مفهوم تقلب………………………………………………………………….24

انواع تقلب تحصیلی…………………………………………………………….24

عوامل موثر در پدیده تقلب………………………………………………………25

نظریه‌های مختلف در مورد تقلب…………………….……………………………27

نظریه انتخاب عقلانی………………….……………………………………….. 28

نظریه مثلث تقلب……………….……………………………….……………29

نظریه لوزی تقلب……………………………..………………………………30

ترکیب نظریه مثلث تقلب و نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده……………………….……….31

نظریه بولونا و لیندکوئیس…………………….…………………………………31

نظریه‌های رفتار…………….………………………….…………………………..32

نظریه همبستگی انشقاقی…………..…..…..……………………………… 32

نظریه کنترل اجتماعی………..…..………..……………………………….33

نظریه بنیاد پیت، مارویک و میشل درمورد تقلب………..…..…………………….33

معادله‌ی خیانت……….…..…………..…………………………………..33

ویژگی‌های شخصیتی افراد متقلب……………..…………..………………….34

هویت اخلاقی……………..………….…………………………………..34

تعریف هویت……………..………………………………………………34

انواع هویت……………….………..…………………………………….35

نظریه‌های مختلف در مورد هویت اخلاق……………………………………….38

مدل خود بلازی………………………….……………………………… 38

نظریه کالبی و ویلیام دیمون….…………………………..…………………..41

دیدگاه‌های شناختی- اجتماعی هویت…………………………………………..41

هویت اخلاقی به عنوان یک هویت اجتماعی خود مهم ………………………………………………………………42

هویت اخلاقی به عنوان یک خود ایده آل اخلاقی…………………………………………………………………………43

شکل‌گیری هویت اخلاقی از دیدگاه هویت…………………………………………………………………………………….43

نظریه بروزنسکی………………….…………………………………………43

نظریه گلیگان………………….……………………………………………45

انگیزش تحصیلی…………………………………………………………….46

تعریف اصطلاحی انگیزش……..………………………………………………..46

تفاوت انگیزه و انگیزش………..………………………………………………47

اهمیت و ضرورت مطالعه‌ی انگیزش…………..……. ………………………….47

مبانی نظری انگیزش………………………………………………………..47

نظریه انتظار- ارزش…………………………………………………………47

نظریه انگیزش توانش……………..………………………………………….48

نظریه خود ارزشی…………………….……………………………………..48

نظریه خودکارآمدی………………….……………………………………….48

نظریه اسناد…………………………….…………………………………..49

نظریه انگیزش درونی- بیرونی……………………………………………..……49

نظریه هدف‌گرایی……………………………..………………………………50

نظریه انگیزش پیشرفت…………………………..…………………………….51

رویکرد کلاسیک به انگیزش پیشرفت( نظریه نیاز)…………………………………….51

نظریه یادگیری اجتماعی……………………………….………………………..53

نظریه اسناد……………………………………………………………………..54

نظریه شناختی- اجتماعی………………………………………………………..56

نظریه خود تعیین گری…………………………………………………………57

درونی سازی……………………………………………………………………….57

پیوستار درونی سازی……………………………………………………………59

تنظیم درون فکن شده یا تزریق…………………………………………………..60

تنظیم همانندسازی شده یا خودپذیر………………………………………………..61

تنظیم یکپارچه یا آمیخته………………………………….…………………….61

انگیزش درونی………………………………………………………………..63

پیشینه تجربی…………………………………………………………………65

                               فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………71

طرح پژوهش……………………………..…………………………………..71

حجم جامعه و نمونه……………………………..…………………………….71

این مطلب را هم بخوانید :

روش نمونه‌گیری……………………………..……………………………….71

ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات………………………………..…………………….72

انگیزش تحصیلی……………………………………………………………….72

پرسشنامه هویت اخلاقی…………………………………..…………………….72

پرسشنامه پدیده تقلب………………………………………………………….73

روش اجرای تحقیق……………………………………………………………..73

روش تحلیل داده‌ها……………………………..………………………………73

جدول 1-4 جدول آمار توصیفی متغییرهای پیش بین …………………………………74

                         فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

مقدمه……………………………………………………………………..75

یافته‌های توصیفی……………………………………………………………75

جدول 2-4 آزمون همبستگی پیرسون در مورد رابطه بین انگیزش بیرونی با پدیده تقلب . . . . . 75

