1-2-3-1- عوامل موثر برروش کیسههای نایلونی.. 10 1-2-4- روش تولید گاز (Production Gas). 15 1-2-4-1- منشأ تولید گاز. 16 1-2-4-2- سیر تکاملی سیستم تولید گاز. 17 1-2-5- روش طیفسنجی مادون قرمز (NIRS ). 21 1-3- هضم در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان 21 1-3-1- هضم در شکمبه. 23 1-3-2- عوامل موثر بر قابلیتهضم ترکیب غذا 24 1-3-2-1- ترکیب جیره. 25 1-3-2-2- آماده نمودن غذا 25 1-3-2-3- سطح تغذیه. 26 1-3-2-4- عوامل حیوانی.. 26 فصل دوم : مرور منابع 2-1- بررسی منابع 29 فصل سوم : مواد و روش ها 3-1- مواد وروشها 43 3-1-1- نمونهبرداری.. 43 3-1-2- مشخصات گیاهشناسی گونههای مرتعی مطالعه شده. 43 3-1-2-1- گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa ). 43 3-1-2-2- گونه مرتعی قدومه(Alyssum inflatum). 44 3-1-2-3- گونه مرتعی گونه آبدوست (Carex comans (. 44 3-1-3- تجزیه شیمیایی نمونهها 44 3-1-4 – دام مورد استفاده و نحوه آمادهسازی دام. 46 3-1-5- جایگاه حیوانات و مکان انجام آزمایش… 47 3-1-6- روش کیسه نایلونی.. 48 3-1-6-1- عملیات انجام شده پس از خروج کیسهها از داخل شکمبه. 49 3-1-7- روش تولید گاز. 50 3-1-7-1- مواد و دستگاههای لازم برای انجام آزمون گاز. 51 3-1-7-2- حیوان دهنده مایع شکمبه و ابزار گرفتن و آمادهسازی مایع شکمبه. 51 3-1-7-3-آماده سازی دستگاه. 52 3-1-7-4-آماده سازی خوراک… 53 3-1-7-5-آمادهسازی محلولها 53 3-1-7-6- آزمون گاز. 54 3-1-7-7- محاسبه پارامترهای هضم‌پذیری.. 55 3-1-8- روش طیف‌سنجی مادون قرمزنزدیک انعکاسی(NIRS). 56 3-1-8-1- تعیین شاخص‌های کیفیت با طیف‌ سنجی مادون قرمزنزدیک… 56 3-1-8-2- جست و جوی اتوماتیک فیلترها 56 3-1-8-3- تعیین معادلة‌رگرسیونی از فیلترهای انتخاب شده. 57 3-1-8-4- بررسی صحت معادلات‌کالیبراسیون(هم‌سنجی). 57 3-2- تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها 57 فصل چهارم : نتایج 4- 1- نتایج 60 4- 1- 1- نتایج آنالیز شیمیایی و طیف سنجی مادون قرمز (NIR) صفات کیفی در گونههای مطالعه شده. 60 4-2- نتایج روش تولید گاز 64 4-2-1- پارامترهای تولید گاز و قابلیت هضم در گونهها 66 4-3- نتایج روش کیسه نایلونی 67 4-3-1- ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام در دو گونه با روش (In-situ). 67 4-3 -2- ضرایب تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین گونههای مطالعه شده با روش In-situ. 70 4- 3- 3- تجزیهپذیری مؤثر ماده خشک و پروتئین گونههای مطالعه شده در سرعتهای عبور متفاوت با روش In-situ. 71 فصل پنجم : بحث 5- 1- نتایج تجزیه شیمیایی 87 5-2-آزمایشهای قابلیتهضم 91 5-3- نتیجه گیری کلی 96 5-4- پیشنهادات 96 منابع …………… 97 فهرست جداول جدول 4- 1- مقایسه مقادیر ترکیب اجزا گونه های مطالعه شده در روش تجزیه شیمیایی و NIR (براساس ماده خشک) 61 جدول 4- 2- مقایسه تیتست صفات دو روش تجزیه شیمیایی و NIR (براساس ماده خشک) در کل تیمارهای مطالعه شده 62 جدول 4- 3- مقادیر گاز تولید شده در زمانهای انکوباسیون گونههای مطالعه شده در روش تولید گاز 65 جدول 4-4 – مقایسه پارامترهای تولید گاز در گونههای مرتعی ……………………………………………………….. 