1-1-2. مفهوم هویت……………………………………………………11

1-1-2. مفهوم جنین…………………………………………………14

1-1-2-1. مفهوم عرفی جنین…………………………………………14

1-1-2-2 .مفهوم پزشكی جنین…………………………………………. 14

1-1-2-3 .مفهوم جنین در قانون نحوه ی اهدای جنین………………………….15

1-1-3 .مفهوم جنین از نگاه قانون………………………………………..16

1-1-4 .تعریف باروری مصنوعی …………………………………17

1-2. پیشنه ی بحث………………………….19

1-2-1 پیشنه ی پزشكی …………………………..19

1-2-2. پیشنه ی فقهی………………………………………………………..21

1-2-3 .پیشنه ی حقوقی……………………………21

فصل دوم :مبانی و رویكردها درباره هویت خانوادگی كودك………..25

2-1 .رویكرد لزوم شناسایی هویت كودك…………………………..26

2-1-1. نامشروع بودن اهداء گامت و جنین…………………………….27

2-1-1-1 .آیات و قرآن……………………………………..27

2-1-1-2 .روایات ……………………………………..32

2-1-1-3 .اصول عملیه…………………………….38

2-1-2 .دلایل عقلایی……………………………………44

2-1-3 .عوامل روانشناختی……………………………………51

2-1-4. تعهدات بین المللی………………………………….58

2-2 .رویكرد عدم شناسایی حق هویت كودك ……………………….62

2-2-1. حمایت از خانواده………………………………………..62

2-2-1-1.آیات قرآن………………………………………………….63

2-2-1-2 .روایات و احادیث………………………………64

2-2-1-3. اصول عملیه……………………………………66

2-2-2. دلایل عقلایی…………………………………70

2-2-3 .عوامل روانشناختی…………………………………………..73

2-2-4 .راهكارهای حقوقی……………………………………………….76

 

2-2-4-1. اعراض…………………………………………………77

2-2-4-2. اذن…………………………………………………….78

2-2-4-3 .صلح…………………….78

2-2- 5 . لزوم حفظ حق حریم خصوصی زوجین نابارور و اهداء كننده…………79

فصل سوم :بررسی آثار رویكردهای مربوط به حق هویت خانوادگی كودك………………..82

3-1. تعیین جایگاه حقوقی كودكان ناشی از باروری مصنوعی…………………..83

3-1-1 .پدر بیولوژیك……………………………….84

3-1-1-1 .عدم پیوستگی نسبی……………………………………………..84

3-1-1-2 .تفصیل بین معلومیت و مجهولیت اهداء كننده و علم و جهل او…………………86

3-1-1-3 .رابطه ی نسبی………………………………………………89

3-1-2 .شوهر زن دریافت كننده……………………………………………..90

3-1-2-1.عدم رابطه نسبی……………………………………………………………90

3-1-2-2. رابطه ظاهری…………………………………………………91

3-1-3 .نسب مادری…………………………………………………….92

3-1-3-1.عدم رابطه ی نسبی………………………………………..92

3-1-3-2. رابطه نسبی……………………………………………….93

3-1-3-3 .تفصیل میان جهل و علم زن……………………………………..94

3-2 . آثار حقوقی پذیرش یكی از دو رویكرد مطرح شده…………………………..94

3-2-1. آثار پذیرش رویكرد محرمانگی…………………………………95

3-2-1-1 .ولایت و وظیفه ی نگه داری طفل………………………………..96

3-2-1-2. تربیت طفل………………………………………….98

3-2-1-3 .نفقه ی طفل……………………………………98

3-2-1-4 .تكریم و احترام…………………………………….100

3-2-1-5. نسب جنین……………………………………101

3-2-1-6 .ارث…………………………………………………..103

3-2-1-7. محرمیت……………………………………………………..105

3-2-1-8 .عدم مداخله ی دولت…………………………………………106

3-2-2 .آثار رویكرد افشاء………………………………..107

این مطلب را هم بخوانید :

3-3. وضعیت هویت خانوادگی كودك حقوق ایران …………………………108

نتیجه………………………………………………………………………..112

منابع و مآخذ …………………………………………….116

ـ چکیده:

با تولد اولین نوزاد ناشی از لقاح خارج رحمی در سال 1978،‌ آگاهی مردم از روش­های جدید درمان ناباروری افزایش یافت. به کارگیری این تکنیک­ها امید را برای گروهی از زوج ها که پیش از آن تصور می­کردند هرگز صاحب فرزند نمی­شوند به ارمغان آورد. از جمله این روش­ها، ‌اهدای تخمک،‌ اسپرم و جنین است که به عنوان «باروری جایگزین» و یکی از راه­های موفق درمان ناباروری مطرح شده است. «اصول باروری جایگزین» و شرایط آن در قانون و آیین نامه­های اجرایی مربوط آمده است اما آنچه در میان حائز اهمیت است اطمینان از سلامت اهدا کننده، ‌دریافت کننده و تطابق خصوصیات و ویژگی­های ظاهری، ‌خونی، ‌فرهنگی، اجتماعی و دینی است. مساله ی مهم در این زمینه این است که هویت خانوادگی کودک متولد شده از این روش ها پنهان می ماند.در این مساله رویکرد دیگری نیز وجود دارد که خواهان آشکار سازی هویت والدین ژنتیکی می باشد. این روشهای نوین درکنار جنبه های درمانی، ‌ابعاد حقوقی و اخلاقی پیچیده ای دارند که براساس شرایط فرهنگی، ‌اجتماعی و اعتقادی هر کشور نیازمند دقت نظر خاص بوده و باید مورد توجه قرار گیرند. رویکرد محرمانه بودن اطلاعات هویتی کودک معایب زیادی دارد و به نظر می رسد رویکرد بهتر در این مساله رویکرد افشای هویت کودک باشد.

