1-7-قلمرو تحقیق                                      9

1-7-1- قلمرو موضوعی تحقیق                            9

1-7-2- قلمرو مکانی تحقیق                             9

1-7-3- قلمرو زمانی تحقیق                             9

فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه                                           10

بخش اول: تعهد سازمانی                                12

2-2- تعهد سازمانی                                    12

2-2-1- تعریف تعهد سازمانی                            12

2-2-2-  انواع تعهد                                   13

2-2-3-  اهمیت تعهد سازمانی                           14

2-2-4-  انواع تعهد سازمانی                           14

2-2-5- تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی  یا چند بعدی       16

2-2-6- الگوهای چند بعدی تعهد سازمانی                 16

2-2-7- عوامل موثر بر تعهد سازمانی                    19

2-2-8- تعهد سازمانی و دو دیدگاه رایج                 20

بخش دوم: رفتار شهروندی سازمانی              23

2-3- رفتار شهروندی سازمانی                           23

2-3-1- تعریف رفتار شهروندی سازمانی                   23

2-3-2- تاثیر رفتار شهروندی سازمانی بر موفقیت سازمان  25

2-3-3- ابعاد شهروند سازمانی                          25

2-3-4- رابطه بین رفتار شهروندی سازمانی و تعهد سازمانی    29

بخش سوم: مختصری در خصوص تربیت بدنی و آشنایی با اهداف   30

2-4- تربیت بدنی                                      30

2-4-1-تاریخچه تربیت بدنی                             30

2-4-2-عوامل موثر در توجه انسان به تربیت بدنی         32

2-4-3-تاریخچه ورزش در ایران                          31

2-5- شرح مختصری در خصوص اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری                                              33

 

2-5-1- معرفی اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری 33

2-5-2- خدمات و فرایندهای اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری                                              36

بخش چهارم: پیشینه تحقیقات انجام گرفته       38

2-6- پیشینه تحقیقات                                  38

2-6-1- تحقیقات داخلی                                 38

2-6-2- تحقیقات خارجی                                 41

فصل سوم روش تحقیق

3-1- مقدمه                                           44

3-2- روش تحقیق                                       45

3-3- جامعه آماری                                     45

3-4- تعداد نمونه                                     45

3-5- روش نمونه گیری                                  45

3-6- ابزار گردآوری اطلاعات                            46

3-7- روش تحقیق                                       48

3-7-1- جامعه آماری                                   48

3-7-2- تعداد نمونه                                   48

3-7-3- روش جمع آوری اطلاعات                           48

3-7-4- ابزار گرد آوری اطلاعات                         48

3-7-5- شیوه جمع آوری اطلاعات                          49

3-7-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات                      49

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1-مقدمه                                            50

4-2-بررسی ویژگی های جمعیت شناختی                     51

4-3-سوالات تحقیق                                      56

4-4-فرضیات تحقیق                                     57

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه                                            61

این مطلب را هم بخوانید :

5-2- بحث و نتیجه گیری از جداول توصیفی                62

5-3- بحث و نتیجه گیری از آزمون فرضیات تحقیق          63

5-4- پیشنهادات تحقیق                                 64

5-5- پیشنهادات تحقیق                                 70

منابع                                               72

چکیده

رفتار شهروندی سازمانی بحثی که در دو دهه اخیر مطرح شده­است و علاوه بر رفتارشناسان، توجه روانشناسان و جامعه­شناسان را نیز به خود جلب نموده است.  عوامل زیادی بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیرگذار است که تعهد سازمانی اخیراً مورد توجه محققین قرار گرفته است.درهمین راستا این مطالعه درپی آن است تا به بررسی ارتباط بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری در سال 1391 بپردازد. به این منظور طی یک مطالعه  توصیفی، همبستگی  واز نوع کاربردی ازجامعه آماری کارکنان این ادارات که بالغ بر 140 نفر می باشد تعداد100نفر نمونه توسط جدول مورگان انتخاب وبا استفاده از دو پرسشنامه استاندارد رفتار شهروندی سازمانی(پادساکف و مکنزی) و تعهد سازمانی(موادی ، استیرز و پورتر) مورد تاییداستاد راهنما قرار گرفتند و وپایی آنها  از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب( 76/0 و78/0) موردپرسشگرب فرار گرفتند .اطلاعات با استفاده از امار توصیفی واستنباطی ،به وسیله نرم افزارآماریspss تجزیه وتحلیل شد.

نتایج نشان داد که : که ازبین100 نفر آزمودنی (52 درصد) مرد و (48 درصد) زن می باشد. میزان تحصیلات اکثریت کارکنان لیسانس  و51 درصدآنان سابقه کار زیر 10 سال داشتند. دربین ابعاد مختلف رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان بالاتر از حد میانگین وبعد نوع دوستی دارای بالاترین میانگین و فضیلت مدنی از کمترین میانگین برخوردار بود. تعهد سازمانی کارکنان نیز بالاتر از حد میانگین وبعد عاطفی دارای بالاترین میانگین وبعد مستمر کمترین میانگین را نشان داد. نتیجه فرضیه اصلی تحقیق نشان داد ، بین تعهد سازمانی با رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان رابطه وجود دارد(05/0>p). بین تعهد سازمانی کارکنان با ابعاد مختلف رفتار های شهروندی سازمانی آنان رابطه وجود دارد(05/0>p). بین رفتارهای شهروندی سازمانی و ابعاد ( عاطفی ومستمر) رابطه مثبت و معنی­دار نشان داده شد05/0>p). همجنین بین میزان تعهد سازمانی و رفتارهای شهروندی دربین زنان و مردان تفاوتی مشاهده نشد(05/0<p). ولی

سابقه کار، در رابطه با زیر مقیاس های تعهد سازمانی تفاوت معنی دارنشان داد(05/0>P).

کلید واژه ها : رفتار های شهروندی سازمانی، تعهد سازمانی ، اداره کل ورزش و جوانان.

 فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

مطالعه رفتار افراد در محیط­های کاری از دیر باز مورد توجه اندیشمندان علوم مدیریت بوده است و با ظهور رشته رفتار سازمانی در سال های نخست دهه 1960 در این امر جدیت بیشتری به عمل آمد. به عبارت دیگر، نیروی انسانی مهم­ترین سرمایه سازمان­هاست و هر چه این سرمایه کیفیت مطلوب تری داشته باشد، احتمال موفقیت، بقا و ارتقای سازمان بیشتر خواهد شد. از این رو باید در مورد بهبود کیفی نیروی انسانی سعی فراوان کرد، زیرا این اقدام هم به نفع سازمان و هم به نفع افراد است. بسیاری از مطالعات صورت گرفته سعی در تقسیم بندی رفتار ها و علل بروز آن ها داشته اند. مباحثی نظیر؛ ادراک، انگیزش، نگرش های شغلی و… از جمله مواردی هستند که به بررسی ریشه بسیاری از رفتار های آدمی در محیط کار می­پردازند. اما بحثی که در دو دهه اخیر مطرح شده­است و علاوه بر رفتارشناسان، توجه روانشناسان و جامعه­شناسان را نیز به خود جلب نموده است، رفتار شهروندی سازمانی نام دارد. رفتار شهروندی سازمانی، رفتاری اختیاری و فراوظیفه ای است که در افزایش عملکرد اثربخش سازمان موثر است و به طور مستقیم یا غیر مستقیم بوسیله سیستم پاداش رسمی سازمان سازمان­دهی نمی­شود. با توجه به اینکه افزایش اثربخشی همواره یکی از مسائل و دغدغه­های مدیران است، شناخت رفتار شهروندی سازمانی و عوامل موثر بر آن می­تواند گام موثر و مفیدی در این مسیر به شمار آید .  (مارکوزی[1]، 2005: 12).

در این راستا، تحقیقات زیادی در جستجوی یافتن پاسخ بدین پرسش که چه عواملی می تواند در ایجاد و حفظ چنین رفتارهایی موثر واقع شوند، به عمل آمده است و محققان زیادی پیش­زمینه ها و پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی را مورد بررسی قرار داده اند. این تحقیقات نشان داد که عوامل زیادی نظیر نگرش­ها، رضایت شغلی، حمایت سازمانی، عدالت سازمانی، اعتماد بین فردی و قرارداد روانشناختی و… می توانند به عنوان پیش­زمینه های(پیشگویی کنندگان) رفتار شهروندی مطرح شوند.

اما از میان متغیر های یاد شده، تعهد سازمانی به عنوان متغیر تاثیرگذار بر بروز رفتارشهروندی، اخیراً مورد توجه محققین قرار گرفته است (بولینو[2]، 2002: 505).

به طور کلی، تعهدسازمانی، سازه ای است که تعاریف متفاوتی از آن ارایه شده است. به عنوان نمونه مارو[3](1999) بیش از 25 مفهوم مرتبط با تعهد سازمانی را مشخص کرد. پورتر[4] و همکاران (1974)، تعهد را بدین صورت تعریف کردند:  میزانی که یک فرد، خود را متعلق به سازمانی می­داند و خود را با آن تعیین هویت می کند آن ها از انگیزش، تشخیص ارزش های سازمان و میزان تمایل کارکنان به عضویت در سازمان، برای سنجش و اندازه گیری آن استفاده کردند (پورتر، 1974: 604).

1-2-بیان مسئله

همزمان با پایان یافتن دوران سلطه اندیشه­های کلاسیک و ابزارانگارانه در مدیریت، توجه به انسان و ابعاد وجودی او در مدیریت بیشتر شد و در نتیجه تحقیقات مربوط به رفتار سازمانی عمق بیشتری یافت و قلمرویی با عنوان “اخلاق کاری”در بین بسیاری از اندیشمندان مطرح شد. اخلاق کاری دارای وجوه و جلوه های متعددی است که یکی از ابعاد عملی آن “تعهد” نام دارد. این مفهوم که در جریان شناخت و درگیرشدن افراد با سازمان تجلی می یابد، در دهه گذشته جایگاه مهمی را در تحقیقات مربوط به رفتار سازمانی به خود اختصاص داده است. ارزش و اهمیت این مفهوم تا حدی است که استاو[5] درباره آن  می گوید: ارزش و اهمیت تعهد سازمانی، باید به عنوان یک ساخت مجزا و مستقل از سایر مفاهیم روانشناختی (نظیر انگیزش، در گیری شغلی یا سایر گرایش های رفتاری دیگر ) به اثبات برسد

(خاکی، 1376: 158).

تعهد سازمانی[6] فرایندی مستمر است که از طریق آن کارکنان سازمان به اهداف و ارزش‌های سازمان معتقد شده و برای رسیدن به آنها تلاش می‌کنند. همچنین تعهد سازمانی سه عامل را شامل می‌شود. الف : اعتقاد قوی به اهداف و ارزش‌های سازمان

ب : تمایل به تلاش و فداکاری برای سازمان

ج: خواست قوی و عمیق برای ادامه عضویت در سازمان.

تعهد سازمانی به عنوان یک نگرش و طرز تلقی کاری قادر است اطلاعات مفیدی جهت برنامه‌ریزی، سازماندهی، افزایش کارآیی، عملکرد بالا، کاهش غیبت و تاخیر در اختیار مدیران قرار دهد (حبیبی، 1386: 12).

آن دسته از سازمان هایی که به اهمیت نقش منابع انسانی در بهبود بهره­وری پی برده اند، ارزش نیروی کار متعهد و در صحنه را می دانند، بنابراین منابع مهم و انرژی های فراوانی از مدیریت را صرف ایجاد محیطی می­کنند که کارکنان بتوانند با حداکثر توان خود، در بهبود عملکرد سهیم باشند.رشد و توسعه سازمان­ها، بدون توجه به رکن اساسی نیروی انسانی امکان پذیر نمی باشد .همه سازمان­ها به عامل نیروی انسانی به عنوان عامل کلیدی توجه می­نمایند. مدیران سازمان تلاش می­کنند که در منابع انسانی خود چنان انگیزه ای ایجاد نمایند، تا ضمن احساس سربلندی و خشنودی از کارکنان در سازمان، نهایت توان، مهارت و دانش تخصصی خود را برای دست­یابی به هدف­های سازمان به کار گیرند (دولان شولر[7] ، 1384: 395).

درک فرایند ایجاد تعهد برای سازمان و جامعه مفید است زیرا، موجب ابداع کارکنان، ماندگاری بیشتر در مؤسسه و قدرت رقابت زیادتر مؤسسه شده و در عین حال جامعه نیز از بهره وری بیشتر سازمان ها و کیفیت بهتر محصولات بهره مند می­شود (توکلی و همکاران، 1388: 106).

سازمان­ها از طریق دو شیوه می توانند تعهد سازمانی کارمندانشان را افزایش دهند. ابتدا سازمان ها می­توانند درک کارمندان را از عضویت سازمانی افزایش دهند، دوم این که سازمان ها می توانند به کارمندان نشان دهند که آنان مورد تو جه کارفرمایند و کارفرما برای آن ان ارزش قائل است و این هم از لحاظ نظری و هم عملی مهم است. از لحاظ نظری به این دلیل که بحث راجع به چنین موضوعی به بازیابی نتایج تحقیقات گذشته کمک می­کند و از لحاظ عملی نیز از آن جهت اهمیت دارد که سازمان ها در سال های اخیر در گیر پیدا کردن راه های مؤثر برای افزایش تعهد سازمانی هستند. از جمله مداخلاتی که به نظر می رسد در افزایش تعهد سازمانی مؤثر است آموزش رفتار شهروندی سازمانی است (روزی[8]، 2004:  122).

ارگان[9] (1988) رفتار شهروندی سازمانی را این گونه تعریف کرد: رفتارهای داوطلبانه و اختیاری مرتبط با کار که در حیطه وظایف شغلی رسمی کارمند قرار نمی گیرند و در مجموع عملکرد سازمان را بهبود  می بخشند (پادساکوف[10] و همکاران، 2006: 520).