67 جدول 4- 5- تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین گونهها در زمانهای انکوباسیون روش کیسه نایلونی Insitu (درصد ماده خشک) …………………………………………………………………………………………………………………………… 68 جدول 4- 6- مقایسه ضرایب تجزیه‎پذیری ماده خشک و پروتئین گونه‎ها در روش Insitu (درصد ماده خشک) 71 جدول 4- 7- مقایسه تجزیهپذیری مؤثر ماده خشک و پروتئین گونهها در روش کیسه نایلونی Insitu (درصد ماده خشک) 7 فهرست اشکال شکل 3-1- مراحل فیستوله گذاری……………………………………………………………………………………….. 48 تصویر 4-1- نمودارمقادیر صفات اندازه‎گیری شده در روش شیمیایی در گونه‎های مطالعه شده…………….. 62 تصویر4-2– نمودار مقایسه میانگین کل تیمارها برای صفات مشترک در دو روش شیمیایی و طیف‎سنجی……………………………………………………………………………………………………………………… 63 تصویر 4-3- نمودارهای همبستگی روش شیمیایی و طیف‎سنجی در کل تیمارها………………………………. 64 تصویر 4-4- نمودار روند تولید گاز در زمانهای انکوباسیون در گونه‎های مطالعه شده…………………………. 66 تصویر 4-5 – روند ناپدید شدن ماده خشک در روش کیسه نایلونی……………………………………………… 69 تصویر 4-6- روند تجزیه‎پذیری پروتئش کیسه نایلونی………………………………………………………………. 69 تصویر 4-7- نمودار همبستگی تجزیه ماده خشک و پروتئین میانگین تمام تیمارها در روش کیسه نایلونی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 70 تصویر 4-8- نمودار روند تجزیه‎پذیری موثر ماده خشک(a) و پروتئین(b) در سرعتهای عبور متفاوت در روش کیسه نایلونی 73 تصویر 4-9- نمودار میزان همبستگی بین تجزیه‎پذیری ماده خشک و پروتئین روش کیسه نایلونی با میزان گاز تولید با انکوباسیون یکسان…………………………………………………………………………………………………………………………… 74 چکیده این تحقیق به منظور تعیین ارزشغذایی و قابلیت هضم سه گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa )، قدومه(Alyssum inflatum)، گونه (Carex comans)، مخلوط گونههای مذکور و گونه M. sativa با روشهای شیمیایی، طیفسنجی مادون قرمز، تولید گاز وکیسه نایلونی انجام شد. نمونهبرداری به طور کاملاً تصادفی و محل انجام پژوهش در استان گیلان انجام شد. کلیه نمونههای بدستآمده ابتدا خُرد شده و سپس با هم مخلوط شده و جهت تعیین ترکیبات شیمیایی و تعیین قابلیت هضم با روش کیسهنایلونی و تولید گاز مورد آزمایش قرار گرفتند. در این تحقیق از سه رأس گوسفند فیستولهدار در مزرعه تحقیقاتی علوم دامی دانشگاه آزاد واحد رشت استفاده شد. این طرح در قالب طرح کاملاً تصادفی و دادهها نیز با نرم افزار،SPSS Neway مورد آنالیز قرار گرفت. ترکیب شیمیایی (CP ، EE، CF، Ash ،ADF ،NDF ،OMD تجزیهپذیری (CP و DM) و تولید گاز(OMD،SCFA ، ME، NEL، DMD) برای تمام گونهها تعیین شد. مقادیر پروتئین خام گونه خلر(72/9%)، گونه قدومه(43/8%)، گونه آبدوست کارکس(67/18%)، مخلوط گونهها (36/9%) و