محسوب می­شوند در شیب­های شمالی کوه­های البرز قرار دارند (ساجدی و همكاران[2]، 2004) و بر اساس آخرین آماربرداری سراسری جنگل­های شمال، این گونه از نظر تعداد 6/23 درصد و از نظر حجم96/29 درصد از موجودی جنگل­های شمال ایران را تشكیل می­دهد (امینی و همکاران ، 1388).

راش شرقی تنها گونه راش در جنگل­های شمال ایران است که جوامع تیپیکی از راشستان­های خا­لص یا ﺁ­میخته را به وجود می­ﺁورد (مصدق، 1377). از چهار دهه گذشته در طرح­های جنگل­داری نظام پناهی در   توده­های راش انجام شده است (ثاقب طالبی و شولتز[3] ، 2002). امروزه بعد از 40 سال ما می­توانیم اذعان کنیم که نظام پناهی برای توده­های راش ﺁمیخته و کوهستانی جنگل­های خزری مناسب نمی­باشد (مروی مهاجر، 2004). اخیراً در اغلب توده­های جنگلی، نظام تک­گزینی جایگزین سیستم پناهی شده است (ثاقب طالبی و شولتز، 2002) و نظام تک­گزینی (تک­درختی و گروهی) یک نظام جنگل­شناسی مطلوب برای توده­های راش طبیعی جنگل­های خزری محسوب می­شود (مروی مهاجر، 2004). شیوه تک­گزینی، شیوه­ای است كه به منظور برداشت تك­درختان و یا گروهی از درختان در سرتاسر یك توده جنگلی طراحی شده است (فالک و همکاران[4] ، 2008) و در مدیریت جنگل­های ناهمسال كاربرد دارد (کلوپ سیک و بون سینا[5]، 2009).

در جنگل­های معتدله اختلالات با مقیاس کوچک که باعث افتادن تک­درختان و گروه­هایی از آنها و در نهایت منجر به تشکیل حفره می­شود نقش مهمی در هدایت پویایی توده­های جنگلی ایفا می­نماید (ناف و ولف ،2007). مشاهدات حاکی از ﺁن است که همانند جنگل­های راش اروپایی یاغربی    (Fagus sylvatica L) دخالت­های جنگل­شناسی در جنگل­های هیرکانی منجر به ایجاد حفره­هایی در سطوح کوچک و بزرگ شده است (موسوی و همکاران ، 1382).

باتوجه به اجرای شیوه تک­گزینی درختی در جنگل­های راش (قطعات3 و4 سری الندان– ساری) در سال 1380 و تشکیل حفره­ به انداره­های مختلف در جنگل مورد نظر، مطالعه درباره خصوصیات  جنگل­شناسی حفره­ها مانند زادآوری، ویژگی­های خاک، تنوع پوشش گیاهی کف و پهنای حلقه­ های رویشی و تعداد و زی­توده کرم­های خاکی و مقایسه­ی آن با توده جنگلی مجاور بهره­برداری نشده برای اولین بار به صورت ترکیبی انجام شد.  نظر به اینکه توده­های جنگل طبیعی راش در شمال ایران به صورت دانه زاد  ناهمسال­می­باشند (فلاح وهمكاران ، 1379) و شیوه جنگل­شناسی مورد قبول سازمان جنگل­ها و مراتع نیز هدایت توده­های مذکور به شیوه تک­گزینی است ، از این رو در اجرای طرح­های جنگل­داری به روش دانه­زاد نا­همسال باید اطلاعاتی درباره بهترین وضعیت طبیعی و موجود توده­های راش در جنگل­های طبیعی به دست آید (فلاح و همكاران ، 1384). بنا­براین جهت اطلاع از روند توسعه و گسترش پایدار جنگل­ها بایستی نتایج حاصل از اجرای طرح­های جنگل­داری مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرند (دردی تکه و همکاران، 1382). با مطالعه دقیق اثرات  شیوه­های جنگل­شناسی می­توان در مدیریت مناطق جنگلی  و در هنگام اجرای               طرح­های جنگل­داری به موفقیت بیشتری در حفظ بوم­سازگان جنگل نایل شد.

تحقیق حاضر در صدد پاسخگویی به سؤالات به شرح زیر بود:

1- اندازه حفره و میزان روشنایی چه تأثیری بر تنوع پوشش گیاهی كف جنگل و خواص فیزیكو-شیمیایی خاك  دارد؟

2- در حفره­های با سطوح مختلف، رویش شعاعی درختان حاشیه حفره­ها (چهار جهت اصلی جغرافیایی) و وضعیت شاخه­دهی آن­ها چگونه است؟

3- با توجه به حفره­های ایجاد شده با سطوح مختلف و میزان روشنایی، وضعیت كمی زادآوری راش و سایر گونه­ها چگونه می­باشد؟

4- آیا وضعیت تنوع و زی­توده كرم­های خاكی در حفره­ها با توده­های مجاور آنها متفاوت می­باشد؟

5- وضعیت زادآوری، تنوع گونه ­های علفی و چوبی، میزان رویش شعاعی در درختان آشکوب فوقانی، خواص خاک  در توده مجاور (اطراف حفره­ ها) نسبت به حفره­ ها چگونه است؟

3-1- فرضیه های تحقیق

1- حداکثر زادآوری در حفره­های کوچک مشاهده می­شود

2- تنوع گونه­های علفی و چوبی در حفره­های بزرگ بیشتر از حفره­های کوچک است

3- میزان رویش شعاعی درختان راش رو به حفره­ها و پشت به حفره­ها بعد و قبل از انجام عملیات برش نسبت به یکدیگر و توده­های مجاور متفاوت می­باشد.

4- میزان روشنایی، وضعیت زادآوری، تنوع گونه­ های علفی و چوبی، خواص خاک  در توده مجاور (اطراف حفره­ها) نسبت به حفره­ها  متفاوت می­باشد.

5- با افزایش مساحت حفره، تنوع و زی­توده كرم­های خاكی افزایش می­یابد.

4-1- اهداف تحقیق

1- تعیین مناسب­ترین مساحت حفره و پیشنهاد آن برای عملیات نشانه­گذاری درختان راش درشیوه تك­گرینی درختی

2- تعیین میزان رویش­شعاعی درختان حاشیه حفره­ها و مقایسه آن­ها با رویش شعاعی قبل از تشکیل حفره

3- تعیین وضعیت تنوع گونه­های علفی و چوبی در حفره ­ها

 

4 – تعیین ویژگی­های فیریکو- شیمیایی خاک در حفره ­ها

5- تعیین میزان رویش شعاعی درختان، تنوع گونه ­های علفی و چوبی و خصوصیات فیریکو شیمیایی خاک در توده­جنگلی اطراف حفره­ها

6- تعیین تنوع و زی­توده كرم­های خاكی و ارتباط آنها با خصوصیات فیزیكو- شیمیایی خاك حفره­ها و  توده­ های مجاور آنها

5-1- حفره ­های تاج­پوشش در جنگل

مفهوم حفره برای اولین بار توسط وات (1947) مطرح شد (هوث و همکاران[1]، 2006 ؛ نیوتون[2]،     2007؛ ژیان  و همکاران[3] ، 2008) و او از این اصطلاح برای توصیف فضای باز ایجاد شده در جنگل به علت مرگ درخت استفاده نمود (نیوتون ، 2007). حفره­ها در اثر مرگ یا آسیب یك یا چند درخت آشكوب فوقانی تشكیل شده و فضاهای باز كوچك در تاج­پوشش جنگل هستند كه سطحی كمتر از 1/0 هكتار در تیپ­های مختلف جنگل را اشغال می­نماید (یاماموتو[4]، 2000 ). به عقیده وان- ایسنرود و همکاران[5] (2000) حفره­های تاج پوشش در اثر نابودی عناصر ساختاری جنگل به وجود می­آیند. مكانیسم­های مختلفی منجر به حذف (برداشت) درختان آشكوب فوقانی و ایجاد حفره­های تاج پوشش می­شوند (هارت و گریسینو – مایر[6]، 2009) به طوری که  میزان نفوذ نور در آنها بیشتر از توده­جنگلی مجاور می­باشد (بانال و همکاران ، 2007).      حفره­های تاج پوشش جنگل سیستم­های  پویایی می­باشند که از نظر ایجاد و توسعه متنوع­اند و گاهی نیز با حفره­های دیگر ترکیب و در نهایت ناپدید می­شوند؛ همه این مراحل می­تواند هم­زمان در سطح توده­جنگلی اتفاق بیا­فتد (اوت و جودی [7] ، 2002).

