1 -8 تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی. 11

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق. 13

2-1 رفتار ارتباطی مصرف کنندگا ن در محیط دیجیتال. 13

2-2 رضایت مشتری. 15

2-3 مفهوم رضایت مشتری. 15

2-4 روش های اندازه گیری رضایت مشتری. 18

2-5 مدل های اندازه گیری رضایت مشتری. 19

2-5-1 مدل کانو. 19

2-5-2 مدل فورنل. 20

2-5-3 مدل اسکمپر. 22

2-5-4 مدل سرکوال. 22

2-6 شاخص رضایت مشتری. 24

2-6-1 شاخص ملی رضایت مشتری امریکا(ACSI). 25

2-6-2 مدل شاخص ملی رضایت مشتری اروپا(ECSI). 26

2-6-3 معرفی مدل شاخص ملی رضایت مشتری مالزی(MCSI). 29

2-7 دولت الکترونیک. 30

2-7-1 تاریخچه پیدایش و شکل گیری دولت الکترونیک. 30

2-7-2 تعاریف دولت الکترونیک. 31

2-7-3 خصوصیات مشترک کلیه تعاریف دولت الکترونیک. 31

2-7-4 رویکردهای متفاوت به دولت الکترونیک. 32

2-7-5 مزایای دولت الکترونیک. 32

2-7-6 مولفه های دولت الکترونیک. 34

2-7-7 مدلهای دولت الکترونیک. 34

2-7-8 گام های لازم به منظورایجاد یک دولت الکترونیک موفق. 35

2-8 مفهوم آمادگی الکترونیکی. 36

2-8-1 اهمیت و ضرورت آمادگی الکترونیکی. 37

2-8-2 مؤلفه های آمادگی الکترونیکی. 37

2-8-3 عناصر موثر در آمادگی الکترونیکی. 37

 

2-8-4 اهداف آمادگی الکترونیکی. 38

2-9 خدمات الکترونیکی. 39

2-10 کیفیت خدمات. 39

2-10-1 کیفیت خدمات الکترونیکی. 39

2-11 شکل گیری سازمان امور مالیاتی کشور. 40

2-11-1 سازمان امور مالیاتی کشور و اهمیت و ضرورت مالیات. 41

2-12 مالیات. 42

2-12-1 هدف از وصول مالیات چیست؟. 42

2-12-2 اشخاص مشمول پرداخت مالیات. 43

2-12-3 انواع مالیات در کشور ایران. 44

2-12-4 مالیات و نقش آن در توسعه اقتصادی. 45

2-13 کیفیت خدمات مالیاتی. 46

2-14 رضایت مؤدیان مالیاتی. 46

2-15 مالیات الکترونیک. 47

2-16 وضعیت ایران در ارایه خدمات مالیات الکترونیکی. 47

2-17 وضعیت سایر کشور ها  در ارایه مالیات الکترونیکی. 48

چگونگی دریافت کمک برای پرکردن اظهارنامه مالیات بر درآمد. 52

2-18 طبقه بندی خدمات مالیات الکترونیکی در اروپا. 54

2-19 پیشینه تحقیق. 55

فصل سوم: روش تحقیق. 63

3-1 روش تحقیق. 63

3-2 جامعه آماری. 65

3-3 حجم نمونه. 66

3-4 روش نمونه گیری. 66

3-5 ابزار تحقیق. 66

3-6 روائی و پایائی تحقیق. 68

3-6-1 روائی پرسشنامه. 69

3-6-2 پایائی پرسشنامه. 70

این مطلب را هم بخوانید :

3-7 روش گردآوری داده ها. 72

3-8 متغیرهای تحقیق. 72

3-9 روش های آماری مورد استفاده. 73

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها. 76

4-1 توصیف داده های جمعیت شناختی. 76

4-1-1 میزان تحصیلات پاسخ ‌دهندگان. 76

4-1-2 پست سازمانی پاسخ دهنده گان. 78

4-1-3  ماهیت سازمان. 80

4-1-4 سابقه کار پاسخ دهنده گان. 81

4-2 بررسی وضعیت سوالات و متغیرهای تحقیق. 83

4-3 آزمون فرضیات تحقیق. 88

4-3-1 آزمون کولموگروف -اسمیرنوف. 88

4-3-2 آزمون t تک نمونه‌ای ((One Sample T Test 89

4-3-2-1 بررسی سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ دسترسی به امکانات. 89

4-3-2-2 بررسی سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ پاسخ گویی. 90

4-3-2-3 بررسی سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ قابلیت اطمینان. 91

4-3-2-4  بررسی مالیات الکترونیکی از طریق مسئولیت پذیری. 92

4-3-2-5 بررسی مالیات الکترونیکی از طریق همدلی. 93

4-3-3 آزمون فریدمن. 94

فصل پنجم: نتیجه گیری و جمع بندی تحقیق. 103

5-1 خلاصه تحقیق. 103

5-2 نتایج تحقیق و مقایسه با تحقیقات قبلی. 103

5-2-1 نتایج آزمون فرضیات تحقیق. 104

5-3 پیشنهادها و ارائه راهکارهای ناشی از نتایج تحقیق. 106

5-3-1 دسترسی به امکانات. 106

5-3-2 پاسخگویی. 107

5-3-3  قابلیت اطمینان. 108

5-3-4 مسئولیت پذیری. 109

5-3-5 همدلی. 109

5-5 پیشنهادهایی برای محققین آتی. 110

5-5-1 موانع و محدودیتهای پژوهش. 111

5-6 کاربردهای مدیریتی. 111

منابع و مآخذ. 113

چکیده انگلیسی. 116

چکیده

امروزه کیفیت خدمات به دلیل ارتباط روشن و واضح آن با موضوعات رضایت مشتری، حفظ مشتری سود آوری در اغلب صنایع خدماتی مسأله ای حیاتی است. سطوح بالاتر رضایت مشتریان، وفاداری بیشتری در آنان ایجاد می کند و مشتریان کاملا راضی، خیلی بیشتر از مشتریان صرفا راضی وفادار میمانند. از طرفی، بین وفاداری مشتریان و منافع سازمان همبستگی مثبتی وجود دار د. مقاله حاضر حاصل تحقیقی میدانی است که هدف آن ارزیابی تاثیر سیستم  خدمات مالیات الکترونیکی بر رضایت مندی مودیان مالیاتی استان قم  با استفاده از مدل مقیاس کیفیت خدمات (سروکوال) می باشد.

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش را مودیان مالیاتی (اشخاص حقوقی) تشکیل داده اند و تعداد این شرکتها حدود 230 بوده و با توجه به جدول مورگان، تعداد نمونه ها 140 شرکت در نظر گرفته شد و روش نمونه گیری نیز به صورت نمونه گیری غیر  تصادفی (دسترس) است که نمونه ها بین مودیان مالیاتی در استان قم توزیع  شد. در جمع آوری داده های پژوهش نیز از دو روش کتابخانه ای و میدانی(ابزار پرسشنامه محقق ساخته که آزمون پایایی و روایی بر روی آن صورت پذیرفت) استفاده گردید. در تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آمار استنباطی (آزمون t تک نمونه ، ویلککسون ، آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و آزمون فریدمن) استفاده گردید. یافته ها نشان داد سیستم مالیات الکترونیکی بر رضایت مندی مودیان مالیاتی تاثیرات مطلوب دارد. با توجه به یافته های پژوهش پیشنهاداتی برای ارتقاءسطح رضایتمندی مودیان مالیاتی  و همچنین محققان علاقه مند به مساله مورد پژوهش ارائه شد.

واژه های کلیدی: رضایت مندی  ، مدل سروکوال  ، کیفیت خدمات ، اداره کل امور مالیاتی استان قم

مقدمه

در عصر فوق رقابتی  امروز هیچ سازمانی بدون توجه به نیازها و خواسته های مشتریان و جلب رضایت آنها نمی تواند به موفقیت دست یابد. کیفیت خدمات  از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که بر کاهش هزینه ها،افزایش سطح رضایت مندی، حفظ و نگهداری مشتری ، افزایش سود آوری و تبلیغات دهان به دهان  تاثیر قابل توجهی دارد .(Buttle.1995, 25) برای  دستیابی  به چنین منافعی سازمان ها باید از انتظارات و توقعات مشتریان آگاه باشند، با سازوکارهای هشدار دهنده مشکلات را سریعاً شناسایی کنند و در مقابل آنها واکنش مناسب و سازنده نشان دهند. به عقیده اکثر صاحب نظران مطمئن ترین راه به منظور کسب موفقیت، باقی ماندن در ذهن مشتریان است و این مهم تنها در سایه تولیدات و خدمات با کیفیت به دست می آید، ) پاراسورامان و زیتامل، (1387 آگاهی از مفهوم کیفیت خدمات و تلاش برای بهبود آن به ارائه خدمات با کیفیت منجر شده و با افزایش سطح کیفیت خدمات میتوان رضایت مشتریان را افزایش داد. با توجه به اهمیت مقوله مالیات و نقش سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان متولی وصول مالیات، کیفیت خدمات ارائه شده توسط این سازمان اهمیتی دو چندان می یابد . لذا در این تحقیق با استفاده از مدل سرکوال میزان رضایت مودیان مالیاتی از  کیفیت خدمات سیستم  مالیات الکترونیکی  مورد بررسی قرار میگردد

 فصل اول: کلیات تحقیق

1- 1 بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی

فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) وسیله ای برای ذخیره سازی، پردازش و ارائه اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و مبتنی بر تعدادی رسانه می باشد (رضوی،1388). امروز اطلاعات شاخص قدرت است؛ برخلاف گذشته که تمایز میان جوامع بر چهار شاخصه دوران صنعتی (سرمایه، ماشین آلات، مواد اولیه و نیروی انسانی) استوار بود، امروزه آنچـه کـه کشـوری را در سطح اول، دو یا سـوم جهان قرار میدهد میزان اطلاعاتی است که آن کشور تولید می کند، در دسترس قرار می دهد و یا به کار میگیرد، آغاز هزاره سوم و شروع قرن بیست و یکم، تبلور حقیقی حضور کشورهای پیشرفته اطلاعاتی است(منتظر، 1381).امروزه با دراختیارداشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته، امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است. افراد درهرکجا که باشند می توانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خودرا درهرزمینه ای دریافت کنند. (اصنافی وحمیدی،1386).. شعار « کامپیوتر برای همه »، « اینترنت برای همه » و « دولت الکترونیک » در حال حاضر، توجه بسیاری از نهادهای علاقه مند به تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی را به خود معطوف ساخته است (بایر وکیسر ،2009).

به طور کلی در حوزه اقتصاد الکترونیکی زیرمجموعه های مختلفی مانند تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، گمرک الکترونیکی، خزانه داری الکترونیکی، نظام الکترونیکی مالیاتی و نظام بودجه ریزی الکترونیکی و بیمه الکترونیکی را میتوان برشمرد.رشد سریع فناوری اطلاعات خصوصاً در دو دهه گذشته، به عنوان مهمترین عامل تغییر در سطح جامعه و سازمانها تلقی میشود.یکی از مهمترین انواع کاربرد دولت الکترونیک، ارائه خدمات مالیاتی الکترونیکی دولت به مؤدیان مالیاتی است که در آن، مؤدیان با پر نمودن اظهارنامه های الکترونیکی به صورت آنلاین (اینترنتی) ضمن صرفه جویی قابل توجه در وقت وزمان و کاهش هزینه ها به بهترین صورت ممکن مالیاتهای خود را پرداخت می نمایند. لذا افزایش تمایل به دولت الکترونیک این سوال را در ذهن ایجاد مینماید که آیا مودیان -مالیاتی تمایل به پرداخت مالیات به صورت الکترونیکی را دارند؟( رضایی، 1383).

نظر به تأثیراتی که مالیاتها بر متغیرهای اقتصادی به جای می گذارند، اتخاذ سیاستهای مالیاتی مناسب در راستای اصلاح و بهبود سیستم از اهمیت فوق العادهای برخوردار است استفاده ازفنآوری اطلاعات در اجرای مالیات ستانی الکترونیکی و مکانیزه نمودن نظام مالیاتی کشور میتواند بر رضایت مؤدیان و سهل الوصول بودن اخذ مالیات بیفزاید. شناسایی ظرفیتهای مالیاتی، ایجاد شبکه های اطلاعاتی درون سازمانی و برون سازمانی (مؤدیان مالیاتی) و نیز ارتقای کارایی جمع آوری مالیات کشور مستلزم بکارگیری فنآوریهای نوین در زمینه پیاده سازی سیستمهای الکترونیکی اخذ مالیات و مکانیزاسیون اداری میباشد.  یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار درتغییر  نظام مالیاتی سنتی به نظام مالیاتی الکترونیکی، توجه به خواسته های مالیات دهندگان و  همراهی و همکاری آنان است. بررسی مطالعات محققان و تجارب مدیران در کشورهای پیشرفته بیانگر آن است که اصلاح و تجدید نظر مستمر در سیستمها و روشهای انجام کار و بهبود آن با توجه به پیشرفت علوم و فناوری های روز دنیا امری اجتناب ناپذیر است، چرا که در غیر این صورتسیستم پاسخگوی نیازهای رو به رشد جامعه نبوده و محکوم به زوال است. (کریمی ، 1378)

. امروزه تامین رضایت مشتری یکی از الزامات اساسی نظامهای مدیریت کیفیت و مدلهای تعالی است. هر سازمانی از جمله سازمان امور مالیاتی کشور، خواستار ارائه خدماتی است که رضایت مشتریان را فراهم سازد. چرا که سطوح بالاتر رضایت مشتریان، منجر به ایجاد وفاداری بیشتر در آنان می گردد و از سوی دیگرعدم آگاه ی مؤدیان مالیاتی نسبت به وظایف قانونی خود ، موجبات نارضایتی مؤدیان مالیاتی را فراهم کرده، و مراحل وصول مالیات را به تأخیر می اندازد  .