گونه یونجه (19/19%) میباشد. همبستگی روش NIR و روش شیمیایی در صفت خاکستر (94%) و در صفات پروتئین خام (65%)، NDF (79%) و ADF (50%) بود. روند تولید گاز نیز دارای روند افزایشی بوده و بیشترین تولید گاز مربوط به گونه یونجه وکمترین میزان مربوط به گونه خلر بود. میزان تجزیهپذیری مادهخشک و پروتئین در تمام زمانهای انکوباسیون دارای اختلاف معنیداری بین تمام تیمارها بود. بیشترین تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین مربوط به گونه یونجه و کمترین مربوط به کارکس میباشد. نتایج نشان داد که بین روش تولید گاز و کیسههای نایلونی همبستگی بالایی وجود دارد بهطوریکه بین تولید گاز و تجزیهپذیری پروتئین (93%) و تجزیهپذیری ماده خشک (92%) میباشد. بهطورکلی نتایج نشان دادند که گونههای مرتعی مطالعه شده و مخلوط آنها توانایی تأمین بخشی از نیازهای غذایی دامهای استان را دارا میباشند. 1-1 مقدمه شناسایی و استفاده از منابع علوفهای که در مناطق مختلف محلی بهصورت دانش بومی موجود است بسیار حائز اهمیت بوده و در صورت انجام کارهای ترویجی مناسب سبب برنامهریزی بهتر و جایگزینی گونههای مناسبتر خواهد شد. لذا جمعآوری اطلاعات علمی در زمینه منابع علوفهای جدید و شناخت کمی و کیفی این منابع یکی از مهمترین عوامل تضمین موفقیت در دامپروری و کمک به تأمین منابع غذایی میباشد. بهرهبرداری از گونههای علوفهای مرتعی و سایر علوفههای جایگزین در دهههای اخیر در دنیا سبب رونق اقتصادی و اجتماعی جمعیت و ساکنان محلی بهویژه دامداران شده است(یونسکو[1]، 2004). مشکل تغذیه دام در کشور ما همواره از مهمترین و مطرحترین مسائل دامپروری بوده و علیرغم فعالیتهای انجام شده در طی سالهای گذشته، راه حل اصولی برای رفع این مشکل ارائه نشده است. امروز ازدیاد جمعیت و افزایش تقاضا و همچنین کمبود منابع تأمینکننده موادغذایی، جهان را با چالشی عظیم در زمینه تغذیه مواجه ساخته است به گونهای که آمار گرسنگی در سال 2009 در جهان به مرز یک میلیارد نفر رسید(یونسکو، 2004). با رشد جمعیت نیاز به منابع جدید مواد غذایی و همچنین استفادهی بهینهتر از پتانسیلهای موجود دارای اهمیت فراوان میباشد به گونهای که تولید موادغذایی تا سال 2050 باید حدود 70 درصد افزایش یابد تا بتواند نیازهای غذایی جمعیت نُه میلیارد نفری این کره خاکی را تأمین نماید(فائو، 2009). در امر تغذیه، منابع گوشتی و پروتئینی و به تبع آن منابع تغذیهای دامها حائز اهمیت است در آیندهای نزدیک کشاورزان علیرغم کمبود زمین جهت کشت علوفهها مجبور به تولید بیشتر خواهند بود از این رو شناسایی منابع جدید تأمین علوفه یک نیاز اساسی محسوب میگردد. هزینه تأمین مواد غذایی دام یکی از بالاترین هزینهها میباشد چناچه نزدیک به 65-70 % هزینههای مربوط به پرورش ونگهداری دام در رابطه با مسائل تغذیهای میباشد (هاشمی، 1375). اهمیت تغذیه مناسب و کافی دام، ایجاب میکند که ارزش غذایی هر یک از مواد خوراکی در تغذیه دام و طیور، معمولاً با ارزیابی ترکیبات مغذی و ضریب قابلیت هضم آنها