یافته‌های استنباطی……………………………………………………………………………………………………………..76

جدول 3-4 آزمون همبستگی پیرسون در مورد رابطه بین انگیزش درونی با پدیده تقلب . . . . . . 76

جدول 4-4 آزمون همبستگی پیرسون در مورد رابطه بین هویت اخلاقی با پدیده تقلب . . . . . . 76

فرضیه 1……………………………………………………………………76

فرضیه 2…………………………………………………………………….76

فرضیه 3……………………………………………………………………..77

شکل 1-4 نمودار بررسی خطی بودن داده­ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . .. 77

شکل 2-4 نمودار پراکنش باقیمانده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . . . 78

جدول 5-4 جدول همخطی چندگانه . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . .. . .  ..79

جدول 6-4 جدول استقلال خطا ……………………………………………………79

جدول 7-4 جدول تحلیل نتایج رگرسیون گام به گام مولفه­های انگیزش تحصیلی و هویت اخلاقی 80

جدول 8-4 خلاصه تحلیل واریانس رگرسیون گام به گام پیش بینی تقلب . . . . . . . . . . . . .. . . 80

فرضیه4……………………………………………………………………..81

جدول 9-4 ضرایب بتای متغییرهای پیش بین در پیش بینی تغییرات پدیده تقلب . . . . . .  . . . 81

                            فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

مقدمه………………………………………………………………………..93

محدودیت‌های پژوهش…………………………..……………………………..93

پیشنهاد‌ها کاربردی……………………………………………………………..93

پیشنهاد‌ها پژوهشی……………………………………………………………..94

   مقدمه

تقلب تحصیلی یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در محیط­های آموزشی است. مطالعات انجام‌شده در زمینه تقلب حاکی از رایج بودن این امر در موسسه­های آموزشی است.

تقلب با ورود دانش‌آموز به بستر آموزش آغاز می­شود و هیچ گروه سنی را نمی‌توان از این عمل مستثنا دانست. تحقیقات نشان می‌دهد تقلب در میان دانش آموران مدارس ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و همچنین دانشجویان دانشگاه­ها رایج است. با این وجود تحقیقات بسیاری اذعان می‌کنند که تقلب در دانشگاه­ها رایج تر از سایر دوره‌ها است. تقلب موجب مخدوش شده امتیاز نتایج آزمون‌ها می‌شود زیرا ارزش داده‌های ارزیابی را به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی دانشجویان و منبع بازخورد به استادان و متخصصان آموزشی به منظور برنامه‌ریزی درسی آموزشی کاهش می‌دهد. این در حالی است که در کشور ما این نتایج برای ارتقا دانش‌آموزان بالأخص دانشجویان به مقاطع تحصیلی بالاتر استفاده می‌شود و تقریباً ملاک دستیابی بسیاری از فرصت‌های آموزشی، شغلی، رفاهی و …. در گرو نتایج این ارزیابی‌ها است.

لذا با توجه به رایج شده پدیده تقلب در بین دانشجویان و هم چنین کمبود تحقیقات انجام‌شده در کشور ما که مروری بر پایگاه­های اطلاعاتی و کتب منتشرشده می‌تواند شاهدی بر این مدعا باشد، لازم است تا پژوهش‌های بیشتری پیرامون این پدیده ضد ارزشی به عمل آید تا عوامل موثر در آن شناخته شود و تمهیدات لازم به منظور مقابله با آن، به شیوه علمی طراحی شود. چون شناسایی عوامل تأثیر گدار می‌تواند در جهت کاهش این پدیده موثر واقع شود، در این پژوهش تلاش شده است رابطه عوامل تأثیرگذار احتمالی در تقلب، از جمله مؤلفه‌های انگیزشی و هویت اخلاقی در دانشجویان دانشگاه تبریز در سال تحصیلی 92-93 بررسی شود.