مورمن و بلیک لی[11] (1995)  ضمن تایید آثار مثبت رفتار شهروندی سازمانی اعتقاد داشتند که مشکل مدیران فراهم سازی زمینه بروز چنین رفتارهایی در سازمان است چرا که این رفتارها داوطلبانه اند و در  قراردادهای کار و سیستم ارزیابی عملکرد رسمی سازمان قرار نمی گیرند. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابی های سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه گیری می‌‌شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار می‌‌گرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند (بینستوک[12] و همکاران، 2003: 361).

نظر به اهمیت موضوع تحقیق از آنجا که تاکنون تحقیقی در زمینه  تاثیر تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در سازمان های متولی و سیاست گذار در ورزش، انجام نگرفته در این پژوهش به بررسی و تحلیل ارتباط بین تعهد سازمانی به عنوان متغیر مستقل و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری به عنوان متغیر وابسته در سال 1391 پرداخته شده است و رهنمودهای کاربردی برای دست اندرکاران این سازمان ارائه گردیده است.

 1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

با در نظر گرفتن چنین ویژگی هایی می توان موارد ذیل را بیانگر اهمیت تحقیق دانست:

1-ایجاد شرایط سازمانی لازم برای بروز رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان که از اهمیت ویزه ای برخورداراست.

2-از نظر بسیاری پژوهشگران، رفتار شهروندی سازمانی بر بیشتر جنبه های بنیادی عملکرد سازمانی تاثیر دارد که مطالعه آنها می تواند راهکارهای لازم برای رشد وتعالی سازمان فراهم نماید..

اگر رفتار شهروندی سازمانی را بعنوان عاملی ضروری در عملکرد سازمانی بدانیم، در این صورت باید مدیریت شود و برای مدیریت آن نیاز به درک و شناختی روشن از آن می باشد. بنابراین تحقیق حاضر می تواند پشتوانه ای ارزنده برای درک رفتار شهروندی سازمانی و متعاقب آن مدیریت صحیح جهت بهبود محیطی مناسب در اداره کل ورزش و جوانان استان باشد. اگر سازمانی نتواند تعهد لازم جهت انجام امور را در کارکنان خود بوجود آورد در نتیجه میزان کارایی کارکنان پایین آمده و بهره وری را دچار مشکل خواهد نمود دراین صورت ممکن است با عدم رضایت مشتریان روبه رو شده و سازمان مجبور به باز خرید، اخراج و یا به هر صورت ممکن پایان دادن به خدمت کارکنان شود درنتیجه همین افراد وارد بازار آزاد شده و چون کارایی لازم را ندارند به جمع بیکاران و یا شاغلین کاذب اضافه شوند.

حفظ و نیل به اهداف سازمانی به طوری که کارکنان متعهد همه حواس خود را به چیزی معطوف
می کنند که از همه مهمتر بوده و سازمان را هر چه زودتر به اهداف خود نزدیک می کند. در صورت انجام این تحقیق اداره کل ورزش و جوانان استان می توانند با توجه به تعهد سازمانی ورفتار شهروندی سازمانی مناسب ورزشکاران را جهت رقابتهای استانی و ملی آماده کرده آن­ها با به میادین مبارزات قهرمانی بالاتر سوق دهند. حتی به فعالیتهای فراتر مرزهای جغرافیایی کشور. مدیران با پویایی و تحرک بیشتر کارکنان را جهت دستیابی به مهارت­های ویژه در یادگیری و تطبیق به منظور نیل به مزیت­های رقابتی پایدار رهنمون سازند.

1-4-اهداف تحقیق

الف: هدف اصلی

بررسی و تعیین میزان تعهد سازمانی و رفتار های شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری و ارتباط  این متغیر ها با یکدیگر.

ب: اهداف کاربردی

1-تعیین رابطه بین تعهد سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان با ابعاد مختلف رفتارهای شهروندی سازمانی.

2- تعبین رابطه بین تعهد عاطفی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال وبختیاری  با ابعاد مختلف رفتار های شهروندی سازمانی .

3- تعیین رابطه بین تعهد هنجاری کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال وبختیاری  با ابعاد مختلف شهروندی سازمانی.

4-  تعیین رابطه بین تعهد مستمر کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال وبختیاری  با ابعاد مختلف رفتار های شهروندی سازمانی.

1-5- سوالات و فرضیات تحقیق

1-5-1-سوالات تحقیق

1-مهم­ترین ابعاد رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان کدامند؟

2-میزان تعهد سازمانی و ابعاد آن در کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چقدر است؟

1-5-2-فرضیات تحقیق

الف: فرضیات اصلی

بین تعهد سازمانی با رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری رابطه وجود دارد

ب: فرضیات فرعی

1-بین تعهد سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری با ابعاد مختلف رفتار های شهروندی سازمانی آنان رابطه وجود دارد.

فصل دوم:اصول مبانی و پیشینه تحقیق                                                                               2-1مقدمه………………………………………………………………………………………………… 14

2-2 مبانی نظری پژوهش…………………………………………………………………….. 15

2-2-1 اینترلوکین 6………………………………………………………………………….. 16

2-2-2 گلوکز   ………………………………………………………………………………. 18

2-2-2-1 انسولین  …………………………………………………………………………… 20

2-2-3آدنوزین تری فسفات……………………………………………………………………. 22

2-2-4 چربی پلاسما   ……………………………………………………………………….. 26

2-2-4-1  انواع اصلی چربی های موجود در خون   ……………………………………….. 27

2-2-4-2  پیشینه پژوهش…………………………………………………………………….. 30

 

فصل سوم:روش تحقیق

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………….. 48

3-2 روش تحقیق……………………………………………………………………………… 49

3-3 جامعه و نمونه آماری (آزمودنی) ها…………………………………………………….. 49

3-4 محیط پژوهش وغذا……………………………………………………………………… 51

3-5 پروتکل تمرینی………………………………………………………………………….. 51

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………….. 54

4-2 تجزیه و تحلیل توصیفی یافته های پژوهش……………………………………………… 55

4-2-1 اطلاعات و ویژگی توصیفی آزمودنی ها…………………………………………….. 55

4-2-2 یافته های مربوط به متغیرهای مورد مطالعه………………………………………… 55

4-3 تجزیه و تحلیل استنباطی یافته های پژوهش…………………………………………….. 56

4-3-1 فرضیه اول……………………………………………………………………………. 56

4-3-2 فرضیه دوم……………………………………………………………………………. 57

4-3-3 فرضیه سوم……………………………………………………………………………. 59

4-3-4 فرضیه چهارم…………………………………………………………………………. 61

4-3-5فرضیه پنجم …………………………………………………………………………… 63

4-3-6 فرضیه ششم…………………………………………………………………………… 65

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………….. 69

5-2 خلاصه پژوهش………………………………………………………………………….. 70

5-3 بحث و بررسی…………………………………………………………………………… 72

5-4 نتیجه گیری………………………………………………………………………………. 74

5-5 پیشنهادات برخاسته از پژوهش………………………………………………………….. 75

5-6 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی…………………………………………………….. 76

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………….. 78

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………… 85

چکیده :

در این پژوهش تأثیر هشت هفته تمرینات استقامتی بر روی اینترلوکین6 ،گلوکز ،انسولین ،آدنوزین تری فسفات و چربی پلاسمائی موش های صحرائی نر بررسی گردید . بدین منظور آزمودنی ها شامل 14 سر موش صحرایی نر بالغ 3 ماهه نژاد ویستار بوده اند که از مرکز انستیتو پاستور شهرستان آمل تهیه شدند و سپس حیوانات به محیط آزمایشگاه منتقل گردیده و به دو گروه کنترل و تمرین (هر گروه 7 سر) تقسیم شدند.. گروه تمرین بمدت 8 هفته تحت تمرین استقامتی قرار گرفته و در پایان دوره 8 هفته ای مجددا” میزان اینترلوکین6 ، گلوکز ،انسولین ،آدنوزین تری فسفات و چربی پلاسمائی هر دوگروه اندازه گیری و ثبت شد . متغیرهای اندازه گیری شده در دو گروه کنترل و تمرین با هم مقایسه شده و سپس آمار توصیفی و استنباطی به منظور تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار گرفت . برای مقایسه متغیرهای مورد مطالعه بین دو گروه از آزمون های t مستقل استفاده گردید. و برای کلیه محاسبه های آماری از نرم افزار Spss win.ver16  استفاده شد. نتایج پژوهش  حاضر نشان داد هشت هفته تمرین استقامتی بر سطوح اینترلوکین 6 پلاسمای موش های صحرایی نر تأثیر معنی داری دارد (p=0/001) ومشاهده شد که اینترلوکین 6 پلاسمای موش های تمرین کرده بطور قابل ملاحظه ای بیشتر از موش های تمرین نکرده می باشد.اما هشت هفته تمرین استقامتی بر سطوح گلوکز ،آدنوزین تری فسفات و چربی پلاسمای موش های  صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معنی داری ندارد . و براین اساس مشاهده شد که هشت هفته تمرینی استقامتی موجب افزایش اندکی در گلوکز ، آدنوزین تری فسفات و چربی پلاسمای موش های نر صحرایی تمرین کرده نسبت به تمرین نکرده می باشد. با این حال تفاوت قابل ملاحظه ای بین دوگروه  وجود ندارد . همچنین بر سطح انسولین پلاسمای موش های نر صحرایی تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معنی داری ندارد البته انسولین موش های تمرین کرده اندکی کمتر از موش های تمرین نکرده بود با این حال تفاوت قابل ملاحظه ای بین دو گروه وجود نداشت .

1-1مقدمه

این مطلب را هم بخوانید :

در دهه اخیر توسعه در مطالعات حیطه های ایمونولوژی و هورمون شناسی توسط محققان علوم ورزشی افزایش یافته است. همچنین با توجه به تعاملات معنا داری که بین سیستم ایمنی و هورمونی برقرار است و در اثر فعالیت های بدنی، فرد تحت تأثیر تغییرات هورمونی و ایمنی قرار خواهد گرفت لذا بررسی تعاملات موجود بین دستگاه ها و تغییرات آنها متعاقب فعالیت های بدنی مورد توجه محققان قرار گرفته است که نه تنها به حفظ سلامتی ورزشکاران بلکه از دیدگاه بهبود سلامت عموم افراد جامعه می تواند مفید و سودمند باشد (1 ،14).

عضله اسکلتی ظرفیت بیان چند سیتوکین شامل اینترلوکین های 6 ، 8 و 15 را دارد که روی هم رفته میوکین نامیده می شود.هندسچین و اسپیگمن در سال 2008 میوکین ها را سیتوکین های تولید شده بوسیله ی سلول های عضلانی می دانند که ارتباط ورزش و التهاب را مشخص می کنند(14،41).  فعالیت انقباضی در تنظیم بیان مقادیر بالایی از سیتوکین ها در عضله اسکلتی نقش دارد. میوکین ها باعث تسهیل چند پاسخ سلولی به ورزش مانند سرکوب پروتئولیزی ، آنژیوژنز و تنظیم گلیکوژن عضلانی می شوند (1 ،45).در این میان اینترلوکین 6 توجه زیادی را به خود جلب کرده زیرا از یک سو در دوره ی پس از ورزش یعنی هنگام افزایش عملکرد انسولین رها می شود و از سوی دیگر با چاقی و کاهش عملکرد انسولین رابطه دارد (44 ،46).

بنابراین این تحقیق در نظر دارد غلظت های اینترلوکین 6 ، انسولین ، گلوکز ، ATP و چربی پلاسمایی را طی یک دوره تمرین استقامتی بر روی موش های نر صحرایی مورد مطالعه قرار دهد.

1-2بیان مسأله

از آنجا که تمرینات استقامتی باعث سوخت و ساز در انرژی می شوند سؤالی که همیشه در تحقیقات متعدد مطرح می شود این است که چرا تمرینات استقامتی نسبت به دیگر تمرینات انرژی بیشتری به مصرف می رسانند؟

شاید مدت زمان فعالیت تمرینات استقامتی بیشتر باشد تحقیقات انجام شده توسط قنبری نیاکی به درستی این گفته را تأیید می کند که تمرینات طولانی مدت با شدت 60 تا 80% Vo2max به ویژه اگر به مدت یک یا چند هفته تکرار شوند ذخایر انرژی سلول (شامل ATP و گلیکوژن) دچار کاهش و تخلیه می شوند(11). همچنین وودز و همکاران  به این نتیجه رسیدند که همیشه باید تعادل بین انرژی برقرار باشد (بین دریافت و هزینه کرد انرژی) تا وزن به عنوان ساده ترین شاخص بر هم خوردن تعادل انرژی در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی ثابت باقی بماند در غیر این صورت این موازنه به هم خورده ، اضافه یا کاهش وزن رخ خواهد داد (10،16).

اینتر لوکین 6،سیتوکینی است که اثر پیش و ضد التهابی از خود نشان می دهد.هنگام ورزش عضله ی اسکلتی در حال انقباض مقادیر مشخصی اینتر لوکین 6 را به درون گردش خون رها می کند. این فرضیه وجود دارد که  6-IL رها شده از عضله دارای نقش های متابولیکی است(1،8 ،23).