بیان میگردد. جمعیت کشور با نرخ فزایندهای در حال افزایش است، با افزایش جمعیت جهان تقاضا برای به کارگیری منابع پروتئینی جهت تغذیه مردم رو به فزونی میباشد. دامداری در کشور ما از سابقه بسیار طولانی برخوردار میباشد و ایران در سالیان پیش یکی از صادرکنندگان محصولات دامی بوده است. امّا در سالهای اخیر، نه تنها کشور ما صادراتی در این زمینه نداشته بلکه به یکی از واردکنندگان این محصولات تبدیل گردیده است. عوامل زیادی در بوجود آوردن این شرایط دخیل بوده است. اول آنکه در دهههای اخیر رشد جمعیت در کشور آهنگ بسیار تندی داشته و همچنین الگوهای مصرف نیز با گذشت زمان تغییر نموده است. دوم اینکه، شیوه دامپروری در ایران بهصورت سنتی بوده و حتی در سالهای اخیر که تحولات چشمگیری در تمام جنبههای تغذیه دام و پرورش دام، در جهان به وقوع پیوسته است هنوز هم بخش عمدهای از تولیدات دامی کشور، از دامداران سنتی تأمین میگردد و تعداد محدود دامپروریهای صنعتی نیز، بهطور کامل خود را با پیشرفتهای روز افزون علوم دامی در جهان همگام ننمودهاند (گلسن و اینال[2]، 1995). علوفههای مرتعی از مهمترین منابع غذایی مورد استفاده دام محسوب میگردد. متأسفانه هنوز ارزش غذایی بسیاری از این علوفههای مرتعی چه از جنبه تجزیه تقریبی و چه از لحاظ تغذیه دام ناشناخته مانده است. در نشخوارکنندگان به علت وجود میکروارگانیسمها در شکمبه و توانایی آنها در تجزیه و ساخت مواد مغذی به ویژه پروتئین میکروبی، بیان ارزش پروتئین بر مبنای قابلیت هضم آن کافی نمیباشد. لذا امروزه سیستم پروتئین قابل تجزیه و پروتئین قابل هضم در شکمبه برای ارزیابی پروتئین مواد خوراکی و نیاز نشخوارکنندگان استفاده میگردد. به طور تجربی ثابت شده است که بعضی از این علوفههای مرتعی از لحاظ غذایی برای دام خوشخوراک و مفید میباشند (کاظمی و همکاران، 1387). توسعه تولیدات دامی منوط به بهرهبرداری معقول از منابع تجدید شونده میباشد که مورد نظر متخصصین علوم مرتعداری و دامپروری میباشد. جمعآوری اطلاعات علمی در زمینه علوفههای مرتعی میتواند راهگشای استفاده مناسب از آنها باشد که منوط به شناخت مواد ناشناخته در گیاهان مرتعی میباشد. بهطوریکه امروزه شناسایی گیاهان مرتعی با ارزش در سیستمهای پرورش دام در کشورهای حوزه دریای مدیترانه و خاورمیانه مورد نظر متخصصین دام قرار گرفته است(گلسن و اینال، 1995). 1-2-3-1- عوامل موثر برروش کیسههای نایلونی.. 10 1-2-4- روش تولید گاز (Production Gas). 15 1-2-4-1- منشأ تولید گاز. 16 1-2-4-2- سیر تکاملی سیستم تولید گاز. 17 1-2-5- روش طیفسنجی مادون قرمز (NIRS ). 21 1-3- هضم در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان 21 1-3-1- هضم در شکمبه. 23 1-3-2- عوامل موثر بر قابلیتهضم ترکیب غذا 24 1-3-2-1- ترکیب جیره. 25 1-3-2-2- آماده نمودن غذا 25 1-3-2-3- سطح تغذیه. 26 1-3-2-4- عوامل حیوانی.. 26 فصل دوم : مرور منابع 2-1- بررسی منابع 29 فصل سوم : مواد و روش ها 3-1- مواد وروشها 43 3-1-1- نمونهبرداری.. 