واژه های کلیدی : تلقیح مصنوعی- هویت خانوادگی- حقوق کودک- اهدای جنین،اسپرم و تخمك

  مقدمه

 قبل از ورود به بحث در مورد حق هویت کودکان ناشی از باروری مصنوعی لازم است کلیاتی در مورد موضوع، این که در جامعه چه اتفاقاتی می افتد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت، به طور خلاصه بیان شود، و از طرفی می بایست تاریخچه ای از موضوع مورد بحث ارائه شود تا با توجه به سیر تاریخی مساله بتوان بحث را بهتر فهمید و آن را تحلیل کرد.

بیان مساله

در سال 1978 علم پزشکی در زمینه ی تلقیح و باروری مصنوعی تحولی شگرف پیدا کرد و توانست از طریق تلقیح مصنوعی جنین را در خارج از رحم به وجود آورد. از آن سال روش های جدید کمک باروری به سرعت رشد و گسترش یافت. به کارگیری این تکنیک ها، امید به بارداری را در زوجینی که علی رغم درمان های متعدد جراحی و دارویی صاحب فرزند نشده اند، افزایش داد. باروری مصنوعی مثل دیگر حوادث و اتفاقات مستحدث دیگر، مسائل و مشکلاتی را همراه خود به بار آورد. برای این که بتوان از این امکان پزشکی استفاده شود، باید مسائل حقوقی – اجتماعی، روانشناختی و اخلاقی آن بررسی شود. برای مثال وضعیت حقوقی این کودکان در باب نسب، ارث، محرومیت و …. مشخص نمی باشد، این کودکان نیازمند ارتباط با والدین واقعی خود می باشند و خواستار این می باشند که والدین ژنتیکی خود را بشناستند و ناشناس ماندن والدین آن ها مشکلات روان شناختی و جامعه شناختی برای آن ها به وجود خواهد آورد. این مشکلات و مسائل، سوالاتی به وجود می آورد که باید به آن ها پاسخ داده شود. مثل این که، آیا انسان حقی بر هویت خانوادگی خود دارد؟ چگونه این حق باید به رسمیت شناخته شود؟ مبانی این حق چیست؟ آیا والدین واقعی کودکان اخلاقا و قانونا موظف به افشاء هویت خود می باشند؟ آثار افشاء یا محرمانه نگه داشتن هویت والدین چیست؟

انگیزه ی انتخاب موضوع

با پیشرفت علم و دانش پزشکی، متخصصان این رشته موفق شدند که جنین را خارج از رحم و به صورت آزمایشگاهی به وجود بیاورند و این مسئله باعث شد که زوجینی که به صورت طبیعی صاحب فرزند نمی شدند از این امکان علمی استفاده کرده و به صورت مصنوعی و آزمایشگاهی بچه دار شوند. هر چند این روش های درمانی پیشرفت های خیره کننده ای را در حوزه های پزشکی بدنبال داشت ولی در عرصه های مختف باورهای مذهبی، اخلاقی، جامعه شناختی، روان شناختی و حقوقی موجب بروز پرسش ها و مشکلاتی گردید، که بسیاری از موارد همچنان بی جواب مانده و نیازمند مطالعات همه جانبه و تحقیقات گسترده  است. آن چه مسلم است استفاده از این روش ها نیازمند به پاسخ به موارد فوق و فراهم شدن بستر فرهنگی – اجتماعی حاکم بر جامعه است، که تا قبل از ابداع این تکنیک ها جایگاهی را به خود اختصاص نداده بود. بنابراین برای استفاده از این روش های درمانی باید ملاحظات حقوقی _ اخلاقی، اجتماعی _ روان شناختی را در نظر گرفت و این، نیاز به تحقیق و پژوهش محققان در این موضوعات می باشد، که از حیث حقوقی یکی از موضوعات مهم هویت خانوادگی کودک، ناشی از این فرآیند است که در سطح بین المللی مورد توجه قرار گرفته و در کنوانسیون حقوق کودک مطرح شده است.

سوالات

در این پژوهش سعی بر این بوده که به پرسش های ذیل پاسخ داده شود

سوال اصلی: چرا کودکان باید از حق شناسایی هویت خانوادگی خود برخوردار باشند و عوامل شناسایی این حق كدام است؟

سوال فرعی اول: وضعیت پذیرش یا عدم پذیرش تلقیح اسپرم و تخمك بیگانه در نظام حقوقی ما چگونه است ؟

سوال فرعی دوم: وضعیت هویت خانوادگی کودکان در حقوق ایران با توجه به آثار آن چگونه می باشد؟

فرضیه ها

در راستای پاسخگویی به پرسش های فوق، نگارنده فرضیاتی را مد نظر داشته و سعی در اثبات آ نها دارد.

فرضیه ی اول

بر مبنای کرامت انسانی و لزوم احترام به شأن و منزلت انسان، توجه به جنبه های عاطفی و روانی و رعایت حقوق مالی و اقتصادی اشخاص، حق انسان بر هویت خودش باید به رسمیت شناخته شود.