از دهه 1980، حفره­های تاج­پوشش مورد توجه بوم­شناسان قرار گرفته كه هدف اصلی آنها آگاهی از عمل­كرد بوم­سازگان­های جنگلی و تهیه اطلاعات مفید برای مدیریت جنگل بوده (ناف و ولف[8]،2007) و  دیر زمانی است که به عنوان مؤلفه مهمی در بوم­سازگان­های جنگلی مطرح شده است (فاهی و پیوت من[9] ،2008 ). آگاهی از خصوصیات فیزیكی، فلوریستیك و ساختاری حفره­ها در مطالعه پویایی حفره­ها ضروری است ؛ چرا که اطلاعات كسب شده در زمان معین، واكنش گونه و یا گروهی از گونه­های گیاهی نسبت به شرایط محیطی حاصل از اختلال را منعكس می­سازد (مارتینز و رودریگرز[10] ، 2002).

هنگامی كه حفره­ای در جنگل به وجود می­آید، مجموعه­ای از تغییرات فیزیكی و بیولوژیكی رخ داده و این تغییرات تفاوت­های محیطی را افزایش می­دهد (ژاﺋو و همکاران[11] ، 2005؛ زو  و همکاران ، 2007) كه در پویایی جمعیت گونه­های گیاهی مؤثر می­باشد (جیلیام[12] ، 2007). خرداقلیم در داخل حفره و اطراف آن بعد از تشكیل حفره تغییر می­یابد (زو و همکاران ، 2007). ایجاد حفره در جنگل  می­تواند منجر به تغییر در پویایی گونه و فرایندهای بوم­شناختی آن شود (رایت و همکاران[13]، 1998) و همچنین به طور مستقیم بر مقدار نور، الگوی باد و كمیت بارش مؤثر باشد (عبدالطیف و بلکبرن[14] ،2009). به علت افزایش نور و كاهش جذب آب در گیاهان، دمای سطح و مقدار رطوبت خاك  معمولاًً در حفره­ها بیشتر از توده جنگلی متراكم مجاور می­باشد و همچنین تجزیه ماده آلی و معدنی شدن عناصر غذایی ممكن است در حفره­ها بیشتر از  توده­جنگلی متراكم مجاور باشد (شارن­ بروک و باک­هایم[15]، 2007) هر چند میزان رطوبت خاک در نقاط مختلف حفره متفاوت است. شرایط نور در داخل حفره­ها متفاوت می­باشد و عوامل فاصله از حاشیه حفره، جهت از مرکز حفره و سایه ایجاد شده به وسیله گیاهان مجاور و بقایای گیاهی  نقش مهمی در ناهمگنی نور در داخل حفره­ها دارند (گری و اسپایز[16] ، 1999).

تغییر در اندازه حفره بر تركیب گونه، رویش و پراكنش ارتفاعی لایه زادآوری تأثیر­گذار می­باشد (استی دنیز و همکاران[17] ، 2010). عواملی نظیر اندازه حفره، زمان(فصل) تشكیل حفره و سن حفره تأثیر زیادی بر خرداقلیم و پراكنش بذر در حفره­ها دارند و بر شرایط تجدید حیات درحفره­ها و اختلاف بین ساختار جنگل در حفره­ها و توده جنگلی فاقد حفره اثرات مستقیم اعمال می­نماید (لانگ و یو[18]، 2008).

درختان پیرامون حفره­ها به ویژه در حاشیه­ی ­آنها تأثیر زیادی بر شرایط محیطی حفره­ها دارند و این اثرات توزیع منابع را در امتداد حاشیه حفره­ها تغییر می­دهد كه می­تواند باعث تقسیم­بندی آنها شود                   (دوچان­تال و همکاران[19] ،2003 ). حفره­ها اغلب باعث تغییر شرایط اقلیمی در اشكوب تحتانی شده كه در نهایت تغییراتی در ساختار و تر­كیب جنگل (کلینتون[20]، 2003 ) به ویژه در جنگل­های معتدله كه آشكوب تحتانی بسیار متنوع می­باشد (جیلیام، 2007)  به وجود می­آورد و منجر به تشكیل طبقات سنی مختلف و در نهایت تاج­پوشش چند آشكوبه می­شوند (تیل وپراکیس[21] ، 2009). از اینرو، حفره­ها یك منبع مهم تغییر در تركیب و تنوع جوامع­گیاهی به شمار می­آیند (سیدلاوا و همکاران[22] ،2009)؛ و تركیب و ساختار بسیاری از جوامع گیاهی را می­توان مشاهده نمود كه در نتیجه عكس­العمل گونه­های مختلف به اندازه، فراوانی و پراكنش حفره­ها به وجود آمده­اند (نیوتون ، 2007).

فرایندهای تشكیل حفره تا حدی ساختار جنگل را تعیین می­كنند و نقش مهمی را در حفاظت غنای گونه­های گیاهی ایفا می­نمایند (موسکولو و همکاران[23] ، 2007). حفره­های تاج پوشش باعث افزایش میزان نور و در بسیاری موارد موجب افزایش عناصر­غذایی می­شود، اما این تغییرات به موقعیت و اندازه حفره بستگی دارد (گال هیدی و همکاران[24] ، 2006). حفره­های تاج­پوشش شرایط نور، دما و رطوبت در بستر جنگل را تغییر می­دهند (هولسکا[25] ، 2003).

در مناطقی که حفره­ها تشکیل می­شوند فضای آزاد برای  تجدید حیات جنگل به وجود می­آید و تغییرات حاصله و ناهمگنی محیطی در داخل حفره­ها و اطراف آنها به حضور، رشد، توسعه و تنوع گیاهان تأثیر می­گذارد (وان ایسنرود وهمکاران ، 2000) و نقش مهمی را در هدایت پویایی توده­های­جنگلی ایفا می­نمایند (ناف و ولف ، 2007). به علت اینكه حفره­های تاج پوشش ساختار، تركیب و شرایط محیطی جنگل را تغییر می­دهد، اثرات لاشبرگ و عوامل دیگر كه بر زادآوری گیاهان مؤثر می­باشد ممكن است بین حفره­ها و تاج­پوشش متراكم جنگل متفاوت باشد (دوپوی و چازدن[26]، 2008). حفره­های تاج پوشش برای حفاطت  تنوع­زیستی و چرخه­حیات جنگل عامل مهمی تلقی می­شوند (وان ایسنرود و همکاران ، 2000) و نقش مهمی را در زادآوری جنگل از طریق  آماده­سازی زیستگاه برای نهال­ها  (نوماتا و همکاران[27] ، 2006 ) و پیوستگی (پر شدن) تاج­پوشش درختان اعمال می­كنند (شومان و همکاران ، 2003).

بر اساس نظریه پویایی حفره­ها، تفاوت در توانایی بردباری به سایه بر الگوی مكانی و زمانی رویش گونه­های درختی مؤثراست (بودریو و لوز[28] ، 2005 ). به طور كلی بسته (پر) شدن حفره­های تاج­پوشش از طریق رویش نهال­های درختان در آشكوب تحتانی واقع در حفره­ها و گسرش جانبی تا­ج درختان آشكوب فوقانی در حاشیه آنها انجام می­گیرد (پدرسون و هاوارد[29]، 2004). حفره­های تاج­پوشش در اثر جوانه­زدن بذرهای خفته در خاک، جست­دهی برخی گونه­های گیاهی، جوانه­زنی بذر­های انتقال یافته توسط باد یا جانوران به داخل حفره و رویش نهال­های مغلوب، تاج پوشش بسته را تشکیل می­دهند (فاین زینگر[30] ، 1989 ). رژیم

این مطلب را هم بخوانید :

 حفره­های تاج پوشش تحت تأثیر الگوهای اقلیمی، توپوگرافی، آفات و بیماری­ها و ویژگی­های فیزیولوژیکی درختان می­باشد (آبه و همکاران[31] ،1995 ). این متغیرها می­تواند مستقیم و یا غیرمستقیم در تشکیل  حفره­ها مؤثر باشند (آلم­کویست[32] ،2002 ).

یک حفره تاج­پوشش هنگامی بسته خواهد شد که درختان داخل حفره (حاصل از زادآوری جدید) به دوسوم ارتفاع درختان مجاور خود رسیده باشد (آلم­کویست ،2002). تیرل و کرو[33] (1994) سه معیار را برای بسته (پر) بودن حفره­ها ارائه داده­اند: ارتفاع درختان در حفره­ها نصف یا دوسوم ارتفاع درختان اطراف، قطر برابر سینه درختان در حفره­ها بیشتر از 25 سانتی­متر و تراکم تاج­پوشش به­طوری­که حفره بآسانی قابل تشخیص نباشد.