اینترلوکین 6 به دلیل ماهیت گیرنده های خود اثر متفاوتی در انواع سلول ها دارد. اینترلوکین 6 دارای ویژگی های پیش التهابی در سلول های چربی و کبد است و موجب ایجاد مقاومت به انسولین در هر دوی این سلول ها می شود . بر خلاف اثرهای دیده شده در کبد و سلول های چربی ، اثر مثبت این سیتوکین بر عضله ی اسکلتی با افزایش مصرف گلوکز در مطالعه های کوتاه مدت نشان داده شده است(8 ،10،39). آزاد شدن مهارکننده های انسولین زمانی که انسولین بلافاصله بعد از ورزش افزایش می یابد ، نا همسو به نظر می رسد مطالعه های اخیر نشان داده اند که اینترلوکین 6 دارای اثر ضد چاقی است و حساسیت انسولین را افزایش می دهد مانند : لپتین ، کیناز پروتئینی فعال کننده ی 5AMPI(AMPK) را در عضله ی اسکلتی و بافت چربی فعال می کند. فعال سازی AMPK با اثر بر مسیر پیام دهنده انسولین موجب افزایش مصرف گلوکز می شود (8و10).همان طور که گفته شد محل تولید و گستره ی اثر سیتوکین ها فراتر از دستگاه ایمنی است .ورزش مثال جالبی برای نشان دادن این مطلب است که چگونه سلول هایی که منشأ ایمنی ندارند می توانند سیتوکین های ویژه ای تولید و ترشح کنند(14). بیان اینترلوکین 6 درون عضلانی و آزاد شدن پروتیین های عضلانی زمانی که گلیکوژن درون عضلانی وضعیت بحرانی دارد بیشتر می شود  به نظر می رسد اینترلوکین 6 تا حدی به محتوای گلیکوژن عضلانی وابسته است . رها شدن 6-IL از عضلات در حال انقباض ودر پی آن ؛ تجمع در گردش خون عمومی رابطه ی نزدیک با مدت ورزش دارد(19،52) . هنگام ورزش بلند مدت سطح گلیکوژن عضلات اسکلتی در حال انقباض کاهش می یابد بنابراین این فرضیه مطرح می شود که هنگام ورزش بلند مدت و در پاسخ به بحران انرژی به ویژه کاهش ذخایر گلیکوژن میوفیبرهای عضله ی در حال انقباض ، رها شدن اینترلوکین 6 از عضله رخ می دهد. با کاهش گلیکوژن عضله وابستگی عضلات در حال  انقباض به  گلوکز خون به  عنوان  منبع انرژی افزایش می یابد و رها شدن 6-IL از عضلات در حال انقباض ممکن است پیامی به کبد برای افزایش تولید گلوکز باشد تا از افت گلوکز خون ناشی از ورزش جلوگیری کند(14،22،35).

بنابر برخی مطالعه ها،تزریق گلوکز هنگام ورزش میزان افزایش ناشی از ورزش در اینترلوکین 6  سرم را کاهش می دهد با این حال اگر چه مکمل  سازی  کربوهیدرات  هنگام ورزش  افزایش  اینترلوکین 6 سرم  را مهار می کند بر بیان افزایش 6-IL در عضله ی درحال انقباض اثری ندارد (16،33،26).

رها شدن اینترلوکین 6 از عضله ی در حال انقباض هنگام ورزش پیامی برای تولید گلوکز کبدی ایجاد می کند. مصرف سوبستر ای عضله را تنظیم می کند و موجب بالا رفتن ذخایر گلیکوژن و اکسایش چربی می شود .6-IL ممکن است در هنگام ورزش در فراهم کردن انرژی از راه فعال کردن لیپولیز بافت چربی نقش داشته باشد.  افزایش کوتاه مدت ناشی از انقباض در اینترلوکین 6 می تواند اثرهای مفیدی بر متابولیسم داشته باشد . در حالی  که افزایش  بلند  مدت سطح اینترلوکین 6 سرم می تواند با نارسایی متابولیک و بیماری قلبی و عروقی همراه باشد.(27،15)

با توجه به این که مطالعاتی درباره تغییرات غلظت 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی به تنهایی بر موش های نر صحرایی وجود دارد  اما هنوز  مطالعه ای انجام نشده که تمامی این فاکتورها را در یک تمرین استقامتی بر روی موش های نر صحرایی بسنجد.

لذا سؤال اصلی این پژوهش که به دنبال یافتن پاسخ آن می باشد این است آیا انجام تمرینات استقامتی تأثیری بر غلظت های 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی موش های نر صحرایی دارد؟

1-3اهمیت و ضرورت پژوهش

در چند سال گذشته اجراهای ورزشی پیشرفت چشم گیری داشته است. سطح اجراهای ورزشی که چند سال پیش تصور آن دشوار می نمود اکنون پیش پا افتاده شده است و روز به روز بر تعداد ورزشکارانی که قابلیت کسب نتایج غالب را دارند افزوده می شود. ممکن است این سؤال پیش بیاید که دلایل پشت پرده ی چنین پیشرفت های شگرف چیست؟ بدیهی است جواب آسانی برای این سؤال وجود ندارد با این حال از بین عوامل مطرح می توان گفت ورزش میدان مبارزه است و انگیزش بالا فعالیت سخت چندین ساعته را عملی می سازد به همین ترتیب ، مربیگری نیز به جهت همکاری ها و مشارکت متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی ، رشد چشم گیری داشته است. امروزه بستر علمی گسترده تری درباره ی مطالعات مربوط به ورزشکاران فراهم شده است که به طور مستقیم در روش انجام تمرینات ورزشی بازتاب پیدا می کند علوم ورزشی از ماهیت توصیفی به طرف ماهیت علمی پیشرفت کرده است (2).

متأسفانه علیرغم صرف هزینه های بسیار برای برگزاری مسابقات ، تنها نتایج  برد و باخت گزارش می شود و از شرایط جسمانی و روانی ورزشکاران و تیم های ورزشی هیچ گونه خبری به گوش نمی رسد و تجزیه و تحلیل علمی و عینی در رابطه با ویژگی های قهرمانان و تیم های  پیروز به عمل نمی آید. بنابراین علاوه بر توجه به نتایج بازی و مسابقات در رشته های مختلف ورزشی توجه به مسائل فیزیولوژیکی و روان شناختی نیز مهم می باشد(2،6). لذا با توجه به پیشرفت تمرینات ورزشی و مطالعات کم و محدود در خصوص موضوع مورد نظر ،محقق بر آن است تا اولین گام را در جهت پاسخ گویی به بسیاری از سوالات پیچیده و مبهم در ارتباط با غلظت های 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی و مسائل فیزیولوژیکی موش های نر صحرایی در هنگام تمرینات استقامتی بردارد.

هم چنین در پی این پژوهش ،دریابد که در کدام یک از مراحل تمرین استقامتی بیشترین و کمترین تغییرات غلظت اینترلوکین 6 ، انسولین، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی را در موش ها خواهد داشت که با اقدامات کاهنده و افزاینده غلظت ،آزمودنی ها را در حد نرمال غلظت قرار دهد و اهمیت اصلی و عمده دیگر از اجرای این پژوهش کمک به مربیانی است که در سطح بالاتری بر تربیت بازیکنان زبده می پردازند تا از همان ابتدای امر بهترین ها و مناسب ترین بازیکنان را از نظر خصوصیات فردی جهت آموزش و سرمایه گذاری انتخاب نمایند.

ضمناً نتایج این پژوهش به مربیان و بازیکنان کمک می کند که بازیکنان با کمترین هزینه انرژی ،بیشترین عملکرد را داشته باشند و اینکه با چه شرایطی تمرین کنند که غلظت فاکتورهای فوق در نورم استاندارد خود باشند.و اینکه بعد از 8 هفته تمرین تغییری در این فاکتورها دیده خواهد شد یانه.

پس با توجه به تحقیقات قبلی و اهمیت موضوع تحقیق حاضر ، اولین سؤالی که طرح می شود این است که آیا در حین تمرینات وضعیت فیزیولوژیکی آزمودنی ها (موش ها) تغییر می یابد؟ و آیا این تغییر بر عملکرد (موش ها) تأثیری دارد؟

بنابراین با توجه به مدت و شدت تمرینی که آزمودنی ها انجام می دهند دومین مسأله این است که در یک دوره تمرینات استقامتی میزان غلظت6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی بر روی موش های نر صحرایی چقدر می باشد؟

1-4اهداف پژوهش

1-4-1هدف کلی پژوهش

هدف کلی این پژوهش تأثیر یک دوره تمرینات استقامتی 8 هفته ای بر غلظت های  6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز ونیم رخ لیپید پلاسمایی در موش های نر صحرایی می باشد.

1-4-2اهداف جزئی (اختصاصی)

1. تعیین تغییرات مقادیر اینترلوکین6 پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی
2. تعیین تغییرات مقادیر انسولین پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی
3. تعیین تغییرات مقادیر ATP پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی .
4. تعیین تغییرات مقادیرغلظت گلوکز پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی .

5.تعیین تغییرات مقادیر چربی پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی .

1-5فرضیه ها

فرضیه اول :بین  تغییرات مقادیر اینترلوکین6 پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معنی داری وجود دارد .

فرضیه دوم : بین تغییرات مقادیر انسولین پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .

فرضیه سوم : بین تغییرات مقادیر ATP پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .

فرضیه چهارم :بین تغییرات مقادیر گلوکز پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .

فرضیه پنجم : بین تغییرات مقادیر چربی پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .

1-6محدودیت های پژوهش

– هرچند در پژوهش حاضر عواملی از قبیل چرخه ی روشنایی و خاموشی، تغذیه، صدا، دما، رطوبت و سرعت ومدت برنامه تمرینی کنترل شد، اما این پژوهش با محدودیت هایی نیز مواجه بود که برخی از آنها عبارتند از:

الف) عدم کنترل تاثیر احتمالی شوک دستگاه بر استرس در آزمودنی های تمرینی اگرچه بافت برداری به دنبال حداقل 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرینی اجرا شد.

ب)عدم کنترل تاثیر احتمالی ماده ی بی هوشی کتامین و زایلازین بر شاخص های استرس اکسایشی.

1-7تعاریف واژه ها و اصطلاحات کاربردی

اینترلوکین 6 :

سیتوکینی است که اثر پیش و ضد التهابی از خود نشان می دهد. منظور این پژوهش از اینترلوکین 6 مقادیری است که بعد از تمرینات از نمونه گیری خونی بدست می آید(14).

انسولین :

هورمونی است که از جزایرلانگرهانس لوزالمعده با افزایش قند خون ترشح می شود و در این پژوهش بعد از تمرینات استقامتی مقدار آن توسط نمونه گیری خونی تعیین می شود(17).

گلوکز :

از گروه قندهای ساده می باشد و منظور  محقق از گلوکز در این پژوهش مقدار  این فاکتور که  بعد از نمونه گیری  خونی از  موش ها گرفته می شود می باشد(17).

ATP :

به مقدار انرژی لازم برای فعالیت و منظور محقق از ATP در این پژوهش مقدار این فاکتور که بعد از نمونه گیری خونی از موش ها گرفته می شود می باشد(17).

چربی پلاسما :

منظور محقق از چربی پلاسما در این پژوهش مقدار این فاکتور که  بعد از نمونه گیری خونی از موش ها گرفته می شود می باشد(شامل HDL ، LDL ، کلسترول و تری گلیسرید)(9).

لیپو پروتئین های با چگالی بالا (HDL) :

این لیپو پروتئین پلاسمای خون به عنوان لیپو پروتئین مفید شناخته و غلظت آن در تمرینات استقامتی در خون افزایش می یابد وظیفه بیولوژیک آن جمع آوری کلسترول سنتز شده در سلول ها به کبد است(12).

لیپو پروتئین های با چگالی پایین (LDL) :

این لیپو پروتئین ناقل کلسترول از کبد به بافت ها مختلف بدن انسان است که غلظت آن در هنگام عدم فعالیت فیزیکی و مصرف مواد چربی افزایش می یابد عامل موثر در پیدایش آترواسکلرز (سختی شریان) و

2-5      رشد وتکامل ستون مهره هاوساختار آن   ……………………………………………………………………………………………..22

2-6     اجزای تشکیل دهنده ستون مهره ها و خصوصیات آنها  …………………………………………………………………………..26                                                    

2- 7    ارزیابی عضلات و عملکرد مکانیکی ستون مهره ها  ………………………………………………………………………………..27

2- 8    وضعیت بدنی و چگونگی ارزیابی آن   …………………………………………………………………………………………………30                                                                          

2- 9    ناهنجاریهای وضعیتی ستون مهره ها  ……………………………………………………………………………………………………35                                                                                   

2-10    ناهنجاریهای مربوط به اندام تحتانی و روشهای اندازه  ……………………………………………………………………….……43

2-11    پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….50                                                                                            

فصل سوم : روش شناسائی تحقیق (متدولوژی)                                             

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ….62

• روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….62                                 
• جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………62                                 
• حجم نمونه و روش اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………….62                                
• ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………… 64                                 
• روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………69

 

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل یافته های تحقیق                                                     

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………70                                                                                                                     

• مشخصات دموگرافیک افراد شرکت کننده درگروهها واطلاعات بدست آمده  …………………………………………………71                    
• بررسی فرضیه ها
• 
• وضریب همبستگی اتا…………………………………………………………………………………………………….77                                 

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات                                                            

مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..89                                                                                                                   

• نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………..90
• پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96                                 

-پیشنهادات حاصل تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….96

-پیشنهادات جانبی ………………………………………………………………………………………………………………………………….97

-پیشنهادات برای محققین بعدی…………………………………………………………………………………………………………………97

 

فهرست منابع ومآخذ: …………………………………………………………………………………………………………………………………….99

ضمائم و پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………103

چکیده انگلیسی

1بیان مسئله:

داشتن وضعیت خوب وسلامت جسمانی برای دانش آموزان که سرمایه بالقوه ی آینده این جامعه هستند یک نیاز محسوب می شود.هر فرداگرازسلامت جسمانی خوبی برخوردار نباشدممکن است ناهنجاریهای بدنی بردیگرجنبه های زندگی ازجمله وضعیت روحی وروانی ووضعیت اجتماعی او اثر بگذارد.لذا علم    تربیت بدنی که حرکات اصلاحی بخشی از آن می باشد می تواندگام اساسی درمورد پیشگیری واصلاح ناهنجاریها برداردواین انتظارات از تربیت بدنی ،دستاوردهای فرهنگی،اجتماعی ،اقتصادی وحتی سیاسی سهمی را می تواندبرای جامعه داشته باشد.بر اساس یک تقسیم بندی وضعیت بدنی افراد جامعه را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:1 -وضعیت جسمانی هنجار 2-وضعیت جسمانی ناهنجار

این مطلب را هم بخوانید :

بشر با تواناییهای فکری خود چنان پیشرفت و تکاملی داشته که از کره خاکی پا فراتر نهاده و به کرات دیگر نیز سفر کرده است. انسان هم چنان که در علم و تکنولوژی پیشرفت کرده است، تحرک بدنی خود را محدود ساخته ، به طوری که هر چه چرخ های صنعت و تکنولوژی بیشتر چرخیده، از چرخش و حرکت دستها و پاهای انسان کاسته شده و در نتیجه او را با فقر حرکتی مواجه ساخته است. کاهش تحرک انسان از یک طرف و عدم آشنایی به تأثیر حرکات بدنی و ورزشی از طرف دیگر انسان را سخت مغلوب بی­حرکتی نموده تا جایی که دچارضعف وسستی وبیماری های گوناگون شده است.دراینجااهمیت ونقش ورزش وحرکات بدنی به خوبی روشن می­شود(علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،231،1378).

