1-4اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………. 5

1-5پیشینه ی تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 5

1-6 اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 5

1-7 فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 6

1-8 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 6

1-9 تعاریف واژه های کلیدی ……………………………………………………………………………………. 6

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1. تعریف شعر …………………………………………………………………………………………………… 8

2-2. تعریف غزل …………………………………………………………………………………………………… 8

2-3. ساختارگرایی چیست ؟ …………………………………………………………………………………….. 9

2-4. شناخت تاریخی ساختارگرایی……………………………………………………………………………… 9

2-5. اصول ساختار گرایی ………………………………………………………………………………………… 11

فصل سوم : معرفی سعدی و انوری

3-1.  معرفی سعدی ……………………………………………………………………………………………….. 13

3-2.  آثار سعدی…………………………………………………………………………………………………….. 14

3-3.  معرفی انوری ………………………………………………………………………………………………… 14

3-4.  انوری از نگاه بزرگان ………………………………………………………………………………………. 14

3-5. آثار انوری ……………………………………………………………………………………………………… 15

3-6. ویژگی های آثار سعدی ……………………………………………………………………………………. 16

3-6-1. سهل و ممتنع ……………………………………………………………………………………………… 16

3-6-2. رعایت نکات دستوری به صحیح ترین شکل ………………………………………………………. 16

3-6-3. ایجاز…………………………………………………………………………………………………………. 16

3-6-4. موسیقی ……………………………………………………………………………………………………. 17

3-6-5. طنز و ظرافت ……………………………………………………………………………………………. 17

3-7.  ویژگی های زبان سعدی ………………………………………………………………………………….. 17

3-8.  برخی ویژگی های غزل سعدی ………………………………………………………………………….. 18

3-8-1. ویژگی های آوایی ……………………………………………………………………………………….. 18

3-8-2. ویژگی های واژگانی …………………………………………………………………………………….. 18

 

3-8-3. ویژگی های نحوی………………………………………………………………………………………… 19

3-8-4. ویژگی های بلاغی ………………………………………………………………………………………. 19

3-9. مضامین غزلهای سعدی …………………………………………………………………………………….. 20

3-10.  ویژگی های غزل انوری …………………………………………………………………………………. 20

3-10-1.  سهل و ممتنع بودن ……………………………………………………………………………………. 20

3-10-2.  ایجاز …………………………………………………………………………………………………….. 20

3-10-3.  موسیقی ………………………………………………………………………………………………….. 20

3-11.  مضامین غزل های انوری ………………………………………………………………………………… 21

فصل چهارم : تحلیل غزل ها

4-1.  غزلیات سعدی ………………………………………………………………………………………………. 23

4-1-1. روی تو خوش می نماید آیینه ی ما ………………………………………………………………….. 23

4-1-2. شب فراق که داند که تاسحر چند است …………………………………………………………….. 26

4-1-3. افسوس بر آن دیده که روی تو ندیده ست …………………………………………………………. 29

4-1-4. ای لعبت خندان لب لعلت که مزیده است ………………………………………………………….. 33

4-1-5. از هرچه می رود سخن دوست خوش تر است …………………………………………………… 38

4-1-6.  این بوی روح پرور از آن خوی دلبر است ………………………………………………………… 42

4-1-7. عیب یاران ودوستان هنر است…………………………………………………………………………. 46

4-1-8. هرکسی را نتوان گفت که صاحب نظر است ……………………………………………………….. 51

4-1-9.  فریاد من از فراق یار است ……………………………………………………………………………. 55

4-1-10. چشمت خوش است و بر اثر خواب خوش تر است …………………………………………… 57

4-2-11. عشرت خوش است و بر اثر خواب خوش تر است ……………………………………………. 60

4-1-12. درد عشق از تندرستی بهتر است …………………………………………………………………… 64

4-1-13. زِ هَرچه هست گزیر هست و ناگزیر از دوست ………………………………………………… 66

4-1-14. صبحی مبارک است نظر بر جمال دوست ……………………………………………………….. 69

4-1-15.  آن بِه که چون منی نرسد در وصال دوست …………………………………………………….. 73

4-1-16. گفتم مگر به خواب ببینم خیال دوست ……………………………………………………………. 76

4-1-17. صبح می خندد و من گریه کنان از غم دوست ………………………………………………….. 79

4-1-18. این مطرب از کجاست که بر گفت نام دوست ………………………………………………….. 82

این مطلب را هم بخوانید :

4-1-19. تا دست ها کمر نکنی بر میان دوست …………………………………………………………….. 86

4-1-20. ای پیک پی خجسته که داری نشان دوست ……………………………………………………… 89

4-1-21. ز حدّ گذشت جدایی ما ای دوست ……………………………………………………………….. 93

4-1-22. آب حیات من است خاک سرکوی دوست ………………………………………………………. 96

4-1-23. مرا تو غایت مقصودی از جهان ای دوست ……………………………………………………… 99

4-1-24.  شادی به روزگار گدایان کوی دوست ……………………………………………………………. 102

4-1-25. صبح دم خاکی به صحرا بر باد از کوی دوست………………………………………………….. 105

4-1-26. به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست ……………………………………………………. 108