آگاهی از ارتباط بین اندازه حفره و تغییرات محیطی و اثر آنها بر زادآوری از مفاهیم ضروری برای توسعه تكنیك­های جنگل­داری نزدیك به طبیعت می­باشد (گال هیدی و همکاران ، 2006). مطالعات پویایی حفره­ها، سهم زیادی در میزان آگاهی در رابطه با نقش اختلالات  با مقیاس كوچك در بوم­سازگان­های جنگلی داشته است (کوتس،2002). اثرات حفره­های  تاج­پوشش بایستی به خوبی شناسایی شده و این مسأله برای احیای بوم­سازگان­های تخریب شده و مدیریت علمی بوم­سازگان­های جنگلی بسیار مهم می­باشد (ژیان، 2008).

1Huth et al.                                         6Hart&Grissino-Mayer

2Newton                                  7 Ott&Juday

3 Xian et al.                                        8Naaf&Wulf

4 Yamamoto                                     9 Fahey&Puettman

5 Van-Eysenrode et al.

[10] Martins&Rodrigues                                   5AbdLatif&Blackburn

   2 Zhao et al.                                                  6 Scharenbrock&Bockheim

3 Gilliam                                                        7 Gray&Spies

   4  Wright et al.                                               8St-Dentis et al.                                  .

1 Lang &Yu                                      7Galhidy et al.

[19] De Chantal et al.                               8Holeska

[20] Clinton

[21] Thiel &Prakis

5Seidlova et al

[23] Muscolo et al

[26] Dupuy&Chazden                                            5Feinsinger

[27] Numata et al.                                                    6Abe et al.

[28]Bodreau&laws                                                  7Almquist et al.

ادراک از سهولت کاربرد بر ادراک از سودمندی کاربرد نهاده­های زیستی مؤثر بوده است، همچنین متغیرهای ادراک از سودمندی، نگرش به کاربرد و تمایل به کاربرد نیز بر رفتار کشاورزان جهت کاربرد نهاده­های زیستی مؤثر بودند.در مجموع متغیرهای بیرونی، ادراک از سودمندی، ادراک از سهولت، نگرش و تمایل توانسته­اند 20/0 درصد از واریانس متغیر رفتار را تبیین کنند. در پایان پیشنهادهایی به منظور افزایش میزان پذیرش نهاده­های زیستی توسط کشاورزان ارائه گردیده است.

فصل اول: مقدمه

1-1- مقدمه

کشاورزی به خصوص در کشورهای کمتر توسعه­یافته، فعالیتی عمدتا مخاطره­آمیز است و تصمیم­گیری­ها و فعالیت­های بهره­برداران معمولأَ تحت تأثیر این پدیده و جنبه­های مختلف آن قرار دارد و هرچند که کشاورزی فعالیتی اقتصادی است که از طریق تأمین غذا سهم بسیار مهمی در تولید ناخالص داخلی کشور دارد، اما کشاورزی می­تواند آثار جانبی منفی و مخربی نیز بر محیط­زیست، سلامت انسان و موجودات زنده داشته باشد و میزان مصرف سموم در واحد سطح در کشورهای توسعه­یافته تفاوت بسیار چشم­گیری با کشورهای در حال توسعه دارد و کشورهای توسعه یافته به سمت روش­های غیر­شیمیایی در جهت کاهش مصرف سموم علف­کش شیمیایی گام برداشته­اند، ولی در کشورهای در حال توسعه چنین حرکتی، به طور جدی شروع نشده است( قربانی و همکاران، 1389 ).  در سال­های اخیر نگرانی­های زیادی در مورد کیفیت مواد غذایی و مسائل زیست­محیطی وجود دارد( بولای[1]، 2010). بخش کشاورزی بیشترین و نزدیکترین ارتباط را با محیط­زیست دارد و این ارتباط یک رابطه متقابل دوسویه است که از یک طرف فرسایش و تخریب محیط­زیست، تولید و عملکرد محصولات کشاورزی را تحت تأثیر منفی قرار می­دهد و از جانب دیگر،  مواد آلاینده بخش کشاورزی و مصرف بی­رویه کودها و سایر مواد شیمیایی در این بخش، صدمات جبران ناپذیری به محیط­زیست وارد می­کنند( رشید قلم و خلیلیان، 1390 ).  تأثیرات نامطلوب کودها و آفت­کش­ها بر محیط­زیست منجر به توجه بیشتر و استفاده از روش­هایی گردیده که در آن نیازی به مصرف مواد شیمیایی نبوده یا کم باشد و این هدف موجب شده  که با توجه به کشاورزی بوم شناختی[2] بحث پایداری در کشاورزی مورد توجه قرار گیرد و یکی از راهکارهای عملی، کشاورزی زیستی[3] است(عبدی و همکاران، 1391 ). امروزه كشاورزی زیستی به سرعت در حال رشد است و درحال حاضر بسیاری از كشورها به ویژه كشورهای اروپایی توسعه كشاورزی زیستی را در برنامه اجرایی خود قرار داده­اند و مهم­ترین و اصلی­ترین مشخصه­ی حضوردر بازارهای جهانی محصولات عاری از تركیبات شیمیایی شده است. بی­گمان بایستی استفاده از کودهای شیمیایی زیان­آور در کشاورزی را متوقف کرد( دولت آبادی و همکاران، بی تا ). به منظور افزایش حاصلخیزی خاك و در نتیجه افزایش عملکرد گیاهان در کشاورزی زیستی استفاده از کودهای زیستی، کودهای آلی و مالچ  به عنوان جایگزینی برای کودهای شیمیایی، مطرح می­باشد و در دهه­ی گذشته مصرف کودهای شیمیایی، اثرات و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی نظیر آلودگی آب و خاك و همچنین بروز مشکلاتی در خصوص وضعیت سلامت انسان­ها و دیگر موجودات زنده را به همراه داشته است(رحمانی، 1389 ). در كشاورزی پایدار برای، بهبود كیفیت خاك، محصولات كشاورزی و حذف آلاینده­ها از روش­های غیر­شیمیایی مانند: تناوب زراعی، كود سبز،  مبارزه بیولوژیك، كودهای حیوانی، كمپوست و یا مقادیر كمتر نهاده­های شیمیایی استفاده می­شود(حسین زاده و قربانی، 1390 ). بنابراین استفاده از نهاده­های زیستی یكی از اركان اصلی كشاورزی زیستی در زیست بوم­های زراعی است که با هدف حذف كاربرد كودهای شیمیایی است و كودهای آلی سبب تأمین سلامت انسان و محیط زندگی می­گردند و  استفاده از كودهای زیستی نیز یكی از راهكارهای مؤثر در حفظ كیفیت مطلوب خاك محسوب می­گردد كه باعث افزایش واكنش­های مفید بین گیاه و میكروارگانیسم­ها در ریزوسفر شده و توان گیاه را برای جذب بیشتر عناصرغذایی افزایش می­دهد(خالص­رو و همکاران،1390­).

گندم به عنوان ابزاری سیاسی در روابط بین الملل و حتی برای اعمال سلطه و فشار سیاسی بر کشورهای نیازمند جهان سوم به کار گرفته می­ شود، از این رو راهکارهای صحیح افزایش تولید و عرضه این کالا امری بسیار ضروری است(هژبر کیانی و حاجی احمدی، 1381­). تولید گندم با حداقل بکارگیری نهاده­های شیمیایی یکی از اهداف مهم کشاورزی جدید برای کاهش اثرات منفی استفاده از نهاده­های شیمیایی می­باشد(قربانی و همکاران، 1390­)­. با استفاده از کودهای مناسب می­توان تولید گندم را در واحد سطح افزایش داد(زکی و همکاران[4]،2012 ) . کودهای زیستی نقش قابل توجهی در بهبود عملکرد گندم نسبت به کودهای شیمیایی دارند( قادری دانشمند[5]، 2012 ) و استفاده از کودهای زیستی  بر رشد و بهره­وری گندم تأثیر مثبت می­گذارد و سبب افزایش قابل توجهی در ارتفاع  بوته­ی گندم شده و پنجه­زنی گندم را نیز افزایش می­دهد(سینگ[6] و همکاران، 2011­). با توجه به اثرات مثبتی که نهاده­های زیستی بر کشاورزی و محیط­زیست دارند، گندم­کاران تمایلات مثبت و منفی متفاوتی نسبت به دریافت و پذیرش این نهاده­ها نشان می­دهند(حسن پور و همکاران،1391­) .