در کشورهای پیشرفتۀ جهان برای شناخت و آموزش وضعیت بدنی صحیح به مردم برنامه ریزیهای جامع و دقیقی به عمل می­آید. صاحبان صنایع و سازندگان وسایل مورد نیاز مردم، مثل میز، صندلی، مبلمان و پوشاک و کفش یکی از وجوه امتیاز خود را در رعایت استانداردهای علمی پیرامون وضعیت صحیح بدنی   می­دانند و خود را ملزم به رعایت آن ها می­کنند.زیرا مبنای سلامت جسمانی، برخورداری اقشار مختلف جامعه از وضعیت بدنی صحیح و مطلوب است. به عنوان مثال، در بین دانش­آموزان در یکی از شهرهای دانمارک در طول دورۀ پنج سالۀ تحصیلی، 90 درس مختصر در رابطه با وضعیت صحیح نشستن آموزش داده می­شود و بدین ترتیب، کودک هم زمان با تحصیل یاد می­گیرد چگونه وضعیت صحیح بدن را حفظ نماید تا از وارد آمدن فشار روی مفاصل، عضلات و لیگامنتها جلوگیری کند. این تدبیر، عوارض وضعیت های نادرست، نظیر درد، کاهش انعطاف­پذیری، کاهش میزان تحرک، ناراحتی قلبی و تنفسی، کاهش استقامت و قدرت بدنی و آرتروز زودرس را نیز از بین برده و فرد سالهای متمادی بدون مشکل جسمانی زندگی خواهد کرد(سخنگویی،32،1379).

در ایران نیز تحقیق در زمینه تربیت بدنی در چند سال اخیر از جایگاه ویژه­ای برخوردار شده است، چرا که مسئولان و مدیران جامعه، یک بعد از تربیت بدنی و ورزش را وسیله ­ای برای پیشگیری و درمان بسیاری از تغییر شکل های جسمانی و ناهنجارهای روانی افراد جامعه می­دانند و بخش عظیمی از تحقق شعار «آنچه که امروز درمان می­شود، دیروز قابل پیشگیری بوده است» را برعهده تربیت بدنی و ورزش نهاده­اند. به همین دلیل تربیت بدنی و ورزش به عنوان دانشی نوپا در کنار سایر علوم، جایگاه ویژه­ای یافته است که با  بهره­گیری از یافته های علوم انسانی و زیستی، نقش بسیار مهمی را در امر بهداشت، پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها برعهده گرفته است. اکنون بیش از هر زمان دیگر، دانش پزشکی به این مهم رسیده است که تا حد امکان به جای تجویز انواع داروهای شیمیایی که با ده ها ­عارضۀ جانبی دیگر در بدن همراه است، می­توان انواع حرکات اصلاحی و ورزش های متنوع را برای درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری ها تجویز کرد.

گسترش ناهنجاری های جسمانی در جامعه که ناشی از فقر حرکتی، قرارگیری بدن در حالتهای نادرست یا همان عادات غلط و نامناسب و عدم آشنایی افراد با ترکیب و ساختمان بدن  می­باشد، با رعایت توصیه های لازم، به سهولت قابل پیشگیری و یا درمان است که این امر به تلاش متخصصان و محققان رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی بستگی دارد.

حرکات اصلاحی هم به عنوان یکی از حیطه های مهم علم تربیت بدنی، دانشی کاربردی در سطح جامعه و به ویژه در مدارس می­باشد که مشتمل بر هدفهای عمده شناسایی، آموزش، پیشگیری، بهبود و اصلاح ناهنجاری های بدن و عادات حرکتی افراد است (علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،17،18،1378).

ازآنجایی که معمولاً ناهنجاری های اندام ها در سنین قبل از بلوغ شکل می­گیرند، یعنی در حدود سنین 5 الی 12سالگی که اولین و دومین دورۀ تغییر شکل بدن است و درد زیادی هم ایجاد نمی­کند از این رو غالباً به آن ها در مرحلۀ ابتدایی توجهی نمی­شود­(برقی مقدم،1374). این بی­توجهی باعث ایجاد ناراحتیهاوناهنجاریهای شدید اسکلتی وعضلانی درآینده می­شود.باتوجه به شیوع انواع ناهنجاریهای اسکلتی دراندام های فوقانی وستون      مهره ها در بین دانش­آموزان وعوارض متعددی که این بدشکلیها در وضعیت سلامت عمومی بدن ایجاد می­کنند و با توجه به این که دسته های از این ناهنجاریها عملکردی و وضعیتی بوده و قابل اصلاح می­باشند، لذا مطالعه،  بررسی و ارائه حرکات اصلاحی جهت بهبود ضروری به نظرمی­رسد­(سخنگویی،121،1379). ستون فقرات درهرانسانی ازمهمترین اجزاءساختار اسکلتی می باشد.که جوان بودن هرکس منوط به جوان بودن ستون فقرات است. مفصل زانو بزرگترین مفصل آدمی است که حدواسط اندام تحتانی می باشد.برای جهت گیری مناسب، دویدن وقرارگیری مطلوب پانسبت به ناهمواریهای زمین الزامی است .هرگونه تغییروانحراف ستون فقرات واندام تحتانی ازوضعیت طبیعی ،باعث اختلال درعملکردبدن می شود باتوجه به اهمیت مواردمشروحه تحقیق حاضربه دنبال ناهنجاریهای تنه و اندام تحتانی دراین افراد وهمچنین اثرات آنها بر عملکرد هوازی افراد وتاثیریک دوره حرکات اصلاحی بر آنها می باشد.

ازجمله این ناهنجاریها و عوارض شایع در دوران نوجوانی، عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد است کیفوز عبارت است از افزایش بیش از حد طبیعی تحدب مهره های پشتی که این حالت موجب افتادگی تنه به سمت جلو شده ، عضلات قسمت قدامی قفسه سینه شروع به کوتاه شدن کرده و عضلات پشت هم تحت کشش قرار گرفته و ضعیف می­شوند. عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد روی دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها تأثیر     می­گذارد. به عبارت دیگر موجب کاهش دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها گردیده و باتوجه به وضعیت های ایجادشده در قفسه سینه وتغییر در کمپلکس شانه عوارضی همچون خستگی زودرس،کاهش اتساع قفسه سینه

و در نتیجه کاهش حجم ریوی، فشار در قسمت قدام مهره ها و در نتیجه آرتروز زودرس، کاهش          انعطاف­پذیری، عارضه سر به جلو و احتمال سردرد و سرگیجه و رخوت و سستی را به دنبال دارد­(بهبودی،1374).

لذا به نظر می­رسد عارضه کیفوز یا پشت­گرد با توجه به عوارضی که به دنبال دارد می­تواند روی فاکتورهای آمادگی جسمانی و آمادگی حرکتی دانش­آموزان تأثیر بگذارد به عبارتی دیگر این عارضه با توجه به تغییراتی که در قفسه سینه و عملکرد آن ایجاد می­نماید و موجب کاهش انعطاف­پذیری و کاهش اتساع قفسه سینه وحجم ریوی می­گردد می­تواند استقامت قلبی وعروقی وچابکی دانش­آموزان را کاهش دهد(غفارپور،1381). در اکثر تحقیقاتی که توسط محققان این رشته بر روی افرادباناهنجاریهای اسکلتی انجام شده است، ارائه حرکات اصلاحی در بهبودوضعیت دانش­آموزان مؤثر بوده است.

1-2 هدفهای تحقیق

1-2-1 هدف کلی

هدف کلی تحقیق حاضر بررسی تأثیر یک دوره تمرینات اصلاحی بر ناهنجاریهای اسکلتی وعملکرد هوازی دانش آموزان پسرمقطع متوسطه شهرستان تکاب می­باشد.

2-2-1 اهداف اختصاصی

الف- تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلهای وضعیت ستون فقرات در اسکولیوز،کیفوز ،لوردوزوسربه جلودردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

ب-تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلها در اندام تحتانی ،زانو ضربدری ، پای پرانتزی وکف پای صاف دردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

ج-تعیین میزان شیوع ناهنجاریهای اندام تحتانی وستون فقرات در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

د-تعیین ارتباط ناهنجاریهای تنه واندام تحتانی باعملکرد هوازی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب

1- 3 اهمیت موضوع تحقیق وانگیزش انتخاب آن

بررسیها و تحقیقات، نشان دهندۀ وجود تغییر شکل های بدنی در بین دانش­آموزان است. این تغییر شکل ها که معمولاً شدید هم نمی­باشد با اجرای یک سری حرکات اصلاحی ساده قابل اصلاح خواهد بود(غفارپور1381). نظر به اینکه دانش آموزان سرمایه های کشور هستندهر گونه انحراف جسمی یا ضعفی در اندامهای آنان بروضع جسمانی ،روانی،ودر نتیجه رفتار آنان اثرات سوءخواهد گذاشت. بنابراین اطلاع از وضعیت جسمانی آنان وارائه فعالیتها وحرکات مناسب جهت رفع اینگونه انحرافات دراین سنین حساس رشد ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.سلامتی روحی وجسمی می تواندمتاثر ازفعالیتهای حرکتی وورزشی باشد.در تربیت بدنی حرکت به عنوان ابزاری برای تشخیص ،پیشگیری واصلاح نسبی ناهنجاریهای وضعیتی همواره موردتوجه بوده وحرکات اصلاحی یکی از جنبه های تربیت بدنی می باشد که هدف آن پیشگیری،اصلاح تغییر شکلها ،تقویت جنبه های روحی وروانی ورفع نارسایی هایی است که دراثر کمبودفعالیت های جسمانی، استفاده از پوشاک ،وسایل غیر استانداردوعادات غلط نگهداری بدن بوجود می آید.باتوجه به تحقیقات صورت گرفته درکشورمان ناهنجاریهای ستون فقرات دربین دانش آموزان مدارس ،نتایج نگران کننده ای را نشان                 می دهد. نقش ناهنجاریها درعملکرد هوازی کمترموردتوجه قرارگرفته است.با توجه به ناهنجاریها وتاثیرآنها روی قفسه سینه ویا ناهنجاریهای تحتانی وتاثیر غیر مستقیم آنها روی ساختار بدنی به نظر می رسد که عملکرد هوازی دستخوش تغییر قرار بگیردومطالعات چندی به این موضوع اشاره داشته اند.لذا در این تحقیق سعی بر آن است که عملکرد هوازی افراد با ناهنجاری ستون فقرات واندامهای تحتانی مورد سنجش قرارگرفته ویک دوره حرکات تخصصی اصلاحی اعمال شود ودوباره عملکرد هوازی یعنی مقدار حداکثر اکسیژن مصرفی تست شود. چرخه تمرین تربیت بدنی متشکل از مجموعه ای از فعالیتهای آمادگی جسمانی است که بر استقامت  قلبی -تنفسی ،قدرت عضلات ، انعطاف پذیری و هماهنگی از طریق اجرای حرکات موزون بدن تأکید میکند. به منظور بهره برداری می توان با تأکید بر تمرینات هوازی، قدرت عضلانی و فنون استقامت و انعطاف پذیری

بیشتر،سطوح ترکیب بدنی اصلاح شده ، کاهش خطرات پوکی استخوان، چاقی ، تنشهای احساسی وروانی، انواع سرطانها، آنها را برای دانش آموزان و سایر افراد جامعه تشریح نمایند که این چرخه با هدف تقویت رابطه بین بهبود وضعیت آمادگی جسمانی فرد و سطح تندرستی او طراحی می شود . هدف از این آموزشها شناسائی سریع افراد مبتلا هستند که دوران رشد اسکلتی را طی می کنند و عمدتا” به درجات خفیفی از عارضه مبتلا هستند که عدم اصلاح و پیشگیری آن می تواند در آینده مشکلات جدی تری را برایشان به همراه داشته و آنان را ناچار به مراجعه به پزشک متخصص درمانی جدی تری چون فیزیوتراپی ، وسایل کمکی و گاه جراحی کند . رفع ناهنجاریها از طریق اجرای حرکات اصلاحی عموما” ارزان قیمت، ساده، بی خطر و علمی است و با توجه به هدفی که دنبال می کند از کارآیی قابل قبولی به لحاظ بهداشتی و اجتماعی و اقتصادی برخوردار هستند . همچنین به دلیل گسترش ورزش حرفه ای و آماده سازی های طاقت فرسای ورزشکاران در طول تمرینها و مسابقات ، تغییرات نامطلوب قامت در ورزشکاران هر رشته و سپس ارائه حرکات جبرانی و اصلاحی برای پیشگیری و رفع آنها ، اکنون در مرکز توجه حرکات اصلاحی و درمانی قرار دارد. پس در یک نتیجه گیری کلی موضوع مورد مطالعه حرکات اصلاحی و درمانی ، تعادل ساختار فیزیکی بدن یا همان وضعیت بدنی است.