4-1-27. از جهان برون نیامده جانانت آرزوست …………………………………………………………… 112

4-1-28. مرا خود با تو چیزی در میان هست  ……………………………………………………………… 116

4-1-29. بیا بیا که مرا با تو ماجرایی هست ………………………………………………………………….. 119

4-1-30. هرچه در روی تو گویند به زیبایی هست ………………………………………………………… 122

4-1-31. مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست ………………………………………………….. 125

4-1-32.  هرکه هر بامداد پیش کسی ست …………………………………………………………………… 129

4-1-33. دردیست درد عشق که هیچش طبیب نیست ……………………………………………………. 132

4-1-34. خوش تر از دوران عشق ایام نیست ………………………………………………………………. 135

4-1-35. کیست آن کش سر پیوند تو در خاطر نیست ……………………………………………………. 138

4-1-36. ای که گفتی هیچ مشکل چون فراق یار نیست ………………………………………………….. 142

4-1-37. گر صبر دل تو هست و گر نیست …………………………………………………………………. 146

4-1-38. جان ندارد هر که جانانیش نیست…………………………………………………………………… 148

4-1-39. هرچه خواهی کن که ما را با تو روی جنگ نیست …………………………………………….. 151

4-1-40. با فراقت چند سازم برگ تنهاییم نیست ………………………………………………………….. 154

4-1-41. خبرت هست که بی روی تو آرامم نیست ……………………………………………………….. 158

4-1-42. هزار جهد بکردم که سرّ عشق بپوشم ……………………………………………………………… 161

4-1-43. از در درآمدی و من از خود به در شدم ………………………………………………………….. 165

4-1-44. در من این هست که صبرم ز نکو رویان نیست ………………………………………………… 168

4-1-45. روز وصلم قرار دیدن نیست ……………………………………………………………………….. 170

4-1-46. نه خود اندر زمین نظیر تو نیست …………………………………………………………………… 173

4-1-47. چو ترک دلبر من شاهدی به شنگی نیست ………………………………………………………. 175

4-1-48.  به کوی لاله رخان هر که عشق باز آید …………………………………………………………… 177

4-1-49. من خود ای ساقی از این شوق که دارم مستم …………………………………………………… 180

4-1-50. دل پیش تو و دیده به جای دگرستم ………………………………………………………………. 184

4-2. غزلیات انوری ……………………………………………………………………………………………….. 187

4-2-1.  جرمی ندارم بیش از این کز جان وفادارم ترا ……………………………………………………. 187

4-2-2.  ای کرده در جهان غم سمر مرا ……………………………………………………………………… 190

4-2-3.  گر باز دگر باره ببینم مگر او را ……………………………………………………………………… 192

4-2-4.  بتی دارم که یک ساعت مرا بی غم بنگذارد ………………………………………………………. 194

4-2-5.  حسن تو گر بر همین قرار بماند ……………………………………………………………………. 195

4-2-6.  گل رخسار تو چون دسته بستند …………………………………………………………………….. 197

4-2-7.  عالمی در ره تو حیرانند ………………………………………………………………………………. 199

4-2-8.  آن روزگار کو که مرا یار، یار بود …………………………………………………………………… 201

4-2-9.  ای دلبر عیار ترا یار توان بود ………………………………………………………………………… 203

4-2-10.  یا وصل تو را عنایتی باید ……………………………………………………………………………. 205

4-2-11.  ز عمرم بی تو درد دل فزاید ………………………………………………………………………… 207

4-2-12.  ای غم تو جسم را جانی دگر ……………………………………………………………………….. 208

4-2-13.  نگارا بر سر عهد و وفا باش ………………………………………………………………………… 210

4-2-14.  به جان آمد مرا کار از دل خویش…………………………………………………………………… 212

4-2-15.  ساقی اندر خواب شد خیز ای غلام ……………………………………………………………….. 213

4-2-16.  روی ندارم که روی از تو بتابم ……………………………………………………………………… 215

4-2-17.  کز نداند کز غمت چون سوختم ……………………………………………………………………. 217

4-2-18.  دل از خوبان دیگر بر گرفتم ………………………………………………………………………… 219

4-2-19.  برآنم کز تو هرگز برنگردم …………………………………………………………………………… 221

4-2-20.  بدان عزمم کهدیگر ره به میخانه کمربندم …………………………………………………………. 223

4-2-21.  زیر بار غمی گرفتارم …………………………………………………………………………………. 225

4-2-22.  دل باز به عاشقی در افکندم …………………………………………………………………………. 227

4-2-23.  تا به کوی تو رهگذر دارم ……………………………………………………………………………. 229

4-2-24.  هرچند غم عشقت پوشیده همی دارم ……………………………………………………………… 231

4-2-25.  جز سر پیوند آن نگار ندارم …………………………………………………………………………. 233

4-2-26.  یارم توایی به عالم یار دگر ندارم …………………………………………………………………… 235

