7ـ1ـ متغیر مستقل.. 13

1ـ7ـ1ـ1ـ امکانات تفریحی.. 13

1ـ7ـ2ـ متغیر وابسته. 15

1ـ7ـ2ـ1ـ مدت توقف گردشگران.. 15

1ـ8ـ نوع تحقیق، قلمرو زمانی و مکانی آن.. 16

1ـ8ـ1ـ نوع تحقیق.. 16

1ـ8ـ2ـ قلمرو زمانی تحقیق.. 16

1ـ8ـ3ـ قلمرو مکانی تحقیق.. 16

1ـ9ـ روش تحقیق (جامعه آماری، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها). 16

1ـ9ـ1ـ روش‌شناسی تحقیق.. 16

1ـ9ـ2ـ جامعه آماری.. 17

1ـ9ـ3ـ واحد تحلیل، نحوه‌ی تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری.. 17

1ـ9ـ4ـ روش و ابزار جمع‌آوری اطلاعات… 18

1ـ9ـ5ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و مدل‌های آماری مورد استفاده. 18

1ـ9ـ6ـ روایی و اعتبار ابزار اندازه‌گیری.. 18

1ـ10ـ مشکلات و محدودیت‌های احتمالی تحقیق.. 19

1ـ11ـ امکانات، تجهیزات و هزینه‌های تحقیق.. 19

 

1ـ11ـ1ـ امکانات و تجهیزات… 19

1ـ11ـ2ـ هزینه‌های تحقیق.. 19

1ـ12ـ تعریف واژه‌های کلیدی (نظری – عملیاتی). 20

1ـ12ـ1ـ گردشگری.. 20

1ـ12ـ2ـ گردشگر. 20

1ـ12ـ3ـ تفریح.. 20

1ـ12ـ4ـ مدت توقف گردشگر. 21

1ـ13ـ مراحل و زمان‌بندی پژوهش…. 21

فصل دوم مبانی نظری    22

2ـ1ـ مقدمه. 23

2ـ2ـ گردشگری.. 23

2ـ3ـ گردشگر. 26

2ـ4ـ تفریح.. 26

2ـ5ـ جاذبه‌های گردشگری.. 28

2ـ5ـ1ـ جاذبه‌های طبیعی.. 28

2ـ5ـ2ـ جاذبه‌های دست‌ساز. 29

2ـ6ـ گردشگری شهری.. 31

2ـ7ـ گردشگری مذهبی.. 33

2ـ8ـ امکانات تفریحی.. 34

2ـ8ـ1ـ ضرورت و اهمیت امکانات تفریحی.. 34

2ـ8ـ2ـ انواع امکانات تفریحی.. 35

2ـ8ـ2ـ1ـ مراکز خرید. 35

2ـ8ـ2ـ2ـ پارک آبی.. 37

2ـ8ـ2ـ3ـ فضای سبز و پارک جنگلی.. 39

2ـ8ـ2ـ4ـ دریاچه مصنوعی.. 43

2ـ8ـ2ـ5ـ شهربازی.. 43

2ـ8ـ3ـ جایگاه امکانات تفریحی در گردشگری.. 44

2ـ8ـ4ـ امکانات تفریحی گردشگری در برخی شهرهای ایران و جهان.. 46

این مطلب را هم بخوانید :