در بهداشت بدن، توجه به علل و عواملی که موجب ناهنجاری های بدنی می­گردد از اولویت خاصی برخوردار است. تعدادی از این ناهنجاریها علل مادرزادی و ژنتیکی دارند و برخی نیر تحت تاثیر عوامل محیطی ایجاد و شدت می­یابند و تعدادی از این ناهنجاریها از طریق حرکات اصلاحی قابل درمان بوده و بعضی نیز با این روش به حالت طبیعی برنخواهند گشت. دسته های از صدمات و بیماری ها منجر به نقص یا قطع کامل عضو می­شوند، هم چنین مشاغلی که ایجاب می­کنند شخص حالات مشخصی را برای ساعات متوالی حفظ کند، یا یک دسته از عضلات و یا فقط یک طرف از بدن اوفعال باشد، تقلید از حرکات اشخاص و یا الگوهای اجتماعی و عادات نامناسب نیز می­تواند موجب ناهنجاریهایی نظیر تغییردرستون مهره ها، شانه ها یا بخشهای دیگر بدن شود.از این رو، آشنایی با حرکات اصلاحی، برای معلمان ورزش و متخصصان تربیت بدنی که به طور مستقیم با دانش­آموزان در ارتباط هستند ضروری به نظر می­رسد.

پژوهش حاضردر نظر دارد تا دانش آموزان دارای ناهنجاریهای اسکلتی را شناسایی کرده و ضمن طراحی و اجرای حرکات اصلاحی مناسب برای این افراد، در جهت کاهش و اصلاح این ناهنجاری ها اقدام نماید. در این فرایند علل بروز این ناهنجاری ها شناسایی شده و دانش آموزان نسبت به علت و عادت های رفتاری نامناسب در بروز و تشدید این ناهنجاری ها آگاه می- شوند.وضعیت نامطلوب بدنی موجب عدم کارایی بدن و عدم تناسب عمل ارگان های بدن می­شود. بی­شک ستون مهره ها می­تواند به عنوان با اهمیت­ترین جزء از بالا تنه نقش بسزایی در ایجاد وضعیت مطلوب داشته باشد. ستون مهره ها علاوه بر حمایت از نخاع و حفاظت از آن از نظر حرکت و حفظ و نگهداری چارچوب بدن نقش اساسی را ایفا می­نمایند(غفارپور،1381).

تکامل شکل و عملکرد ستون مهره ها در انسان قبل و بعد از تولد دارای روند متنوع و پیچیده­ای است. این روند می­تواند تحت تاثیر عوامل اثرگذار مختلف، دستخوش تغییرات نامطلوبی گردد. آنچه مسلم است این است که اگر پایه و اساس چارچوب بدنی هر فردی در سنین کودکی شکل و فرم صحیح و طبیعی نیابد، نهایتاً در مراحل بعدی زندگی، این گونه افراد مبتلا به مشکلات متعددی از جمله، انواع ناهنجاری های اسکلتی خواهند شد. به عبارتی دیگر با پیشگیری و اصلاح ناهنجاریها در اولین فرصت، ما می­توانیم در آیندۀ جلوی اختلالات ثانویه ناشی از ناهنجاریها را بگیریم، به خاطر این که این ناهنجاریها علاوه بر سلب سلامتی جسمی، بهداشت روحی و روانی دانش­آموزان را هم مختل می­سازند(مهدوی،1389).

علاوه بر اینها، تحقیق حاضر نه تنها می­خواهد ناهنجاری بوجود آمده و شدت آن را در دانش­آموزان مشخص نماید، بلکه بدنبال ارائه حرکات اصلاحی مناسب برای این گروه، و در نهایت بررسی تاثیر این حرکات بر فاکتورهای  مربوط به آمادگی جسمانی و تندرستی وسنجش عملکرد هوازی است تا نشان دهد که این مورد هم می­تواند درسلامت روحی و روانی دانش­آموزان مؤثر واقع گردد. عارضه های بوجود آمده دربالا تنه بویژه درقفسه سینه به دلیل اهمیت آن در ایجاد درد،رایج بودن شیوع وکاهش بازدهی عملکرد انسان همواره مورد توجه محققان بوده است.

مطالعه ناهنجاریهای فوق در میان نوجوانان و جوانان در حال رشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته دانش­آموزان توسط معلمان تربیت بدنی و بهداشت مدارس معاینه و      طبقه­بندی شده و در صورت وجود کوچکترین انحراف در ستون مهره ها، به درمانگاه های ارتوپدی معرفی شوند. به این وسیله هرگونه ناهنجاری در مراحل اولیه تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد. متأسفانه در ایران این روش پیشگیری با توجه به مخارج اندک آن هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده و علی رغم مطالعات پراکنده در این زمینه کمتر مورد توجه مسئولان قرار گرفته است.

لذا تحقیق حاضر در نظر دارد با توجه به اهمیت حرکات اصلاحی و نقش درمانی ورزش در شناسائی، پیشگیری و کاهش ناهنجاری های وضعیتی، به خصوص در میان دانش­آموزان، ابتدا به توصیف کنونی جامعه مورد مطالعه از نظر ابتلا به ناهنجاریهای اسکلتی پرداخته و سپس اثر یک دوره تمرینات اصلاحی ویژه را بر تغییرات حاصله و در نهایت بر توان هوازی آزمودنی ها بررسی کند. محقق امیدوار است که از این طریق بتواند بر توانمندی های دانش تربیت­بدنی در امور درمانی و بهداشتی جامعه تاکید ورزیده و سودمندی برنامه تمرینی مورد نظر را به اثبات برساند.

1-4سئوالات و فرضیه های تحقیق

سئوالات تحقیق:

 

 

• مقدمه

با گذشت زمان، سطوح مهارتی ورزشکاران در رشته­های مختلف پیشرفت کرده است و رکوردهای ورزشکاران به فرازهای جدیدی رسیده و مرز بین موفقیت و شکست کوچکتر شده است. بنابراین ورزشکاران و مربیان، هر عاملی را که بتواند هر چند جزئی شانس پیروزی را افزایش دهد جستجو می­کنند و به این ترتیب مصرف مکمل­ های غذایی در ورزش بسیار گسترده شده است. در این میان مکمل­های طبیعی جایگاه ویژه ای داشته و موضوع تحقیق بسیاری از فیزیولوژیست های ورزشی شده است. اصولا مکمل­های طبیعی دارای نقش کم ضررتر یا بی ضرری نسبت به مکمل­های صناعی بوده و بر خلاف مکمل­های صناعی فاقد افزودنی­های احتمالا غیر مجاز هستند. از آن جمله می­توان به گیاه آلوئه ورا به نام علمی آلوئه بابادنسیس[1]و از خانواده لیلیاسیا[2] اشاره کرد که از گذشته­های دور استفاده و کاربردهای فراوانی دارد. برگ این گیاه حاوی غلظت بالائی از ترکیبات آنتراکینون است که خواص ضد التهاب، ضد سرطان، آنتی اکسیدان و ضد اولسر دارد(1). آلوئه ورا با مهار تولید اینترلوکین 6 و 8 و کاهش چسبندگی لکوسیت ها و نیز افزایش سطح اینترلوکین 10 وکاهش سطح فاکتور نکروز تومور آلفا[3] در مهار واکنش های التهابی مؤثر است(1و2).

براساس اظهارنظر IASC[4] ارزش تجارت جهانی محصول خام این گونه گیاهی حدود 125 میلیون دلار و ارزش محصول نهائی تولید شده بالغ بر 110 میلیارد دلار است(1)، که در حال حاضر در صنایع غذایی ، آرایشی و بهداشتی و صنایع داروئی استفاده می­شود و با توجه به پتانسیل­های بالقوه این گیاه، ورزش نیز می تواند یکی از زمینه­های مصرفی این گیاه باشد. با توجه به اینکه سطح زیر کشت گیاه آلوئه ورا بالغ بر23 هزار هکتار است می توان به اهمیت آن در صنایع مختلف پی برد. قابل ذکر است کشور تایلند با 34 درصد فروش محصولات آلوئه ورا رتبه اول در این زمینه را دارد(3).

این گیاه 380 گونه زیرخانواده دارد و عدد کروموزومی پایه­ی آن ها 7 است(1). با توجه به علاقه وافر مردم ایران و نیز مصرف روز افزون مکمل­های طبیعی و اهمیتی که این بخش از منابع طبیعی ایران از نظر اقتصادی و داروئی دارد. ضرورت تحقیق در زمینه اثرات انتی اکسیدانی گیاه الوئه ورا آشکارتر می­شود(1و3).

1-2- بیان مسئله:

امروزه در دنیائی که مملو از آلودگی مواد شیمیائی، ترکیبات مصنوعی و شرایط استرس زا است زندگی   می­کنیم که می­توان تهدیدی برای سلامتی باشد. که این تهدیدات را می­توان با مواد غذایی مصرفی و مکان زندگی و هوائی که تنفس می کنیم کنترل می­کنیم. گیاهان از ابتدای تاریخ یکی از مهمترین منابع غذایی و داروئی به شمار رفته که جنبه درمانی آن­ها از اهمیت به سزائی برخوردار است. با توجه به اینکه در ورزش قهرمانی مصرف مکمل برای بالا بردن توانائی ورزشکاران گستردگی زیادی پیدا کرده است و حتی در سطح مدارس و مسابقات دانش آموزی نیز استفاده از مواد ممنوعه و مکمل­ها متداول شده است. در این بین اگر با آگاهی و ملاحظات تغذیه ای و شناخت گیاهان داروئی بتوان مکمل­های سالم و بدون عوارض جانبی را شناسائی و به مواد مفید در ورزش تبدیل کرد می­توان از خسارات و تبعات مصرف مکمل­های شیمیائی کاست و ورزش در سطوح مختلف را بی نیاز از مواد ممنوعه خطرناک کرد(3و4).

باتوجه به اینکه سطح رقابت­های ورزشی بالارفته و رکوردها به یکدیگر نزدیکتر شده اند، ورزشکاران به دنبال افزایش عملکرد خود هستند که برای نیل به این هدف نقش مکمل­های غذایی اهمیت ویژه ای پیدا کرده است (4). تمرین­های ورزشی سنگین مانند تمرین و مسابقاتی که ورزشکاران سطوح حرفه ای به ویژه دو و میدانی انجام می دهند اکسیژن مصرفی و تولید رادیکال­های آزاد داخل سلولی را به طور قابل توجهی افزایش می دهند(2،6). در نتیجه ممکن است در هموستاز اکسیدانتی – آنتی اکسیدانتی عدم تعادل به وجود آید (2) بنابراین در صورتی که تولید رادیکال­های آزاد از توان مقابله سیستم دفاع آنتی اکسیدانتی آندوژنز فراتر رود فشار اکسایشی ایجاد می­کند. در اثر آسیب­های اکسایشی محصولاتی از قبیل کراتین کیناز (CK)که شاخص آسیب عضلانی است افزایش می­یابد. بر همین اساس، در برخی تحقیقات ارتباط بین رادیکال­های آزاد و شاخص­های آسیب عضلانی بررسی شده است. با توجه به اینکه ROS [5] در پاسخ به ورزش تولید    می­شود و به ایجاد آسیب اکسایش (7) و آسیب عضلانی اسکلتی (8) منجر می­شود این امکان وجود دارد که مکمل­های آنتی اکسیدانتی بدن فشار اکسایش ناشی از ورزش، التهاب و آسیب عضلانی جلوگیری کند. مکمل­های آنتی اکسیدان متعددی برای حفاظت سلول از رادیکال آزاد معرفی شده اند، مانند: ویتامین E-C و کاروتنوئید ها و فلاونوئیدها (9) بنابراین استفاده از مکمل­های آنتی اکسیدانی در تمرین­های شدید می­تواند آسیب اکسایش ناشی از ورزش را در عضلات اسکلتی به تعویق اندازد(2).

ماستالیدیس[6] و همکاران (2006) تأثیر مصرف مکمل­های آنتی اکسیدانی را بر شاخص­های آسیب عضلانی در دوندگان فوق ماراتن بررسی کرده اند و نشان داده اند  که شاخص­های پلاسمائی آسیب عضلانی در اثر ورزش استقامتی افزایش می­یابد و تحت تأثیر مکمل­های آنتی اکسیدانی قرار نمی­گیرد.

تیبر[7] و همکاران (2006) با بررسی مصرف مکمل ویتامین توسط 22 مرد و زن دونده شرکت کننده در مسابقات فوق ماراتن نشان داده اند که مصرف مکمل­های ویتامینی از آسیب های فشار آکسایشی و پراکسید شدن لیپیدی جلوگیری می کند اما برآسیب DNA، التهاب و آسیب عضلانی تأثیر ندارد (مکمل­های ویتامینی بر لاکتات دی هیدروژناز تأثیری نداشت) و مکانیسم آسیب اکسایش، مستقل از آسیب عضلانی و التهاب بود(14)

کاستلو[8] و همکاران (2008) تأثیر مصرف مکمل­های آنتی اکسیدان را در کاهش فعالیت ROS  و [9]DOMS  را در 24 مورد مرد سالم غیر ورزشکار بررسی کرده اند،CK  هموگلوبین و پروتئین کربونیل (شاخص فشار اکسایش پروتئین) ارزیابی شد(15). نتایج آن­ها نشان داد که مصرف مکمل های آنتی اکسیدان بر DOMS و شاخص آسیب اکسایش و بافتی اثری ندارد هر چند در نمونه­های خونی که 48 ساعت بعد از تمرین گرفته شده بود ck در گروه مکمل کمتر بود (16).

مسیبی و همکاران(1388) در بررسی خواص بیولوژیکی آلوئه ورا به این نتیجه رسیدند که عصاره آلوئه ورا بر فاکتور نکروز تومور آلفا تأثیر معنی دار دارد که نشان دهنده خواص آنتی اکسیدان مؤثر گیاه آلوئه ورا است(3).