در رابطه با مفهوم رضایت مندی مشتری تعاریف مختلفی از سوی نظریه پردازان بازاریابی ارائه شده است. کاتلر، رضایت‌مندی مشتری را به عنوان درجه ای که عملکرد واقعی یک شرکت انتظارات مشتری را برآورده کند، تعریف می‌کند. به نظر کاتلر اگر عملکرد شرکت انتظارات مشتری را برآورده کند، مشتری احساس رضایت و در غیر این صورت احساس نارضایتی می کند(کاتلر، 1382)

رضایت مشتری عموما دستیابی کامل به انتظارات است (الیور، 1980). رضایت مشتری را می توان پیامدی ویژه از فعالیت بازاریابی دانست که به تصمیمات خرید توسط مشتریان کمک می کند . اگر ارائه خدمات خاصی باعث رضایتمندی مشتریان شود، می توان گفت، احتمال استفاده مجدد از آن خدمت بیشتر است. همچنین مشتریان راضی از خدمات می توانند مبلغان خوبی از تجارت مفیدشان برای دیگران باشند .تبلیغات دهان به دهان مثبت راجع به یک محصول، بویژه در فرهنگ جمعی کشورهای آسیای میانه که زندگی مردم بر پایه توسعه روابط اجتماعی با دیگران شکل گرفته، بسیار مفید خواهد بود .از طرفی ،عدم رضایت مشتریان هم می تواند تبلیغات منفی از سوی مشتریان، روی آوردن آنها به کالا وخدمات و سایر رقبا و در نتیجه کاهش سهم بازار شرکت را به دنبال داشته باشد. بدیهی است برای جلوگیری از کاهش سود آوری، شرکت چاره ای جزکشف دلایل افزایش نارضایتی در مشتریان نخواهد داشت(بزرگی, 2007)

برای اینکه یک سازمان قادر باشد اندازه گیری رضایت مشتری را انجام دهد باید مدل و روشی در این رابطه طرح ریزی نماید، به نحوی که از زیر بنای نظری مستحکم و ساخت یافته ای برخوردار باشد و شاخص هایی برای این منظور تنظیم نماید تا بتواند با استفاده از ان به اندازه گیری و ارزیابی بپردازد. مدل مفهومی خدمات توسط پاراسورامان وهمکارانش در سال 1985 مطرح گردید و پس ازمطالعات این گروه به ابزار استاندارد ی جهت اندازه گیری کیفیت خدمات تبدیل شد. این ابزار در ادبیات  کیفیت خدمت با نام«سروکوال »  مصطلح گردیده است( پاراسورمان و همکاران،1985 ) مطالعات اولیه در زمینه کیفیت خدمات توجه زیادی به مسئله ارزیابی داشتند . به دنبال معرفی مدل سروکوال توسط پاراسورامان و همکارانش ( 1985) توجهات روی عوامل تعیین کننده کیفیت خدمات و با تأکید ویژه روی فرایند ارائه خدمات متمرکز شد. مدل سروکوال با ابعاد 5 گانه اش(دسترسی،پاسخگوئی، قابلیت اطمینان، مسئولیت پذیری و همدلی) حاکی از نگرش آمریکایی به کیفیت خدمات است برخی از محققان، به دلیل اهمیت خدمات برخط سروکوال، انگیزه یافتند تا تلاشهایی برای توسعۀ مقیاسهای دقیقتری انجام دهند که خدمات مبتنی بر وب را هدف قرار دهد، مانند وب کوال توسط لایکانو ( 2002 )، ایاسکوال توسط پاراسورامان و همکاران  (2005 )، ای ترنس کوال  توسط بویر و همکاران  2006 )   ) و ای سلف کوال  توسط دینگ و همکاران.(2011)

تحقیق حاضر با درک اهمیت و نقش فناوری اطلاعات دررضایت مودیان  ایفا می کند شکل گرفته و هدف آن بررسی این موضوع است که آیا بکارگیری سیستم مالیات الکترونیکی در حوزه مالیاتی  منجر به رضایت مودیان سازمان  امور مالیاتی میشود , و میزان تاثیر و نقش آن را چقدر است به این منظور به طور اخص اداره کل امور مالیاتی استان قم  مورد مطالعه قرارگرفته است تا میزان تاثیر گذاری سیستم مالیات الکترونیکی ونقش را از منظر با ابعاد 5 گانه اش(دسترسی به امکانات ،پاسخگوئی، قابلیت اطمینان، مسئولیت پذیری و همدلی) مورد سنجش قراردهد.

1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

نظر به تأثیراتی که وصول بهینه  مالیاتها بر متغیرهای اقتصادی بر جای میگذارند، موارد زیر میتوان از جمله دلائل بااهمیت وصول بهینه مالیاتها دانست و وصول بهینه وبه موقع درآمدهاو جلوگیری از فرار مالیاتی و شناسائی منابع جدید نیازمند یک سیستم پویا و کارآمد و الکترونیکی میباشدلذا پژوهش و تحقیق درباره  اینکه سیستم الکترونیکی برخط میتواند پاسخگوئی موارد مذکور باشدبااهمیت و ضروری به نظر میرسد

1-نقش مالیات در بودجه دولت با توجه به شرایط تحریم کنونی

2-نقش مالیات در کاهش وابستگی بودجه به فروش نفت خام

3-تأمین قسمتی از هزینه های عمومی دولت (اهداف درآمدی)

4-.تقسیم عادلانه درآمد و ثروت در جامعه (اهداف توزیعی)

5-.کنترل نرخ تورم جامعه (هدف گذاری تثبیتی)

6-کنترل حجم واردات و صادرات (اهداف تخصیصی)

1-3 جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق

1- موضوع این تحقیق جزو اولویتهای پژوهشی سازمان امور مالیاتی می باشد .

2- این تحقیق از بعد مکانی که در اداره کل امور مالیاتی استان قم  انجام خواهد گرفت جنبه جدید بودن از این حیث را نشان  می دهد

3- از بعد زمانی نیزکه مربوط به سال 1393 می باشد ، یکی دیگر از جنبه های جدید بودن موضوع را نشان می دهد

1-4 اهداف تحقیق

الف- هدف اصلی

بررسی تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی برمیزان رضایت مودیان مالیاتی در اداره کل امور مالیاتی استان قم

ب- اهداف فرعی

1. بررسی تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ دسترسی به امکانات بر میزان رضایت مودیان مالیاتی
2. بررسی تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ پاسخگوئی بر میزان رضایت مودیان مالیاتی .
3. بررسی تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ قابلیت اطمینان  بر میزان رضایت مودیان مالیاتی .
4. بررسی تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی از طریق مسئولیت پذیری بر میزان رضایت مودیان مالیاتی

5- بررسی  تاثیر سیستم مالیات الکترونیکی از طریق همدلی  بر میزان رضایت مودیان مالیاتی

1- 5 سؤالات تحقیق

فرضیه اصلی

استفاده از سیستم مالیات الکترونیکی بررضایت  مودیان مالیاتی تاثیر معنی داری دارد

فرضیه های فرعی

1-استفاده از سیستم مالیات الکترونیکی از لحاظ دسترسی به امکانات بر رضایت مودیان مالیاتی تاثیر معنی داری دارد

فصل دوم -ادبیات موضوع وپیشینه ی تحقیق

مقدمه 16

2-1 شفاف سازی اطلاعات مالی 17

2-2 افشای اطلاعات مالی 17

2-3 شفاف سازی اطلاعات مالی وحاکمیت شرکتی 18

2-4شفافیت اطلاعاتی وکارآیی بازاراوراق بهادار 19

2-5 شفافیت اطلاعاتی ومسئولیت اجتماعی 19

2-6 حاکمیت شرکتی 20

2-7 کارایی بازاراوراق بهادار 22

2-8 مسئولیت اجتماعی 23

2-9 تبیین مفهومی مسئولیت اجتماعی شرکت ها 23

2-10 ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت ها در شرکت ها وجامعه 26

2-11 خاستگاه وتکامل مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها درجهان وایران 29

2-12پیشینه ی تحقیق 36

فصل سوم – روش تحقیق  

3-1مقدمه 40

3-2 فرضیات تحقیق 41

3-3 روش تحقیق 41

3-4جامعه آماری 42

3-5نمونه آماری 43

3-6 روش نمونه گیری 44

3-7ابزار تحقیق 44

3-8روایی وپایایی 45

3-9روش گردآوری داده ها واطلاعات 47

3-10 روش های آماری 48

3-11تعاریف عملیاتی 49

3-12خلاصه وجمع بندی 51

فصل چهارم – تجزیه وتحلیل داده ها

 

1-4مقدمه 53

4-2 یافته های توصیفی 54

4-3یافته های آماراستنباطی 63

4-4یافته های جانبی پژوهش 75

فصل پنجم – نتیجه گیری وپیشنهادات

5-1مقدمه 89

5-2 ارزیابی وتشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 91

5-3 نتایج فرضیات 91

5-4نتیجه گیری کلی 94

5-5پیشنهاد های کلی 94

منابع 96

پیوست ها 99

چکیده

در طی یک دهه گذشته شفاف سازی اطلاعات مالی تاثیر مهمی بر استراتژ ی های سرمایه گذاری سرمایه گذاران داشته است. افشای اطلاعات موجب بهبود سازوکار کشف قیمت ها و در نتیجه قیمت گذاری بهینه و افزایش امکان پیش بینی منطقی روند قیمت ها می شود. شفافیت شاخص توان مدیریت در ارایه اطلاعات ضروری به شکل صحیح، روشن، به موقع و در دسترس است. هدف اساسی این تحقیق تاثیر شفافیت اطلاعات مالی بر مسئولیت پذیری اجتماعی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جهت آزمون فرضیات تحقیق از آزمون رگرسیون و نرم افزار SPSS  استفاده گردیده است. جمع بندی و نتیجه گیری کلی آزمون فرضیات  تحقیق نشان می دهد که شفاف سازی اطلاعات مالی بر مسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.

واژگان کلیدی: شفاف سازی اطلاعات مالی، مسئولیت پذیری اجتماعی،آزمون رگرسیون

مقدمه

تصمیم گیری های اقتصادی نیازمند اطلاعاتی است که بتوان با کمک آنها منابع موجود و در دسترس را به گونه ای مطلوب تخصیص داد. یکی از مهمترین عوامل در تصمیم گیری صحیح، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است که اگر به درستی فراهم و پردازش نشود، تاثیرات منفی برای فرد تصمیم گیرنده در پی خواهد داشت. بهر ه گیری از اطلاعات افشا شده و به عبارتی تصمیم گیری صحیح در بازار اوراق بهادار زمانی امکان پذیر است که این اطلاعات، به موقع، مربوط، با اهمیت و نیز کامل و قابل فهم باشد. چنانچه اطلاعات فاش شده، این ویژگی ها یا بعضی از آنها را نداشته باشد، بدون تردید ساز و کار کشف قیمت در بازار به درستی عمل نخواهد کرد و قیمت گذاری اوراق به شیوه ای مطلوب انجام نخواهد شد.دراین فصل به بیان کلیات تحقیق می پردازیم.