  بیان مسأله

در حال حاضر، توسعه و پیشرفت علمی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها و سیاستمداران کشورهای گوناگون است. در همین راستا، دانشگاهیان نیز تلاش­های چشمگیری انجام می‌دهند، ولی همواره موانع و آفت­هایی در زمینه پیشرفت و توسعه علم وجود دارد و سرقت علمی از جمله معروف‌ترین این آفت­هاست (زمانی، عظیمی و سلیمانی،1392). تقلب یا فریبکاری پدیده‌ای فراگیر است که آموزش از سالیان دور با آن رو به‌ رو بوده و از بابت آن هزینه‌های زیادی را متحمل شده ‌است. این پدیده به عنوان یکی از عوامل مهم تهدیدکننده یادگیری فراگیران مطرح و اغلب میان دانشجویان به اندازه‌ای فراگیر است که اکثر آن‌ها نوعی بی‌صداقتی تحصیلی را در دوران تحصیل خود گزارش نموده‌اند (مورداک، بچامپ و هینتون[1]،2008). تقلب یا فریبکاری از پدیده‌های غیراخلاقی رایج در نظام‌های آموزشی است، که با گسترش فناوری به طور فزاینده‌ای تسهیل شده و رواج پیدا کرده است. تقلب در موقعیت‌های آموزشی اغلب به صورت تقلب در امتحانات و تقلب در تکالیف درسی صورت می‌گیرد (خامسان و اصغری،1390). فراگیرانی که مرتکب تقلب تحصیلی می‌شوند، فرصت درگیر شدن در فرآیند یادگیری را از دست می‌دهند و قادر نیستند دانش و مهارت جدید را توسعه دهند (اژه‌ای، شهابی و علی بازی، 1390).

هر چند اکثر دانشجویان تقلب را عملی غیراخلاقی می‌دانند، اما هنوز درصدی از دانشجویان هستند که عمل تقلب تحصیلی را غیراخلاقی ندانسته یا حداقل میزان غیراخلاقی بودن آن را شدید ارزیابی نکرده‌اند. تقلب نگرانی در مورد برابری را افزایش می‌دهد و بر نظام اخلاقی فراگیران و مربیان تأثیر منفی دارد، فراگیرانی که تقلب می‌کنند، برتری غیرمنصفانه بر دیگران کسب می‌کنند. فراگیران دیگر هنگامی که می‌دانند دیگران تقلب می‌کنند و موفق می‌شوند، سرد و ناامید می­شوند و ممکن است برای درگیر شدن در کار تحصیل عادلانه، مردد شوند، مربیان نیز به طور منفی تحت تأثیر تقلب قرار می‌گیرند. مربیان که باور دارند دانش‌آموزانشان تقلب می‌کنند، ممکن است در انگیزه دادن به فراگیران برای یادگیری کارآمد دلسرد شوند (وایتلی،کیت واسپیگل[2]،2002).

اگرچه در مورد میزان شیوع تقلب نمی‌توان درصد مشخصی را تبیین کرد، پژوهش‌های متعدد در کشورهای مختلف نشان داده‌اند تقلب خاص یک دوره تحصیلی، یک دانشگاه و یک کشور نبوده و در تمامی دنیا دیده می‌شود (خامسان و اصغری،1390). از سوی دیگر، نرخ تقلب به طور منظم در حال افزایش بوده و با پیشرفت فناوری‌های جدید به حدی شایع شده که می‌توان آن را معضلی همه‌گیر در مراکز آموزش عالی دانست (مورداک، آندرومن[3] 2006). در پژوهشی که خامسان و اصغری(1390) انجام داده­اند نشان داده شد که دانشجویان بیش از 5 بار تقلب انجام داده‌اند که باید مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، هر چند اکثریت دانشجویان انجام عمل تقلب توسط خود را کمتر از حد متوسط گزارش کرده‌اند، اما باور عمومی آن‌ها به رواج تقلب بالاتر از حد متوسط بوده است. این باور از یک سو نشان‌دهنده جو عمومی در محیط‌های دانشجویی است و از طرف دیگر خود می‌تواند به عنوان یکی از عوامل تشویق‌کننده تقلب محسوب شود.

شواهد پژوهشی (دیویس، گروور ومک گریگور[4]1992؛ مک کاب و تریون[5]،1997) حاکی از آن است که 80/0 الی90/0 درصد دانش‌آموزان قبل از این که از دبیرستان فارغ‌التحصیل شوند مرتکب تقلب تحصیلی شده‌اند. پژوهش مک کاب و بوورس[6](1994) نیز نشان داده است که 70/0 درصد دانشجویان دانشگاه حداقل یک بار تقلب کرده‌اند. به نظر می‌رسد این مشکل با ورود فناوری‌های جدید بیشتر نیز شده است.