در بین مارکرهای رادیکال آزاد پروتئین واکنشگر C (CRP) نیز یکی از نشانه­های حساس به التهاب است که در پاسخ به عوامل متعددی از جمله آسیب بافتی از کبد آزاد می­شود مقدار طبیعی آن 5/3 میلی گرم بر لیتر است که در واکنش­های التهابی مقدار آن به طور ناگهانی تا 3000 هزار برابر میزان طبیعی می­رسد(15و16).

تقیان (1391) در بررسی آثار کوتاه مدت تمرین حاد بر میزان CRP پلاسما در زنان چاق و زنان دارای وزن طبیعی به این نتیجه رسید که تفاوت معنی داری در سطح CRP  در بین دو گروه آزمون و کنترل مشاهده شد(2).

با توجه به اینکه آگاهی دقیق از خواص آنتی اکسیدان آلوئه ورا می تواند در بهبود عملکرد وکاهش آسیب سلولی ورزشکاران مؤثر باشد محقق برآن است تا تأثیر این گیاه را بر شاخص های آسیب­های سلولی پس از یک دوره تمرین هوازی را در پسران ورزشکار بسنجد.

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق     

هزاران سال است که برگ­های گیاه آلوئه ورا به طور گسترده در کشورهای مختلف به عنوان دارو مصرف  می­شود اثرات درمانی و فارمالوژیک متعددی که برای این گیاه ادعا شده است، غالباً براساس سابقه طب سنتی است. اما مطالعات بالینی در سال­های اخیر روی اثرات درمانی این گیاه صورت گرفته است. در یک بررسی بالینی نسیف­ها[10] و همکاران در سال 1993 مصرف خوراکی ژل آلوئه ورا در بیماران مبتلا به هیپرلیپیدمی باعث کاهش کسترول تام، تری گلیسرید و لیپوپروتئین­های LDL سرم در مقایسه با قبل از درمان شده است. این اثرات در شرایطی به دست آمد که هیچکدام از بیماران مورد بررسی به علت عوارض نامطلوب دارو (ژل آلوئه ورا) از بررسی خارج نشده اند(1و4). وینگ ژو[11] و همکاران (1998) تأثیر آلوئه ورا روی تأثیر سلول­های ماهیچه ای صاف عروقی پس از صدمات شریانی را بررسی کرده اند و نتیجه گرفتند که آلوئه ورا یک ممانعت کننده قوی برای تکثیر سلول­های Sms[12] است و تأثیر فارماکولوژیکی آلوئه ورا در کاهش تکثیر Sms در Invivo  نشان داده است که موجب کاهش تکثیر سلول­های لایه درونی رگ می­شود، لازم به ذکر است که این تکثیر موجب انسداد مجدد رگ می­شود(9) . اما از طرفی آسیب عضلانی عاملی است که در موفقیت ورزشکاران نقش منفی دارد(2).

براساس تحقیقات منتشر شده در مجله تمرینات عمومی بریتانیا[13] که در سال 1999 منتشر شد آلوئه ورا اثر درمانی قوی در سندرم خستگی مزمن و آسیب­های ورزشی دارد.راجا سیکاران[14] در سال 2005 و جی بندی در سال 2004 خواص آنتی اکسیدانی آلوئه ورا را بررسی کرده اند به نتایج مشابهی رسیدند که حکایت از تأثیر معنی دار در بهبود کارائی دستگاه ایمنی بدن دارد. مسیبی و همکاران (1388) در تحقیقی فعالیت ایمنومدولاتوری عصاره آلوئه ورا بر فاکتور نکروز تومور آلفا در مدل حیوانی را مورد بررسی قرار داده اند که به طور معنی داری با کاهش علائم بالینی انسفالومیلیت اتوایمیون تجربی و تأخیر در شروع بیماری شد. میزان فاکتور نکروز تومور آلفا تولید شده از سلول های تک هسته ای طحال موش های درمان شده با آلوئه ورا به طور معنی داری نسبت به گروه کنترل کاهش یافت (3).

ماستالودیس و همکاران (2006) تأثیر مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی را در شاخص های آسیب عضلانی در دوندگان فوق ماراتن بررسی کرده اند و نشان دادند که شاخص های پلاسمائی آسیب عضلانی در اثر ورزش استقامتی افزایش می یابد و تحت تأثیر مکمل های آنتی اکسیدانی قرار نمی گیرد(9).

محرابیان و مجد (1390) اثر بازدارندگی ژل آلوئه ورا در جهش های منجر به سرطان را به اثبات رساندند(1).

ترابر[15] و همکاران (2006) با بررسی مصرف مکمل های ویتامینی در دوندگان شرکت کننده در مسابقات فوق ماراتن نشان دادند که مصرف مکمل های ویتامینی از آسیب های فشار اکسایشی و پراکسیداسیون لیپیدی جلوگیری می کند اما بر التهاب و آسیب های عضلانی تأثیری ندارد و مکانیسم آسیب اکسایشی مستقل از آسیب عضلانی و التهاب بود (16و2).

رافائل[16] و همکاران (2007) اثر مکمل های آنتی اکسیدانی و تکرار دوره های ورزش استقامتی با شدت متوسط را بر شاخص های آسیب عضلانی (CK) می­شود اما بر پاسخ­های سیستماتیک اثری ندارد. به نظر می­رسد نتایج تحقیقات، تحت تأثیر سطح ورزش میزان و مدت و نوع مکمل های آنتی اکسیدانی مصرف است. با اینکه برخی تحقیقات کاهش بیوماکرهای فشار اکسایشی را پس از مصرف مکمل­های آنتی اکسیدانی گزارش کرده اند اما کارائی مکمل­های آنتی اکسیدانی در عملکرد ورزش قهرمانی به ویژه در دوره­های شدید دو و میدانی که هنوز در سنین رشد قرار دارند مبهم است (21).

با توجه به نتایج ضد و نقیض تحقیقات در خصوص پاسخ بدن به این گونه مکمل­ها و با توجه به اینکه دوندگان پسر در این رده سنی در سن بلوغ قرار دارند و درگیر تمرین­های سنگین دو و میدانی هستند و احتمال نیاز آن­ها به مکمل­ها وجود دارد ضرورت اصلی تحقیق حاضر، بررسی نقش آنتی اکسیدانی آلوئه ورا به عنوان مکملی که بر استرس اکسایش و آسیب عضلانی به طور همزمان در ورزشکاران پسر جوان که فعالیت­های هوازی را انجام می­دهند آشکار می­سازد.

1-4- اهداف تحقیق:

1-4- 1-هدف کلی

تعیین تأثیر مصرف آلوئه ورا بر برخی شاخص­های آسیب سلولی پس از یک دوره تمرین هوازی در پسران ورزشکار 18-15 سال

1-4-2- اهداف جزئی

• تعیین تأثیر مصرف آلوئه ورا بر سطح لاکتات دی هیدروژناز خون (LDH) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی
• تعیین تأثیر مصرف آلوئه ورا بر سطح کراتین کیناز (CK) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی
• تعیین تأثیر مصرف آلوئه ورا بر سطح پروتئین واکنش گر، (CRP) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی

1-5- فرضیه های تحقیق:

• مصرف آلوئه ورا بر سطح لاکتات دی هیدروناژ خون (LDH) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی تأثیر دارد.
• مصرف آلوئه ورا بر کراتین کیناز خون (CK) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی تأثیر دارد.
• مصرف آلوئه ورا بر پروتئین واکنش گر C(CRP) پسران دانش آموز 18-15 سال پس از یک دوره تمرین هوازی تأثیر دارد.

1-6- قلمرو تحقیق:

1-6-1- محدوده تحقیق:

1- سن: آزمودنی­ها در رده سنی 18-15 سال قرار داشتند.

2- جنس: در این تحقیق همه آزمودنی­ها مذکر هستند.

3- میزان ورزش: برای دو گروه آزمودنی زمان مساوی در نظر گرفته شد.

4- بیماری: همه آزمودنی­ها از نظر ابتلا به بیماری های کلیوی، قلبی، تنفسی و از طریق تکمیل پرسش نامه سلامت کنترل شده و افراد سالم برای شرکت در تحقیق انتخاب شدند.

5- زمان نمونه گیری: نمونه گیری خونی 24 ساعت قبل و بعد از تست کوپر انجام شد.

6- مصرف مکمل­ها: هیچ کدام از آزمودنی ها از مکمل غذایی استفاده نکردند.

1-6-2 محدودیتهای تحقیق

1-ژنتیک

2-تغذیه

3-خواب و استراحت

4-انگیزه آزمودنی ها

5-بلوغ

1-6-7 تعریف واژه ها، مفاهیم و متغیرها:

آلوئه ورا[17]: گیاهی متعلق به خانواده لیلیاسیا بوده و در ایران فقط یک گونه (آ . لیتولی لیز بیکر[18] دارد که در سواحل جنوبی ایران می روید و به آن صبر زرد می گویند که دارای ویتامین های E و C  است]1[.

کراتین کیناز[19]: یکی از آنزیم­های مهم در دستگاه فسفاژن است که در تبدیل کراتین به کراتین فسفات و بالعکس نقش اساسی دارد در این تحقیق افزایش آن به عنوان یکی از نشانه­های تخریب سلول عضلانی مطرح است]2[.

لاکتات دی هیدروناژ[20] :آنزیمی است که در انتقال هیدروژن دخالت داشته و باعث اکسید شدن اسید لاکتیک و تبدیل آن به اسید پیرویک می گردد. تغییرات این آنزیم دیر تر از CK رخ می دهد و معمولاً 24-48 ساعت پس از تحریک به تدریج افزایش می یابد]2[.

پروتئین واکنش گرC[21]  : عضوی از خانواده پروتئین­های پنتراکس است که به عنوان یک نشانه گر التهابی مورد سنجش قرار می گیرد. با گیرنده های سطح سلول واکنش می دهد و سبب تسهیل و گسترش فاگوسیتوز می شود و هر دو عمل التهابی و ضد التهابی را از خود بروز می دهد]2[.

آسیب سلولی  [22]: اگر محدوده­های پاسخ سازش پذیری سلول عضلانی نسبت به یک محرک فزونی یابد یا در برخی موارد خاص چنانچه احتمال سازش پذیری وجود نداشته باشد در آن صورت به دنبال آن زنجیره ای از وقایع رخ می دهد که تحت عنوان آسیب سلولی نامیده می شود ]3و4 [.

میزان فعالیت آنزیم  [23]: یکی از راه­های ارزیابی تغییرات آنزیم ها است عمومی ترین واحد اندازه گیری آن واحد بین المللی (IU) در لیتر است ]2و1[.

سیستم هوازی [24]: یکی از مسیرهای تولید انرژی که در فعالیت های سبک با شدن کم در مدت طولانی و با حضور اکسیژن انرژی مورد نیاز عضلات را تأمین می­دهد]2[.

مروری بر ادبیات تحقیق

2-1- مقدمه:

در فصل قبل ضمن معرفی تحقیق، بیان مسأله و ضرورت آن اهداف و فرضیه­های تحقیق ذکر شدند در این فصل مبانی نظری مرتبط با موضوع با استفاده از جدیدترین منابع علمی بررسی می­شود و سپس تحقیقات انجام شده در زمینه­های تحقیق، مورد بررسی قرار می­گیرند.

2-2- مبانی نظری تحقیق

2-2-1- آلوئه ورا

استفاده از گیاهان داروئی به عنوان مواد داروئی و مکمل­های غذایی برای بهبود سلامت عمومی و درمان بیماری­ها جایگاه ویژه ای را با خود اختصاص داده است. صدها سال است که

این مطلب را هم بخوانید :

 

derkheti20.4kia.ir

 این گیاهان در امر پزشکی و زیبائی مصرف می­شود. اولین بار در سال 1930 آلوئه ورا برای درمان زخم­های ناشی از سوختگی به کار رفت. برگ این گیاه حاوی غلظت بالائی از ترکیبات آنتراکینون است که در بسیاری از کشور ها به عنوان مسهل استفاده می­شود. این گیاه بومی مناطق گرمسیری مثل ماداگاسکار و عربستان است و در کشور ما در استان های هرمزگان و بوشهر می­روید(1).

در نوشته های کهن مصری آمده که در 1500 سال قبل از میلاد مسیح از صبر زرد برای رفع عفونت­ها، ناراحتی های پوستی و به عنوان مسهل استفاده می­کردند. می­گویند اسکندر که برای التیام زخم های سربازان احتیاج به چنین گیاهی داشت دستور داد جزیره سوکوترا در نزدیکی سومالی را فتح و تمام آلوئه ورا های آن را برای استفاده با خود ببرند(1و3).

2-2-2 گیاه شناسی :

جنس آلوئه متعلق به خانواده لیلیاسیا بوده و در ایران فقط یک گونه آ.لیلتولیز بیکر دارد که در سواحل جنوبی ایران می روید. طبق منابع معتبر گیاه شناسی این گیاه دارای 38 زیر گونه

 است و عدد کروموزومی پایه ی آن ها 7 است(3).

آلوئه ورا گیاهی با ظاهری بوته ای انبوه، پایا، همیشه سبز، شاداب و پر طراوت، ارتفاع آن حدود 6 سانتی متر بوده و دارای ساقه چوبی کوتاه به ضخامت 10-50 سانتی متر است. شیرابه زرد رنگ این گیاه با خاصیت مسهلی قوی شامل آنتراکینون­ها به خصوص آلوئین است. آنتراکینون ها، اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب و مانع بالا رفتن زیاد حرارت در بخش­های میانی برگ گیاه که محل ذخیره آب است، می شود.

– بخش میانی و عمده برگ را سلول­های مزوفیل که محتوی فیله ژل است تشکیل می­دهد تمامی کربوهیدرات­ها (پلی ساکاریدها) و گلیکوپروتئین­ها (آنزیم­ها) در برگ­های سبز و ضخیم ساخته می­شوند. مقادیر اضافی کربوهیدرات مورد نیاز برای متابولسیم گیاه به بخش فیله ی ژل منتقل می­شود(3،32).