1-1بیان مساله

.یکی ازمهمترین عوامل در تصمیم گیری صحیح ،اطلاعات مناسب ومرتبط با موضوع تصمیم است که اگر به درستی فراهم وپردازش نشود،تاثیرات منفی برای فرد تصمیم گیرنده در پی خواهد داشت.بهره گیری  ازاطلاعات افشا شده وبه عبارتی تصمیم گیری  صحیح در بازاراوراق بهادار زمانی امکان پذیر است که این اطلاعات ،به موقع ،مربوط ،بااهمیت ونیز کامل وقابل فهم باشد.چنانچه اطلاعات فاش شده ،این ویژگی ها ویا بعضی از آنها را نداشته باشد ،بدون تردید ساز وکار کشف قیمت در بازار به درستی عمل نخواهد کردوقیمت گذاری اوراق به شیوه ای مطلوب انجام نخواهد شد.وجود اطلاعات کافی در بازار وانعکاس به موقع وسریع اطلاعات در قیمت اوراق بهادار با کارایی  بازار ارتباط تنگاتنگی دارد.افشای اطلاعات موجب بهبود سازوکار کشف قیمت ها ودر نتیجه قیمت گذاری بهینه وافزایش امکان پیش بینی منطقی روندقیمت ها می شود.شفافیت ،شاخص توان مدیریت در ارایه اطلاعات ضروری به شکل صحیح ،به موقع ودر دسترس است.به عبارتی شفافیت ،منعکس کننده این مطلب است که آیا سرمایه گذاران تصویری واقعی از آنچه واقعا در داخل شرکت روی می دهد دارند یا خیر (وطن پرست 1378). از طرف دیگر مسئولیت اجتماعی شرکتی به عنوان یک چالش در مدیریت مطرح است و به دلیل این واقعیت است که مسئولیت اجتماعی شرکتی با شیوه های کسب و کار همراه شده است. مسئولیت اجتماعی شرکتی بعدی مهم و حائز اهمیت در ساخت برندی قدرتمند برای یک شرکت در نظر گرفته می شود. در بازارهای شلوغ، شرکتها سعی در دستیابی به یک موقعیت تجاری منحصر به فرد دارند که می تواند آنها را از رقیبان موجود در ذهن مصرف کنندگان متمایز سازد. مسئولیت اجتماعی شرکتی همچنین می تواند در به وجود آوردن ثبات و صداقت مشتریان مبتنی بر ارزشهای اخلاقی متمایز نیز نقش ایفا کند و این از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا

این مطلب را هم بخوانید :

هر آنچه باید در مورد نسخه پیش نمایش اندروید ۸٫۱ بدانید مشتریان بیشتر متمایلند تا با ارزشهای شرکتهایی که با آنها تعامل دارند تعیین هویت گردند. مسئولیت اجتماعی هر بنگاه را می توان از چهار بعد مشاهده نمود که پرداختن به آنها موجب ارتقای کیفیت شهروندی هر بنگاه می گردد، این چهار بعد عبارتند از اقتصادی، حقوقی، اخلاقی، بشردوستانه (نوع دوستی)(کارنامی1388).این پژوهش به تاثیرشفاف سازی اطلاعات مالی برمسئولیت پذیری اجتماعی در شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران می پردازد.

1-2اهمیت وضرورت انجام تحقیق

تاکنون تحقیقات فراوانی در حوزه های مربوط به شفافیت اطلاعات مالی در ایران  انجام گرفته است ،اما آنچه در این بین کمتر مورد توجه قرار می گیرد ،پرداختن به تحقیقات جدی در خصوص مسولیت پذیری اجتماعی می باشد.در اکثر کشور ها مسئولیت پذیری اجتماعی همواره موضوعی مهم برای مشارکت کنندگان وسرمایه گذاران بوده است.در این کشورها محققان تلاش های قابل توجهی جهت درک مسئولیت پذیری اجتماعی وبه دنبال آن تاثیر پذیری این متغیر از افشای اطلاعات مالی وشفافیت اطلاعات مالی داشته اند.مسئولیت پذیری اجتماعی شامل اصول اخلاقی کسب وکار ،مسئولیت اجتماعی وحساسیت اجتماعی شرکت وروابط وتعاملات شرکت با سهامداران داخلی وخارجی می باشد.بنابراین در نتیجه مسئولیت پذیری اجتماعی به شرکتها در بالا رفتن سطح اعتماد و اعتبار عمومی کمک می کند و از این جهت ضرورت تحقیق در رابطه با آن آشکار می گردد.(نیازی،1387)

1-3اهداف تحقیق

• هدف اساسی این تحقیق تاثیر شفافیت اطلاعات مالی بر مسئولیت پذیری اجتماعی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
• اهداف فرعی

بررسی تاثیر ساختار مالکیت شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی

بررسی تاثیر افشای اطلاعات شرکت  برمسئولیت پذیری اجتماعی

بررسی تاثیر ساختار هیات مدیره شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی

1-4فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی

شفاف سازی اطلاعات مالی بر مسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.

فرضیات فرعی

ساختار مالکیت شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.

افشای اطلاعات شرکت  برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.

ساختار هیات مدیره شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.

1-5روش گردآوری داده ها واطلاعات

ارزیابی متغیر های شفافیت  اطلاعات مالی ومیزان مسئولیت اجتماعی ، از طریق پرسش نامه به سنجش آن می پردازیم. در صورت لزوم از صاحب نظران به صورت پرسشنامه یا مصاحبه نظرخواهی خواهد شد. ابزار به کار گرفته شده در این پژوهش پرسش نامه ای دو بخشی است.بخش اول پرسشنامه شامل ابزار سنجش ابعاد شفاف سازی اطلاعات مالی است.بخش دوم هم شامل سوالاتی در مورد مسئولیت پذیری اجتماعی سرمایه گذاران از جمله بعد شرایط محیط کار،بعد محیط زیست،بعد رفتار کسب وکار ،بعد جامعه واجتماع محلی وبعد راهبری شرکت می باشد.

1-6روش تحقیق

روش انجام تحقیق ، بر مبنای اطلاعات و داده های  موجود می باشد.ابزار به کار گرفته شده در این پژوهش پرسش نامه ای دو بخشی است.بخش اول پرسشنامه شامل ابزار سنجش ابعاد شفاف سازی اطلاعات مالی است.بخش دوم هم شامل سوالاتی در مورد مسئولیت پذیری اجتماعی سرمایه گذاران از جمله بعد شرایط محیط کار،بعد محیط زیست،بعد رفتار کسب وکار ،بعد جامعه واجتماع محلی وبعد راهبری شرکت می باشدوسپس با استفاده ازنرم افزار SPSS به آزمون فرضیات تحقیق خواهیم پرداخت. بنابراین این تحقیق از نظر هدف کاربردی می باشد.

1-7جامعه ونمونه آماری

جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل سهامداران وسرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران است. روش نمونه گیری مورد استفاده در این تحقیق، نمونه گیری ساده است. حجم نمونه353نفرمی باشد.

1-8قلمرو تحقیق

زمانی :پرسشنامه ی تحقیق در پاییز1393توزیع شده است.

مکانی:مکان توزیع پرسشنامه ،بورس اوراق بهادار تهران بوده است.

موضوعی:این تحقیق درحوزه مدیریت مالی قرار می گیرد.

1-9مدل تحقیق

  1-10روش تجزیه وتحلیل داد ها واطلاعات:

در سطح استنباطی، از آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی پرسشنامه  ،آزمون کلوموگروف اسمیرونوف جهت بررسی نرمال بودن داده هاوآزمون رگرسیون جهت آزمون فرضیات تحقیق استفاده گردیده است.در تحلیل داده ها نیز از نرم افزار آماری SPSS استفاده خواهد شد.

 مقدمه

وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس به موقع و سریع اطلاعات در قیمت اوراق بهادار با کارایی بازار ارتباط تنگاتنگی دارد. افشای اطلاعات موجب بهبود سازوکار کشف قیمت ها و در نتیجه قیمت گذاری بهینه و افزایش امکان پیش بینی منطقی روند قیمت ها می شود. شفافیت شاخص توان مدیریت در ارایه اطلاعات ضروری به شکل صحیح، روشن، به موقع و در دسترس است.به عبارتی شفافیت، منعکس کننده این مطلب است که آیا سرمایه گذاران تصویری واقعی از آنچه واقعاً در داخل شرکت روی می دهد دارند یا خیر (وطن پرست، 1387) . در طی یک دهه گذشته شفاف سازی اطلاعات مالی تاثیر مهمی بر استراتژ یهای سرمایه گذاری سرمایه گذاران داشته است. تعداد فزاینده پژوهش های انجام شده نشان می دهد که در دسترس بودن و کیفیت اطلاعات مالی شرکت ها دو عامل کلیدی تاثیر گذار بر تصمیمات سرمایه گذاری سرمایه گذاران است.دراین فصل پس از بیان ادبیات موضوع مرتبط به شفافیت اطلاعات مالی ومسئولیت پذیری اجتماعی ،به ذکر پیشینه ی تحقیق می پردازیم.

  2-1شفاف سازی  اطلاعات مالی

آنونیموس (1999)،  شفاف سازی مالی را به مفهوم صراحت، روشنی و قابلیت درک در مورد آن چیزی که در شرکت اتفاق می افتد تعریف کرده است. همچنین وی به نقل از فلورینی (1998) بیان می کند که شفاف سازی مالی، رفتاری است که به وجود آورنده مسئولیت مناسب است. شفاف سازی مالی شرکت به وسیله تلاش هایش در افشای این چنین اطلاعاتی اندازه گیری می شود. همچنین ویشواناث و کافمن (1999) عدم شفافیت را به عنوان”ممانعت عمدی از دسترسی به اطلاعات، ارایه نادرست اطلاعات یا ناتوانی بازار در کسب اطمینان از کفایت مربوط بودن و کیفیت اطلاعات ارایه شده “ تعریف کرده اند.(حساس یگانه،1385)

2-2افشای اطلاعات مالی

ویشواناث و کافمن ( 2001) مدلی را برای اندازه گیری افشای اطلاعات مالی ارایه کردند .

آنها سه معیار را برای شفاف بودن اطلاعات عنوان کردند . 1- دسترسی یا در دست بودن اطلاعات، 2-  مربوط بودن،   3- کیفیت و قابلیت اعتماد.

دسترسی، بر وسایل ارتباطی شرکت برای ارایه اطلاعات مالی توجه دارد . محدودیتی که در اندازه گیری این معیار وجود دارد عبارتست از فقدان آموزش یا دانش استفاده -کنندگان اطلاعات درباره چگونگی استفاده و تحلیل اطلاعات دومین معیار یعنی مـربوط بودن به این دلیل که تـعیین و تـعریف انتخاب اطلاعات مناسب، دشـوار است، سومین معیارمطالعه کیفیت و قابلیت اعتماد است . کیفیت و قا بلیت اعتماد به این مقوله اشاره دارد که اطلاعات مالی منتشر شده باید موثر، واضح و ساده باشد . هم چنین این اطلاعات باید با اصول پذیرفته شده حسابداری نیز مطابقت داشته باشد  . (سینایی،1388)

2-3شفاف سازی اطلاعات مالی و حاکمیت شرکتی

حاکمیت شرکتی به سهامداران اقلیت این اطمینان را می دهد که اطلاعات شفاف و قابل اتکا در خصوص وضعیت مالی، عملکرد و ارزش شرکت در اختیار آنها قرار گرفته و از ثروت آنان در برابر سوء استفاده مدیران اجرایی و سهامداران اکثریت محافظت می­شود. از یک دید محدود ، حاکمیت شرکتی را صرفاً در رابطه شرکت و سهامداران تعریف می نمایند و در طیفی گسترده تر این مفهوم به صورت شبکه ای از روابط تعریف می گردد. و تمام ذی نفعان از جمله کارکنان، مشتریان، مردم، جامعه و … را در بر می گیرد .   فریمن پاسخگویی شرکتی را به گروه گسترده ای از ذینفعان طرح کرد. هیل وجونز ( 1992 ) از نظریه های موجود درباره این تئوری استفاده کرده و بیان می کنند که شرکت تنها متعلق به سهامداران نیست بلکه متعلق به همه ذینفعان نیز هست و این ذینفعان نیز احساس نوعی علاقه و مسئولیت نسبت به شرکت دارند و آنها با شوق و از روی رغبت با اعضاء هیئت مدیره در جهت بهبود عملکرد شرکت هم سو و سهیم می شوند. برای توضیح بیشتر درباره این تئوری، کلارکسون ( 1994 ) بیان می کند که : شرکت سیستمی از ذی نفعان است که در زیر مجموعه سیستم بزرگ تر از گروه اجتماعی ، قوانین لازم وزیرساخت بازار را برای فعالیت های شرکت مهیا می کنند. وی حتی بیان می کند که هدف شرکت ایجاد ثروت و یا ارزش فقط برای سهامداران نیست بلکه هدف ایجاد ارزش برای. همه ذینفعان خود است.(نوبخت،1383)

2-4شفافیت اطلاعاتی و کارایی بازار اوراق بهادار

جکسون تئوری کارایی بازار سرمایه را بسط داده و این تئوری را برای دو گروه متفاوت از افراد تقسیم می کند. گروه اول شامل کارشناسان بازار سرمایه می شود . این گروه اغلب می توانند مزایایی که به وسیله اطلاعات کامل مالی که بر پایه پیشینه آموزش خود فراهم می کنند داشته باشند . گروه دوم شامل مدل بازار یا همان متوسط سرمایه گذاران   می باشد. این گروه اغلب دانش کمتری درباره اطلاعات مالی دارند و یا زمان خواندن و یا درک اطلاعات مالی منتشر شده را ندارند . این گروه از نظریات فنی تحلیل گران بازار استفاده می کنند. (سینایی،1388)

2-5شفافیت اطلاعاتی و مسئولیت اجتماعی

جکسون مدلی را ارایه کرد که اثر تصمیمات سرمایه گذار بر عملکرد شرکت را با توجه به دو جنبه قراردادهای بیرونی و درونی توضیح می دهد. قراردادهای بیرونی شامل فعالیت های حمایتی، حفاظتی و قوانینی هستند که شرکت ها را ملزم به افشای اطلاعات می کنند . این قراردادها سرمایه گذاران را قادر می سازد تا اطلاعات کاملی را برا ی ارزیابی موقعیت های سرمایه گذاری و توسعه استراتژ ی های خود در دست داشته باشند . قراردادهای درونی نیز شامل فراهم آوردن آموزش برای کسانی است که می خواهند از اطلاعات مالی شرکت  استفاده کنند.