43 3-1-2- مشخصات گیاهشناسی گونههای مرتعی مطالعه شده. 43 3-1-2-1- گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa ). 43 3-1-2-2- گونه مرتعی قدومه(Alyssum inflatum). 44 3-1-2-3- گونه مرتعی گونه آبدوست (Carex comans (. 44 3-1-3- تجزیه شیمیایی نمونهها 44 3-1-4 – دام مورد استفاده و نحوه آمادهسازی دام. 46 3-1-5- جایگاه حیوانات و مکان انجام آزمایش… 47 3-1-6- روش کیسه نایلونی.. 48 3-1-6-1- عملیات انجام شده پس از خروج کیسهها از داخل شکمبه. 49 3-1-7- روش تولید گاز. 50 3-1-7-1- مواد و دستگاههای لازم برای انجام آزمون گاز. 51 3-1-7-2- حیوان دهنده مایع شکمبه و ابزار گرفتن و آمادهسازی مایع شکمبه. 51 3-1-7-3-آماده سازی دستگاه. 52 3-1-7-4-آماده سازی خوراک… 53 3-1-7-5-آمادهسازی محلولها 53 3-1-7-6- آزمون گاز. 54 3-1-7-7- محاسبه پارامترهای هضم‌پذیری.. 55 3-1-8- روش طیف‌سنجی مادون قرمزنزدیک انعکاسی(NIRS). 56 3-1-8-1- تعیین شاخص‌های کیفیت با طیف‌ سنجی مادون قرمزنزدیک… 56 3-1-8-2- جست و جوی اتوماتیک فیلترها 56 3-1-8-3- تعیین معادلة‌رگرسیونی از فیلترهای انتخاب شده. 57 3-1-8-4- بررسی صحت معادلات‌کالیبراسیون(هم‌سنجی). 57 3-2- تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها 57 فصل چهارم : نتایج 4- 1- نتایج 60 4- 1- 1- نتایج آنالیز شیمیایی و طیف سنجی مادون قرمز (NIR) صفات کیفی در گونههای مطالعه شده. 60 4-2- نتایج روش تولید گاز 64 4-2-1- پارامترهای تولید گاز و قابلیت هضم در گونهها 66 4-3- نتایج روش کیسه نایلونی 67 4-3-1- ناپدید شدن ماده خشک و پروتئین خام در دو گونه با روش (In-situ). 67 4-3 -2- ضرایب تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین گونههای مطالعه شده با روش In-situ. 70 4- 3- 3- تجزیهپذیری مؤثر ماده خشک و پروتئین گونههای مطالعه شده در سرعتهای عبور متفاوت با روش In-situ. 71 فصل پنجم : بحث 5- 1- نتایج تجزیه شیمیایی 87 5-2-آزمایشهای قابلیتهضم 91 5-3- نتیجه گیری کلی 96 5-4- پیشنهادات 96 منابع …………… 97 فهرست جداول جدول 4- 1- مقایسه مقادیر ترکیب اجزا گونه های مطالعه شده در روش تجزیه شیمیایی و NIR (براساس ماده خشک) 61 جدول 4- 2- مقایسه تیتست صفات دو روش تجزیه شیمیایی و NIR (براساس ماده خشک) در کل تیمارهای مطالعه شده 62 جدول 4- 3- مقادیر گاز تولید شده در زمانهای انکوباسیون گونههای مطالعه شده در روش تولید گاز 65 جدول 4-4 – مقایسه پارامترهای تولید گاز در گونههای مرتعی ……………………………………………………….. 67 جدول 4- 5- تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین گونهها در زمانهای انکوباسیون روش کیسه نایلونی Insitu (درصد ماده خشک) …………………………………………………………………………………………………………………………… 68 جدول 4- 6- مقایسه ضرایب تجزیه‎پذیری ماده خشک و پروتئین گونه‎ها در روش Insitu (درصد ماده خشک) 71 جدول 4- 7- مقایسه تجزیهپذیری مؤثر ماده خشک و پروتئین گونهها در روش کیسه نایلونی Insitu (درصد ماده خشک) 7 فهرست اشکال شکل 3-1- مراحل فیستوله گذاری……………………………………………………………………………………….. 