با توجه به تحقیقات صورت گرفته برای بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش یک فناوری مدل­های گوناگونی در جهان به کارگرفته شده که از معتبرترین آنها مدل پذیرش فناوری دیویس (TAM  )[7] است که به بررسی ­عوامل در سطح فردی می­پردازد( شعاعی و علومی، 1386­). مدل پذیرش فناوری دیویس یک نظریه نظام اطلاعات و ارتباطات است و دلایل اینکه چرا کاربران یک فناوری اطلاعات خاص را می­پذیرند یا رد می­کنند نشان می­دهد، مدل پذیرش فناوری در آغاز توسط دیویس پیشنهاد شد(احمدی ده قطب الدینی، 1389).

مدل پذیرش فناوری ( TAM ) که توسط «دیویس » در سال 1989 ارائه شده به عنوان قدرتمندترین و تأثیرگذارترین مدل در زمینه توصیف رفتار و تعیین عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات، توسط افراد است. اجزای این مدل شامل متغیرهای بیرونی، اصل سودمندی ادراك شده و سهولت استفاده ادراك شده، نگرش،  تمایل و رفتار که پایه­ی پذیرش فناوری را تشکیل می­دهند و مدل پذیرش فناوری بیان می­دارد که متغیرهای بیرونی بر سودمندی ادراک شده و سهولت استفاده

 ادراک شده تاثیر می­گذارد و این دو ادراك، تعیین­کننده نگرش کاربران و مشتریان برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود و مرحله آخر، تمایل فرد برای استفاده است که منجربه استفاده واقعی از فناوری اطلاعات و ارتباطات می­شود و رفتارشان را نسبت به کاربری فناوری تحت تأثیر قرار می­دهند(حورعلی و همکاران، 1390­). این پژوهش به دنبال شناسایی عواملی است که در غالب مدل TAM دیویس بر پذیرش نهاده های زیستی توسط گندمکاران دهستان حشمت آباد شهرستان دورود تأثیر می­گذارند .

2-1- بیان مسئله

یکی از بزرگترین چالش­های روبروی جامعه بشری در دهه­های اخیر، امنیت و سلامت غذای جمعیت رو به افزایش در دنیا است و در حال حاضر تأمین غذا مسئله اصلی بسیاری از کشورها بوده و بسیاری از دولت­ها به علت بحران غذا در معرض بحران­های اجتماعی و سیاسی نیز قرار دارند و برای اولین بار در دهه­ی پنجاه میلادی، افزایش جمعیت از یک طرف و محدودیت­های منابع اولیه تولید از طرف دیگر، باعث حرکت کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی صنعتی با عنوان انقلاب سبز کشاورزی گردید، در دهه 1330 قبل از آن­که تولید و مصرف کودهای شیمیایی در کشور مطرح شود، تولید و مصرف کودهای آلی در سطح کشور رایج بود. همزمان با ورود کودهای شیمیایی به کشور، سازمان ترویج کشاورزی، مصرف این نوع کودها را تشویق نمود و بسیاری از کشاورزان برای رسیدن به حداکثر عملکرد به کودهای شیمیایی روی آوردند. با سرازیر شدن بذرهای اصلاح شده، کود و سموم شیمیایی به بازار مصرف و تشویق کشاورزان به استفاده از آن­ها و حمایت همه­جانبه از این نهاده­ها و سود­آوری کوتاه­مدت آن­ها، دیری نپایید که این نهاده­ها از سوی کشاورزان پذیرفته شده و به میزان زیادی مورد استفاده قرار گرفت و اما عدم آگاهی و نبود دانش فنی کشاورزان باعث استفاده غیربهینه از این نهاده­ها گردید، به نحوی که مصرف بیش از حد برخی نهاده­های کشاورزی نه تنها باعث افزایش تولید نگردید بلکه کاهش تولید در بلند­مدت را فراهم ساخت. بدین ترتیب رفته رفته مصرف کودهای آلی فراموش شد و این تفکر غلط بر کشاورزان حاکم شد که با مصرف هر چه بیشتر کودهای شیمیایی محصول بیشتری عایدشان خواهد شد. به طوری­که مصرف کود شیمیایی در ایران 800 هزار تن در سال بود، که چهار برابر مصرف درآمریکاست(هزاری و حاجی میر رحیمی، 1389­،  پور قاسم و علی بیگی، 1392).

مصرف زیاد سم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی در تمامی جهان و بخصوص در ایران یک معضل عمده بهداشتی می باشد. در حال حاضر در کشور ما سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر ۴۰۰ گرم و همچنین میزان مصرف کود شیمیایی از 5/2 به 5/3 میلیون تن طی ۱۰ سال گذشته افزایش داشته است. در کشاورزی متعارف بیش از ۳۰۰ نوع ترکیب شیمیایی خطرناک نظیر آفت­کش­ها، علف­کش­ها و کودهای شیمیایی به­منظور کنترل آفات و حشرات و حاصلخیز­سازی خاک استفاده می­گردد. استفاده­ی اولیه از آفت­کش­ها در کاهش هجوم آفات و افزایش تولید محصول­های کشاورزی بسیار مؤثر بوده است، ولی امروزه به دلیل چالش­های زیست­محیطی و پیامدهای ناشی از بقایای سم­ها در غذای مصرف­کنندگان، کاهش استفاده از این سم­ها مورد توجه همگان قرار گرفته است. افزایش مصرف سم­های شیمیایی، آلودگی­های زیادی مانند آلودگی آب، انتقال آن به خاک و دام­ها، آلودگی مواد غذایی و علوفه دامی و آلودگی هوا را به دنبال داشته است.  همچنین ایجاد نژادهای مقاوم آفات به آفت­کش­های شیمیایی، از بین بردن حشرات مفید و دشمنان طبیعی آفات، به وجود آمدن و شیوع آفت­های جدید، تأثیر بر روی دیگر موجودات زنده و کسانی که در تماس مستقیم با آن­ها هستند، کاهش تنوع زیستی از دیگر چالش­های زیست محیطی ناشی از وابستگی نظام­های کشاورزی رایج به آفت­کش­های شیمیایی می­باشند(زمانی میاندشتی و همکاران، 1392). استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی به ویژه هنگامی که با عملیات مدیریتی نامناسب مثل سوزاندن بقایای گیاهی همراه شود، میزان ماده آلی خاک را به شدت کاهش می­دهد، این موضوع روی ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی

این مطلب را هم بخوانید :

 و بیولوژیکی خاک تأثیر گذاشته و امکان فرسایش را در این گونه خاک­ها افزایش می­دهد. امروزه به دلیل افزایش اهمیت مسائل زیست­محیطی توجه بیشتری به نهاده­های زیستی برای جایگزینی کودهای شیمیایی شده است( وطن­خواه، 1392). از آنجا که بخش عمده­ای از خاک­های ایران جزو خاک­های مناطق خشک و نیمه خشک محسوب شده و مقدار مواد آلی آن­ها کمتر از یک درصد است استفاده از کودهای آلی نه تنها باعث افزیش تولید محصولات کشاورزی خواهد شد بلکه از فرسایش و تخریب خاک جلوگیری نموده و رسیدن به کشاورزی پایدار را ممکن می­سازد( صفا و قفقازی، 1386).  از جمله محصولاتی که برای تولید آن از نهاده­های شیمیایی استفاده می­شود گندم است. گندم، گیاه پر­اهمیتی است كه یكی از جنبه­های بسیار مهم در زراعت آن، استفاده از كودها می­باشد. در ایران در گذشته كشت گندم در تناوب با دیگر گیاهان زراعی معمول و یا با آیش صورت می­گرفت. در چنین شرایطی فرصت كافی برای چرانیدن و یا پوسیده شدن بقایای گیاهی وجود داشت، اما در سال­های اخیر بنا به دلایل مختلف از جمله افزایش بهای گندم، سهولت كاشت و برداشت مكانیزه و تأمین آب و كود مورد

و ماست سل ها بیان می شوند. بیان آن در سلول های دیگر مانند فیبروبلاست ها، سلول های عضلات صاف و سلول های توموری پایین است.

TNF-α نوترکیب امروزه به طور گسترده در تحقیقات علوم پایه و بالینی و نیز به منظور درمان تومور مورد استفاده قرار می گیرد. لذا با توجه به اهمیت آن تولید و تخلیص TNF-α به شکل نوترکیب در موجودات پروكاریوتی در كشور می تواند باعث فراهم شدن زمینه جهت انجام تحقیقات بعدی نظیر تحقیقات ملکولی، پزشکی و بالینی بر روی این سایتوکاین مهم باشد. به علاوه امکان تولید آنتی بادی های منوکلونال و پلی کلونال برعلیه TNF-α که امروزه کاربردهای بسیار وسیعی در تشخیص و درمان بیماریهای مختلف دارند نیز فراهم می شود. از سوی دیگر با توجه به نقش ویژه TNF-α در مقابله با تومورهای سرطانی، تولید TNF نوترکیب می تواند دریچه ای نوین در برابر تحقیقات سرطان شناسی و نیز درمان تومورهای سرطانی فراروی محققین کشور بگشاید.