همان گونه که ملاحظه می شود موضوع بررسی از بعد تصمیم گیری و رفتار سرمایه گذاران و تأثیر بر عملکرد بازارهای او راق بهادار از اهمیت ویژه برخوردار است که با رویکردهای مختلف و در نظریه های متفاوت نظیر بازار کارآ  و حاکمیت شرکتی  و مسئولیت اجتماعی مطرح شده است.

پایه نظری این بخش تئوری علامت دهی است که بر پایه این تئوری اطلاعات نامتقارنی بین شرکت و سرمایه گذاران وجود دارد. این اطلاعات نامتقارن نتیجه درک اشتباه سرمایه گذاران از موقعیت عملیاتی واقعی در شرکت است. بر اساس تئوری علامت دهی، نامتقارن بودن اطلاعات بین سرمایه گذاران داخلی و خارجی ممکن است مزیت تجاری غیرمنصفانه برای کارکنان درونی در بازارهای مالی ایجاد کند.(چانگ ،2005)

2-6حاکمیت شرکتی

نظام حاکمیت شرکتی، به عنوان یک نظام مرتبط کننده چند شاخه علمی از قبیل: حسابداری، اقتصاد، مالی و حقوق و با حفظ تعادل میان اهداف اجتماعی، اقتصادی و جمعی موجب ترغیب و تقویت استفاده کارآمد از منابع و الزام پاسخگویی شرکت ها در قبال سایر صاحب نفع های خود می گردد. از جهت دیگر اجرای نظام حاکمیت شرکتی باعث اختصاص بهینه منابع و ارتقای شفافیت اطلاعات و در نهایت رشد توسعه اقتصادی میگردد. اصل حاکمیت شرکتی کلمه یونانی”Kyberman” به معنای راهنمایی کردن یا اداره کردن می باشد و از کلمه یونانی به کلمه لاتین به صورت “Gubernare” و فرانسه قدیم “Governer” تبدیل شده است، اما این کلمه به راه های مختلف توسط سازمان ها یا کمیته ها مطابق علایق ایدئولوژیکی آنها تعریف شده است. تعاریف حاکمیت شرکتی بسیار گسترده می باشند. در یک بیان، می توان تعاریف ذکر شده را به دیدگاه محدود که تعاریف را در رابطه بین سهامداران و شرکت محدود می کند و دیدگاه گسترده که به بیان رابطه با سایر صاحب نفع ها از جمله سهامداران میپردازد، تقسیم بندی نمود )حساس یگانه، 1384 (. حاکمیت شرکتی شامل توافقات قراردادی رسمی و غیر رسمی میان سهامداران شرکت است. حاکمیت شرکتی به سهامداران اقلیت این اطمینان را می دهد که اطلاعات شفاف و قابل اتکا در خصوص وضعیت مالی، عملکرد و ارزش شرکت در اختیار آنها قرار گرفته و از ثروت آنها در برابر سوء استفاده مدیران اجرایی و سهامداران اکثریت محافظت شود .از یک دید محدود، حاکمیت شرکتی را صرفاً در رابطه سهامداران تعریف می نمایند و در طیفی وسیع تر این مفهوم به صورت شبکه ای از روابط تعریف میگردد و تمام ذ ینفعان از جمله کارکنان، مشتریان، مردم، جامعه و غیره را در بر می گیرد (حساس یگانه،   .(1385پاسخگویی شرکتی را به گروه گسترده ای از ذی نفعان مطرح کرده است. از نظریه های موجود درباره این تئوری استفاده کرده و بیان می کنند که شرکت تنها متعلق به سهامداران نیست، بلکه متعلق به همه ذینفعان است و این ذینفعان نیز احساس نوعی علاقه و مسئولیت نسبت به شرکت دارند و آنها با شوق و از روی رغبت با اعضاء هیات مدیره در جهت بهبود عملکرد شرکت هم سو و سهیم می شوند.

2-7کارآیی بازار اوراق بهادار

تئوری کارآیی بازار به سال 1970 و فرضیه های بازار کارای فاما برمی گردد. در این فرضیه ها، فاما سه درجه کارآیی را توسعه داد که می تواند در بازار، کاربرد داشته باشد. اولی کارآیی قوی است که بیان می کند همه اطلاعات شخصی و عمومی بر قیمت فعلی سهام شرکت تاثیر میگذارد و در این درجه کارآیی هیچ کس نمی تواند سود بیشتر به دست آورد. دومی کارآیی نیمه قوی است که بیان می کند همه اطلاعات عمومی بر قیمت سهام فعلی شرکت تاثیر میگذارند. بنابراین تجزیه و تحلیل بنیادی شامل تجزیه و تحلیل اقتصادی، صنعتی و شخصی شرکت نمی تواند برای به دست آوردن سود بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. سومی، کارآیی ضعیف است و بیان می کند که همه اطلاعات درباره قیمت های گذشته سهام در قیمت فعلی سهام منعکس می شود. در نتیجه تجزیه و تحلیل تکنیکی نمی تواند به سرمایه گذاری برای به دست آوردن سود بیشتر کمک کند .بر اساس فرضیه بازارهای کارا، اگرچه همه سرمایه گذاران منطقی نیستند، بازارها عقلایی فرض می شوند.  علاوه بر این، به جای پیش بینی آینده، بازارها پیش بینی نااریبی را به وجود می آورند و از دید رفتار مالی، بازارهای مالی کارایی اطلاعاتی را ندارند  .تئوری کارایی بازار سرمایه را گسترش داده و این تئوری را برای دو گروه متفاوت از افراد تقسیم می کند. گروه اول شامل کارشناسان بازار سرمایه مثل تجزیه و تحلیل گران بازار هستند. این گروه اغلب می توانند مزایایی که به وسیله اطلاعات کامل مالی که بر پایه پیشینه آموزش فراهم می شوند را داشته باشند. گروه دوم شامل مدل بازار یا همان متوسط سرمایه گذاران است. این گروه اغلب دانش کمتری درباره اطلاعات مالی دارند و یا زمان خواندن و یا درک اطلاعات مالی منتشر شده را ندارند. این گروه از نظریه های فنی تحلیل گران بازار استفاده می کنند.(کارنامی،1387)

2-8مسئولیت اجتماعی

1-3-1 هدف اصلی………………………………………………………………………………………………………………………………. 5

1-3-2 اهداف فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4    فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-4-1 فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-4-2 فرضیه های فرعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5    روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5-1 نوع تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5-2 ابزار و شیوه گرد آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………. 7

1-5-3 جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-5-4 قلمرو پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-6 مدل پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………………… 9

1-8 متغیرهای پژوهش و تعاریف عملیاتی آنها…………………………………………………………………………………………. 9

1-9 محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………… 10

1-10 ساختار پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………… 11

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

2-2پیشینه نظری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 14

2-2-1عدالت سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-2-1-1 مفهوم لغوی عدالت…………………………………………………………………………………………………….. 15

2-2-1-2 اهمیت رعایت عدالت در سازمان………………………………………………………………………………… 16

2-2-1-3 عوامل ایجاد کننده بی عدالتی……………………………………………………………………………………. 17

2-2-1-4 انواع عدالت در سازمان ها…………………………………………………………………………………………… 18

2-2-1-4-1 عدالت توزیعی……………………………………………………………………………………………………… 20

2-2-1-4-2 عدالت رویه ای…………………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-1-4-2-1 عوامل تشکیل دهنده عدالت رویه ای…………………………………………………………….. 23

2-2-1-4-2-2 شاخص های عدالت رویه ای…………………………………………………………………………… 24

2-2-1-4-2-3 مدل های عدالت رویه ای……………………………………………………………………………….. 24

 

2-2-1-4-2-4 پیامد های عدالت رویه ای………………………………………………………………………………. 25

2-2-1-4-3 عدالت تعاملی……………………………………………………………………………………………………….. 26

2-2-1-5 آثار بی عدالتی و تبعیض در سازمان ها……………………………………………………………………… 27

2-2-2 تعهد سازمانی………………………………………………………………………………………………………………………… 29

2-2-2-1 مدل های تعهد سازمانی…………………………………………………………………………………………….. 31

2-2-2-2 دیدگاه ها در مورد کانون های تعهد سازمانی……………………………………………………………. 35

2-2-3 رفتار نوآورانه………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

2-3 پیشینه تجربی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-3-1 مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3-2 مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………………………………………… 43

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

3-2 فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-1 فرضیه اصلی ………………………………………………………………………………………………………………………….49

3-2-2 فرضیات فرعی………………………………………………………………………………………………………………………. 49

3-3مدل پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………… 50

3-4 روش شناسی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………… 50

3-4-1 نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

3-4-2 جامعه و نمونه آماری…………………………………………………………………………………………………………….. 50

3-5  ابزار و شیوه گرد آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………….. 51

3-5-1 روایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………………….. 52

3-5-2 پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………………. 53

3-6 متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………. 53

3-7 تعاریف عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………………………………………………….. 53

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………… 54

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

4-2 آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

این مطلب را هم بخوانید :

4-2-1 توصیف متغیرهای جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………….. 56

4-2-2 شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………….. 60

4-2-3 بررسی نرمال بودن داده ها……………………………………………………………………………………………………. 62

4-4 آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

4-4-1 مدل یابی معادلات ساختاری………………………………………………………………………………………………… 63

4-4-1-1 مدل تحلیل عاملی تاییدی………………………………………………………………………………………….. 63

4-4-1-2 مدل ضرایب معنی داری……………………………………………………………………………………………… 65

4-4-2 مدل ساختاری پژوهش…………………………………………………………………………………………………………. 67

4-4-2-1 مدل مفهومی………………………………………………………………………………………………………………. 67

4-4-2-1-1 بررسی شاخص های مدل تحت بررسی……………………………………………………………… 68

4-4-2-2 مدل ضرایب استاندارد……………………………………………………………………………………………….. 69

4-4-2-3 مدل ضرایب معنی داری…………………………………………………………………………………………….. 69

4-4-3 نتایج آزمون فرضیات…………………………………………………………………………………………………………………… 70

4-4-3-1 تحلیل دو متغیره………………………………………………………………………………………………………… 70

4-4-3-2 تحلیل چند متغیره……………………………………………………………………………………………………… 73

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد ها

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

5-2 مروری بر خطوط کلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 80

5-3یافته های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

5-3-1 یافته های جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………………………. 81

5-3-2یافته های تحلیل تک متغیره…………………………………………………………………………………………………. 81

5-3-3 یافته های تحلیل دومتغیره…………………………………………………………………………………………………… 82

5-3-4 یافته های تحلیل چند متغیره………………………………………………………………………………………………. 83

5-3 بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 84

5-4 پیشنهاد ها……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

5-4-1 پیشنهاد های کاربردی………………………………………………………………………………………………………….. 88

5-4-2 پیشنهادهای پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………. 90

5-5 محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………… 90

منابع و مآخذ

الف) منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

ب) منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 94

1 مقدمه

انسان به حکم اجتماعی بودن از بدو تولد تا پایان عمر، همواره در کنار سازمان های متعدد و گوناگون بوده و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با آنها در ارتباط است. یا عضوی از سازمان است یا یکی از مصرف کننده های خدمات و محصولات آن می باشد.

یکی از دغدغه های سازمان ها در محیط های رقابتی، حفظ بقای سازمان می باشد و این امر میسر نمی شود مگر اینکه به مهمترین لازمه ی آن یعنی عدالت سازمانی، توجه ویژه ای شود. موضوع عدالت از مهمترین مباحث و دغدغه‏های بشر و اندیشمندان علوم گوناگون بوده و اجرای آن یکی از نیازهای اساسی و فطری انسان به شمار می رود که وجود آن، زمینه را جهت پیشرفت و توسعه جوامع انسانی بیش از پیش فراهم می سازد. عدالت حیات و بقای سیستم های اجتماعی را استمرار بخشیده و عناصر اجتماعی را در کنار یکدیگر منسجم می سازد، در حالی که بی عدالتی و توزیع غیر منصفانه ی دستاوردها و ستاده های سازمان موجب جدایی و اضمحلال آنها و همچنین تضعیف روحیه کارکنان و افزایش تناوب رفتارهای نامولد میان اعضای سازمان و رفتارهایی چون ابراز خستگی، غیبت، ترک شغل، عدم تعهد و … می شود.

امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان ها در زندگی اجتماعی انسان ها نقش عدالت در ســازمان ها بیش از پیش آشکارتر شده است. سازمان های امروزی در واقع مینیاتوری از جامعه بوده و تحقق عدالت در آنها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است. به همین دلیل امروزه عدالت سازمانی به مانند سایر متغیرهای مهم در رفتار سازمانی از جمله تعهد سازمانی و رضایت شغلی جایگاه خاصی را در متون مدیریت پیدا کرده است. بنابراین مدیران در سازمان های امروزی نمی توانند نسبت به این موضع بی‌تفاوت باشند. چنانچه مدیران سازمان ها به دنبال پیشرفت و بهبود در سازمان هستند بایستی قادر باشند درک وجود عدالت در سازمانشان را در کارکنان به وجود آورند.

همچنین به نظر می‎رسد رعایت عدالت سازمانی، یکی از عوامل کلیدی و تأثیرگذار بر تعهد سازمانی کارکنان  باشد که تأثیر چشمگیری بر عملکرد کارکنان دارد. تعهد سازمانی برکاهش غیبت، افزایش ماندگاری، تعلق و وفاداری، بهره وری، پذیرش راهبرد و هنجارها و ارزش های سازمانی نقشی عمده‎ دارد. مطالعات و بررسی های مربوط به تعهد سازمانی کارکنان، به کاهش هزینه ‎های هنگفت ناشی از ترک خدمت و جذب نیرو های جدید و نیز بهبود شاخص های کلیدی عملکرد می‌انجامد.