48 تصویر 4-1- نمودارمقادیر صفات اندازه‎گیری شده در روش شیمیایی در گونه‎های مطالعه شده…………….. 62 تصویر4-2– نمودار مقایسه میانگین کل تیمارها برای صفات مشترک در دو روش شیمیایی و طیف‎سنجی……………………………………………………………………………………………………………………… 63 تصویر 4-3- نمودارهای همبستگی روش شیمیایی و طیف‎سنجی در کل تیمارها………………………………. 64 تصویر 4-4- نمودار روند تولید گاز در زمانهای انکوباسیون در گونه‎های مطالعه شده…………………………. 66 تصویر 4-5 – روند ناپدید شدن ماده خشک در روش کیسه نایلونی……………………………………………… 69 تصویر 4-6- روند تجزیه‎پذیری پروتئش کیسه نایلونی………………………………………………………………. 69 تصویر 4-7- نمودار همبستگی تجزیه ماده خشک و پروتئین میانگین تمام تیمارها در روش کیسه نایلونی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 70 تصویر 4-8- نمودار روند تجزیه‎پذیری موثر ماده خشک(a) و پروتئین(b) در سرعتهای عبور متفاوت در روش کیسه نایلونی 73 تصویر 4-9- نمودار میزان همبستگی بین تجزیه‎پذیری ماده خشک و پروتئین روش کیسه نایلونی با میزان گاز تولید با انکوباسیون یکسان…………………………………………………………………………………………………………………………… 74 چکیده این تحقیق به منظور تعیین ارزشغذایی و قابلیت هضم سه گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa )، قدومه(Alyssum inflatum)، گونه (Carex comans)، مخلوط گونههای مذکور و گونه M. sativa با روشهای شیمیایی، طیفسنجی مادون قرمز، تولید گاز وکیسه نایلونی انجام شد. نمونهبرداری به طور کاملاً تصادفی و محل انجام پژوهش در استان گیلان انجام شد. کلیه نمونههای بدستآمده ابتدا خُرد شده و سپس با هم مخلوط شده و جهت تعیین ترکیبات شیمیایی و تعیین قابلیت هضم با روش کیسهنایلونی و تولید گاز مورد آزمایش قرار گرفتند. در این تحقیق از سه رأس گوسفند فیستولهدار در مزرعه تحقیقاتی علوم دامی دانشگاه آزاد واحد رشت استفاده شد. این طرح در قالب طرح کاملاً تصادفی و دادهها نیز با نرم افزار،SPSS Neway مورد آنالیز قرار گرفت. ترکیب شیمیایی (CP ، EE، CF، Ash ،ADF ،NDF ،OMD تجزیهپذیری (CP و DM) و تولید گاز(OMD،SCFA ، ME، NEL، DMD) برای تمام گونهها تعیین شد. مقادیر پروتئین خام گونه خلر(72/9%)، گونه قدومه(43/8%)، گونه آبدوست کارکس(67/18%)، مخلوط گونهها (36/9%) و گونه یونجه (19/19%) میباشد. همبستگی روش NIR و روش شیمیایی در صفت خاکستر (94%) و در صفات پروتئین خام (65%)، NDF (79%) و ADF (50%) بود. روند تولید گاز نیز دارای روند افزایشی بوده و بیشترین تولید گاز مربوط به گونه یونجه وکمترین میزان مربوط به گونه خلر بود. میزان تجزیهپذیری مادهخشک و پروتئین در تمام زمانهای انکوباسیون دارای اختلاف معنیداری بین تمام تیمارها بود. بیشترین تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین مربوط به گونه یونجه و کمترین مربوط به کارکس میباشد. نتایج نشان داد که بین روش تولید گاز و کیسههای نایلونی همبستگی بالایی وجود دارد بهطوریکه بین تولید گاز و تجزیهپذیری پروتئین (93%) و تجزیهپذیری ماده خشک (92%) میباشد. بهطورکلی نتایج نشان دادند که گونههای مرتعی مطالعه شده و مخلوط آنها توانایی تأمین بخشی از نیازهای غذایی دامهای استان را دارا میباشند. 