1-1- بیوتکنولوژی پروتئین­ های دارویی

بیوتکنولوژی (زیست فناوری)، مجموعه فنونی است که از سیستم زنده برای تولید یا تغییر فرآورده­های زیستی در جهت بهداشت و اقتصاد عمومی استفاده می­کند(Wallman, 1997). گر­چه استفاده از میکروارگانیسم­ها برای تولید فرآورده­های زیستی دارای سابقه طولانی است ولی در زمینه بیوتکنولوژی مدرن امروزی نظیر تکنیک­های مهندسی ژنتیک و تکنولوژی  DNAنو­ترکیب، کاربرد فراوان دارند. اصطلاح بیوتکنولوژی نخستین بار در سال 1917 توسط کارل ارکی[1] به کار برده شد. در سال 1973 هربرت بویر[2] و استنلی کوهن[3] تکنولوژی DNA نو­ترکیب را ارایه دادند و در سال 1976 اولین شركت مستقل بیوتكنولوژی،­Genentech، به منظور تجاری كردن این تكنولوژی جدید تاسیس شد. در سال 1982 انسولین انسانی نو­ترکیب با استفاده از تكنولوژی DNA نوتركیب برای نخستین بار در E. coli به مرحله تولید رسید(Mckown and Coffman, 2002). پیش از بکار بردن روشهای بیوتکنولوژی، تنها منبع تولید پروتئین­های دارویی منابع طبیعی آنها نظیر خون و بافت­های انسانی و حیوانی بود که اغلب به میزان بسیار اندک و با صرف هزینه بسیار بالا تهیه می­شد. همچنین به دلیل مشکل بودن روشهای خالص سازی و از طرفی آلرژی­زا بودن پروتئین­های حیوانی برای انسان و امکان بروز اثرات جانبی، استفاده از این ترکیبات را محدود می­نمود(Brown, 2001). امروزه تکنولوژی DNA نو­ترکیب امکان آن را فراهم کرده است که بتوان cDNA کد کننده هر پروتئین را جدا کرده و به یک سیستم بیان کننده مناسب وارد کرد. در این حالت پروتئین مورد نظر در موجود بیگانه که اغلب یک میکروارگانیسم است، بیان می­شود(Glick and Eds, 1998). به این ترتیب می­توان پروتئین­های دارویی را در مقیاس انبوه و بسیار ارزان­تر از روش­های قبلی تولید نمود(Walsh and Headon, 1994).

در حال حاضر بیش از 100 پروتئین دارویی نو­ترکیب برای درمان بیماری­های انسانی در بازار وجود دارد و در حدود 400 داروی جدید در درمان بیماری­های مختلف به ویژه سرطان، ایدز و ناراحتی­های دستگاه عصبی در مراحل کار آزمایی بالینی قرار دارند(Mckown and Coffman, 2002).

تکنولوژی دارویی مدرن از کلون کردن ژن و تکنولوژی DNA نوترکیب بهره می­گیرد. هدف نهایی بیوتکنولوژی دارویی ژن درمانی و ورود مواد ژنتیکی به سلول­ها برای جلوگیری یا کنترل و یا معالجه بیماری می­باشد(Ossege, Sindern et al., 1998). جدول 1-1 برخی از پروتئین­های دارویی تولید شده به صورت نو­ترکیب (T. A. Brown) را نشان می­دهد.

2-1- کلون کردن ژن

كلون كردن عبارت است از به وجود آوردن نسخه کاملاً مشابه یك قسمت كوچكی از DNA، سلول و یا موجود كامل. كلون كردن ژن تحت عناوین كلون كردن مولكولی و تكنولوژی DNA نو­تركیب نیز شناخته می­شود(Brown 1996). در این تکنیک یك توالی ژنی را جدا كرده و با آنزیم اختصاصی برش می­دهند. سپس با استفاده از آنزیمDNA  لیگاز[1] DNA مورد نظر در یك وكتور مناسب قرار داده می­شود. هیبرید حاصله را Construct DNA گویند. که با انتقال به باکتری و یا سلول میزبان امکان تکثیر آن فراهم می­شود(Maeyer and De Maeyer-Guignard, 1998). در سال 1973، نخستین DNA نو­ترکیب با استفاده از آنزیم­های برشی و آنزیم لیگاز در دانشگاه Stanford آمریکا ساخته شد.

کشف تکنولوژی DNA نو­ترکیب سر­آغاز پیشرفت­های جدید در علوم و بیوتکنولوژی شد. یکی از خصوصیات مهم ژن کلون شده در تکنولوژی DNA نو­ترکیب، این است که اغلب می­تواند درون موجودی دیگر که کاملاً متفاوت با موجود اولیه است، فعالیت خود را انجام دهد(Michael and et., 1982). اهمیت اصلی كلون كردن ژن به دست آوردن مقادیر كافی از ژن­های مورد نظر برای تجزیه و تحلیل بعدی است و امكان آزمایشات ژنتیكی برای فهم مكانیسم­های دخیل در بیماری­های ژنتیكی و در نتیجه پیدا كردن راهكارهای مناسب برای تشخیص و درمان آنها را فراهم می­آورد. كلون كردن ژن همچنین در داروسازی امروزه برای ساخت داروها با ساختار پروتئین نقش اساسی دارد. در حال حاضر یکی از مهمترین راهکارهای استفادة درمانی از این فناوری در توسعة روش­های درمانی نوین از جمله ژن درمانی است.

1-2-1- ابزار و عوامل کلون کردن ژن

همانطور که قبلاً ذکر شد اساس کلون کردن، برش دادن مولکول­های متفاوت DNA و اتصال دوبارة آنها است. برای این کار ابزارهای مولکولی لازم است که مهمترین آنها آنزیم­های محدود کننده[1] و آنزیم لیگاز هستند.

1-2-1-1- آنزیم­های برشی

در كلون كردن ژن، برای ایجاد یك مولكول  DNAی نو­تركیب، ناقل بایستی به صورت کاملاً دقیق در یك نقطه مشخص(با امكان اتصال و برش دوباره) برش داده شود تا قطعه DNA كه قرار است، کلونپ شود، در آن نقطه وارد گردد. اندونوكلئاز­های برشی، آنزیم­هایی هستند كه قطعه DNA را در مكان­های اختصاصی برش می­دهند. اولین آنزیم برشی در سال 1970 از باكتری Haemophilus influenzae جداسازی شد. انواع مختلف باکتری­ها انواع متفاوتی از این آنزیم­ها را تولید می­کنند. به همین دلیل اسامی آنها معمولاً از نام باکتری­های مولد آنها مشتق شده است(McDonald, 1996).

1-2-1-2- آنزیم DNA لیگاز

 

یكی از آنزیم­های مهم در سلول برای اتصال قطعات، DNA لیگاز نامیده می­شود که موجب بازسازی پیوندهای فسفودی­استری از هم گسیخته می­گردد. هر گاه  DNAی ناقل و  DNAی خارجی هر دو با یك آنزیم برشی بریده شوند، نواحی انتهایی متناظر در ناقل و  DNAی خارجی با یكدیگر سازگار بوده و مكمل یكدیگرند. و توالی­های تك رشته­ای انتهاهای مكمل با هم جفت می­شوند. لیگاز­ها روی قطعات برخوردار از گروه فسفات در انتهای ‘5 عمل كرده و با ایجاد پیوند فسفودی­استری سبب بر­قراری اتصال بین دو توالی DNA می­شوند، این فرایند كه به اتصال[1] معروف است، آخرین مرحله ساخته شدن یك مولكول  DNAی نو­تركیب است.

در کلون کردن ژن­ها نوع آنزیمی كه معمولاً مورد استفاده قرار می­گیرد، DNA لیگاز T4 است كه از باكتری­های E. coli آلوده شده با باكتریوفاژ T4 به دست می­آید. زیرا این آنزیم هم قادر به اتصال رشته های  DNAی دو رشته­ای با انتهای صاف و هم با انتهای چسبان می­باشد در حالی كه DNA لیگاز باكتری E. coli در اتصال قطعات با انتهای صاف ناتوان است. دمای بهینه فعالیت هر دو آنزیم در سیستم بیولوژیكی 37 درجه است. ولی از آنجا كه برای اتصال قطعات جدا از هم و مكمل تشكیل اولیه پیوندهای هیدروژنی بین نوكلئوتیدهای مكمل ضروری است و در واكنش درون شیشه­ای[2] پیوندهای هیدروژنی، پایداری چندانی در مقابل دمای بالا ندارند به همین دلیل این نوع واكنش­ها در دماهای پایین 16-4 درجه سانتیگراد و به مدت طولانی انجام شود(McDonald, 1996).

1-2-2- وکتورهای کلونینگ

برای این كه بتوان قطعه­ای از  DNAی دلخواه (موسوم به Insert DNA) را با استفاده از شرایط طبیعی (in vitro) تكثیر كرده و برای مطالعات بیشتر استفاده نمود، لازم است DNA را توسط مولكول­های وکتور به سلول­های مورد نظر انتقال داد. در غیر این صورت، عمل انتقال، تكثیر و یا استخراج  DNAی مورد نظر امكان­پذیر نمی­شود. نظر به این كه قطعات تكثیر شده همه با هم یكسان هستند، این نوع متدولوژی به همسانه­سازی DNA موسوم است. مولكول­های وکتور DNA (DNAVector) كه خود DNA می­باشند، بنا به داشتن توالی به خصوصی قادر هستند در سلول­های میزبان خود به تعداد زیادی تكثیر شوند. در این صورت قطعه  DNAی دلخواه نیز به همراه وکتور خود تكثیر می­شود.

وكتورهای DNA تنوع بسیار زیادی دارند. مهمترین عامل طبقه­بندی آنها میزان ظرفیت حمل DNA به سلول میزبان است. قطعات DNA را می­توان از چند نوكلئوتید گرفته تا بیش از صد هزار نوكلئوتید توسط وكتورهای مناسب همسانه­سازی نمود. به همین دلیل در طراحی اولیه باید ابتدا اندازه  DNAی مورد نظر را مشخص و وكتور مناسبی انتخاب نمود. پلاسمیدها، فاژ λ، کاسمید و کروموزوم­های مصنوعی مخمر(Yeast artification chromosom) از وکتورهایی هستند که بیش از سایر وکتورها مورد استفاده قرار می­گیرد(Larry and Champness, 2007).

مشخصات كلی وكتورهای كلونینگ

وكتورهای مختلف DNA با تنوع بسیار زیاد، شامل اندازه­ها و ظرفیت­های حمل مختلف موجود می باشند، ولی دارای نقاط مشترك اساسی ذیل هستند:

مبدا همانند­سازی[1]

همه وكتورها دارای توالی­های ویژه­ای هستند كه توسط آنزیم DNA پلی­مراز سلول میزبان شناسایی شده و به تعداد بسیار زیادتر از ژنوم خود میزبان تكثیر می­شوند این توالی به مبدا همانند­سازی موسوم است و با Ori نشان داده می­شود. برخی وکتورها حاوی دو نوع Ori برای تكثیر در دو نوع سلول میزبان می باشند. همانند­سازی وكتور توسط DNA پلی­مراز سلول میزبان، در این ناحیه شروع و در دو جهت (Bi-directional) مخالف هم ادامه می­یابد.

نشانگرهای انتخابی[2]

همه وكتورها حامل ژن­هایی هستند كه به واسطه ایفایش آنها می­توان وجود وكتور را به سهولت در داخل سلول میزبان ردیابی نمود. متداول­ترین نشانگرها، ژن­هایی هستند كه فرآورده آنها باعث بروز مقاومت در برابر آنتی­بیوتیك­های به خصوصی می­شود. در صورتی كه وكتور به داخل سلول میزبان حساس به یك آنتی­بیوتیك انتقال یابد، می­تواند در حضور همان آنتی­بیوتیك زنده مانده و رشد كند. انواع نشانگرهای رایجی كه مقاومت به آنتی­بیوتیك به خصوصی را در سلول میزبان القاء می­كنند، آمپی سیلین[3]، تتراسایكلین[4]، جنتامایسین[5]، كانامایسین[6] و استرپتومایسین[7] می­باشند.

نشانگرهای ژنتیکی[8]

دسته دیگری از نشانگرها، ژن­هایی هستند كه عامل كنترل یك سری واكنش­های بیوشیمیایی هستند. و در حضور مواد زمینه خاصی واكنش­های به خصوصی را بر­می­انگیزند. مثلاً ژن LacZ كه استفاده از آن بسیار متداول می­باشد در صورت انتقال به سویه­ای از باكتری E. coli كه این ژن را ندارد باعث تولید آنزیم بتا-گالاكتوزیداز می­شود كه می­تواند روی ماده­ای بنام X-Gal اثر کرده و رنگ آبی در محیط اطراف سلول تولید کند. برای تشخیص اینكه سلول میزبان حاوی وکتور DNA است، استفاده از یك نوع نشانگر كافی است ولی برای اینكه بتوان ماهیت وکتور را در رابطه با حامل بودن DNA وارد شده بررسی نمود، استفاده از نشانگرهای ثانوی ضروری می­باشد.

جایگاه کلونینگ متعدد[9] (MCS)

برای اینكه بتوان DNA وارد شده را با استفاده از مكانیسم نوتركیبی[10] وارد قسمت خاصی از  DNAی وکتور کرد، در ساده­ترین روش كار لازم است با استفاده از آنزیم­های برش دهنده هر دو DNA را برش داده و قطعات برشی و سپس دو نوع DNA را به هم اتصال داد در وکتورهای جدید جایگاه کلونینگ یا MCS شامل توالی­هایی است كه حاوی توالی­های شناسایی و جایگاه برش برای آنزیم­های برش دهنده متعدد می­باشد. در کلونینگ باید از آنزیم­هایی استفاده كرد كه فقط می­توانند یكبار DNA وکتور را مورد برش قرار دهند به همین دلیل این جایگاه­ها را جایگاه برشی منحصر به فرد می­نامند. بنابر این MCS هر وکتور جایگاه برشی آنزیم­هایی را ارائه می­كند كه در تمامی طول وکتور منحصر به فرد[11] هستند. اگر­چه وجود MCS در یك وکتور الزامی است اما این جایگاه باید در مكان ویژه­ای در روی وکتور قرا

این مطلب را هم بخوانید :

ر گرفته باشد به طور رایج این محل در ناحیه ´5 ژن LacZ قرار دارد كه وجود آن در این محل در تولید فرآورده این نشانگر اختلالی ایجاد نمی­كند در صورت وارد كردن DNA در جایگاه MCS توالی این ژن مختل شده و عدم تولید كلونی­های آبی رنگ در حضور X-Gal وجود  DNAی وارد شده را نشان می­دهد.

جایگاه ­های پروموتر[12]

بسته به هدف کلونینگ، وكتورهای متفاوتی طراحی شده­اند و به منظور انجام عملیات مختلف، توالی­های ویژه­ای در یك یا دو ردیف MCS قرار داده شده­اند. این توالی­های الیگو­نوكلئوتیدی محل شناسایی و كنترل آنزیم­های مختلف از منابع متفاوت هستند كه در سویه­های مختلفE. coli  موجود می­باشند. به این ترتیب بایستی برای اهداف و عملیات بخصوص، وكتور و سویه باكتری مناسب و سازگاری را انتخاب نمود. ممكن است هدف از کلونینگ تولید و تكثیر DNA هدف، تولیدmRNA  از  DNAی هدف یا این كه تولید فرآورده پروتئینی کد شونده از  DNAی هدف باشد. وجود پروموترهای ویژه و آنزیم­های مربوطه انجام این نوع عملیات را بر­عهده دارند.

مثلاً RNA polimerase از باكتریوفاژهای مختلف کلون شده و سویه­های ترا­ریخته E. coli حاوی این ژن­ها می­باشند. این نوع پلی­مرازها از  DNAهایی كه در مجاورت توالی پروموتور مخصوص شان قرار داشته باشند، به تعداد زیادی نسخه­برداری كرده و mRNA ی زیادی تولید می­شود. این نوع وكتور به وکتور نسخه­برداری موسوم است.

در صورتی كه تولید مقادیر زیادی از پروتئین کد شونده توسط  DNAی هدف مد نظر باشد، توالی­هایی مربوط به پروموتر در ابتدای  DNAی هدف قرار می­گیرد كه با بر هم كنش با ریبوزوم­ها و فاكتورهای تولید پروتئین در سلول، باعث بالا رفتن میزان تولید پروتئینی می­شود كه به هیچ نحو مورد نیاز و استفاده باكتری نیست. این نوع وكتورها نیز به وکتور بیانی [13]موسوم هستند (محمود­پور،1381).

[1]. Origen of replication

[2]. Selective Markes

1-4-1 پیشینه داخلی : 5

1-4-2 پیشینه خارجی : 6

1-5 تعریف و بیان مسأله پژوهش… 6

1-6 چهارچوب نظری: 8

1-7 فرضیات و مدل پژوهش : 9

1-8 روش و ابزار جمع آوری اطلاعات.. 10

1-9 جامعه آماری و روش نمونه گیری.. 10

1-10 قلمرو پژوهش… 11

1-11 روش تجزیه وتحلیل داده ها 11

1-12 تعاریف اصطلاحات و متغیرهای پژوهش… 11

فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش… 14

2-1 مقدمه. 15

2-2 تجارت آزاد. 16

2-3 مزیت نسبی.. 18

2-4 سازمان تجارت جهانی.. 18

2-5 صادرات.. 20

2-5-1- اهمیت و مزیت صادرات.. 21

2-6 عملکرد صادراتی.. 23

2-6-1 معیارهای سنجش عملکرد صادراتی.. 25

2-7  بازاریابی.. 27

2-7-1 بازاریابی صادراتی.. 31

2-8 تعهد صادراتی.. 34

2-9 مزیت رقابتی.. 36

2-9-1 انواع مزیت رقابتی.. 38

2-10 ادبیات و پیشینه پژوهش: 45

2-10-1 پیشینه داخلی : 45

2-10- 2پیشینه خارجی : 46

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 49

 

3-1 مقدمه. 50

3-2 روش و نوع پژوهش… 51

3-3 متغیر های پژوهش… 51

3-4 فرضیات و مدل پژوهش… 57

3-5 جامعه پژوهش… 59

3-6 قلمرو پژوهش… 60

3-7 حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 60

3-8 ابزار گردآوری اطلاعات.. 60

3-9 روش گردآوری اطلاعات.. 61

3-10 بررسی پایایی ابزار اندازه گیری.. 61

3-11 بررسی روایی ابزار اندازه گیری.. 63

3-12 روش تجزیه وتحلیل داده ها 63

3-13 جمع بندی.. 63

فصل چهارم: یافته های پژوهش… 65

4-1 مقدمه. 66

4-2 آمار توصیفی.. 67

4-3 آمار استنباطی.. 71

4-3-1 تعیین نرمال بودن داده های پژوهش… 72

4-3-2 آزمون فرضیات پژوهش… 73

4-3-2-1 آزمون فرضیه اول. 73

4-3-2-2 آزمون فرضیه دوم. 74

4-3-2-3 آزمون فرضیه سوم. 75

4-3-2-4 آزمون فرضیه چهارم. 76

4-3-2-5 آزمون فرضیه پنجم. 77

4-3-3 تعیین اولویت ها 78

4-3-4 بیان خلاصه نتایج فرضیات.. 78

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 79

5-1 مقدمه. 80

این مطلب را هم بخوانید :

5-2 خلاصه پژوهش… 81

5-3 توصیف یافته های پژوهش… 81

5-3-1 نتایج مربوط به آمار توصیفی.. 81

5-3-2 نتایج مربوط به آمار استنباطی.. 82

5-4 پیشنهادها و راهکارها 85

5-5 محدودیت های پژوهش… 86

5-6 پیشنهادها برای پژوهش های آتی.. 86

فهرست منابع و مآخذ: 87

پیوست ها و ضمائم. 91

 

فهرست جدول ها

جدول شماره 4- 1 :توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس… 67

جدول شماره 4-2 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب گروه سنی.. 68

جدول شماره 4-3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات.. 69

جدول شماره 4-4 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته ی تحصیلی.. 70

جدول شماره 4-5 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه فعالیت صادراتی.. 71

جدول شماره 4-6 :آزمونk-s    برای خوبی برازندگی توزیع نمرات.. 72

جدول شماره 4-7:نتایج آزمون T تاثیر مزایای رقابتی شرکت  بر عملکرد صادراتی آن. 74

جدول شماره 4-8: نتایج آزمونT تاثیر تطبیق تاکتیک های بازاریابی با بازار صادراتی شرکت بر عملکرد صادراتی.. 74

جدول شماره 4-9: نتایج آزمون T تاثیر تطبیق تاکتیک های بازاریابی با بازار صادراتی بر مزایای رقابتی آن. 76

جدول شماره 4-10 : نتایج آزمون T تاثیر تعهدات صادراتی شرکت بر تطبیق تاکتیک های بازاریابی آن با بازار خارجی   76

جدول شماره 4-11 :نتایج آزمون T تاثیر تعهدات صادراتی شرکت با عملکرد صادراتی آن. 77

جدول شماره4-12: نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن برای سنجش اولویت عامل های.. 78

جداول تحلیل آماری SPSS آزمون فرضیه ها : 97

 

فهرست نمودارها

نمودار شماره 4-1 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس… 67

نمودار  شماره 4-2 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب گروه سنی.. 68

نمودار  شماره 4-3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات.. 69

نمودار  شماره 4-4 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته ی تحصیلی.. 70

نمودار شماره 4-5 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه فعالیت صادراتی.. 71

 

 

فهرست شکل ها

شکل شماره 1- 1: مدل پژوهش… 9

شکل شماره 3- 1: مدل پژوهش… 59

 

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

2-1- 5- ویژگیهای مطلوب هر نام تجاری……………………………………………………………………………………………18
2-1- 6- جنبه های کیفی خوشایند در انتخاب نام و نشان تجاری…………………………………………………….19
2-1- 7- استراتژی های مربوط به نام و نشان تجاری    ..20
2-1-8- گسترش دامنه محصول    20
2-1-9- نام و نشان تجاری چندگانه    21
2-1-19- نام ها و نشان های تجاری جدید    21
2-1-11- سنجش اندازه های نام و نشان تجاری    22
2-1- 12- تمرکز فکری بر نام و نشان تجاری    22
2-1-13- اندازه های متمرکز بر نام و نشان تجاری    23
2-1-14-  ساختن نام و نشان تجاری    24
2-1-15-  قدرت نام ها ونشان های تجاری تخصصی    24
2-1-16- تبدیل نام های تجاری به نمادها    25
2-1-17- قوانین تثبیت نام های تجاری    26
2-1-18- شخصیت نام و نشان تجاری    28
2-1-19- تجربه نام و نشان تجاری    30
2-1-20- جامعیت تجربه نام و نشان تجاری خلق شده    33
2-1-21- رنگ بندی آوایی تجربه نام و نشان تجاری    33
2-1- 23- ارتباطات نام و نشان تجاری    35
2-1-24- ارتباطات یکپارچه نام و نشان تجاری ……………………………………………………………………………..37
2-1- 25- خدمت    40
2-1-26-  کیفیت خدمات    41
2-1-26- 1-مفهوم کیفیت خدمات    41
2-1-26-2- ابعاد کیفیت خدمات    42
2-1-26-3- دلایل تلاش سازمانها برای ارائه خدمات با کیفیت    43
2-1-26-4- اجزای اصلی  کیفیت    45
2-1-26-5- تئوری عدم تایید کیفیت خدمات    45
2-1- 27- اعتماد به نام و نشان تجاری    46
2-1-27- 1- نقش اعتماد به نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری    47
2-1-27- 2- طبقه بندی اعتماد    48
2-1-28- رضایتمندی مصرف کننده    54
2-1-28-1- ابعاد رضایتمندی مشتری    56
2-1-28- 2- مدل های شکل گیری رضایتمندی مشتری    57
2-1-28-3- تأمین رضایتمندی مصرف کننده گان و مزایای آن    58
2-1-28-4-  مسیر مستقیم از رضایتمندی به نام و نشان تجاری به اعتماد به نام و نشان تجاری    59
2-1-28-5-  مسیر غیر مستقیم از رضایتمندی به نام ونشان تجاری به اعتماد از طریقUebv    59
2-1-29- وفاداری به نام و نشان تجاری    59
2-1-29-1- بررسی وفاداری    62
2-1-29- 2- وفاداری به نشان تجاری    65
2-1-29-3- رویکردهای وفاداری به نام و نشان تجاری    66
2-1-29- 4- طبقه بندی وفاداری براساس دومتغیر نگرش ورفتار    67
2-1-30- ارزش مشتری    70
2-1-30-1-  شناسایی مصرف کننده گان وفادار به نشان تجاری     70
2-1-31- رابطه بین رضایتمندی مشتری و وفاداری به نام و نشان تجاری    72
2-1-32- رابطه بین نگرش و رفتار با وفاداری به نام و نشان تجاری    72
2-1-33- خودانگاره    72
2-1- 34- تعلق و دلبستگی به نام و نشان تجاری    74
2-1- 35- شناخت مصرف کنندگان از نام و نشان تجاری و رفتار خرید    77
2-2- پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………79
2-2-1- تحقیقات انجام شده ……………………………………………………………………………………………82
فصل سوم: مواد و روشها
3-1- مقدمه    85
3-2- روش و مراحل تحقیق    85
3-2-1- از نظر هدف و ماهیت تحقیق    85
3-2-2- نوع تحقیق از نظر گردآوری داده ها    85
3-2-3- ابزار گردآوری اطلاعات    86
3-2-4- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه    86
3-3- روایی و پایایی ابزار تحقیق    87
3-3-1- پایایی ابزار سنجش    88

 

3-3-2- روائی(اعتبار) ابزار اندازه گیری پرسشنامه    88
3-3-2-1- روایی محتوا    88
3-3-2-2- روایی سازه    89

فصل چهارم: نتایج
4-1- مقدمه    91
4-2- پایایی ابزار سنجش ……………………………………………………………………………………………………………………….92
4-3- آمار توصیفی    93
4-3-1- بررسی  ویژگی جامعه آماری از لحاظ جنسیت    104
4-3-2- بررسی ویژگی جامعه از لحاظ سن    104
4-3-3- بررسی ویژگی جامعه از لحاظ وضعیت تحصیلات    105
4-4- آمار استنباطی و بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق    105
4-4-1- بررسی وضعیت متغیرها    106
4-4-1-1- وضعیت متغیر کیفیت خدمات    106
4-4-1-2- وضعیت متغیر تجربه    107
4-4-1-3- وضعیت متغیر ارتباطات    108
4-4-1-4- وضعیت متغیر اعتماد    109
4-4-1-5- وضعیت متغیر رضایتمندی    110
4-4-1-6- وضعیت متغیر خودانگاره    111
4-4-1-7- وضعیت متغیر تعلق    112
4-4-1-8- وضعیت متغیر توجهات خرید    113
4-4-2- تحلیل عاملی تأییدی    114
4-4-2-1- ارزیابی بخش اندازه گیری مدل    114
4-4-2-1-1- تحلیل عاملی متغیر کیفیت    115
4-4-2-1-2-تحلیل  عاملی متغیر تجربه    118
4-4-2-1-3- تحلیل عاملی متغیر ارتباطات    121
4-4-2-1-4-تحلیل عاملی متغیر اعتماد    124
4-4-2-1-5- تحلیل عاملی متغیر رضایتمندی    127
4-4-2-1-6- تحلیل عاملی متغیر خودانگاره    130
4-4-2-1-7- تحلیل عاملی متغیر تعلق    133
4-4-2-1-8- تحلیل عاملی متغیر توجهات خرید    137
4-4-3- مدل سازی معادلات ساختاری    138
4-3-3-1- آزمون فرضیه های تحقیق    142
4-3-3-2- تحلیل ضریب R2    147
فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه    149
5-2- نتیجه گیری فرضیه ها    149
5-3- پیشنهادات محقق به سازمان مورد مطالعه    158
5-4- پیشنهادات مبتنی بر یافته های تحقیق    158
5-5- پیشنهادات به محققین آینده    159
فهرست منابع انگلیسی    160
فهرست منابع فارسی    162
ضمائم    163
چکیده انگلیسی    181

فهرست جداول
عنوان    صفحه
جدول 4-1- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر کیفیت خدمات    93
جدول 4-2-اشتراکات متغیر کیفیت خدمات    93
جدول 4-3- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر تجربه    94
جدول 4-4- اشتراکات متغیر تجربه    95
جدول 4-5- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر ارتباطات    96
جدول 4-6- اشتراکات متغیر ارتباطات    96
جدول 4-7- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر اعتماد    97
جدول 4-8- اشتراکات متغیراعتماد    97
جدول 4-9- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر رضایتمندی    98
جدول 4-10- اشتراکات متغیر رضایتمندی    99
جدول 4-11- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر خودانگاره    100

این مطلب را هم بخوانید :

جدول 4-12- اشتراکات متغیر خودانگاره    100
جدول 4-13- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر تعلق    101
جدول 4-14- اشتراکات متغیر تعلق    102
جدول 4-15- آزمون شاخص kmo و بارتلت برای متغیر توجهات خرید    103
جدول 4-16- اشتراکات متغیر توجهات خرید    103
جدول 4-17- توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان    104
جدول 4-18- توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان    104
جدول 4-19- توزیع فراوانی مربوط به وضعیت تحصیلی پاسخ دهندگان    105
جدول 4-20- آماره های یک نمونه ای متغیر کیفیت خدمات    107
جدول 4-21- آزمون یک نمونه ای متغیر کیفیت خدمات    107
جدول 4-22- آماره های یک نمونه ای متغیر تجربه    108
جدول 4-23- آزمون یک نمونه ای متغیر تجربه    108
جدول 4-24- آماره های یک نمونه ای متغیر ارتباطات    109
جدول 4-25- آزمون یک نمونه ای متغیر ارتباطات    109
جدول 4-26- آماره های یک نمونه ای متغیر اعتماد    110
جدول 4-27- آزمون یک نمونه ای متغیر اعتماد    110
جدول 4-28- آماره های یک نمونه ای متغیر رضایتمندی    111
جدول 4-29- آزمون یک نمونه ای متغیر رضایتمندی    111
جدول4-30- آماره های یک نمونه ای متغیر خودانگاره    112
جدول 4-31- آزمون یک نمونه ای متغیرخودانگاره    112
جدول 4-32- آماره های یک نمونه ای متغیرتعلق    113
جدول 4-33- آزمون یک نمونه ای متغیر تعلق    113
جدول 4-34- آماره های یک نمونه ای متغیر توجهات خرید    114
جدول4-35- آزمون یک نمونه ای متغیر توجهات خرید    114
جدول 4-36- میزان برازش مدل    141
جدول 4-37- ضرایب مسیر، آماره t و ضریب تعیین فرضیه اول(متغیر وابسته: اعتماد)    142
جدول 4-38- ضرایب مسیر، آماره t و ضریب تعیین فرضیه دوم (متغیر وابسته: اعتماد)    142
جدول 4-39- ضرایب مسیر، آماره t و ضریب تعیین فرضیه سوم(متغیر وابسته: اعتماد)    143
جدول 4-40- ضرایب مسیر، آماره  tو ضریب تعیین فرضیه چهارم(متغیر وابسته: رضایتمندی)    143
جدول 4-41- ضرایب مسیر، آماره t و ضریب تعیین فرضیه پنجم(متغیر وابسته: رضایتمندی)    143
جدول 4-42- ضرایب مسیر، آماره t و ضریب تعیین فرضیه ششم(متغیر وابسته: رضایتمندی)    144
جدول 4-43- ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه هفتم(متغیر وابسته: تعلق)    144
جدول 4-44- ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه هشتم(متغیر وابسته: تعلق)    145
جدول 4-45- ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه نهم (متغیر وابسته: تعلق)    145
جدول 4-46- ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه دهم(متغیر وابسته: توجهات خرید)    145
جدول 4-47- ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه یازدهم(متغیر وابسته: توجهات خرید)    146
جدول 4-48-  ضرایب مسیر،آماره tو ضریب تعیین فرضیه دوازدهم(متغیر وابسته: توجهات خرید)    146
فهرست اشکال
عنوان             صفحه
شکل 1-1- مدل مفهومی تحقیق    8
شکل 2-1- طبقه بندی وفاداری بر اساس دومتغیر نگرش و رفتار    68
شکل 4-1- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت خدمات در حالت استاندارد    115
شکل 4-2- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت خدمات در حالت معناداری    116
شکل 4-3- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت خدمات در حالت استاندارد    117
شکل 4-4- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت خدمات در حالت معناداری    118
شکل 4-5- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت تجربه در حالت استاندارد    119
شکل 4-6- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت تجربه در حالت معناداری    119
شکل 4-7- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های تجربه در حالت استاندارد    120
شکل 4-8- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت تجربه در حالت    121
شکل 4-9- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت ارتباطات در حالت استاندارد    122
شکل 4-10- مدل همبستگی بین متغیر و شاخص های ارتباطات در حالت معناداری    122
شکل 4-11- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت ارتباطات در حالت استاندارد    123
شکل 4-12- مدل اصلاحی همبستگی بین متغیر و شاخص های کیفیت ارتباطات در حالت معناداری    124