از طرف دیگر سازمان هایی که توانایی نوآوری دارند بهتر می توانند نسبت به رقبا مزیت رقابتیشان را حفظ کنند و یکی از لازمه های آن این است که خود کارکنان رفتار نوآورانه ای داشته باشند، رفتارهایی که به تولید و یا معرفی ایده های جدیدی بیانجامد، بنابراین افزایش پتانسیل نوآوری کارکنان امری ضروری است. از این رو در پژوهش حاضر قصد داریم تاثیر عدالت سازمانی بر رفتار نوآورانه کارکنان را با در نظر گرفتن نقش تعدیل کننده ی تعهد سازمانی مورد بررسی قرار دهیم که یافته های این پژوهش در فصل پنج به شرحی که خواهد آمد ارائه شده است.

1-2 بیان مساله  و اهمیت موضوع

در سازمان ها، کارکنان بازیگران اصلی در موفقیت سازمانی هستند. محققان بسیاری اثبات کرده اند که رفتار نوآورانه کارکنان بر عملکرد سازمان تاثیر مثبتی دارد. با درک اهمیت مقوله نوآوری،  نمی توان از رفتار کارکنان که منجر به نوآوری می شود چشم پوشی کرد. محققان بسیاری که پژوهش هایی در زمینه ی سازمان ها انجام داده اند، توجه ویژه ای به این سوال داشته اند که چرا تحت برخی شرایط، کارکنان از خود رفتار نوآورانه نشان داده و در برخی شرایط اینگونه نبوده اند. این امر حاکی از روند رو به رشد تمایل محققان به نشان دادن اهمیت رفتار نوآورانه کارکنان در سازمان ها دارد.

رفتار نوآورانه با تعدادی زیادی از ویژگی های سازمان و خروجی های آن ارتباط دارد. طی چند سال اخیر پژوهش های زیادی پیرامون این موضوع انجام شده است و یکی از دغدغه های اصلی آنها در مورد رابطه ی بین رفتار نوآورانه و تعهد سازمانی می باشد، در واقع مهمترین و جامع ترین عامل در افزایش رفتار نوآورانه، تعهد کارکنان می باشد زیرا گستره وسیعی از متغیرهای سازمانی شامل ویژگی های شغلی، فرهنگ و رهبری را پوشش می دهد. از آنجا که تعهد سازمانی یک ارتباط دو طرفه بین سازمان و کارکنان دارد، بدیهی است که تعهد کارکنان نقشی کلیدی در افزایش رفتار نوآورانه آنها داشته باشد (لاک و لاتهام[1]، 1990). محققان همچنین استدلال می کنند که تعهد منجر به اثربخشی سازمانی و تمایل به حمایت از استراتژی های بهبود بهره وری می شود که در آنها رفتار نوآورانه نقشی حیاتی ایفا می کند (لی[2]، 2000؛  ویلیامز[3]، 2005).

علاوه بر این، عدالت سازمانی نیز می تواند بر رفتارهای نوآورانه ی کارکنان تاثیرگذار باشد. از آنجا که کارکنان نقش اصلی در تعیین عوامل موفقیت در یک محیط رقابتی دارند، رفتار نوآورانه کارکنان به احتمال زیاد نتیجه ی عدالت سازمانی باشد. در این پژوهش اساس عدالت سازمانی بر پایه ی نظریه ی برابری آدامز[4] (1965) و نحوه ی تقسیم بندی عدالت توسط بایز و مواگ[5] (1986) قرار دارد. هنگامی که به صورت منصفانه تری با کارکنان رفتار شود، آنها در مقابل، تمایل کمتری به بروز رفتارهای مخرب و منحرف بر ضد سازمان و مدیران خواهند داشت (دیلی و کرک[6]، 1992).

عدالت همچنین می تواند از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تاثیرگذار باشد. عدالت سازمانی، که اساسا بر انصاف در محل کار تمرکز دارد، تاثیر بسزایی بر ویژگی های مختلف کارکنان از قبیل؛ تمایل به ترک خدمت، غیبت، رضایت شغلی، عملکرد شغلی، اعتماد و تعهد سازمانی دارد (گرینبرگ[7]، 2004؛ کولکوئیت و همکاران[8]، 2001). ادراک از سطح بالای عدالت سازمانی به افزایش رضایت شغلی و عملکرد کارکنان و به تبع آن کاهش ترک خدمت منجر می شود که به نوبه ی خود باعث افزایش تعهد افراد به سازمان خود خواهد شد. از طرفی با توجه به وجود رابطه ی مثبت بین تعهد سازمانی و رفتار نوآورانه ی کارکنان، تعهد سازمانی می تواند در ارتباط بین عدالت سازمانی و رفتار نوآورانه، نقش تعدیل کننده داشته باشد و آن را تقویت کند.

1-3 اهداف پژوهش

در پژوهش حاضر سعی بر آن شده چندی از عوامل تاثیر گذار بر رفتار نوآورانه از قبیل عدالت سازمانی و تعهد سازمانی بررسی شود. بنابر این اهداف اصلی و فرعی پژوهش به صورت زیر تدوین می شود:

1-3-1 هدف اصلی:

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر ابعاد عدالت سازمانی (توزیعی، رویه ای و تعاملی) و رفتار نوآورانه کارکنان در حضور تعدیل کننده  تعهد سازمانی می باشد.

1-3-2 اهداف فرعی:

• بررسی تاثیر عدالت توزیعی بر رفتار نوآورانه  کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت رویه ای بر رفتار نوآورانه  کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت تعاملی بر رفتار نوآورانه  کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت توزیعی بر تعهد سازمانی کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت رویه ای بر تعهد سازمانی کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت تعاملی بر تعهد سازمانی کارکنان
• بررسی تاثیر تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه کارکنان
• بررسی تاثیر عدالت توزیعی بر رفتار نوآورانه کارکنان با درنظر گرفتن نقش تعدیل کننده  تعهد سازمانی
• بررسی تاثیر عدالت رویه ای بر رفتار نوآورانه کارکنان با درنظر گرفتن نقش تعدیل کننده  تعهد سازمانی
• بررسی تاثیر عدالت تعاملی بر رفتار نوآورانه کارکنان با درنظر گرفتن نقش تعدیل کننده  تعهد سازمانی

1-4 فرضیه­های پژوهش

1-4-1 فرضیه اصلی:

هر سه نوع عدالت سازمانی (توزیعی، رویه ای، تعاملی) تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارند و تعهد سازمانی این روابط را تعدیل می کند.

1-4-2 فرضیه های فرعی:

• عدالت توزیعی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
• عدالت رویه ای تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
• عدالت تعاملی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
• عدالت توزیعی تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
• عدالت رویه ای تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
• عدالت تعاملی تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
• تعهد سازمانی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
• تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت توزیعی بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند
• تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت رویه ای بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند.
• تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت تعاملی بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند.

1-5 روش تحقیق

1-5-1 نوع تحقیق:

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش گردآوری اطلاعات، توصیفی- پیمایشی می باشد. به‌ منظور گردآوری اطلاعات نیز از روش‌های کتابخانه ای و میدانی استفاده می‌شود.

1-5-2 ابزار و شیوه گردآوری اطلاعات:

با توجه به اینکه تحقیق حاضر از نوع کاربردی و توصیفی- پیمایشی می باشد، برای جمع آوری داده ها از دو روش زیر استفاده کردیم:

روش کتابخانه ای: بسیاری از مفاهیم و اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق از مطالعه مقالات تخصصی و کتاب‌های مرتبط به دست آمده است.

روش میدانی: در این روش از ابزار پرسشنامه برای جمع‌آوری داده های مورد نیاز جهت آزمون فرضیات استفاده شده است.

1-5-3 جامعه و نمونه آماری:

جامعه آماری این تحقیق، کارکنان شرکت های کوچک و متوسط [9](SME) شهرک صنعتی فاز یک ارومیه می باشد. طبق اطلاعات بدست آمده از دفتر شهرک های صنعتی استان آذربایجان غربی، 2500 کارکن در این شهرک مشغول به فعالیت می باشند. روش نمونه گیری پژوهش حاضر، تصادفی ساده می باشد که با توجه به مشخص بودن تعداد اعضای جامعه آماری، برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران با سطح اطمینان 95% استفاده شده و 333 کارکن به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب می شوند.

که در آن:

• n: حجم نمونه
• N: حجم جامعه
• Z: آماره استاندارد توزیع نرمال (در سطح اطمینان %95 برابر 96/1 است.)
• : مقدار خطای مجاز
• p: نسبت صفت موجود در جامعه
• q: p-1

 

1-5-4  قلمرو پژوهش:

• قلمرو موضوعی: در این تحقیق تاثیر انواع عدالت سازمانی (توزیعی، رویه ای و تعاملی) بر رفتار نوآورانه کارکنان مورد بررسی قرار می گیرد. سپس اثر تعدیل کننده ی تعهد سازمانی بر رابطه بین عدالت سازمانی و رفتار نوآورانه کارکنان بررسی می شود.
• قلمرو مکانی: از نظر مکانی، تحقیق حاضر شرکت های کوچک و متوسط شهرک صنعتی فاز یک ارومیه را دربر می گیرد.
• قلمرو زمانی: این تحقیق با استفاده از داده های مربوط به دیماه سال 1392 انجام می شود.

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها

 

برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار های SPSS و Lisrel استفاده شده است که در بخش اول آمار توصیفی و آمار استنباطی داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. همچنین در این پژوهش جهت آزمون نرمال یا غیر نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف، اسمیرنوف استفاده شده است و مدل مورد بررسی با استفاده از مدل معادلات ساختاری برازش می شود.

 

 

 

1-8 متغیرهای پژوهش و تعاریف عملیاتی آنها

 

• عدالت توزیعی: بیانگر ادراک افراد از میزان رعایت عدالت در توزیع و تخصیص منابع و پاداش ها است. به بیان دیگر به حدی که افراد پاداش ها را با عملکرد مرتبط می دانند عدالت توزیعی می گویند. در پژوهش حاضر برخی از شاخص های عدالت توزیعی عبارتند از: منصفانه بودن حقوق و ترکیب مزایا، منصفانه بودن زما نبندی کار و منصفانه بودن حجم کار. جهت سنجش ابعاد عدالت، از پرسشنامه استاندارد نیهوف و مورمان[1](1993) استفاده شده است.
• عدالت رویه ای: به معنای ادراک کارکنان از انصاف در قوانین و رویه های یک فرایند می باشد. برخی از شاخص های ارزیابی عدالت رویه ای عبارتند از غیر مغرضانه بودن تصمیم های مدیریت، صحت و اعتبار داده های استفاده شده در فرایند تصمیم گیری مدیران، توانایی مورد سوال قرار دادن تصمیمات و …
• عدالت تعاملی: عدالت تعاملی یا مراوده ای بر ادراک انصاف در رفتار بین فردی در حین اجرا اشاره دارد. عدالت تعاملی با معیارهایی نظیر صداقت و راستگویی در تصمیمات مربوط به کار کارکنان، ارائه توضیحات کافی، احترام و … سنجیده می شود.
• تعهد سازمانی: یک حالت روانی است که بیانگر نوعی تمایل، نیاز و الزام جهت ادامه اشتغال در یک سازمان می باشد و توسط معیارهایی چون تمایل به ترک شغل، احساس رضایت از شغل، وابستگی به شغل و … سنجیده می شود. جهت سنجش تعهد سازمانی از پرسشنامه استانداردکلیسن و استریت (2001) استفاده شده است.
• رفتار نوآورانه: قابلیتی پویا است که می تواند شایستگی های داخلی و خارجی را ادغام، ایجاد و پیکربندی کند تا به تغییرات سریع محیط واکنش نشان دهد (تیس[2]،1997). رفتارهای نوآورانه زمانی رخ

1-5- فرضیه‌های تحقیق ………………………….. 7

1-6- روش‌شناسی تحقیق ………………………….. 7

1-6-1. مدل مفهومی تحقیق …………………….. 7

1-6-2. روش گردآوری اطلاعات …………………… 8

1-6-3. ابزار گردآوری اطلاعات …………………. 8

1-6-4. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها …………………… 8

1-6-5. جامعه آماری و نمونه ………………….. 9

1-7- متغیرهای تحقیق ………………………….. 10

1-7-1. خرید ناگهانی ………………………… 10

1-7-2. عوامل فرهنگی ………………………… 10

1-7-3. ویژگی‌های فردی ……………………….. 10

1-7-4. عوامل محیطی …………………………. 10

1-7-5. وضعیت روحی – روانی ……………………. 11

1-8- محدوده‌های تحقیق …………………………. 11

1-8-1. محدوده مکانی ………………………… 11

1-8-2. محدوده زمانی ………………………… 11

1-9- ساختار تحقیق ……………………………. 12

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1- مقدمه ………………………………….. 14

2-2- پیشینه تحقیق ……………………………. 14

2-2-1. پیشینه نظری ………………………….. 14

2-2- 1-1. خرید ناگهانی …………………….. 14

2-2-1-2.  تقسیم‌بندی خرید ناگهانی ……………. 16

2-2-1-3.  خرید ناگهانی از دیدگاه امروزی ……… 17

2-2-1-4.  ناگهانی بودن خرید و سایر اولویت‌های تحقیقاتی 19

2-2-1-5.  خرید ناگهانی و مفهوم بازاریابی …….. 21

2-2-1-6.  عوامل تسهیل‌کننده خرید ناگهانی ……… 22

2-2-1-7.  ویژگی‌های فرهنگی ………………….. 24

 