1-1 مقدمه شناسایی و استفاده از منابع علوفهای که در مناطق مختلف محلی بهصورت دانش بومی موجود است بسیار حائز اهمیت بوده و در صورت انجام کارهای ترویجی مناسب سبب برنامهریزی بهتر و جایگزینی گونههای مناسبتر خواهد شد. لذا جمعآوری اطلاعات علمی در زمینه منابع علوفهای جدید و شناخت کمی و کیفی این منابع یکی از مهمترین عوامل تضمین موفقیت در دامپروری و کمک به تأمین منابع غذایی میباشد. بهرهبرداری از گونههای علوفهای مرتعی و سایر علوفههای جایگزین در دهههای اخیر در دنیا سبب رونق اقتصادی و اجتماعی جمعیت و ساکنان محلی بهویژه دامداران شده است(یونسکو[1]، 2004). مشکل تغذیه دام در کشور ما همواره از مهمترین و مطرحترین مسائل دامپروری بو این مطلب را هم بخوانید : این مطلب را هم بخوانید : ده و علیرغم فعالیتهای انجام شده در طی سالهای گذشته، راه حل اصولی برای رفع این مشکل ارائه نشده است. امروز ازدیاد جمعیت و افزایش تقاضا و همچنین کمبود منابع تأمینکننده موادغذایی، جهان را با چالشی عظیم در زمینه تغذیه مواجه ساخته است به گونهای که آمار گرسنگی در سال 2009 در جهان به مرز یک میلیارد نفر رسید(یونسکو، 2004). با رشد جمعیت نیاز به منابع جدید مواد غذایی و همچنین استفادهی بهینهتر از پتانسیلهای موجود دارای اهمیت فراوان میباشد به گونهای که تولید موادغذایی تا سال 2050 باید حدود 70 درصد افزایش یابد تا بتواند نیازهای غذایی جمعیت نُه میلیارد نفری این کره خاکی را تأمین نماید(فائو، 2009). در امر تغذیه، منابع گوشتی و پروتئینی و به تبع آن منابع تغذیهای دامها حائز اهمیت است در آیندهای نزدیک کشاورزان علیرغم کمبود زمین جهت کشت علوفهها مجبور به تولید بیشتر خواهند بود از این رو شناسایی منابع جدید تأمین علوفه یک نیاز اساسی محسوب میگردد. هزینه تأمین مواد غذایی دام یکی از بالاترین هزینهها میباشد چناچه نزدیک به 65-70 % هزینههای مربوط به پرورش ونگهداری دام در رابطه با مسائل تغذیهای میباشد (هاشمی، 1375). اهمیت تغذیه مناسب و کافی دام، ایجاب میکند که ارزش غذایی هر یک از مواد خوراکی در تغذیه دام و طیور، معمولاً با ارزیابی ترکیبات مغذی و ضریب قابلیت هضم آنها بیان میگردد. جمعیت کشور با نرخ فزایندهای در حال افزایش است، با افزایش جمعیت جهان تقاضا برای به کارگیری منابع پروتئینی جهت تغذیه مردم رو به فزونی میباشد. دامداری در کشور ما از سابقه بسیار طولانی برخوردار میباشد و ایران در سالیان پیش یکی از صادرکنندگان محصولات دامی بوده است. امّا در سالهای اخیر، نه تنها کشور ما صادراتی در این زمینه نداشته بلکه به یکی از واردکنندگان این محصولات تبدیل گردیده است. عوامل زیادی در بوجود آوردن این شرایط دخیل بوده است. اول آنکه در دهههای اخیر رشد جمعیت در کشور آهنگ بسیار تندی داشته و همچنین الگوهای مصرف نیز با گذشت زمان تغییر نموده است. دوم اینکه، شیوه دامپروری در ایران بهصورت سنتی بوده و حتی در سالهای اخیر که تحولات چشمگیری در تمام جنبههای تغذیه دام و پرورش دام، در جهان به وقوع پیوسته است هنوز هم بخش عمدهای از تولیدات دامی کشور، از دامداران سنتی تأمین میگردد و تعداد محدود دامپروریهای صنعتی نیز، بهطور کامل خود را با پیشرفتهای روز افزون علوم دامی در جهان همگام ننمودهاند (گلسن و اینال[2]، 1995). علوفههای مرتعی از مهمترین منابع غذایی مورد استفاده دام محسوب میگردد. متأسفانه هنوز ارزش غذایی بسیاری از این علوفههای مرتعی چه از جنبه تجزیه تقریبی و چه از لحاظ تغذیه دام ناشناخته مانده است. در نشخوارکنندگان به علت وجود میکروارگانیسمها در شکمبه و توانایی آنها در تجزیه و ساخت مواد مغذی به ویژه پروتئین میکروبی، بیان ارزش پروتئین بر مبنای قابلیت هضم آن کافی نمیباشد. لذا امروزه سیستم پروتئین قابل تجزیه و پروتئین قابل هضم در شکمبه برای ارزیابی پروتئین مواد خوراکی و نیاز نشخوارکنندگان استفاده میگردد. به طور تجربی ثابت شده است که بعضی از این علوفههای مرتعی از لحاظ غذایی برای دام خوشخوراک و مفید میباشند (کاظمی و همکاران، 1387). توسعه تولیدات دامی منوط به بهرهبرداری معقول از منابع تجدید شونده میباشد که مورد نظر متخصصین علوم مرتعداری و دامپروری میباشد. جمعآوری اطلاعات علمی در زمینه علوفههای مرتعی میتواند راهگشای استفاده مناسب از آنها باشد که منوط به شناخت مواد ناشناخته در گیاهان مرتعی میباشد. بهطوریکه امروزه شناسایی گیاهان مرتعی با ارزش در سیستمهای پرورش دام در کشورهای حوزه دریای مدیترانه و خاورمیانه مورد نظر متخصصین دام قرار گرفته است(گلسن و اینال، 1995). قابلیت هضم یك فاكتور مهم برای ارزش غذایی بوده و ارتباط بین محتوای مواد غذایی و انرژی قابل دسترس نشخواركنندگان را تعیین میكند. تركیب شیمیایی مواد غذایی درباره ویژگیهای فیزیكی و كیفیت مواد غذایی اطلاعاتی میدهد كه جهت نتیجهگیری از قابلیت هضم و كارایی مورد انتظار از غذاهای دریافت شده توسط شكمبه استفاده میشود(اکسپرت[3]، 1986). روش استفاده از حیوان زنده و روش کیسههای نایلونی از روش های مرسوم بیولوژیکی هستند و روش آزمایشگاهی جدید روش آزمون گاز میباشد. روش کیسههای نایلونی با داشتن برخی اشکالات، هنوز در تعیین ارزش غذایی مواد خوراکی مورد قبول قابلیت هضم یك فاكتور مهم برای ارزش غذایی بوده و ارتباط بین محتوای مواد غذایی و انرژی قابل دسترس نشخواركنندگان را تعیین میكند. تركیب شیمیایی مواد غذایی درباره ویژگیهای فیزیكی و كیفیت مواد غذایی اطلاعاتی میدهد كه جهت نتیجهگیری از قابلیت هضم و كارایی مورد انتظار از غذاهای دریافت شده توسط شكمبه استفاده میشود(اکسپرت[3]، 1986). روش استفاده از حیوان زنده و روش کیسههای نایلونی از روش های مرسوم بیولوژیکی هستند و روش آزمایشگاهی جدید روش آزمون گاز میباشد. روش کیسههای نایلونی با داشتن برخی اشکالات، هنوز در تعیین ارزش غذایی مواد خوراکی مورد قبول