2ـ9ـ توقف گردشگران.. 49

2ـ9ـ1ـ متوسط مدت اقامت… 49

2ـ9ـ2ـ مجموع نفر شب اقامت… 49

2ـ9ـ3ـ تحقیقات انجام‌شده در مورد مدت اقامت گردشگران.. 50

2ـ9ـ4ـ عوامل مؤثر بر توقف بیشتر گردشگران در مناطق گردشگری.. 52

2ـ10ـ معرفی شهر قم.. 53

2ـ10ـ1ـ موقعیت جغرافیایی.. 54

2ـ10ـ2ـ ویژگی‌های جمعیتی.. 55

2ـ10ـ2ـ1ـ ساخت جنسی و سنی جمعیت.. 56

2ـ10ـ3ـ اقلیم.. 59

2ـ10ـ3ـ1ـ دما 59

2ـ10ـ3ـ2ـ بارندگی.. 60

2ـ10ـ3ـ3ـ روزهای یخبندان.. 60

2ـ10ـ3ـ4ـ رطوبت نسبی.. 60

2ـ10ـ3ـ5ـ پوشش گیاهی.. 61

2ـ10ـ4ـ زبان.. 63

2ـ10ـ5ـ وضعیت اقتصادی و اشتغال.. 63

2ـ10ـ5ـ1ـ اشتغال و بی‌کاری.. 63

2ـ10ـ5ـ2ـ تورم. 63

2ـ10ـ6ـ ویژگی‌های فرهنگی.. 64

2ـ10ـ6ـ1ـ آیین‌ها و آداب و رسوم مردم. 64

2ـ10ـ6ـ2ـ پوشاک مردم قم. 65

2ـ10ـ7ـ صنایع دستی.. 66

2ـ10ـ8ـ سوغات… 69

2ـ10ـ9ـ مراکز خرید شهر قم.. 70

2ـ10ـ10ـ بوستان‌ها و پارک‌های شهر قم.. 73

2ـ10ـ11ـ دریاچه مصنوعی شهر قم.. 76

2ـ10ـ12ـ پارک آبی شهر قم.. 77

2ـ10ـ13ـ شهر بازی شهر قم.. 77

فصل سوم روش پژوهش     78

3ـ1ـ مقدمه. 79

3ـ2ـ روش تحقیق.. 79

3ـ3ـ ابزارها و شیوه‌های گردآوری اطلاعات… 80

3ـ4ـ پژوهش‌های میدانی.. 81

3ـ5ـ جامعه‌ی آماری و برآورد حجم نمونه. 81

3ـ6ـ اعتباریابی ابزار تحقیق.. 83

3ـ6ـ1ـ (روایی ابزار تحقیق). 83

3ـ6ـ2ـ (پایایی ابزار تحقیق). 83

3ـ7ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 85

3ـ7ـ1ـ آزمون t تک‌نمونه‌ای.. 86

3ـ7ـ2ـ آزمون  یک بعدی، تک متغیره (Chi-Square). 87

 فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده‌ها  89

4ـ1ـ مقدمه. 90

4ـ2ـ تجزیه و تحلیل جمعیت‌شناختی داده‌ها 90

4ـ2ـ1ـ سن.. 91

4ـ2ـ2ـ وضعیت تأهل.. 93

4ـ2ـ3ـ تعداد اعضای خانوار. 94

4ـ2ـ4ـ میزان تحصیلات… 95

4ـ2ـ5ـ میزان درآمد ماهیانه. 96

4ـ2ـ6ـ مبدأ سفر. 98

4ـ2ـ7ـ هدف اصلی بازدید از قم.. 100

4ـ2ـ8ـ هدف جانبی از بازدید شهر قم.. 101

4ـ2ـ9ـ میزان زمان اختصاص داده شده به فعالیت اصلی.. 102

4ـ2ـ10ـ میزان زمان اختصاص داده شده به فعالیت جانبی.. 103

4ـ2ـ11ـ تعداد دفعات مسافرت به قم در طول سال.. 104

4ـ2ـ12ـ میزان توقف در هر بار سفر به شهر قم.. 105

4ـ2ـ13ـ میزان هزینه‌کرد در سفر به قم.. 106

4ـ2ـ14ـ میزان هزینه در فعالیت‌های تفریحی و مکمل از هزینه سفر. 107

4ـ2ـ15ـ اقامت شبانه در شهر قم.. 108

4ـ2ـ16ـ دلیل اقامت شبانه در شهر قم.. 109

4ـ2ـ17ـ اولویت فعالیت‌ها و امکانات تفریحی در مقصد.. 110

4ـ2ـ18ـ کاهش مدت زمان توقف در صورت نبود فعالیت‌های مکمل زیارت همچون امکانات تفریحی.. 112