2-2-1-8.  ویژگی‌های فردی ……………………. 25

2-2-1-9.   عوامل محیطی …………………….. 26

2-2-1-10.  متغیرهای محیط فروشگاه ……………. 29

2-2-1-11.  وضعیت روحی-روانی ………………… 30

2-2-1-12.  محیط فروشگاه و تأثیر آن بر وضعیت روحی-روانی     31

2-2-2. پیشینه تجربی تحقیق …………………… 32

2-2-2-1. مطالعات داخلی …………………….. 32

2-2-2-2. مطالعات خارجی …………………….. 33

2-2-2-2-1. مطالعات استرن …………………. 33

2-2-2-2-2. خرید ناگهانی و نظریه‌ها …………. 37

2-2-2-2-3. مدل‌های خرید ناگهانی ……………. 39

2-2-2-2-4. مدل خرید ناگهانی مبتنی بر مد ……. 40

2-2-2-2-5. ویژگی‌های فرهنگی ……………….. 41

2-2-2-2-6. ویژگی‌های فردی …………………. 44

2-2-2-2-6-1. صفات فردی …………………. 44

2-2-2-2-7. تمایل به مصرف لذتی …………….. 48

2-2-2-2-8. ویژگی‌های محیطی…………………. 49

2-3- جمع‌بندی فصل دوم …………………………. 56

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه ………………………………….. 58

3-2- روش تحقیق ………………………………. 58

3-2-1. انواع روش تحقیق ……………………… 59

3-2-1-1. روش تحقیق بر مبنای اهداف تحقیق …….. 59

3-2-1-2. روش تحقیق بر اساس ماهیت و روش ……… 60

3-3-  جامعه آماری ……………………………. 60

3-4-  نمونه آماری ……………………………. 61

3-5- متغیرهای تحقیق ………………………….. 63

3-5-1. دسته‌بندی متغیرهای این تحقیق بر اساس نقش آن‌ها 63

این مطلب را هم بخوانید :

3-6- روش‌های جمع‌آوری داده ……………………… 64

3-6-1. مطالعات کتابخانه‌ای …………………… 64

3-6-2. پرسش‌نامه ……………………………. 64

3-6-3. مقیاس اندازه‌گیری در تحقیق …………….. 65

3-7- روایی و پایایی پرسش‌نامه ………………….. 68

3-7-1. تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسش‌نامه ….. 68

3-7-2. تعیین اعتبار (روایی) پرسش‌نامه …………. 69

3-8- روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات …………………… 70

3-8-1. مدل معادلات ساختاری …………………… 70

3-8-2. ضرورت مدل معادلات ساختاری در تحقیق ……… 71

3-9- تعریف اصطلاحات تخصصی ……………………… 72

3-9-1. خرید ناگهانی ………………………… 72

3-9-2. محصول ناگهانی………………………… 72

3-9-3. محیط فروشگاه ………………………… 72

3-9-4. وضعیت روحی – روانی ……………………. 72

3-9-5. ویژگی فردی ………………………….. 73

3-9-6. نمای فروشگاه ………………………… 73

3-9-7. نوآوری ……………………………… 73

3-9-8. درگیری مصرف‌کننده …………………….. 73

3-9-9. لذت ………………………………… 73

3-9-10. انگیختگی …………………………… 74

3-9-11. نفوذ ………………………………. 74

3-9-12. محرک‌های خرید لذت­جویانه ………………. 74

3-9-13. عامل هیجان …………………………. 74

3-10- خلاصه فصل سوم…………………………….. 74

فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه…………………………………… 76

4-2- آمار توصیفی……………………………… 76

4-2-1. جنسیت………………………………… 77

4-2-2. سطح تحصیلات……………………………. 78

4-2-3. سن…………………………………… 79

4-2-4. وضعیت تأهل……………………………. 80

4-3- وضعیت توصیفی متغیرهای تحقیق……………….. 80

4-4- تحلیل استنباطی داده‌ها…………………….. 81

4-4-1. تحلیل عاملی تأییدی متغیرهای تحقیق……….. 81

4-4-1-1. مدل اندازه‌گیری ابعاد رفتار خرید ناگهانی. 81

4-4-1-2. مدل اندازه‌گیری ابعاد عامل روحی روانی…. 82

4-4-1-3. مدل اندازه‌گیری ابعاد عامل فرهنگی…….. 83

4-4-1-4. مدل اندازه‌گیری ابعاد عامل محیطی……… 84

4-4-1-5. مدل اندازه‌گیری ابعاد عامل فردی………. 85

4-4-2. بررسی نرمال بودن متغیرها……………….. 87

4-4-3. آزمون‌های نیکویی برازش………………….. 87

4-4-4. آزمون فرضیه‌های تحقیق…………………… 89

4-4-4-1. آزمون فرضیه‌های مربوط به داده‌های آماری… 90

4-5- جمع‌بندی فصل چهارم………………………… 96

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه…………………………………… 98

خلاصه تحقیق…………………………………… 98

5-3- توصیف یافته‌ها……………………………. 99

5-3-1. بررسی متغیرهای جمعیت شناختی…………….. 99

5-4- خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌های تحقیق…….. 100

5-4-1. بحث درباره نتیجه فرضیه اول……………… 100

5-4-2. بحث درباره نتیجه فرضیه دوم……………… 101

5-4-3. بحث درباره نتیجه فرضیه فرعی اول…………. 102

5-4-4. بحث درباره نتیجه فرضیه فرعی دوم…………. 103

5-4-5. بحث درباره نتیجه فرضیه سوم……………… 103

5-5- جمع‌بندی نتایج حاصل از تحقیق……………….. 104

5-6- ارائه پیشنهادات………………………….. 105

5-6-1. ارائه پیشنهادات مبتنی بر نتایج تحقیق…….. 105

5-6-2. ارائه پیشنهادات برای تحقیقات آتی………… 107

5-7- محدودیت های تحقیق………………………… 108

فهرست منابع………………………………….. 109

ضمایم……………………………………….. 115

پرسشنامه…………………………………….. 130

مقدمه

خرید‌ ناگهانی[1] یکی از جنبه‌های بسیار مهم رفتار مصرف‌کننده[2] و یک مفهوم حیاتی در بازار است. خرده‌فروشان کاملاً از قدرت خرید ناگهانی در توسعه درآمد خود مطلع می‌باشند. بنابراین از طریق استراتژی‌هایی مانند طرح فروشگاه, نمایش محصول، طراحی, بسته‌بندی و فروش، احساس مثبت مصرف‌کنندگان را تشویق می‌کنند. عمل خرید رفتاری پیچیده است و این نوع از خریدها یعنی خرید ناگهانی، که به خریدهای بدون برنامه‌ریزی‌شده، هیجانی و احساسی نیز معروف است و در بازارهای مصرفی صورت می‌گیرند، در مقابل خریدهای برنامه‌ریزی‌شده یا منطقی قرار می‌گیرند. وقتی خرید از نوع برنامه‌ریزی‌شده باشد با یک فرایند کاملاً مشخص و از قبل برنامه‌ریزی‌شده صورت می‌گیرند و خریدار قبل از اینکه وارد مغازه یا فروشگاه شود مراحل خرید را به‌صورت منطقی پشتِ سر گذارده و می‌داند که چه نوع کالایی با چه مشخصاتی و چه کیفیتی خریداری کند که این نوع خریدها هیجان و درگیری خاصی موقع خرید ندارد چراکه قبل از خرید این مراحل را پشت سر گذارده است. اما در مقابل این خرید برنامه‌ریزی‌شده خرید ناگهانی که خرید بدون برنامه‌ریزی‌شده و خرید از روی هوس نیز نامیده می‌شود قرار دارد که در آن مراحل و فرایند خرید به‌طور مشخص و منطقی رعایت نمی‌شود به همین دلیل به خرید غیرمنطقی نیز مشهور است. این نوع خریدها در بازارهای مصرفی و بیشتر برای کالاهایی با قیمت متوسط به پایین صورت می‌گیرند و طبق آمار و ارقام کشورهایی که در آن‌ها مطالعات صورت گرفته بالای 50 درصد خریدهای فروشگاه‌ها از نوع خریدهای ناگهانی است. از طرفی با توجه به ماهیت خریدهای ناگهانی که هیجان و لذت خاصی را به همراه دارند خریدار در این نوع خریدها ازلحاظ روانی بیشتر هیجانی می‌شود و لذت و هیجانی که از این نوع خریدها احساس می‌کند به‌مراتب بیشتر از خریدهای دیگر است و از این لحاظ این خریدها برای مصرف‌کننده نیز بسیار مهم می‌باشند. بنابراین با مرور و بررسی ادبیات و تحقیقات صورت گرفته به این امر می‌رسیم که خریدهای ناگهانی هم برای بازار و هم برای مصرف‌کننده مقوله‌ای حیاتی و جدایی‌ناپذیر است. بااین‌حال محقق بر آن شد تا در این مورد به‌صورت علمی تحقیقی انجام دهد تا از نتایج آن، هم بازارها (فروشگاه‌ها) و هم مصرف‌کنندگان استفاده کنند.

• بیان مسئله

خرید ناگهانی یا بدون برنامه‌ریزی یکی از جنبه‌های رفتاری مهم مصرف‌کننده است که نکته جالب و مهمی برای درک فعالیت بازاریابی دربر دارد.

در ادبیات بازاریابی ، خریدهای ناگهانی را به‌عنوان خریدهای بدون برنامه‌ریزی بیان و تعریف می‌کنند. اما خرید ناگهانی فراتر از این‌هاست؛ درواقع تجربه یک تمایل و اشتیاق برای خرید است. این اشتیاق یک احساس ناگهانی و شدید بوده، اغلب وسوسه‌انگیز است)نجفی پیراسته و منافی، 1387).

همچنین این نوع خرید را یک رفتار ناگهانی، اجباری و از روی لذت تعریف کرده‌اند که در آن سرعت فرایند  تصمیم‌گیری برای خرید مانع تفکر و سبک و سنگین کردن اطلاعات مربوط به گزینه‌های قابل انتخاب است.

رشد تجارت الکترونیکی و افزایش جوامعی که به مشتری‌گرایی اهمیت می‌دهند باعث افزایش زمینه برای خریدهای ناگهانی می‌گردد. بر روی این نوع از خریدها در کشورهایی غیر از کشورهای غربی تحقیقات بسیار کمی انجام گردیده است. به‌عنوان‌مثال در ایالات‌متحده آمریکا نسبت به بقیه کشورها این نوع رفتار بیشتر دیده‌شده و تحقیقات زیادی نیز بر روی آن انجام گردیده است ولی هیچ‌کدام از این تحقیقات تأثیر عوامل فرهنگی، فردی و محیطی را باهم بر روی این نوع خرید نسنجیده‌اند)کیسن و لی[3], 2002).

خرید ناگهانی به‌عنوان یک پدیده مهم در دنیا و به‌عنوان یکی از جنبه‌های مهم رفتار مصرف‌کننده شناخته شده است. در سال 1997 این نوع خرید به‌تنهایی سالیانه 4.2 میلیارد دلار از خریدهای مشتریان را فقط در آمریکا تشکیل می‌داد(موگلنسکی[4], 1998) و همچنین تا 80% خریدهای مشتریان را در طبقه خاصی از کالاها به خود اختصاص داده است (آبراهامز[5], 1998 و اسمیت[6], 1996). ماتیلا و ویرتز[7] نیز در سال 2008 خریدهای ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی در فروشگاه‌ها را 27 الی 62 در صد توصیف نموده‌اند. برخی مطالعات نیز نشان داده است که خود خریداران نیز 30 الی 40 درصد خریدهای خودشان را ناگهانی توصیف کرده‌اند (هاسمن[8], 2000) همچنین این موضوع نیز در تحقیقاتی اثبات گردیده که خریدهای ناگهانی یا برنامه‌ریزی نشده در محصولات جدید به‌مراتب بیشتر از محصولات قدیمی و جاافتاده در بازار است (اسفیلیگوج[9], 1996).

با توجه به ادبیات موجود ذکر این نکته ضروری است که اگر مصرف‌کنندگان به هنگام نیاز و کاملاً منطقی اقدام به خرید محصولات مصرفی خود نمایند بسیاری از محصولات می‌بایستی از سبد تولیدکنندگان حذف و درنتیجه اقتصاد بازار با شکست مواجه خواهد شد که این موضوع به‌وضوح اهمیت و نقش خریدهای ناگهانی را در بازارهای مصرفی نشان می‌دهد(عبدالوند، حیدرزاده و رهنما, 1389).