     کولبی و دامون (1972) در بررسی الگوهای اخلاقی بزرگسال )افرادی با تاریخچه طولانی عملکرد اخلاقی، مثل اقدامات خیرخواهانه و تلاش در جهت استیفای حقوق مدنی( به سطوح بالای هماهنگی میان خود و گرایش­های اخلاقی پی بردند. این  گروه از الگوهای اخلاقی، شاخص­هایی دال بر توانایی­های استدلال اخلاقی سطح بالا بر اساس مقیاس  قضاوت اخلاقی  کلبرگ را  نشان ندادند. در نقطه مقابل، با رفتار ضد اجتماعی روبه رو هستیم. در اینجا نیز شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه هویت، نقش میانجی ایفا می­کند. دامون و هارت (1988) شواهدی را گزارش کرده­اند که حاکی از تأخیر  تحولی در ادراک خود جوانان بزهکار می‌باشد. اویسرمن و مارکوس (1990) دریافتند که نوجوانان بزهکار، در مقایسه با همتایان غیر بزهکار خود، کمتر می­توانند آینده­ای را برای خود در نظر بگیرند که منعکس‌کننده ارزش­های مثبت یا منفی باشد. این ویژگی یکی از شاخص­های هویت اخلاقی رشد نایافته است.

مرور مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که می‌توان عوامل مؤثر بر تقلب تحصیلی را به دو دسته عوامل بافتی و عوامل فردی تقسیم نمود. متغیرهای بافتی از قبیل محیط کلاس، ویژگی‌ها و روش‌های معلم و همین ‌طور رو­­ش­های پیش­گیری، با پدیده تقلب تحصیلی ارتباط دارد (هستون[7]، 1986؛ مک کاب و تروینو، 1993). متغیرهای فردی از قبیل جنس (نونیسوسویف[8]، 2001؛وایتلی[9] ،2001؛ رابینسون[10] و همکاران، 2007)، ویژگی‌های انگیزشی (ماردوک و آندرومن[11] ،2006؛ هاردینگ[12] و همکاران، 2007) و صفات شخصیتی (دی اندرا[13] ، 2009، ویلنام، ناتنسون و پائولوس[14] ،2010) نیز با تقلب تحصیلی مرتبط است.

اسکالنون و نیومن[15] (2002)، به عوامل تأثیرگذاری نظیر ناآگاهی، نگرش­های شخصی، در دسترس بودن منابع اینترنتی، نبودن توانایی و صلاحیت لازم برای انجام دادن کارهای علمی، عامل فشار نظیر اخذ نمره و نبود قوانین مؤسسه­ای و سازمانی در ارتکاب دانشجویان به تقلب اشاره می‌کنند. چند عامل دیگر از عوامل محیطی که ممکن است برای تعیین نگرش دانشجویان به تقلب مهم است، ولی کمتر در مطالعات تجربی حضور داشته­اند، ماهیت هنجارهای کلاس نسبت به تقلب است. تمرکز برخی از پژوهش‌ها بر تفاوت‌های جمعیت شناختی (مانند جنسیت، موفقیت، سن)، عوامل روان‌شناختی (مانند استدلال اخلاقی، نگرش نسبت به تقلب) و تمرکز برخی دیگر از پژوهش‌ها بر عوامل محیطی و بافتی (مانند اندازه کلاس و سهولت تقلب) بوده است (اسمیکین، گیلبرت، اسپنسر، پنگوس و سیلوا[16]،2008). به نظر می‌رسد که عوامل درونی بیش از عوامل بیرونی بر تقلب تحصیلی تأثیرگذار باشد، یکی از این عوامل درونی هویت اخلاقی است.

دانشجویان از قضاوت‌هایشان در مورد نمرات خودآگاهی دارند. (نمرات)آن قدر مهم هستند که آن‌ها حاضر به فدا کردن یکپارچگی خود به منظور ایجاد یک تصور خوب هستند (اسلوبوگین[17]، 2002). اگر چه بسیاری از دانشجویان  بر این باورند که با تقلب به شخصیت خود لطمه می زند، ولی اغلب سه نفر از هر چهار نفر از دانشجویان دوره کارشناسی تقلب می‌کنند. شیوع تقلب در میان دانشجویان نشان‌دهنده