4-2-27.  دل رفت و این بتر بر دلبر نمی رسم ……………………………………………………………… 237

4-2-28.  کار جهان نگر که جفای که می کشم ……………………………………………………………… 239

4-2-29.  ای آرزوی جانم در آرزوی آنم …………………………………………………………………….. 241

4-2-30.  ای دوست تر از جانم زین بیش مرنجانم ………………………………………………………… 242

4-2-31.  جانا ز غم عشق تو امروز چنانم ……………………………………………………………………. 244

4-2-32.  نگارا جز تو دلداری ندارم …………………………………………………………………………… 246

4-2-33.  بیا ای راحت جانم که جان را بر تو افشانم ………………………………………………………. 248

4-2-34.  من که باشم که تمّنای وصال تو کنم ………………………………………………………………. 250

4-2-35.  دل را به غمت نیاز می بینم ………………………………………………………………………….. 252

4-2-36.  سر آن دارم کامروز بر یار شوم …………………………………………………………………….. 254

4-2-37.  آخر به مراد دل رسیدیم ……………………………………………………………………………… 257

4-2-38.  بی تو جانا زندگانی می کنم …………………………………………………………………………. 259

4-2-39.  تا رخت دل اندر سر زلف تو نهادیم ……………………………………………………………… 261

4-2-40.  ای روی خوب تو سبب زندگانیم ………………………………………………………………….. 263

4-2-41.  درمان دل خود از که جویم ………………………………………………………………………….. 265

4-2-42.  ای بندۀ روی تو خداوندان …………………………………………………………………………… 267

4-2-43.  عاشقی چیست مبتلا بودن …………………………………………………………………………… 270

4-2-44.  هم مصلحت نبینی رویی به ما نمودن ……………………………………………………………… 273

4-2-45.  آتش ای دلبر مرا بر جان مزن ………………………………………………………………………. 275

4-2-46.  به عمری آخرم روزی وفا کن ……………………………………………………………………… 277

4-2-47.  ای بت یغما دلم یغما مَکن…………………………………………………………………………… 279

4-2-48.  ز من حجره خویش پنهان مکن ……………………………………………………………………. 281

4-2-49.  ایمن ز عارض تو این خط سیاه تو ………………………………………………………………… 282

4-2-50.  مرا وقتی خوش است امروز و حالی ……………………………………………………………… 284

فصل پنجم : نتایج پژوهش و ارائه ی پیشنهاد

5-1.  نتیجه …………………………………………………………………………………………………………… 287

5-2.  پیشنهاد ……………………………………………………………………………………………………….. 288

نمودارها  ……………………………………………………………………………………………………………… 289

منابع    296

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                          صفحه

1-نمودار انواع مضمون در غزلیات سعدی …………………………………………………………………….. 290

2-نمودار انواع مضمون در غزلیات انوری ……………………………………………………………………… 291

3-نمودار انواع وزن در غزلیات سعدی  ……………………………………………………………………….. 292

4-نمودار انواع وزن در غزلیات انوری …………………………………………………………………………. 293

5-نمودار انواع بحر در غزلیات سعدی …………………………………………………………………………. 294

6-نمودار انواع بحر در غزلیات انوری  …………………………………………………………………………. 295

چکیده

غزل، یکی از قالبهای مهم و پر کاربرد شعر فارسی است. سعدی و انوری، دو شاعر برجسته ی ایرانی در این حوزه به شمار می روند. تحلیل و پژوهش ساختاری شیوه علمی نوینی است که می تواند به شناخت کیفیت آثار ادبی کمک شایانی کند. غزلیات سعدی و انوری به لحاظ بهره مندی از زبان، موسیقی و مضامین نزدیک به هم و مشترکات فراوان دیگر ، قابل مقایسه هستند. این آثار گنجینه‎ای از هنرهای بلاغی و ترفندهای ادبی هستند و در این پژوهش، کوشش شده است با بررسی مو شکافانه ی غزلیات این دو شاعر بزرگ، در حیطه ساختار، کیفیت اشعار و هنر شاعران با هم مورد مقایسه قرار گیرد. نتیجه بدست آمده نشان می دهد غزلیات سعدی برخلاف انوری ، به ابتکار مضمون مشخص نمی شود و با توسل به استعاره و کنایه و تشبیهات خاص تازگی پیدا نمی کند. سخنان سعدی در یک سطح قرار دارد و نشیب و فراز آن چون انوری محسوس نیست. و راز زیبایی سخن سعدی همان ریزه کاری های نا محسوس است. این تحقیق نشان داد ابداع سعدی در سادگی و جمله بندیست و انوری علی رغم بهره مندی از رقت لحن ، از عادت قصیده و قطعه سرایی خود عدول نکرده است تا برخی عناصر شکلی در غزل او تحت تاثیر محتوای قصیده و قطعه باشند. طرز تعبیر و شیوه ی ترکیب جمله و بازیهایی که این دو شاعر با الفاظ می کنند، هم تشابه دو قریحه را نشان می دهد، هم درجه ی تاثیر سعدی را از انوری محسوس می کند و هم بیانگر سیر تکاملی زبان است.

کلید واژه ها: غزل- تحلیل ساختاری – سعدی – انوری