با توجه به این موضوع تولیدکنندگان برای حضور در دنیای رقابتی و پایدار ماندن در عرصه تولید و کاهش فشارهای خارجی نظیر کاهش درآمدها و بودجه ، لازم است تا متغیرهای مؤثر بر خریدهای ناگهانی را شناخته و با تقویت آن سعی در افزایش فروش و سود خود نمایند(حجازی، غلامی و اسدی، 1388) همچنین به خاطر افزایش این نوع از خریدها در فروشگاه‌های کنونی تحقیقات دانشگاهی نیز در این زمینه طی دهه اخیر افزایش چشمگیری یافته است(جونز و همکاران[10], 2003).

با توجه به این مطالعات و با عنایت به اینکه خریدهای ناگهانی درصد بالایی از خریدهای مشتریان را به خود اختصاص داده است, بازاریابان و فروشندگان معاصر باید با فرایند این نوع خریدها آشنا شده و عوامل مؤثر بر این نوع خریدها را بشناسند. به همین دلیل است که خرده‌فروشان نیز از خیلی قبل‌تر به قدرت خریدهای ناگهانی که در بسیاری از خریدها در کانون توجه است در سودآوری پی برده‌اند (ماتیلا و ویرتز, 2008) و بدین منظور نیز از تکنیک‌هایی مثل طراحی فروشگاه، بسته‌بندی‌های جذاب و … برای افزایش خریدهای ناگهانی استفاده کرده‌اند (هویر و ماسینیس[11], 1997).

با توجه به مطالب بالا می‌توان دریافت که بررسی نقش متغیرهای گوناگون بر خریدهای ناگهانی در مراکز خرید چقدر از اهمیت بالایی برخوردار است. در مورد فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند نیز این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است, زیرا که روزانه هزاران نفر از این فروشگاه‌ها خرید و قسمتی از درآمد خود را در این فروشگاه‌ها هزینه می‌نمایند. با مشخص شدن عوامل مؤثر بر خریدهای ناگهانی بازاریابان و متصدیان این فروشگاه نیز می‌توانند با برنامه‌ریزی اقدامات لازم را برای افزایش این نوع خریدها انجام دهند.

بدین ترتیب بازاریابان و فروشندگان با این کار در امر فروش و بازاریابی موفق‌تر از قبل عمل کرده و گامی مؤثر در جهت رونق بخشیدن به بازارهای مصرفی و اقتصاد بر خواهند داشت.

در این تحقیق به بررسی و تأثیر متغیرهای فرهنگی استقلال یا فردگرایی و وابستگی یا کثرت‌گرایی, محیط فیزیکی فروشگاه، ویژگی‌های شخصیتی برون‌گرایی و نوآوری و همچنین وضعیت روحی و روانی مشتریان بر خریدهای ناگهانی خواهیم پرداخت. با توجه به مطالب مطرح‌شده سؤال اصلی تحقیق با عنوان ” تأثیر عوامل فرهنگی, فردی و محیطی بر رفتار خریدهای ناگهانی چگونه است؟ ” مطرح می‌گردد. بدیهی است با شناسایی تأثیر این عوامل، مدیران و مسؤولین ذی‌صلاح فروشگاه می‌توانند در راستای افزایش فروش و سودآوری این مجموعه گام بردارند.

• اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق که از عنوان آن نشأت‌گرفته، عبارت است از:

تعیین چگونگی تأثیر عوامل فرهنگی,  فردی و محیطی تأثیرگذار بر خریدهای ناگهانی و چگونگی ارتباط میان این عوامل

اهداف جزئی تحقیق عبارت‌اند از:

1. تعیین چگونگی تأثیر فرهنگ افراد بر رفتار خریدهای ناگهانی آن‌ها
2. تعیین چگونگی تأثیر محیط فروشگاه بر وضعیت روحی – روانی[12] مشتریان
3. تعیین چگونگی تأثیر وضعیت روحی – روانی مشتریان بر خریدهای ناگهانی
4. تعیین چگونگی تأثیر محیط فروشگاه بر خریدهای ناگهانی

5. تعیین چگونگی تأثیر ویژگی‌های فردی مشتریان بر خریدهای ناگهانی

   • سوا لات تحقیق

سؤال اصلی تحقیق:

تأثیر عوامل فرهنگی, فردی و محیطی بر خریدهای ناگهانی چگونه است؟

سوا لات فرعی تحقیق:

1. تأثیر فرهنگ افراد بر رفتار خریدهای ناگهانی آن‌ها چگونه است؟
2. تأثیر محیط فروشگاه بر وضعیت روحی – روانی مشتریان چگونه است؟
3. تأثیر وضعیت روحی – روانی مشتریان بر خریدهای ناگهانی آن‌ها چگونه است؟
4. تأثیر محیط فروشگاه بر خریدهای ناگهانی مشتریان چگونه است؟
5. تأثیر ویژگی‌های فردی مشتریان بر خریدهای ناگهانی آن‌ها چگونه است؟

• فرضیه‌های تحقیق

1. فرهنگ افراد بر رفتار خریدهای ناگهانی افراد تأثیر مثبت دارد.

2. محیط فروشگاه بر خریدهای ناگهانی مشتریان تأثیر مثبت دارد.

   • محیط فروشگاه بر وضعیت روحی – روانی مشتریان تأثیر مثبت دارد.
   • وضعیت روحی روانی مشتریان بر رفتار خریدهای ناگهانی مشتریان تأثیر مثبت دارد.
3. ویژگی‌های فردی مشتریان بر خریدهای ناگهانی آن‌ها تأثیر مثبت دارد.

• روش‌شناسی تحقیق

  • مدل مفهومی تحقیق

کل 1-1: مدل مفهومی تحقیق

منبع: عبدالوند, حیدرزاده, رهنما و خوش‌پنجه, (2011)

• روش گردآوری اطلاعات

این تحقیق ازنظر چگونگی به دست آوردن داده‌های موردنیاز از نوع تحقیق توصیفی و از شاخه تحقیقات پیمایشی است. تحقیق توصیفی شامل جمع‌آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوا لات مربوط به وضعیت فعلی موضوع موردمطالعه می‌شود.

• ابزار گردآوری اطلاعات

در این تحقیق بر آنیم تا اطلاعات مربوط به عوامل مؤثر بر خریدهای ناگهانی را با نمونه‌گیری تصادفی از جامعه خریداران فروشگاه‌های شهروند و توزیع پرسشنامه میان اعضای نمونه به دست آورده و تحلیل کنیم.

• تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

گویه‌ها با مقیاس لیکرت که از انواع رتبه‌ای یا ترتیبی است اندازه‌گیری شده‌اند و از تبیین مدل معادلات ساختاری[13] در نرم‌افزار لیزرل[14] برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها مورداستفاده قرارگرفته‌اند.

• جامعه آماری و نمونه

جامعه آماری این تحقیق تمامی خریداران فروشگاه‌های شهروند تهران می‌باشند که با توجه به تعداد زیاد و قابل‌شمارش نبودن آن‌ها نامحدود در نظر گرفته‌شده‌اند. ازآنجاکه ساختار جمعیت اصلی، متشکل از قشرها و طبقات گوناگون است به‌طوری‌که هر قشر و طبقه‌ای متفاوت از دیگر قشرها و طبقات است و تنها افراد داخل هر طبقه با توجه به یک ویژگی مشترک باهم مشابه هستند، لذا از روش نمونه‌گیری تصادفی استفاده می‌شود.

حجم نمونه با توجه به نامحدود در نظر گرفته شدن جامعه با استفاده از فرمول زیر محاسبه‌شده است:

که در آن:

n: حجم نمونه آماری

P: نسبت وجود صفت در جامعه آماری است. در اینجا p =0.5 است.

q یا 1-p: نسبت عدم وجود صفت آماری در جامعه آماری است در اینجا چون p =0.5 است،q =1-p =0.5  به دست می‌آید.

z: مقدار z برابر 1.96  است.

d: مقدار خطا است که .05 برای آن در نظر گرفته‌شده است.

• متغیرهای تحقیق

  • خرید ناگهانی

1-8-1 مطالعات کتابخانه ای …………………………………………………………………………… 10

1-8-2 تحقیقات میدانی …………………………………………………………………………………. 10

• ساختار کلی پایان نامه ………………………………………………………………………………………….. 11

فصل دوم ادبیات تحقیق………………………………………………………………….12

1-2مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-2 تعاریف ……………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-2-1 تعاریف پروژه  …………………………………………………………………………………………….. 14

2-2-2 تعاریف مدیریت پروژه ………………………………………………………………………………… 16

2-2-3 تعریف مدیر پروژه …………………………………………………………………………………….. 17

2-3 مهارتهای مدیر پروژه  ……………………………………………………………………………………………. 17

2-4 دلائل استفاده از مدیریت پروژه ………………………………………………………………………………. 18

2-5 وظائف مدیریت پروژه  …………………………………………………………………………………………. 20

2- 6 کاربردهای مدیریت پروژه …………………………………………………………………………………….. 21

2-7 فواید و محدودیتهای پروژه……………………………………………………………………………………… 22

2-8 تاریخچه تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 23

2-9 فرآیندهای پروژه …………………………………………………………………………………………………… 29

2-9-1 گروههای فرآیند ………………………………………………………………………………………… 30

2-10 عوامل موفقیت مدیر پروژه …………………………………………………………………………………… 33

2-10-1 مهارت مدیریت ……………………………………………………………………………………… 33

2-10-2 روش مدیریت ……………………………………………………………………………………….. 34

2-10-3 مدیریت زمان ………………………………………………………………………………………… 34

2-10-4 تسلط به موضوع پروژه…………………………………………………………………………….. 35

2-10-5 مدیریت کیفیت ………………………………………………………………………………………. 35

2-10-6 مدیریت ریسک……………………………………………………………………………………….. 36

2-10-7 مدیریت هزینه ………………………………………………………………………………………. 36

2-10-8 مدیریت ارتباط با ذینفعان……………………………………………………………………….  37

2-10-9 پیگیری منظم و رصد مستمر …………………………………………………………………… 37

2-10-10 برآورد صحیح و دقیق محدوده و محتوا ………………………………………………….. 37

 

2-11 معرفی مدل پیشنهادی تحقیق ……………………………………………………………………………… 38

2-12 معرفی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم ( مرکز نور) ………………………………. 39

2-12-1 پیش درآمد ……………………………………………………………………………………………. 39

2-12-2 اهداف و وظایف ……………………………………………………………………………………. 40

2-12-3 معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی ………………………………………………………… 42

2-12-3-1  بخش ارتباطات و تبلیغات ……………………………………………………………. 43

2-12-3-2 بخش خدمات فرهنگی…………………………………………………………………… 43

2-12-3-3 بخش امور کاربران………………………………………………………………………… 44

2-12-3-4 بخش نمایشگاه های داخلی …………………………………………………………… 44

2-12-3-5 بخش انتشارات ……………………………………………………………………………. 44

2-12-3-6 بخش خدمات بین الملل ……………………………………………………………….. 45

2-12-3-7 بخش بازرگانی ……………………………………………………………………………. 45

2-12-3-8 دفتر طرح و برنامه ……………………………………………………………………….. 45

2-12-3-9 بخش تکثیر …………………………………………………………………………………. 46

2-12-3-10 دفتر معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی ……………………………………….46

2-12-4 معاونت فنی  …………………………………………………………………………………………. 46

2-12-4-1 بخش برنامه نویسی محلی(Desktop) …………………………………………….47

2-12-4-2 بخش وب…………………………………………………………………………………….. 48

2-12-4-3 بخش پردازش داده ……………………………………………………………………….. 49

2-12-4-4 بخش شبکه  ………………………………………………………………………………… 50

2-12-4-5 بخش متن کاوی …………………………………………………………………………….51

2-12-4-6 بخش مدیریت دانش و سرمایه های انسانی ……………………………………… 52

2-12-4-7 بخش کنترل پروژه معاونت فنی…………………………………………………………55

2-12-4-8 بخش برنامه نویسی همراه ……………………………………………………………… 57

2-12-4-9 بخش ترجمه  ………………………………………………………………………………. 58

2-12-4-10 بخش گرافیک  …………………………………………………………………………… 60

2-12-5 معاونت پژوهشی  …………………………………………………………………………………… 61

2-12-5-1 بخش بانک اطلاعات منابع………………………………………………………………. 62

این مطلب را هم بخوانید :