– 99 درصد ژل این گیاه را آب تشکیل می­دهد و باقیمانده آن شامل 75 ترکیب مختلف است که شامل :

1- ویتامین­های A , D , E

2- ویتامین­های 12B و 7B و 3B و 2B و 1B و C

3- آنزیم­های آمیلاز و لیپاز که برای کاهش قند و چربی خون مفیدند.

4- ساپونی­ها که خاصیت پاک کنندگی و ضد میکروبی دارند.

5- مواد معدنی: سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیوم، مس، روی، آهن، منگنز، تروم، ید و فسفر(32).

– خواص درمانی :

آلوئه ورا دارای خواص درمانی بسیار زیادی است که برخی از این خواص شامل :

بهبود زخم (5،4) ضد التهاب، (6،3) ضد سرطان، (1، 9-7) ضد دیابت (2، 3، 1) آنتی اکسیدان (12، 11) و ضد اولسر است. آلوئه ورا با مهار تولید اینترلوکین 6 و 8 و کاهش چسبندگی لکوسیت­ها و افزایش سطح اینترلوکین 10 و کاهش سطح فاکتور نکروز تومور آلفا در مهار واکنش های التهابی مؤثر است.

همچنین نقش درمانی قوی این گیاه در درمان سندرم خستگی مزمن مورد بررسی قرار گرفته و نتایج معتبری نیز ارائه شده است(16). یزدانی در مدل­های حیوانی از آلوئه ورا برای درمان مولتیپل اسکلروزیس که از دسته بیماری­های التهابی است استفاده می­شود(3و16و32).

اندام مورد استفاده :

اندام مورد استفاده آلوئه ورا، برگ آن است که شامل 2 بخش مشخص و مستقل از هم است.

1- شیرابه : حاصل فشردن یا جریان ساده شیرابه از برگ های انواع آلوئه ورا است که حداقل واجد 15 درصد مشتقات هیدروالکلی آنتراسن است. این مایع زرد رنگ که درون سلول های محیطی و چسبیده به پارانشیم برگ قرار گرفته بلافاصله پس از قطع برگ شروع به خارج شدن می­کند و در مقابل آتش یا حرارت خشک می شود(18).

شیرابه خشک شده به شکل توده ای به رنگ قهوه ای شکلاتی تیره با بوی مشخص و نامطبوع، تهوع آور و بسیار تلخ است که محتوی حداقل 28 درصد مشتقات بار بالوئین می باشد. دارای خاصیت مسهلی قوی شامل آنتراکینون ها به خصوص آلوئین است (1).

آنتراکینون ها اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب می­کند بخش میانی و عمده برگ آلوئه را سلول­های مزوفیل تشکیل می­دهد که تمامی کربوهیدرات­ها (پلی ساکاریدها) و گلیکو پروتئین­ها (آنزیم ها) در برگ سبز ساخته و مقادیر اضافی کربو هیدرات لازم برای متابولیسم به بخش مزوفیل جهت ذخیره آب و املاح منتقل می­شود. کربن و اکسیژن مورد نیاز ساخت کربوهیدرات­ها از دی اکسید کربن هوا که در شب جذب می شود تأمین می­شود که در نهایت به اسید مالیک تبدیل می­شود. همچنین این گیاه حاوی ویتامین­های محلول در آب و محلول در چربی به طور همزمان می است که خود از اهمیت زیادی برخوردار و دارای خواص آنتی اکسیدان بالائی است(1).

2- ژل :

ژل یا فیله موجود در برگ آلوئه ورا از یک محلول هیدروکلوئید تشکیل شده و خاصیت چسبندگی ندارد. آنالیز شیمیائی ژل بر اساس تقطیر جزء به جزء صورت می­گیرد. برای استفاده از این ژل می­توان پس از پاستریزاسیون با اضافه کردن نگهدارنده­ی مناسب مثل پتاسیم سوریک 3 درصد با روش اسپری درایر یا فریز درایر پس از تغلیظ آن را خشک کرد(3و16).

2-3 بررسی نظریه ها پیرامون تحقیق

2-3-1-  آنزیم[25]

سرعت واکنش های شیمیایی درون سلولی بوسیله کاتالیزورهایی به نام آنزیم­ها تنظیم می­شوند. آنزیم­ها پروتئین­هایی هستند که در تنظیم مسیرهای سوخت و ساز سلولی نقش مهمی ایفا می­کنند. آنزیم­ها علت واکنش­ها نیستند بلکه شدت و سرعت واکنش را تنظیم می­نمایند. افزون بر این آنزیم­ها ماهیت واکنش یا نتیجه­ی نهایی واکنش را تغییر نمی­دهند. این ترکیبات در حین واکنش، تغییر فیزیکی یافته اما بعد از انجام واکنش به شکل خود بر می­گردند. گرچه غالب واکنش­های شیمیایی سلولی بدون آنزیم هم انجام می­پذیرند اما سرعت آن ها بسیار کم است. در مقایسه با کاتالیزورهای غیر پروتئینی (+H و OH و یون­های فلزی) هر آنزیم تنها قادر به کاتالیز چند (غالباً یک) واکنش است و غالباً آنزیم ها کاتالیزورهای اختصاصی[26] برای واکنش­های خود هستند.

آنزیم­ها تنها در درون سلول فعالند از این رو نام Enzyme به معنی «در مخمر» به آن داده اند اما آن­ها را می­توان بدون از بین رفتن فعالیت کاتالیتیکی­شان استخراج و پس از خالص نمودن ساختمان و مکانسیم عمل، آن­ها را دقیقاً مطالعه نمود.

بدون وجود آنزیم­ها حیات به شکلی که می­شناسیم، امکان پذیر نیست. آنزیم­ها بعنوان کاتالیزور زیستی[27] سرعت انجام تمام فرایندهای فیزیولوژیک را تنظیم می­کنند و نقش بسیار مهمی در سلامت و بیماری به عهده دارند. بارزترین ویژگی یک آنزیم آن است که می­تواند یک واکنش اختصاصی را کاتالیز کند و اساساً در واکنش­های دیگر نقشی ندارند، بنابراین سرعت و میزان انجام فرایندهای متابولیم با تغییر کارایی کاتالیتیک آنزیم­های خاص تنظیم می­شود. البته اکثر آنزیم­ها می توانند یک نوع واکنش را (انتقال فسفات، اکسیداسیون- احیاء و غیره) با تعداد کمی از سوبسترا ها که از نظر ساختمانی بهم شبیه هستند و غالباً با سرعت بسیار کمتر انجام دهند. واکنش آنزیمی با سوبستراهای جایگزین در صورتی انجام می­شود که غلظت این سوبسترا ها در حد بالایی باشد. احتمال انجام یک واکنش خاص از بین حالات ممکن در ارگانیسم­های زنده به غلظت نسبی سوبستراهای جایگزین در سلول و تمایل پروتئین­های متعدد و تعداد ATP بستگی داشته و این واکنش تحت کنترل مستقیم عصبی و هورمونی است. تنظیم فعالیت آنزیم­ها نقش عمده ای در

3-6  ویژگی های عملکردی بازیکنان. 39

3-7 روش اجرای پژوهش.. 39

3-8 روش های آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 39

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1مقدمه  42

4-2  ویژگی های فردی آزمودنی ها 43

4-3   ویژگی های عملکردی آزمودنی ها 45

4-4آزمون فرضیه ها 48

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه  57

5-2 خلاصه پژوهش.. 58

5-3 بحث و تفسیر. 58

5-4 نتیجه گیری نهایی. 61

5-5 پیشنهادات برخواسته از پژوهش.. 61

5–6 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی…………………………………….…….………………………..………62

منابع و ماخذ 63

چکیده

هدف از پژوهش حاضر ، بررسی رابطه­ی برخی ویژگی­های پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه که در مسابقات جام جهانی 2011 ژاپن شرکت کرده بودند، بود. جامعه­ی آماری پژوهش  را 164 بازیکن تیم­های ملی شرکت کننده در رقابت­های جهانی 2011 ژاپن تشکیل دارند که میانگین سن 26 سال، میانگین قد 71/196 سانتی متر و میانگین وزن 35/88 کیلوگرم و میانگین شاخص توده بدنی 84/22 کیلوگرم / مترمربع بود .

ویژگی­های پیکری شامل سن، قد، وزن و توده بدنی بود که از پایگاه اینترنتی فدراسیون جهانی والیبال دریافت شد. ویژگی­های عملکردی شامل اسپک، دفاع، سرویس، دریافت، عملکرد لیبرو و عملکرد پاسور بود. جهت تجزیه و تحلیل آماری، اطلاعات آماری در دو بخش توصیفی و استنباطی قرار داده شد.

نتایج پژوهش رابطه معنا داری بین قد با عملکرد اسپک و دفاع و پرش عمودی نشان داد. اما رابطه معناداری بین سن، وزن و شاخص توده بدنی با اسپک و دفاع مشاهده نشد.

رابطه معناداری بین پرش عمودی با سن و شاخص­ توده بدنی مشاهده نشد هم چنین رابطه معناداری بین سرویس و دفاع و عملکرد لیبر و با هیچ کدام از ویژگی­های فردی مشاهده نشد. همچنین رابطه معناداری بین عملکرد پاسور با سن مشاهده شد اما با قد و وزن و شاخص توده بدنی رابطه معنادار مشاهده نشد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد که برنامه تمرین باید با ویژگی هر مسابقه و قابلیت­های هر بازیکن متناسب باشد. یافته های پژوهش حاضر می تواند در فرآیند استعداد یابی و گزینش بازیکنان مورد استفاده قرار گیرد.

  1-1ـ مقدمه:

والیبال در سال 1895 توسط ویلیام جی مورگان ابداع شد. این ورزش شامل فعالیت­های هوازی و بی­هوازی است بنابراین نیازمند قدرت عضلانی، توان، چابکی، آمادگی هوازی و انعطاف پذیری است(31).

امروزه والیبال به عنوان یکی از رشته­های پرطرفدار در سرتاسر دنیا بینندگان زیادی را جذب خود کرده است ،به طوری­که از حالت سرگرمی فراتر رفته و به صورت یک صنعت در جوامع امروزی مطرح شده است.

این صنعت پر رونق باعث بروز رقابت­های شدید در تمام عرصه­های مرتبط با والیبال در بین مدیران، مربیان، بازیکنان و متخصصان علوم ورزشی شده است. امروزه مربیان و بازیکنان والیبال دریافته­اند که به منظور آمادگی برای شرکت در مسابقات باید از راهبردهای علمی جدید استفاده کنند. برای این منظور با کسب تجربه بایستی راه پیشرفت را طی کرد. به عنوان مثال، برگزاری یک دوره مسابقه ی جام جهانی در یک کشور، موجب تغییر و ارتقاء در زیر ساخت­های عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می­شود.

امروزه باشگاه­ها به تیم­های زبده مربی­گری نیاز دارند تا بتوانند با همکاری و تعامل با یکدیگر موجبات ارتقاء بخشیدن باشگاه را فراهم کنند. نیازهای روانی، فیزیولوژیکی و سایر نیازهای ظاهر و پنهان، سرمایه گذاران را مجاب به استفاده از مربیان مجهز به علم روز کرده است.

اجرای بهینه و مطلوب مهارت­های ورزشی ناشی از تعامل پیچیده­ی عوامل فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی، روان شناختی و زیست حرکتی با یکدیگر است .

لازمه و پیش شرط دستیابی به موفقیت­های ورزشی برخورداری از قابلیت­های جسمانی است از قبیل  ویژگی­های آنتروپومتریکی معین.

شناخت ویژگی­های آنتروپومتریکی از عوامل مهم تعیین کننده و مؤثر بر اجرای ورزشکاران است اطلاع از این ویژگی­ها در مقایسه­ی ورزشکار با خود و دیگران، کشف نقاط ضعف و رفع و اصلاح آن­ها و طراحی درست و اصولی برنامه­های تمرینی نقش مهمی دارد (29)

چندین مطالعه رابطه ویژگی­های آنتروپومتریکی با ورزش­های مختلف را بررسی کرده­اند و اعتقاد دارند که این ویژگی­ها در اجرا اثر دارند بنابراین این ویژگی­ها در انتخاب بازیکنان مورد استفاده قرار می­گیرند. (32 و 8 و 29 و 4)

قد و وزن از اجزای مهم ویژگی­های آنتروپومتریکی است که در هر جامعه­ای برای مطالعات پزشکی و ورزشی از آن استفاده می­شود و هم­چنین برای مشخص کردن نرم­های ورزشی در رشته­های مختلف ارزش بسیاری دارند. برای مثال مقایسه وزن کنونی با وزن قبلی در بسیاری از رشته­های ورزشی مورد نیاز است.

علاوه بر آن با مقایسه درصد چربی و وزن بدن، شواهدی مبنی بر نوع اجرا به دست می­آید.

به وسیله ترکیب عواملی چون: قد، وزن، سن و جنسیت اطلاعات مفیدی در زمینه­ی انتخاب رشته­ی ورزشی برای کودکان و نوجوانان به دست می­آید. (37)

شناسایی مشخصه­های فیزیکی می­تواند در موفقیت ورزشکار در رشته­های گوناگون نقش داشته باشد. همانند تفاوت­های ساختاری احتمالی در میان ورزشکارانی از ورزش­های گوناگون، که موضوعی است که از سوی مربیان و متخصصان علوم ورزشی مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال اهمیت وضعیت قامت بازیکنان در برخی ورزش­های تیمی مثل والیبال و بسکتبال پذیرفته شده است و می­دانیم که ارتفاع بدن بر طول تمامی اجزای بدن تأثیر مثبت دارد و این به نوبه خود بر عملکرد ورزشکار تأثیر می­گذارد. (34)

پژوهش­های مختلفی به بررسی رابطه­ی ویژگی­های پیکری در بازیکنان والیبال پرداختند.این پژوهش ها نشان دادند که ویژگی­های بیولوژیکی والیبالیست­های پیشکسوت تفاوت زیادی با والیبالیست­های جوان داشته که تا حد زیادی وابسته به سن بیولوژیکی آن­ها بود. در پژوهش یاد شده تفاوت معنا داری در وزن دو گروه دیده نشد اگرچه پیشکسوتان حدوداً 10 سانتی متر کوتاهتر بودند و در نتیجه BMI آن­ها بیشتر بود (26)

در برزیل پژوهشی روی والیبالیست­های دسته اول انجام شد. سطح اجرای والیبالیست­های برزیل تحت تأثیر سن قرار نداشت. نتایج نشان داد که والیبالیست­های با تجربه تر لزوماً اجرای بهتری نسبت به جوان­ترها نداشتند یعنی سن در اجرای والیبالیست­ها اثری نداشت (35)

بین موفقیت در اجرای مهارت­های والیبال با سابقه بازی (سن) رابطه مثبت وجود دارد یعنی هر چه تجربه بازی بیشتر باشد ضریب موفقیت در اجرا بالا می­رود.

از طرف دیگر در مطالعات اخیر نشان داده شده است که در پرش عمودی و سرعت حرکت در مبتدی­ها و نخبه­ها هیچ تفاوت معنی­داری وجود ندارد.

در پژوهشی رابطه برخی ویژگی­های جسمانی مانند قد، وزن، سن با پرش عمودی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که قد و سن اثر مثبتی روی اجرای پرش عمودی دارند ولی وزن اثری روی اجرای پرش عمودی ندارد ولی در عوض درصد چربی بدن اثر قابل توجهی روی اجرای پرش عمودی دارند.(22)

در اجرای مهارت سرویس با شاخص­های آنتروپومتریکی از قبیل قد، وزن و قد بالاتنه رابطه مثبت معنی داری وجود دارد یعنی هر چه قد، بلندتر و توده بدن بیشتر باشد، به دلیل اجرای دقیق­تر و بهتر مهارت سرویس، موفقیت بیشتری کسب خواهد شد.

به علاوه بین مهارت پنجه با قد و وزن رابطه مثبت وجود دارد که این نیز دال بر اهمیت ویژگی­های برتر بدنی در اجرای موفق مهارت­های والیبال است.(1)

در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند .

.بنابراین پژوهش هایی که دقیقا این روابط پیکری را اجرا شناسائی و نقش آن را با عملکرد روشن کرده باشد ،کم و حداقل در رشته والیبال ناچیز است.بنا براین این پژوهش در نظر دارد تا رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.

1-2ـ بیان مسأله:

علاوه بر ویژگی­های آنتروپومتریکی در یک ورزش تیمی، موقعیت­های معینی ممکن است نیاز به مشخصه­های فیزیکی خاص بیشتری داشته باشند که این مبتنی بر تقاضای فیزیولوژیک آن موقعیت در طی بازی و تنظیم آن در بازیکنان می­باشد (12)

شناخت اختلافات جسمانی و پیکری جهت انتخاب بازیکنان تیم در بهبود ویژگی­های آمادگی جسمانی و توسعه­ی مهارت­های تکنیکی و تاکتیکی درون فصل رقابت بسیار مؤثر و راه گشاست. اما چگونگی انتخاب بازیکن برای پست­های مختلف، اعمال تمرینات خاص تاکتیکی، آمادگی جسمانی و حفظ آن در طول فصل مسابقه بسیار حائز اهمیت است.

ویژگی­های پیکری مانند: قد، توده­ی بدن و ترکیب بدنی در بسیاری از موارد با عملکرد ارتباط دارند.

از طرف دیگر مشخص شده است که تمام ورزش­های توپی نیازمند توانایی­های وسیع و جامع است شامل توانایی­های روحی، جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی هستند. در این میان توانایی جسمانی مهم­تر است زیرا بازی­های توپی نیازمند تکرار حداکثر توان است مانند ضربه زدن شدید و پرش.

بسیاری از یافته­ها در اغلب مطالعات دال بر این است که بین واژه آنتروپومتری و تست­های جسمانی  (چابکی، توان هوازی، پرش عمودی) در جوان­ترها در سطوح مختلف تفاوت­های معنی داری وجود دارد. تعیین (تشخیص) مهارت­های خاص یک رشته ورزشی به اندازه ویژگی­های فیزیولوژیکی و آنتروپومتریکی در ورزش­های مختلف اهمیت دارد و برای اجرا حیاتی می­باشد. (9)

برای دستیابی به این توانایی­های جسمانی، اندازه­های آنتروپومتریک، پارامترهای ترکیب بدن مثل درصد چربی بدن و توده چربی آزادو ریخت بدنی معمولاً استفاده می­شود.

بسکتبالیست­ها و والیبالیست­ها معمولاً بلندتر از دیگر ورزشکاران هستند (34)

با توجه به این که از مهم ترین عوامل پیروزی در مسابقات ورزشی، داشتن ظرفیت­های فیزیولوژیکی و ویژگی­های فیزیکی خاص است , اطلاع از جنبه­های آناتومیکی چون: قد، وزن و توده­ی بدنی می­تواند دریچه­های جدیدی را در مورد وضعیت افراد برای مربیان بگشاید.

نتایج چندین تمرین تحقیق در زنان و مردان والیبالیست نشان داد که چابکی، قدرت و نوع پرش عمودی در اجرای والیبالیست­ها اثر دارد.

در طول یک مسابقه والیبال با شدت بالا و در حین مسابقه بازیکنان دائماً در حال پرش و فرود هستند. این پرش­ها می­توانند با دور خیز (مانند پرش اسپک) و بدون دورخیز (پرش دفاع) باشد.

طبیعت پرش و نوع مسابقه و نوع پرشی که در آن انجام می­شود باید برای اجرای موفق در نظر گرفته شود.

چندین مطالعه رابطه قوی بین قدرت و توان و اجرای پرش عمودی را نشان دادند اگرچه به نظر می­رسد که این رابطه ممکن است نسبت به نوع ورزش و سطح ورزشکار تفاوت کند. (21)

ابعاد آنتروپومتریک در سطحی که ورزشکار طی رقابت کسب می­کند اثر زیادی دارد، و همچنین در مهارت­های اجرای تکنیکی ورزشکار دخیل هستند. اهداف مربیان برای انتخاب بازیکن باید حساب شده و دقیق باشد، ابتدا اندازه طول اندام­ها و محیط اندام­ها و همچنین میزان چاقی باید در نظر گرفته شود و سپس قدرت و وزن آن­ها و سپس سطح مهارت اجرای آنها باید در نظر گرفته شود. ابعاد آنتروپومتریکی اساس و پایه مهارتهای ورزشی هستند و ویژگی­های حرکتی را تحت تأثیر قرار می­دهند، در طول پروسه انتخاب بازیکن در این رشته ،عواملی همچون اندازه­ میزان چربی، عضلات و استخوان­ها نیز اطلاعاتی به مربیان می­دهد (22).

تعیین اندازه­های آنتروپومتریک برای انتخاب بهترین ورزش برای بازیکن مورد نیازهستند و پیش بینی می­شود که رسیدن به سطح بالای اجرا در آینده با توجه به این اطلاعات برای تیم­ها برای هر رده سنی می­تواند مفید  باشد. (12)

حال این سوالات در مورد رشته والیبال مطرح است که :

آیا رابطه ای بین ویژگی های آنتروپومتریک و اجرای والیبالیست ها وجود دارد؟

آیا در پستهای مختلف رابطه­ای بین ویژگیهای آنتروپومتریک بازیکنان با عملکرد آنها وجود دارد؟

این پژوهش در پی پاسخ به سوالات فوق طرح واجرا شد.

لذا با توجه به موارد یاد شده فوق این پژوهشگر در نظر دارد تا رابطه برخی از ویژگیهای پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.

1-3ـ ضرورت و اهمیت پژوهش:

به دلیل نیاز باشگاه­ها و کشورها به پرورش بازیکنان با استعداد جوان، در کنار مربیان، مأموران استعدادیابی و مدیران که هر کدام عنصر کلیدی در فرآیند استعدادیابی و پرورش استعدادها بشمار می­روند، حضور دانشمندان علوم ورزشی نیز می­تواند نقش مهمی در این فرایند داشته باشند.

از سوی دیگر شفافیت ارتباط بین ساختارهای نوع پیکری و اجرای ورزشی بهینه در سنین بزرگسالی می­تواند به کسب نتایج بهتر و هدفمند در زمینه­ی استعدادیابی والیبال و کاهش خطای اجرا در سنین بزرگسالی کمک شایانی بکند. دانشمندان علوم ورزشی باید مراحل کلیدی در فرآیند استعدادیابی و ارتباط ساختارهای بدنی به ویژگی­های روانی و سایر حیطه­های مربوط به والیبال نوین را آموزش دیده و با آن آشنایی لازم را داشته باشند تا به مفاهیم علمی والیبال تسلط یابند.

در بیشتر موارد کشف استعدادها و پرورش آن­ها بر عهده­ی افرادی قرار دارد که آموزش ندیده­اند و یا دارای آموزش اندک در زمینه­ی شناخت رشد و بلوغ و ویژگی­های بدنی و آثار بالقوه آن­ها بر فرآیندهای انتخاب و اجرا هستند.

مهارت­های پایه­ای والیبال که در سنین نونهالی و نوجوانی آموخته می­شوند، می­توانند در بزرگسالی تحت تأثیر رشد جسمانی و تغییرات بدنی قرار گیرند که این می­تواند حتی حرکت ورزشکار را تثبیت کرده و یا تغییر دهد. بنابراین ضروری بنظر می­رسد تا با درک ارتباط بین عوامل پیکری و اجرای ورزشی والیبال از از بین رفتن انرژی و استعداد جلوگیری کرده و از کسب نتایج مطلوب اطمینان حاصل کرد.

یک تیم والیبال مانند سایر ورزش­های توپی نه تنها به مهارت­های تکنیکی و تاکتیکی نیاز دارد بلکه با آمادگی جسمانی نیز سروکار دارد.

در طول یک فصل، مربیان والیبال بر روی اهداف تکنیکی و تاکتیکی تمرکز می­کنند و حجم تمرینات قدرتی را پایین می­آورند که این ممکن است موجب تغییرات ناخواسته در تیم شود. (27)

والیبال از ورزش­های اینتروال با شدت تناوبی می­باشد و در این ورزش تلاش­های ناگهانی، انفجاری و کوتاه مدت از حدود 2 تا 20 ثانیه معمولاً مورد نیاز است و از این رو ورزشکاران سطح بالا به وسیله توان عضلانی بالا در قسمت تنه و اندام­ها مشخص می­شوند.

والیبال شامل پرش، فرود، حرکات جانبی است و این حرکات باید متناوب و بدون استراحت در طول یک مسابقه 60 تا 120 دقیقه­ای انجام شود.

قدرت و توان برای موفقیت دراین رشته ضروری است. مربیان سطح بالا معمولاًبه تقویت آمادگی جسمانی اهمیت می­دهند. پس باید در نظر داشت علاوه بر بالا بردن سطح مهارت­ها، فاکتورهای آمادگی جسمانی نیز تقویت شوند. (23)

نکته­ی قابل توجه در مورد شاخص توده بدن (BMI) در این است که این شاخص، میزان درصد چربی و یا اضافه وزن را مشخص نمی­کند و به این علت کاربرد آن محدود است همچنین مانند جدول قدـ وزن ممکن است شاخص توده بدن یک شخص عضلانی (بدون چربی زیاد) مانند یک فرد چاق شود.

به هر حال BMI نسبت به جدول­های قد و وزن دقیق­تر بوده ولی نسبت به اندازه­گیری چربی زیرپوستی ضعیف­تر عمل می­کند. با این حال حداقل دو خلاصه پژوهش جدید در دسترس است که در آن­ها نتیجه­گیری شده، شاخص توده بدنی در ارزیابی چاقی نسبت به جدول وزن ـ قد از اعتبار بیشتری برخوردار است و نسبت به دیگر شاخص­های قد و وزن ارتباط قوی­تری با چربی بدنی دارد. ارتباط بین BMI و چربی بدنی تحت تأثیر عوامل از قبیل سن و جنس قرار می­گیرد به عنوان مثال افراد مسن­تر ممکن است چربی بدنی بیشتری نسبت به جوان­ترهایی با همان BMI داشته باشند.

مطالعات کمی در مقالات ذکر شده اند که با مشخصه های مورفولوژیکی والیبالیستهای زن سروکار داشته باشند و کل طیف آنها را بررسی نکرده اند چرا که اینها با کمبود معیارهای سنجشی برای اندازه گیری ساختار بدنی یا ترکیب بدنی یا سنجشهای گوناگون بدن انسان مواجه بوده اند.

در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند.

1-4ـ اهداف پژوهش:

1-1-4هدف کلی:

هدف از این مطالعه تعیین رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه می باشد.

2-1-4اهداف ختصاصی عبارتند از:

1- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

2- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

این مطلب را هم بخوانید :

3- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه

4- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد اسپک  بازیکنان والیبال مرد نخبه

5- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

6- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

7- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه

8- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکردسرویس  بازیکنان والیبال مرد نخبه

9- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

10- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

11- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

12- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه

13- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دریافت  بازیکنان والیبال مرد نخبه

14- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

15- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

16- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه

17- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه

18- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه

19- تعیین رابطه بین وزن با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه

20- تعیین رابطه بین BMIبا عملکرد دفاع  بازیکنان والیبال مرد نخبه

21- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد لیبرو

22- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد لیبرو

23- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد لیبرو

24- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد لیبرو

25- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پاسور

26- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پاسور

27- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پاسور

28- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد پاسور

1-5)فرضیه های پژوهش:

1. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
2. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
3. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
4. بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
5. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
6. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
7. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
8. بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
9. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
10. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
11. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
12. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
13. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
14. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
15. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
16. بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد
17. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
18. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
19. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
20. بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
21. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
22. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
23. بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
24. بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
25. بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پاسور رابطه وجود دارد.
26. بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکردپاسور رابطه وجود دارد.