4ـ2ـ19ـ کاهش هزینه‌کرد در صورت نبود فعالیت‌های مکمل زیارت مانند امکانات تفریحی.. 113

4ـ3ـ توصیف آماری داده‌های پرسشنامه‌ها 114

4ـ3ـ1ـ تأثیر امکانات تفریحی موجود قم در افزایش مدت زمان توقف گردشگران.. 114

4ـ3ـ2ـ افزایش مدت زمان توقف گردشگران در صورت ایجاد امکانات تفریحی جدید یا توسعه و ارتقاء امکانات تفریحی موجود  116

4ـ3ـ3ـ افزایش هزینه‌کرد گردشگران در صورت ایجاد امکانات تفریحی جدید یا توسعه و ارتقاء امکانات تفریحی موجود  117

 فصل پنجم نتایج و پیشنهادات    119

5ـ1ـ مقدمه. 120

5ـ2ـ بحث و نتیجه‌گیری.. 120

5ـ3ـ بررسی و تفسیر یافته‌های پژوهش و آزمون فرضیات… 122

5ـ3ـ1ـ فرضیه اصلی پژوهش…. 122

5ـ3ـ2ـ فرضیات فرعی.. 124

5ـ4ـ ارائه پیشنهادات بر مبنای یافته‌های پژوهش…. 131

5ـ5ـ ارائه پیشنهادات جانبی.. 131

5ـ6ـ محدودیت‌های پژوهش…. 133

 منابع و ماخذ   134

1ـ1ـ مقدمه

امروزه گردشگری در حیات جوامع بشری جایگاه ویژه‌ای دارد و این صنعت به یکی از بازیگران اصلی تجارت بین‌الملل تبدیل شده و از منابع درآمدی مهم بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می‌آید. از این رو کشورهای مختلف تلاش می‌کنند تا با سیاستگذاری و برنامه‌ریزی دقیق ضمن تقویت آثار مثبت و کاهش تأثیرات منفی آن رونق چشمگیری به جذب گردشگر ببخشند.

برای توسعه و تقویت صنعت گردشگری صرفاً وجود جاذبه‌ها و اماکن گردشگری کافی نیست؛ برای جذب حداکثری گردشگر نه تنها نمی‌توان به داشتن جاذبه اکتفاء کرد بلکه باید مجموعه عوامل، عناصر و اجزاء در کنار هم قرار گیرند تا در سایه شکل‌گیری اصولی نظام گردشگری، این صنعت ارزشمند اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی را مورد حمایت قرار دهند. صنعت توریسم در تمامی ابعاد یاد شده واجد منافع و محاسن فراوانی است؛ لکن به طور کلی توجه به موضوع توریسم می‌تواند در برگیرنده منافع زیر باشد:

• ایجاد درآمد و تقویت تولید ناخالص ملی که این معیار، اهمیت نسبی صنعتی توریسم را در کل اقتصاد بیان می‌کند.
• در مقایسه با سایر بخش‌ها به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری می‌تواند تعداد بیشتری از نیروی انسانی را به کار گیرد به عبارت دیگر، گردشگری از سایر بخش‌ها کاربردی‌تر می‌باشد.
• صنعت گردشگری از دیدگاه کیفی بر روی تربیت نیروی کار به تخصص‌های پیچیده در تمام سطوح نیازی نداشته است بر همین اساس، تأمین نیروی انسانی مورد نیاز آن به سرمایه‌گذاری و صرف وقت زیاد محتاج نیست.
• افراد را با مهارت‌های گوناگون به اشتغال در می‌آورد که یکی از راه‌های مؤثر برای رفع مشکل بیکاری است.
• توسعه صنعت گردشگری به توسعه صنایع دستی منجر شده و ضمن گسترش خود، این صنعت را نیز تقویت می‌کند.
• صنعت گردشگری موجب ایجاد اشتغال محلی به صورت‌های مستقیم، غیرمستقیم و القایی می‌شود.
• گردشگری می‌تواند به عنوان یکی از سریع ترین راه‌های بازگشت سرمایه تلقی شود.
• توسعه روابط فکری، فرهنگی، هنری و اجتماعی و تحکیم وحدت ملی.
• گسترش مبادلات و همکاری‌های بین‌المللی.
• تجدید قوا و تمدد اعصاب در نتیجه افزایش بهره‌وری کار (تقوایی، 1381، ص51).

از ویژگی‌های مهم صنعت گردشگری وجود زمینه رقابت برای تمامی کشورهای دنیا در این صنعت پردرآمد، کم‌هزینه و متنوع می‌باشد و دولت‌های مختلف، سوای فواید و منافع گردشگری در ابعاد گوناگون، به دنبال بهره‌مندی حداکثری از سود سرشار اقتصادی این صنعت هستند.

کشورها می‌توانند از طرق مختلف مانند کشاورزی، صنعت و تولید درآمد کسب نمایند؛ که هرکدام از آنها مستلزم وجود امکانات خاص و منابع است. بسیاری از جوامع از نظر کسب درآمد از طرق مذکور در وضعیت مناسبی قرار ندارند ولی تقریباً کلیه جوامع می‌توانند از طریق گردشگری کسب درآمد کنند و امکانات لازم برای گردشگری در هر کشور، به گونه‌ای خاص فراهم است (الوانی، 1373: 189).

با توجه به اهمیت و نقش پرتأثیر صنعت گردشگری بر بهبود اوضاع کشورها در صحنه داخلی و بین‌المللی، به منظور ارتقای وضعیت گردشگری لازم است عناصر پیشرفت دهنده این صنعت مورد شناسایی قرار گیرند. شاخص‌ها و عوامل فراوانی بر بهبود وضعیت گردشگری و جذب توریسم اثرگذارند و فقدان هر یک موجب کندی حرکت در این مسیر می‌گردد. لکن به نظر می‌رسد وجود امکانات تفریحی جذّاب و متنوع، نقش غیر قابل انکاری در تلطیف روحیه گردشگران داشته و نهایتاً توقف هر چه بیشتر آنان را در منطقه مورد نظر رقم می‌زند.

شهر قم یکی از شهرهای استراتژیک ایران است که از استعداد گردشگری بالایی برخوردار می‌باشد. وجود راه‌های اصلی مواصلاتی فراوان منتهی به این شهر و نزدیکی آن به پایتخت کشور در کنار جاذبه‌هایی مانند موزه‌ها، مساجد و مراکز فرهنگی فراوان، خانه‌های تاریخی، کاروانسراهای زیبا، حمام‌ها، آب‌انبارهای دیدنی و متنوع، این زمینه و استعداد مثال زدنی را ایجاد نموده است.

در این نوشتار بر آنیم تا با تبیین مجمل امکانات تفریحی، نقش آن بر افزایش مدّت زمان توقف گردشگران در شهر قم را مورد بررسی قرار دهیم.

 

1ـ2ـ بیان مسأله

افزایش اوقات فراغت و تنوع طلبی بشر عصر حاضر، پدیده نوینی از گردشگری را عرضه نموده و با رسوخ تدریجی در تمامی جوامع جهان آثار گوناگونی در جنبه‌های مختلف بر جای گذاشته است. با وجود پیشرفت‌های روز افزون تکنولوژی و صنعت و با توجه به افزایش رفاه اجتماعی، مردم سعی در خرج درآمدهای اضافی خود از طریق سیر و سفر به شهرها و دیگر کشورها را دارند.

از این رو، جهانگردی و توریسم به عنوان یک صنعت پر درآمد و در صحنه جهانی و بین‌المللی، اقتصاد جهانی را کاملاً  تحت تأثیر قرار داده و منبعی مهم برای شکوفایی اقتصاد کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، صنعت گردشگری، با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقای سطح درآمد طبقات وسیعی از مردم، موجب پویایی و تغییرات سازنده در زندگی اجتماعی آنان می‌شود. تأثیرات مثبت گردشگری بر سیاست، فرهنگ و خلاصه همه جنبه‌ها و مظاهر فرهنگی و معنوی گردشگران و مردم مناطق مورد بازدید بسیار قابل توجه است.

در این شرایط در کشورهای تمامی قاره‌ها از آمریکا گرفته تا اروپا و آسیا رقابت شدیدی برای جذب توریست و بهبود صنعت توریسم مشاهده می‌شود و هر کشوری سعی دارد با ایجاد زیرساخت‌های لازم، با به وجود آوردن تسهیلات کافی و امکانات رفاهی و تفریحی بیشتر، ترویج فرهنگ گردشگرپذیری، تبلیغات و اطلاع‌رسانی تأثیرگذار، کنترل هدفدار تورّم، وضع قوانین و مقررات مورد نیاز و انجام سایر امور مؤثر، خود را برای جولان در این سودآوری کم‌ دردسر آماده نموده و پیروز این رقابت گسترده باشند. در این میان، مدت زمان هر چه بیشتر گردشگران در مکان گردشگری نقش محوری و مهمی در موفقیت کشورها و دولت‌ها در میدان رقابت صنعت گردشگری و کسب سود حداکثری آن خواهد داشت.

مدت اقامت در مقصد به عنوان یکی از عناصر کلیدی در فرآیند تصمیم گیری گردشگران اهمیتی اساسی برای مقاصد گردشگری دارد. محصول گردشگری در وسیع‌ترین معنای آن باید خود را با مدت‌زمان دراختیار گردشگر در مقصد انطباق دهد. اقامت کوتاه‌تر بیانگر هزینه‌های سنگین‌تر مدیریتی برای شرکتهای فعال در صنعت گردشگری است و تأثیرات اقتصادی گردشگری بر جامعه‌ی مقصد بستگی به مدت اقامت گردشگران دارد. از طرف دیگر، برای ارتقای وضعیت مقصد باید اقداماتی متناسب با تصمیمات گردشگران صورت گیرد (ریچی و کروچ، 2003).

بر این اساس، مدت اقامت را می‌توان شاخص مناسبی برای بخش میزبانی و نهادهای عمومی محلی تلقی کرد. اقامت طولانی‌تر گردشگر احتمالاً به معنای صرف هزینه‌ی بیشتر برای خدمات و خرید کالا خواهد بود و نتیجه‌ی آن درآمد بیشتر برای بخش تجارت و تأثیر فراوان بر اقتصاد محلی است. به علاوه، عامل مدت اقامت اطلاعات مفیدی را در زمینه‌ی ظرفیت مقصد خاص برای جذب و حفظ جریان گردشگران در اختیار ما قرار می‌دهد و شاخص مناسبی برای اهداف بنگاه‌های تجاری، سرمایه‌گذاران و نهادهای محلی در زمینه‌ی برنامه‌ریزی معطوف به آینده محسوب می‌شود (پولینا، 2010).

در عصر حاضر که تفریح و سرگرمی با زندگی مردم گره خورده است، ذائقه گردشگران تا اندازه‌ای به سوی جاذبه‌های تفریحی و سرگرمی پیشرفته و جدید حرکت کرده است. لذا ایجاد این امکانات تفریحی و سرگرمی علاوه بر جذب مسافران خاص، موجب رونق بازدید علاقه‌مندان از جاذبه‌های قدیمی نیز خواهد شد. امروزه جاذبه‌های طبیعی و جاذبه‌ها و آثار تاریخی – فرهنگی تنها دلیل سفر به شهرها و کشورهای دیگر نیست بلکه امکانات تفریحی و جاذبه‌های مصنوعی و انسان‌ساخت پرجاذبه مانند بوستان‌های زیبا، مراکز خرید متنوع، دریاچه‌های مصنوعی، استخرهای مجهز و پارک‌های آبی سرپوشیده نیز نقش مهمی در جذب توریست و درآمدزایی دارد و می‌توان گفت به نوعی امکانات تفریحی می‌تواند یکی از عوامل مهم جذب توریست در شهرها و کشورها باشد.

کشورهای گوناگون به خصوص کشورهای در حال توسعه، در صنعت گردشگری با مشکلات و چالش‌های عدیده‌ای روبرو هستند؛ از فقدان زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مناسب گرفته تا عدم اماکن تفریحی و سرگرمی قابل توجه، هر یک به شکلی موانعی بر سر راه گردشگری به وجود می‌آورند. در این میان نبود امکانات تفریحی کافی، رغبتی در گردشگران برای بازدید ایجاد نمی‌کند و در صورت عبور تصادفی و گذری گردشگر، مانع از توقف طولانی‌مدت وی در منطقه گردشگری مورد نظر می‌شود و این مسأله سبب ناپایداری صنعت گردشگری با وجود اماکن و جاذبه‌های موجود و عایدی کمتر برای جامعه میزبان خواهد شد.

شهر مقدس قم به سبب مرکزیت تشیع در این کلان شهر و خاستگاه انقلاب اسلامی ایران، در زمره شهرهای آشنا برای اکثر مردم دنیاست. علاوه بر این، وجود اماکن تاریخی، مساجد و زیارتگاه‌های فراوان ظرفیت گردشگری قم را در جایگاه بالایی خصوصاً در بخش گردشگری مذهبی و فرهنگی قرار داده است. اما به رغم فرهنگ گردشگرپذیری و مهمان‌نوازی مردم اصیل قم، حضور زیرساخت‌های قابل توجه و راه‌های مواصلاتی کافی، هنوز این شهر با مشکلات و چالش‌های فراوانی در عرصه گردشگری و جذب توریسم مواجه بوده و با وضعیت مطلوب و کسب منافع بسیار زیاد این صنعت اشتغال‌زا فاصله زیادی وجود دارد.

به عنوان مثال براساس گزارش ستاد تسهیلات زائرین در سال 1377، متوسط مدت اقامت گردشگران داخلی یک شبانه روز و مدت متوسط اقامت گردشگران خارجی 5 شبانه روز می‌باشد، همچنین به طور متوسط در طول سال 79 روزانه حدود 7000 تا 7500 نفر گردشگر گذری وارد شهر قم شده و مدت توقف آنها حدود چهار ساعت می‌باشد. در طول همین سال به طور متوسط در هر هفته شب‌های چهارشنبه و جمعه بین 50 تا 60 هزار نفر، از اقصی نقاط کشور، به مسجد مقدس جمکران مشرف می‏شوند و مدت اقامت آنها در مسجد مقدس جمکران حدود شش ساعت می‌باشد.

با وجود تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر همچنان صنعت گردشگری در قم به دلیل توقف کوتاه گردشگران در این شهر، فاقد رونق و پویایی لازم بوده و آن‌گونه که باید و شاید نتوانسته بر اقتصاد این شهر تأثیرات مثبت خود را عرضه نماید. به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی کارا و نظام‌مند برای احداث اماکن تفریحی روزآمد در قم در کنار سایر امکانات و زیرساخت‌های موجود، بتواند تحول چشمگیری در صنعت گردشگری این شهر با توجه به قابلیت‌های ذاتی آن به وجود آورد.

در تحقیق پیشِ‌رو، ابتدا میزان امکانات و اماکن تفریحی موجود در شهر قم را احصاء نموده و سپس تأثیر ایجاد امکانات تفریحی کافی بر روی افزایش حضور گردشگران را بررسی نموده و همچنین وضعیت ایده‌آل امکانات تفریحی و سرگرمی را با هدف افزایش توقف گردشگران در قم را مورد مداقه قرار می‌دهیم.

1ـ1ـ اهمیت و ضرورت تحقیق

توقف حداکثری گردشگران در مناطق توریستی مطلوب همه فعالان و شاغلان مستقیم و غیرمستقیم این عرصه محسوب می‌شود. توقف طولانی مدت گردشگران در مناطق مورد نظر پس از جذب توریست، مهمترین مسأله‌ای است که برنامه‌ریزان و صاحب‌نظران این صنعت به آن توجه دارند. توقف کوتاه‌مدت گردشگران در یک مکان توریستی، رفته رفته موجب کم‌رونق شدن صنعت ارزشمند گردشگری شده و در نهایت دسترسی به اهداف مورد نظر را ناممکن می‌سازد. مؤلفه‌های فراوانی بر افزایش توقف حداکثری توریست در یک منطقه مؤثرند؛ در این میان وجود امکانات تفریحی و سرگرمی جذاب و متنوع نقش و تأثیر به سزایی در این امر خواهد داشت.

توقف هر چه بیشتر گردشگران علاوه بر اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی، پویایی اجتماعی، درک عمیق‌تر گردشگران از فرهنگ مکان هدف، بهبود کیفیت زندگی، گسترش همکاری‌های بین‌المللی و… را در پی خواهد داشت. به عنوان مثال ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، ارزآوری، ارتقای سطح زندگی مردم، فروش خدمات و کسب درآمد از جمله مزایای مستقیم حاصل از جهانگردی است و از مزایای غیرمستقیم جهانگردی می‌توان از فعالیت‌های ساختمانی، صنایع دستی هنری، کشاورزی، باغداری، ماهیگیری، خدمات و کالاهای مصرفی، توسعه و بهبود تجهیزات زیربنایی مانند جاده‌ها، خطوط ارتباطی و سیستم‌های حمل و نقل نام برد.» (الوانی، ۱۳۸۵: ۱۲۳). بدیهی است این فواید اقتصادی زمانی ظهور و بروز خواهد یافت که حضور گردشگران در نهایت زمان در محل گردشگری باشد.

مطابق آمار منتشر شده مرکز آمار ایران در سال 91،  بر اساس نتایج طرح آمارگیری از گردشگران ایران، پنج شهر مشهد، تهران، قم، رشت و اصفهان پذیرای بیشترین مسافران در سال 1391 بوده‌اند. لکن طبق الگوی گردشگری از لحاظ نوع سفر، عمده سفر‌ها در شهرستان قم از نوع سفرهای بدون اقامت شبانه بوده است. روشن است که  توقف کوتاه مسافران در این شهر استراتژیک عملاً آن را به یک پایانه مسافری مبدل ساخته و اثری از توسعه و شکوفایی پایدار حاصل از ثمرات صنعت گردشگری شایسته و بایسته دیده نمی‌شود. از این رو مطالعه اهمیت و ضرورت تأثیر امکانات تفریحی بر افزایش مدت توقف گردشگران در استان قم، امری بدیهی، روشن و انکارناپذیر خواهد بود.

 

1ـ2ـ اهداف تحقیق

هدف از انجام این تحقیق دستیابی به نقش امکانات تفریحی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم که ماحصل اختلاف بین وضعیت موجود با وضعیت مورد انتظار می‌باشد، خواهد بود. این مهم بر مبنای اهداف اصلی و فرعی ذیل محقق خواهد شد:

1ـ2ـ1ـ هدف اصلی:

شناخت نقش امکانات تفریحی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم.

1ـ2ـ2ـ اهداف فرعی:

الف. مطالعه‌ی نقش مراکز خرید در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛

ب. مطالعه‌ی نقش بوستان یا پارک جنگلی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