2-12-5-2 بخش تحقیق و توسعه در فضای دیجیتال …………………………………………. 62

2-12-5-3 بخش کنترل کیفیت………………………………………………………………………… 63

2-12-5-4 دفتر طرح و برنامه ………………………………………………………………………… 64

2-12-5-5 دفتر معاونت پژوهشی……………………………………………………………………. 64

2-12-5-6 بخش تالیف و تدوین …………………………………………………………………… 65

2-12-5-7 بخش تحلیل و غنی سازی …………………………………………………………… 65

2-12-5-8 بخش مدیریت پایگاه ها ………………………………………………………………..66

2-12-5-9 بخش مالکیت معنوی ………………………………………………………………….. 67

2-12-5-10 دفتر منابع انسانی………………………………………………………………………. 67

2-12-5-11 بخش تبلیغ و فرهنگ سازی ……………………………………………………… 68

2-12-5-12 بخش چند رسانه …………………………………………………………………….. 68

2-12-5-13 بخش ورود اطلاعات………………………………………………………………… 69

2-12-5-14 دفتر مدیریت پروژه…………………………………………………………………. 70

2-12-5-15 شورای پژوهشی ……………………………………………………………………. 70

2-12-6 معاونت اداری و مالی …………………………………………………………………………. 71

2-12-7 دفتر مدیریت پروژه مرکز …………………………………………………………………….. 75

2-12-7-1 معرفی دفتر مدیریت پروژه ………………………………………………………… 75

2-12-7-2 ساختار دفتر مدیریت پروژه ……………………………………………………….. 76

2-12-7-3 شرح فعالیتهای دفتر مدیریت پروژه …………………………………………….. 76

2-12-7-4 مدیریت سبد پروژه …………………………………………………………………… 77

2-12-8 معاونت تهران( معاونت ریاست مرکز در تهران) ……………………………………… 77

2-13 مطالعه و تاسیس نهاد پژوهشی وابسته ……………………………………………………………… 78

2-13-1 برخی اولویتهای کلان این پژوهشکده ……………………………………………………. 78

2-13-2 مطالعه و پیاده سازی بخش از پروژه های در دست اقدام مرکز ………………….. 80

فصل سوم پیشینه تحقیق……………………………………………………………..81

3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….. 82

3-2 نوع تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 82

3-3 کاربردهای پژوهش …………………………………………………………………………………………… 83

3-4 مزایای حاصل از پژوهش …………………………………………………………………………………… 83

3-5 بهره برداران پژوهش  ………………………………………………………………………………………… 84

3-6 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 84

3-7 جامعه و نمونه آماری………………………………………………………………………………………….. 85

3-8 قلمرو زمانی و مکانی تحقیق  ………………………………………………………………………………. 87

3-9 روش جمع آوری داده ها  …………………………………………………………………………………… 87

3-10 اطلاعات پرسشنامه …………………………………………………………………………………………… 88

3-11 پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………….. 89

3-12 تکنیکهای تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………. 90

فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش…………………………………..93

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 94

4-2 آمار توصیفی یافته ها ……………………………………………………………………………………………… 95

4-3 تحلیل استنباطی یافته ها ………………………………………………………………………………………… 101

4-4 نتایج مربوط به رگرسیون ساده عوامل کلیدی موفق مدیر پروژه بر موفقیت پروژه …………. 103

4-5 نتایج رگرسیون کلی عوامل کلیدی موفق مدیر پروژه بر موفقیت پروژه از روش Enter…. 108

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………110

5-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 111

5-2 نتایج و دستاوردهای حاصل از تحقیق ……………………………………………………………………… 112

5-2-1 فرضیه های فرعی ……………………………………………………………………………………….. 112

5-2-2 فرضیه اصلی ………………………………………………………………………………………………. 123

5-3 نتیجه گیری نهایی …………………………………………………………………………………………………. 124

5-4 محدودیتهای تحقیق  …………………………………………………………………………………………….. 125

5-5 پیشنهادات و راهکارهای بهبود برای مرکز تحقیقات کامپیوتری نور ……………………………… 126

5-6 پیشنهادات برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………………………… 128

پیوست ها : ……………………………………………………………………………….. 129

پرسشنامه به تفکیک عوامل تحقیق …………………………………………………………………………………. 130

پرسشنامه توزیع شده ……………………………………………………………………………………………………..133

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………..135

منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………………..138

چکیده

به کار گیری مدیریت پروژه در سازمان به پیشرفت سریع پروژه و رسیدن به اهداف کامل کمک می کند.با مدیریت کامل پروژه می توان به جزئیات کامل پروژه و ریز فرآیندهای آن دسترسی داشت و با بررسی خروجی ها،  هم می توان مدیران پروژه ها را و هم مجریان را در تمام مراحل رصد کرده و از کیفیت و کمیت پروژه ها باخبر شد. لذا در این پژوهش فرضیاتی آزموده می شود که نتیجه آن بررسی عملکرد مدیران پروژه را در راستای پیگیری فرایندهای پروژه مشخص می کند.در این راستا توجه ویژه ای به عوامل عملکرد مدیران پروژه در موفقیت پروژه می شود.پژوهش حاضر در مورد عملکرد مدیران پروژه در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی( مرکز نور) می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. نمونه آماری این پژوهش 153 نفر بوده اند.ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است که پس از سنجش روایی و پایایی در بین افراد سازمان توزیع شده است و نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.در این تحقیق برای سنجش عوامل کلیدی مدیر پروژه بر موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج بدست آمده از این آزمون، وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین  هفت عامل موفقیت مدیر پروژه با موفقیت پروژه بود و سه عامل مدیریت ریسک، مدیریت هزینه و برآورد صحیح و دقیق محدوده و محتوا در مرکز نور تائید نگردید.در پایان بر مبنای نتایج بدست آمده، پیشنهادهایی برای مدیران و کارکنان سازمان و تحقیقات آتی ارائه شده است.

کلمات کلیدی : مدیریت پروژه، مدیر پروژه، موفقیت پروژه

مقدمه

در دنیای پر از رقابت کنونی دیگر نمی‌توان به شیوه‌‌های سنتی کارها را به پیش برد. سازمان‌ها در این دوران ناگزیر از بکارگیری پروژه‌ها هستند تا بتوانند از این طریق جایگاه خود را حفظ کنند و به فعالیتهای خود تداوم بخشند. اما سوال مهمی‌که پیش می‌‌آید این است که چگونه می‌‌توان فرآیندهای مدیریت پروژه را به صورت کارا و اثربخش به انجام رساند. به عبارتی، چگونه می توان پروژه‌های درست را انتخاب کرده و آنها را با موفقیت به پایان رساند. از شروع برنامه سوم توسعه و رشد سرمایه گذاری خارجی در طرحهای نیروگاهی و صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، افزایش نقش شرکتهای مهندسی مشاور، پیمانکاران اجرایی و سازندگان در اجرای طرحهای مذکور مورد تاکید بیشتری قرار گرفته است.

توسعه دانش مدیریت پروژه در سازمان‌ها گامی‌مهم و ارزنده در توسعه توانمندی آنها برای توفیق در عرصه بازار رقابتی می‌باشد. در چنین شرایطی ضرورت استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه بیشتر می‌شود تا افراد بتوانند در محیطی آزاد با تمام وجود، مسئولانه تلاش کنند و مدیران پروژه‌ها در شرکتهای پیمانکاری و بالاخص شرکتهای پیمانکاری عمومی‌قادر باشند پروژه‌های ملی را با زمان و هزینه ای قابل قبول و مناسب به سرانجام برسانند. با توجه به موارد فوق توجه به وضعیت سازمان‌ها از منظر میزان بلوغ ، امری ضروری و اجتناب ناپذیر می‌باشد(فراهانی،منتظری،1385).

البته ناگفته نماند به میان آمدن کلمه مدیریت پروژه، نباید فقط برای شنونده پروژه های بزرگ صنعتی و تجاری تداعی شود. چون غالبا مدیریت پروژه بیشتر برای فعالیتهای سنگین و طولانی مثل راه سازی، خودرو سازی، شرکتهای هواپیما سازی و مشابه این، برای افراد ملموس بوده است. در حالی که در دنیای فعلی هر کار ریز و درشتی را می توان با مدیریت موفق پروژه به اتمام رساند.

این پژوهش در رابطه با پروژه های نرم افزاری که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم بررسی و تهیه شده است، مراحل کاری کلیه فرایندهای  نرم افزارهای رومیزی، موبایلی و یا پیاده سازی سایتهای وبی را مدیریت می نماید.

1-1 شرح موضوع پژوهش و منطق پشتوانه آن

جهت موفق شدن پروژه ها، نیاز است عوامل موثر در این رابطه را شناسایی کنیم. عوامل موفقیت پروژه ها را می توان، تعادل نسبی بین سه عامل مهم زمان انجام کار، منابع مورد استفاده و رضایتمندی مشتری یا ذی نفع دانست.

جهت بهتر مدیریت کردن پروژه، ابتدا نیاز است تعاریفی از پروژه داشته باشیم. در این زمینه به مواردی اشاره می گردد.

1-2 زمینه پژوهش

حال با توجه به بیانات فوق، موارد اشاره شده زیر، زمینه ساز انجام این پژوهش می باشد:

• تاثیر فراوان موفقیت مدیریت پروژه در افزایش کارایی سازمانها.
• عدم وجود تحقیقات کافی در زمینه های موفقیت مدیریت پروژه های توسعه سیستم های اطلاعاتی در ایران.
• عدم وجود مدلی جهت تعیین ارتباط بین عوامل کلیدی موفقیت پروژه، و عملکرد مدیر پروژه.

1-3 پرسش های پژوهش

اما در این تحقیق سعی شده است عوامل کلیدی موفقیت مدیریت پروژه جهت افزایش عملکرد مدیر پروژه، بررسی و تعیین شوند. با انجام این تحقیق عواملی مشخص می شوند که با اجرای صحیح و کامل آنها، خروجی های سازمان، عملکرد کارکنان و مدیران پروژه بهتر و بیشتر شود.

• عوامل کلیدی موفقیت مدیریت پروژه کدامند؟
• عوامل کلیدی موفقیت مدیریت پروژه، جهت افزایش عملکرد مدیر پروژه کدامند؟
• عوامل کلیدی جهت افزایش بهره وری مدیران پروژه کدامند؟

1-4  اهداف پژوهش

هدف اصلی این تحقیق که کاربردی می باشد به منظور موفقیت مدیریت پروژه های نرم افزاری و بررسی عملکرد مدیران پروژه ها در راستای پیشبرد اهداف سازمانی، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم (نور) می باشد.

در هر صورت این تحقیق به منظور رسیدن به اهداف زیر انجام شده است :

• تعیین میزان ارتباط عوامل کلیدی موفق مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه ها در مرکز نور.
• تعیین میزان ارتباط عوامل کلیدی موفق مدیر پروژه، بر فعالیت مجریان پروژه ها.
• ارائه مدل عوامل کلیدی موفق مدیر پروژه بر موفقیت مدیریت پروژه.

1-5 سابقه  و ضرورت انجام پژوهش

در سالهای اخیر، مدیریت پروژه به عنوان یکی از روشهای بسیار موثر در پیگیری و بررسی پیشرفت پروژه های سازمانی می باشد.

با اجرای صحیح مدل ارائه شده در این تحقیق، اجرای موفق مدیریت پروژه در سازمان باعث کنترل کیفی محصولات و افزایش بهروری در تولید و کارائی نیروهای سازمانی میگردد. در حال حاضر با توجه به پیشرفت های سریع تکنولوژیIT و امور نرم افزاری در دنیا، کشور ایران نیاز دارد تا با بکارگیری سیستم های نرم افزاری و هوشمند سازی آن، فاصله خود را با دیگر کشورها کمتر نماید، که همواره برنامه نویسی و پیاده سازی سیستم های مذکور نیاز به متخصصین زبده و مجربی دارد. با توجه به تخصص گرایی در امور نرم افزاری دسکتاپ و وب، هوشمندسازی متون و پیاده سازی کتابخانه های دیجیتال همواره پژوهش ها و پروژه های تولیدی علوم اسلامی در این مرکز دارای حساسیت کاری بالا می باشد. لذا پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم مدیریت پروژه در این مجموعه می تواند باعث ارتقا سطح کیفی و کمی نرم افزارهای ارائه شده به مخاطبین خود در کشور پهناور ایران اسلامی و جهان اسلام گردد.

در تحقیق حاضر با توجه به مطالب فوق الذکر به بررسی نقطه نظرات کارشناسان ارشد فنی و نرم افزاری، برنامه نویسان زبده ،همچنین خبرگان علوم اسلامی و صنعت IT، پژوهشگران حوزه و دانشگاه، در این زمینه پرداخته تا به اهداف تحقیق دست یابیم.

 1-6 فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی :

عوامل کلیدی موفقیت مدیر پروژه، باعث موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات می شود.

فرضیه های فرعی تحقیق :

فرضیه اول: مهارت مدیریت مدیر پروژه،برموفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه دوم: روش مدیریت مدیر پروژه،بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه سوم: مدیریت زمان مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات،تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه چهارم: تسلط به موضوع پروژه مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه پنجم:مدیریت کیفیت مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات، تاثیرمثبت و معنی­داری دارد.

فرضیه ششم :مدیریت ریسک مدیرپروژه، بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات،تاثیر مثبت­و­معنی­داری دارد.

فرضیه هفتم :مدیریت هزینه مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه­های فناوری اطلاعات،تاثیر مثبت­و معنی داری دارد.

فرضیه هشتم : مدیریت ارتباط با ذینفعان مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات ، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه نهم : پیگیری منظم و رصد مستمر مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات ، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

فرضیه دهم : برآورد صحیح و دقیق محدوده و محتوا مدیر پروژه، بر موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات ، تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

1-7 متغیرهای تحقیق

1-7-1  متغیرهای وابسته تحقیق:

موفقیت پروژه شامل ابعاد کاهش شکست در پروژه، تحویل پروژه در زمان پیش بینی شده، تحویل پروژه با هزینه کمتر پیش بینی شده، بهبود بهره وری، بهبود در همراستا نمودن پروژه با اهداف استراتژیک.

1-7-2 متغیرهای مستقل تحقیق: