فهرست مطالب

عنوان                                                                            صفحه  

بخش اول:کلیات تحقیق                                                  

1)مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………2

2) بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………..3

3) اهمیت مسئله و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………..4

4) اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………5

4ـ1) هدف کلی …………………………………………………………………………………………………….5

4ـ2) اهداف جزئی …………………………………………………………………………………………………5

5) پرسش­های تحقیق ……………………………………………………………………………………………..5

5ـ1)سؤال اصلی …………………………………………………………………………………………………….5

5ـ2) سؤالات فرعی ………………………………………………………………………………………………..5

6)روش مطالعاتی ……………………………………………………………………………………………………6

7)ابزار­ و شیوه­های جمع­آوری اطلاعات ……………………………………………………………………6

8)پیشینه­ی تحقیق ………………………………………………………………………………………………….6

9) بیان مفاهیم و اصطلاحات …………………………………………………………………………………..9

9-1) مفهوم آزادی …………………………………………………………………………………………………9

9-2) مفهوم آزادی عقیده ……………………………………………………………………………………….10

 

بخش دوم:بررسی تطبیقی آزادی عقیده در اسلام و یهود

 

فصل اول:رویکرد اسلام به آزادی عقیده

1) مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….16

2)اسلام و آزادی عقیده  ……………………………………………………………………………………….16

2ـ1) آزادی عقیده در قرآن …………………………………………………………………………………….16

2ـ2) انتخاب عقیده بر اساس تفکر …………………………………………………………………………23

3) قلمرو آزادی عقیده در اسلام …………………………………………………………………………….26

4) پاسخ به چند شبهه ………………………………………………………………………………………….30

فهرست مطالب

عنوان                                                                             صفحه  

4ـ1)ارتداد ………………………………………………………………………………………………………….31

4ـ1ـ1)ارتداد در لغت …………………………………………………………………………………………..31

4ـ1ـ2)ارتداد در اصطلاح فقه ………………………………………………………………………………..32

4ـ1ـ3)اقسام مرتد ………………………………………………………………………………………………..33

4ـ1ـ4)حکم ارتداد در قرآن و روایات ……………………………………………………………………33

4ـ1ـ5)فلسفه­ی حکم ارتداد ………………………………………………………………………………….36

4ـ1ـ6)ذکر چند نکته در مسئله­ی ارتداد ………………………………………………………………….40

4ـ1ـ7) ارتداد و سیره­ی پیامبر(ص) درباره­ی آن ………………………………………………………43

4ـ2) جهاد ………………………………………………………………………………………………………….44

4ـ2ـ1)برخی از آیات مطلق درباره­ی جهاد ……………………………………………………………..49

4ـ2ـ2) برخی از آیات مقید درباره­ی جهاد ……………………………………………………………..50

4ـ2ـ3) توضیحاتی درباره­ی آیات مقید …………………………………………………………………..51

4ـ2ـ4) عفو عمومی در فتح مکه، پاسخی دیگر به شبهه­ی جهاد …………………………………54

5) سیره­ی پیامبر(ص) در برخورد با دگراندیشان……………………………………………………….57

5ـ1) روش برخورد پیامبر(ص) با بت­پرستان و مشرکان ……………………………………………58

5ـ2)روش برخورد پیامبر(ص) با اهل کتاب …………………………………………………………….59

5ـ2ـ1) دریافت جزیه از اهل کتاب ………………………………………………………………………..60

5ـ2ـ2) معیار زندگی مسالمت­آمیز با اهل کتاب ………………………………………………………..62

5ـ3) نامه­های پیامبر(ص) به زمامداران جهان مؤیّد آزادی عقیده ………………………………. 63

این مطلب را هم بخوانید :

6) روش اهل بیت(ع) دربرخورد با مخالفان و دگراندیشان…………………………………………65

7) آزادی عقیده و پلورالیسم دینی از دیدگاه اسلام …………………………………………………..72

8) نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………………..78

 

فصل دوم:رویکرد یهود به آزادی عقیده

1) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………84

فهرست مطالب

عنوان                                                                             صفحه  

2) معرفی قوم یهود ……………………………………………………………………………………………..86

3) کتب مقدس یهود ……………………………………………………………………………………………87

3ـ1) تورات(عهد قدیم) ……………………………………………………………………………………….87

3ـ2) تلمود ………………………………………………………………………………………………………..88

4) دین یهود در انحصار نژاد ………………………………………………………………………………..90

5) یهود و آزادی عقیده ………………………………………………………………………………………..92

5ـ1) اراده و آزادی در نگاه یهود ……………………………………………………………………………93

5ـ2) تفکر و تعقل در دین یهود و ارتباط آن با آزادی عقیده ……………………………………..94

5ـ3) موارد ضد آزادی عقیده در یهودیت ……………………………………………………………….96

5ـ3ـ1)­اندیشه­ی برتری نژاد یهود …………………………………………………………………………..96

5ـ3ـ2)جنگ و کشتار در دین یهود  ………………………………………………………………………105

5ـ3ـ3) ارتباط کینه­توزانه­ی یهود با ادیان توحیدی ………………………………………………….110

5ـ3ـ4) تفکرات ضد آزادی عقیده در پروتکلهای حکمای یهود ………………………………..112

6) ارتداد در دین یهود ………………………………………………………………………………………..116

7) نتیجه­ گیری……………………………………………………………………………………………………120

 

فصل سوم: بررسی تطبیقی نگرش اسلام و یهود به آزادی عقیده

1) مقایسه­ی موارد مبیّن وجود یا عدم آزادی عقیده در اسلام و یهود ………………………..126

1ـ1) تفکر و تعقل ……………………………………………………………………………………………..126

1ـ2) جنگ و جهاد …………………………………………………………………………………………….126

1ـ3) ارتباط با سایر ادیان …………………………………………………………………………………….127

1ـ4) ارتداد ……………………………………………………………………………………………………….128

2)نتیجه­گیری …………………………………………………………………………………………………….128

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                             صفحه  

بخش سوم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

نتیجه­…………………………………………………………………………………………………………………131

محدودیت­های تحقیق ………………………………………………………………………………………..137

پیشنهاد  ……………………………………………………………………………………………………………138

منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………….139

چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

بخش اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1) مقدمه

   یکی از حقوق فطری و طبیعی هر فرد، آزادی وی است. اگر انسان را در انجام کارها و در انتخاب راه­ها، مختار بدانیم، در آن صورت خود را از سایر موجودات برتر خواهیم یافت؛ زیرا رفتار سایر موجودات از روی طبیعت و غریزه است نه تعقل و اراده و اختیار. و اگر انسان را در زندگی مجبور بدانیم در آن­صورت با سنگ و چوب و درخت فرقی نخواهد داشت. بنابراین بر اساس اصل انسان­شناسی، بشر باید به تحقیق درباره­ی اراده و اختیار و آزادی خود بپردازد و از این رهگذر، گام­هایی اساسی جهت شناخت فطرت خود بردارد.

ادیان توحیدی به شواهد تاریخی، نخستین منادیان آزادی بشر بوده­اند و بیشترین مخالفت­ها را با قدرت خشن و مستبد عصر خویش به راه انداخته­اند و اصولاً چون هیچ دینی نمی­تواند جز از طریق فراهم­آوردن امکانی برای آزادی انسان­ها و سپس ارائه­ی ایده­ها و پیام­های نو، توجه مخاطبین را به خود جلب کند. پس طبیعتاً هر یک از ادیان لاأقل در دوره­ی ظهور، منادی و طرفدار آزادی بوده­اند و این حمایت در ادیانی که خود را مبتنی بر برهان و استدلال و تعقل و آگاهی می­دانند بیشتر و جدی­تر بوده است.

یکی از عواملی که تعیین­کننده­ی جهت­گیری­های فردی و اجتماعی بشر است بحث انتخاب دین اوست؛ زیرا دین جزئی از زندگی بشر شده است و در هر زمان بشر نیازمند داشتن عقیده و دین خاصی است. لذا وجود یا عدم آزادی عقیده در یک ملت یا آیین، تعیین­کننده­ی وجود اکرام یا عدم آن نسبت به انسان­هاست. آزادی عقیده به معنای آزادی انسان در انتخاب عقیده و عدم وجود اجبار بر پذیرش و ترک عقیده، یک امر فطری و مدافع کرامت انسان­ها است. لذا در نزد بشر ارزش بالایی دارد دین اسلام از جمله ادیانی است که ندای آزادی عقیده سر داده و از طرفی آن آزادی­ای را می­پذیرد که برابر ترازهای اسلامی می­باشد. زیرا هدف نهایی که انسان برای رسیدن به آن تلاش می­کند کمال و تقرب پروردگار متعال است. لذا، آزادی عقیده نباید او را از این مسیر دور کرده و مانع رسیدن به هدف شود. از طرف دیگر، موضوعاتی چون ارتداد و جهاد در این رابطه وجود دارد که ظاهر آن با آزادی عقیده منافات دارد. دین یهود نیز یکی از ادیان الهی است که ندای توحید سر داده است پس طبیعتاً باید مدافع آزادی عقیده باشد زیرا تحمیل عقیده هرگز هدف خداوند نیست و خداوند ایمان اجباری را از بشر نمی­پذیرد. اما تاریخ و تعالیم یهود، ویژگی­ها و عقایدی را برای این دین و پیروانش نام برده است که انسان را به این قضاوت وادار می­کند که مفهوم آزادی عقیده برای آن­ها بی­معنی است. ویژگی­هایی چون برگزیدگی قوم یهود، جنگ و کشتارهای خونین و بی­رحمانه و… . از طرفی در این دین نیز مانند سایر ادیان مسئله­ی ارتداد و حساسیت دینی وجود دارد. لذا هدف از این نوشتار این است که به بررسی موضوع آزادی عقیده در اسلام و یهود و هر مبحثی که در رابطه با آن، به روشن­کردن بحث کمک می­کند، پرداخته و بدین وسیله با مقایسه­ی میان دو دین در این مبحث، تحقیقات سایرین کامل شود؛ زیرا مقایسه­ی تطبیقی موضوعات در بین ادیان، به انسجام شناخت افراد کمک خواهد کرد. امید است با فراهم آوردن این تحقیق توانسته باشم گامی در جهت بهره بردن افراد از آن، بردارم.

2) بیان مسئله

آزادی­عقیده یکی از حقوق طبیعی انسان؛ به عنوان یک موجود متفکر و با شعور، می­باشد. این نوع آزادی نیز چون دیگر اقسام آزادی همیشه و در همه­جا جزء مطالبات فطری انسان­ها بوده است. اما باید توجه داشت که در واقع اختیار، آزادی خطرناکی است که به بشر داده شده است. زیرا فقط یک راه حق مطلوب خداست، و هرکس با اختیار و آزادی خود، راه حق و مطلوب را پیش­گیرد در قیامت ایمن می­شود و هرکس  با سوء اختیار خود راهی غیر از آن انتخاب کند گمراه می­شود.

ظاهر موضوع آزادی عقیده، آزادی انسان در انتخاب هر عقیده­ای و مجبور نبودن او را می­رساند. ولی این نکته هم دارای اهمیت است که آزادی مطلق و بدون هیچ قید و بندی را نمی­توان تقدیس کرد. زیرا ممکن است به کرامت انسان­ها در بعد فردی و زندگی اجتماعی او لطمه وارد کند. در اسلام همه چیز بر اساس اصل «توحید» بنا شده است و پس از آن بر اساس «اخلاق فاضله» می­باشد. بنابراین آزادی­عقیده نیز طبیعتاً باید بر اساس این اصل باشد. در دین یهود نیز همه چیز بر اساس عقیده­ی«برگزیدگی قوم یهود» می­باشد آنچه در این دین مبهم و نیازمند به پاسخ است این است که پیروان این دین با اینکه باید اصل توحید و یکتاپرستی را پیش گیرند و در راستای آن به عقاید سایرین احترام بگذارند، با ادیان توحیدی مبارزه می­کنند و خود را برتر از سایر خلق خدا می­دانند. لذا در این نوشتار به بررسی این موضوع (آزادی عقیده) در این دو دین الهی پرداخته خواهد شد.

3) اهمیت مسئله و ضرورت تحقیق

از آنجا که اعتقاد به آزادی ­عقیده، ارج نهادن به کرامت والای انسان است لذا از اهمیت بالایی برخوردار است. سخن از آزادی عقیده از جهات بسیاری می­تواند مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثال یک جهت آنکه، در قرون اخیر، به دلایل متعدد شعار آزادی عقیده، حقوق بشر و… توسط افراد سر داده می­شود و در مواردی نیز ابزاری علیه دین شده است زیرا قدرتمندانی که می­خواهند مخالفان خود را سرنگون کنند مفاهیمی چون«آزادی عقیده» را بر سر زبان­ها و در افکار می­اندازند و به این وسیله مردم عامه و نا­آگاه را در مسیری که خود می­خواهند سوق می­دهند. از طرفی گروهی بر این پندارند چون آزادی ارزشی انسانی و فرادینی دارد، نمی­توان آن را به چهارچوب در­آورد و برای آن مرز و خط قرمزی قائل شد. البته واضح و مبرهن است که چون انسان متفکر و مختار آفریده شده است، بدون آزادی، در هیچ مسیری اعم از درست و نادرست نمی­تواند حرکت کند. و در نتیجه نمی­تواند به هیچ مقصدی برسد. آنچه که مرا به تحقیق در این زمینه وادار کرده، این است که در دین اسلام که خود را کامل­ترین و آخرین دین معرفی و ندای آزادی عقیده را مطرح کرده است و نیز در یهودیت که مدعی اساس یکتاپرستی در دین خود می­باشد، «آزادی عقیده» چه مفهوم یا ارزشی دارد. آیا هر دو دین که مدعی یکتاپرستی هستند نگاهشان به مقوله­ی آزادی عقیده یکی است یا خیر؟ و این آزادی را چگونه در رفتار و عمل خود منعکس می­کنند.

 

 

4) اهداف تحقیق

4ـ1) هدف کلی: مقایسه­ی آزادی عقیده در اسلام و یهود

4ـ2) اهداف جزئی:

فهرست مطالب

عنوان                                                                                         صفحه

 

1- فصل اول: کلیات و شرح موضوع. 1

1-1- مقدمه: 1

1-2- شرح وبیان مسئله: 1

1-3- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق: 2

1-4- اهداف تحقیق مورد نظر: 3

1-5- کاربرد نتایج تحقیق: 3

1-6- فرضیه ها یا سؤال های تحقیق: 4

1-6-1- فرضیه ها: 4

1-6-2-   سوال ها: 4

1-7- شرح روش تحقیق.. 4

1-8-محدودیت ها 5

1-9- ساختار فصول رساله. 6

1-10- نتیجه گیری.. 7

فصل دوم- مرور تحقیقات انجام شده. 8

2-1-مقدمه. 8

2-2- چالش انرژی.. 8

2-2-1- چالش انرژی در ساختمانها و مشکلات زیست محیطی. 9

2-2-2- مصرف انرژی در دنیای امروز 9

2-2-3- چالش های انرژی ایران و میزان مصرف انرژی در بخش ساختمان. 10

2-3- ساختمان خاک پناه چیست؟ 12

2-4- دلیل اصلی استفاده از ساختمانهای خاک پناه. 12

2-5- طبقه بندی ساختمانهای خاک پناه و اصطلاحات تخصصی.. 13

2-5- 1- گونه بندی از حیث معماری. 14

2-5-2- گونه بندی از حیث نیازهای انسانی. 17

2-6- سیر تاریخی استفاده از ساختمانهای خاک پناه. 18

 

2-6-1- بررسی تاریخی استفاده از ساختمانهای خاک پناه در جهان. 18

2-6-2- پراکندگی معماری خاک پناه در ایران. 20

2-7- ویژگیهای ساختمان خاک پناه. 22

2-7-1- بررسی مزایای ساختمان خاک پناه. 22

2-7-1-1- مزایا از حیث بهره وری انرژی. 22

2-7-1-1-1-کاهش انتقال حرارتی خاک… 22

2-7-1-1-2- اینرسی حرارتی.. 23

2-7-1-1-3- ثبات دمای زمین.. 23

2-7-1-1-4- کنترل میزان هوای نفوذی.. 24

2-7-1-1-5- کاهش دریافت حرارت.. 24

2-7-1-2- مزایا با رویکرد بهره وری از سطح زمین و محیط زیست.. 24

2-7-1-2-1- مزایای زیبایی شناسی.. 24

2-7-1-2-2- شکل گیری کانسپت خاص معماری.. 25

2-7-1-3- مزایای زیست محیطی. 25

2-7-1-3-1- حفظ منظر طبیعی.. 25

2-7-1-3-2- حفظ اکولوژی.. 25

2-7-1-3-3- کارآیی در مصرف زمین.. 26

2-7-1-4- مزایا با رویکرد اهمیت چرخه زندگی بنا 26

2-7-1-4-1- محافظت.. 26

2-7-1-4-1-1- عوامل طبیعی.. 26

2-7-1-4-2- آلودگی صوتی  و ارتعاش… 26

2-7-1-4-3- حفاظت کالبد بنا 27

2-7-1-4-4- حفاظت از مواد داخل بنا 27

2-7-1-4-5- امنیت.. 27

2-7-2- معایب ساختمانهای خاک پناه. 28

2-7-2- 1- معایب با رویکرد بهره وری انرژی. 28

2-7-2-2- معایب از حیث استفاده از زمین و موقعیت.. 30

2-7-2-4- معایب از حیث اقامت طولانی مدت.. 31

 

این مطلب را هم بخوانید :

2-7-3-  هزینه های احداث و بهره برداری.. 32

2-7-3- 1- هزینه های تحمیل شده در احداث و بهره برداری ساختمان خاک پناه 33

2-7-3-2- هزینه های صرفه جویی شده در احداث و بهره برداری ساختمان خاک پناه 33

2-8- مرور ادبیات: 34

2-8-1- بررسی ساختمانهای خاک پناه از دیدگاه عملکرد حرارتی.. 35

2-8-2- پیش بینی عملکرد حرارتی ساختمانهای خاک پناه به وسیله شبیه سازی حرارتی.. 37

2-8-3- بررسیهای ویژگیهای دیگر ساختمانهای خاک پناه. 38

2-9- مباحث تاثیرگذار بر عملکرد فضاهای خاک پناه. 39

2-9-1- جهتگیری. 39

2-9-2- تهویه 40

2-9-3-  نور طبیعی. 41

2-9-4- ویژگیهای فیزیکی خاک… 41

2-10- مکانیزم تبادل حرارت میان ساختمان خاک پناه و محیط.. 42

2-10-1- مفاهیم موثر در انتقال حرارت جداره ها 42

2-10-1-1- اینرسی حرارتی. 42

2-10-1-2- رابطه ضخامت پوسته ها، اینرسی حرارتی و وضعیت حرارتی هوای داخلی. 44

2-10-1-3- تاثیر تابش آفتاب بر حرارت داخلی ساختمان. 44

2-10-1-4- تابش آفتاب بر انواع دیوار 45

2-10-2- نحوه تبادل حرارت میان ساختمان خاک پناه و محیط پیرامون. 46

2-10-2-1- مکانیزم تبادل حرارت از خورشید تا عمق زمین. 47

2-10-3- بررسی رفتار حرارتی خاک… 48

2-10-4- پیش بینی رفتار دمای زمین.. 51

2-11- آینده بناهای خاک پناه. 51

2-12- جمع بندی.. 52

فصل سوم: 54

3-1- مقدمه. 54

3-2- بررسی اقلیمی شهر یزد. 54

3-2-1- خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی یزد 54

3-2-2- تحلیل داده های اقلیمی شهر یزد 55

3-2-2-1- دمای هوا 56

3-2-2-2- رطوبت نسبی هوا 58

3-2-2-3- باد. 58

3-2-2-4- نمودار سایکرومتریک… 59

3-2-2-4-1-گرمایش… 60

3-2-2-4-2- سرمایش… 61

3-3-  راهکارهای طراحی اقلیمی شهر یزد. 63

3-3-1- مقیاس شهری. 63

3-3-1-1- جهت گیری. 64

3-3-1-2- بافت متراکم. 64

3-3-1-3- معابر ارگانیک و سرپوشیده. 64

3-3-2- مقیاس بنای معماری. 65

ویژگی‌های معماری سنتی شهر یزد. 65

3-4- ایده های اقلیمی خاک پناهندگی شهر یزد. 66

3-4-1- سرداب.. 66

3-4-2-  آب انبار 67

3-4-3- گودال باغچه 68

3-5- نتیجه گیری.. 71

فصل چهارم: 72

4-1-مقدمه. 72

4-2- روند انجام بررسی رفتار حرارتی ساختمان خاک پناه. 72

4-3- انتخاب نرم افزار شبیه سازی.. 74

4-4- اعتبار سنجی نرم افزار شبیه سازی.. 74

4-4-1- مقایسه با نرم افزار دیگر 75

4-4-2- اعتبارسنجی شبیه سازی EnergyPlus نسبت به نمونه واقعی رکورد شده. 76

4 – 4-2-1- معرفی نمونه 76

4-4-2- 2- اندازه گیری حرارتی ساختمان نمونه 78

4-4-2- 3- شبیه سازی ساختمان نمونه 80

4-5- شناخت ویژگی های مدل طرح برای شبیه سازی حرارتی.. 81

4-5-1-عوامل موثر هندسی و فیزیکی. 82

4-5-2- عوامل موثر قراردادی.. 83

4-5-3- عوامل موثر قراردادی- تخمینی.. 84

4-7- شبیه سازی حرارتی.. 85

4-8- بررسی چگونگی تاثیر هریک از شاخصهای کالبدی بر مصرف انرژی مدل خاک پناه. 86

4-8-1- تاثیر جنس خاک بر عملکرد حرارتی. 86

4-8-2- تاثیر کاربریها بر عملکرد حرارتی. 89

4-8-3- بررسی عملکرد حرارتی کاربری مسکونی. 93

4-8-3-1- بررسی محدوده دمایی کاربری مسکونی در عمق پیشنهاد شده. 95

4-8-4- تاثیر جهتگیری بنا بر عملکرد حرارتی. 97

4-8-5- تاثیر نرخ تهویه بر عملکرد حرارتی. 99

فصل پنجم. 103

5-1- مقدمه: 103

5-2- پاسخ به سوالات تحقیق.. 103

5-3- نتایج مهم مطالعات کتابخانهای.. 104

5-4- نتایج مهم مطالعات شبیه سازی.. 105

5-5- ارائه پیشنهادات.. 106

پیوست 1: 107

منابع و مراجع: 109

منابع داخلی: 109

منابع خارجی: 110

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                         صفحه

جدول 1- گونه بندی بندی ساختمان­های خاک پناه از جهت سطح تماس با خاک………………………..16

جدول 2-گونه بندی از حیث نیازهای انسانی و کاربری در گذشته …………………………………………….17

جدول 3- طبقه بندی ساختمان­های خاک پناه معاصر از حیث کاربری…………………………………………18

جدول 4- ویژگی های  فیزیکی خاک های مختلف………………………………………………………………..50

جدول5 – جمع­بندی مزایا و معایب ساختمان­های خاک­پناه……………………………………………………….52

جدول 6-  راهبردها و تخمین میزان کاهش مصرف انرژی………………………………………………………..62

جدول 7-ویژگیهای فیزکی و حرارتی مدل  مشترک دو نرم افزار……………………………………………….75

جدول 8- مشخصات حسگرهای اصلی…………………………………………………………………………………78

جدول 9-مقایسه دمای شبیه سازی شده و ثبت شده­ی اتاق نمونه در خانه هوشمند…………………………81

جدول 10-ویژگی های مصالح مدل مورد مطالعه …………………………………………………………………..83

جدول11- مشخصات کاربری های مورد مطالعه…………………………………………………………………….84

جدول 12- اختصارات فرمول لبز………………………………………………………………………………………..87

جدول 13- ویژگی های فیزیکی نمونه خاک های سطح شهر یزد………………………………………………88

جدول 14- میزان مصرف انرژی کاربری­های متفاوت……………………………………………………………..92

جدول 15- نسبت تغییر دما و زمان تاخیر کاربری مسکونی به هوای بیرون……………………………………95

جدول 16- مصرف انرژی کلی در جهتگیری های اصلی………………………………………………………….99

جدول 17- میزان مصرف انرژی سرمایشی با تغییر نرخ تعویض هوا………………………………………….102

جدول 18- اطلاعات آب و هوایی شهر یزد………………………………………………………………………..108

جدول 19- دمای ماهانه­ی خاک در اعماق مختلف ……………………………………………………………..109

جدول 20- بیشینه و کمینه دمای خاک غالب شهر یزد  در اعماق مخلف………………………………….109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                         صفحه

نمودار 1- مصرف جهانی انرژی در کشورهای مختلف……………………………………………………………10

نمودار 2- مصرف انرژی در بخش­های مختلف در سال­های اخیر کشور ایران……………………………….11

نمودار 3- سهم سالانه مصرف انرژی ایران در بخشهای مختلف در سال………………………………………11

نمودار 4- مصرف انرژی مدلهای مختلف ساختمان خاک پناه……………………………………………………38

نمودار 5– نمودار تغییر دمای خاک در اعماق مختف شهر یزد…………………………………………………..51

نمودار6- دمای ماهانه ی هوای خشک شهر یزد در مقایسه با سردترین و گرمترین شهر ایران……………57

نمودار 7- بازه ی دمایی هوا در مقایسه با محدوده ی آسایش اشری…………………………………………….57

نمودار8-دما و رطوبت نسبی برای ساعتهای مختلف در ماههای مختلف شهر یزد…………………………..58

نمودار 9- گلباد سالانه شهر یزد……………………………………………………………………………………………59

نمودار 10-نمودار سایکرومتریک شهر یزد……………………………………………………………………………61

نمودار 11- فلوچارت روند حل مسئله­ی رفتار حرارتی ساختمان خاک پناه………………………………….73

نمودار 12-مقایسه نتیجه شبیه سازی نمونه Best Case ASHRAE-900 توسط دو نرم افزار…………76

نمودار 13- دمای ثبت شده در اتاق و هوای بیرون نمونه­ اتاق در خانه هوشمند……………………………..80

نمودار 14- مقایسه­ی دمای شبیه سازی شده و ثبت شده­…………………………………………………………..80

نمودار15-  مقایسه دمای رکورد شده و شبیه سازی شده اتاق نمونه در خانه­ی هوشمند…………………..81

نمودار 16-میزان مصرف انرژی کلی در چهار نمونه خاک با ضریب پخشندگی متفاوت………………..89

نمودار17-مصرف انرژی کلی در کاربر­ی­های خاک پناه…………………………………………………………92

نمودار 18- درصد صرفه جویی اعماق مختلف در کاربری­های خاک پناه…………………………………..93

نمودار 19- نوسان دمای ساختمان روی سطح زمین و در عمق خاک نسبت به هوای بیرون……………..94

نمودار20- بازه دمایی نمونه­ی مسکونی در اعماق مختلف………………………………………………………..95

نمودار 21- دمای نمونه­ی مسکونی در عمق 2.5 متر……………………………………………………………….96

نمودار 22- دمای نمونه­ی مسکونی در عمق 2.5 در گرمترین روز سال………………………………………97

نمودار 23- دمای نمونه­ی مسکونی در عمق 2.5 در سردترین روز سال………………………………………97

نمودار 24- میزان مصرف انرژی کلی در جهتگیری های اصلی………………………………………………….99

نمودار 25- مقایسه مصرف انرژی سرمایشی در ساختمان های روی سطح زمین و در عمق خاک با تغییر نرخ تعویض هوا در ساعت 24 تا 7 صبح…………………………………………………………………………….102

نمودار 26- میزان مصرف انرژی سرمایشی با تغییر نرخ تعویض هوا در ساعت 24 تا 7 صبح………..103

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                         صفحه

تصویر 1- نمونه ساختمان خاکپناه………………………………………………………………………………………..15

تصویر 2- ساختمانهای خاک پناه در جنوب تونس………………………………………………………………….19

تصویر 2- ساختمانهای خاک پناه در شمال غرب چین……………………………………………………………..19

تصویر 4-پراکندگی گونه مسکونی خاک پناه در سراسر جهان بر اساس مستندات تاریخی……………..20

تصویر 5- پراکندگی گونه های مختلف ساختمان خاک پناه در اقلیم های مختلف ایران…………………21

تصویر 6- ترسیم شماتیک نوسان دریافت گرما از طریق خاک در عمق­های مختلف……………………..35

تصویر 7- تاخیر زمانی در عمق ساختمان……………………………………………………………………………….37

تصویر 8– تعامل بین پوسته­ی زمین و تابش خورشید…………………………………………………………………47

تصویر 9- مقطع سرداب خانه سیگاری در یزد…………………………………………………………………………67

تصویر 10- آب انباری در شهر یزد……………………………………………………………………………………..68

تصویر 11- روند شکل گیری گودال باغچه…………………………………………………………………………..69

تصویر 12- مقطع خانه گودال باغچه…………………………………………………………………………………….70

تصویر 13-عکس هوایی محدوده قرارگیری خانه­ی هوشمند…………………………………………………….77

تصویر 14و15- خانه هوشمند نمونه ای از خانه گودال باغچه شهر یزد……………………………………….77

تصویر 16- حسگر st-174 B……………………………………………………………………………………………78

تصویر 17- پلان حیاط گودال باغچه و محل قرارگیری حسگر حرارتی در اتاق نمونه در زیر زمین خانه­ هوشمند……………………………………………………………………………………………………………………………79

تصویر 18- مقطع اتاق نمونه در زیر زمین خانه­ی هوشمند…………………………………………………………79

تصویر19- مدل هندسی پیشنهاد شده BestCase 900 ASHRAE………………………………………….82

تصویر 20- نمونه های مدل شده در هشت عمق مختلف در زیر خاک رسی منطقه­ی یزد………………..86

 

1- فصل اول: کلیات و شرح موضوع

1-1- مقدمه:

تولید مصالح و احداث ساختمان در سال های اخیر، انرژی بسیار زیادی را به خود اختصاص داده و به آلودگی های زیست محیطی فراوانی نیز منجر شده است. انتشار گرد و غبار حاصل از عملیات ساختمانی در مناطق مختلف، پخش آلودگی های شیمیایی ناشی از تولید مصالح ساختمانی، آلودگی های گازی و ذرات معلق پخش شده در هوا که ناشی از حمل و نقل مصالح ساختمانی به محل های مورد نظر است و نیز تولید زباله های ساختمانی از جمله موارد عمده آلودگی های زیست محیطی تحت تاثیر صنعت ساختمان می باشد. همچنین مصرف بسیار زیاد سوخت­ها و منابع طبیعی جهت تامین سرمایش و گرمایش ساختمان، آینده تامین منابع مورد نیاز نسل آینده و محیط زیست را به خطر می­اندازد. لذا ضروری است تا راهبردهای طراحی در ساختمان­های جدید، با هدف کاهش آلودگی­های زیست محیطی، جهت­گیری شود. جهت تحقق این هدف، طراحی ساختمان و سیستم­های غیرفعال ایده­ای است که نیاز به تحقیق و آزمایش در مناطق مختلف دارد .

ساختمان­های خاک پناه از جمله ایده­هایی است که به صورت غیر­فعال، کاهش مصرف انرژی ساختمان و تامین آسایش حرارتی را تا حد بسیار زیادی تضمین می­نماید. این پژوهش نحوه­ی عملکرد حرارتی این گونه­ی ساختمانی را در منطقه­ی اقلیمی گرم و خشک شهر یزد، از جوانب مختلف بررسی می­نماید. چگونگی پاسخ این گونه­ی ساختمانی در شرایط مختلف اقلیمی و کالبدی شهر یزد، رهنمود مهمی در عرصه­ی طراحی، ساخت و بهبود ساختمان­های غیرفعال است.

1-2- شرح وبیان مسئله:

با گسترش شهرها و رشد ساخت و ساز، عوامل زیادی که آسایش همه­جانبه­ی ساکنان را تامین می­کند، مورد غفلت قرار گرفته است. عدم هم­خوانی ساختمان ها با اقلیم و بوم منطقه و فراموشی تجربه­های گذشته باعث آسیب هایی شده است که از آن جمله می­توان به عدم آسایش حرارتی و احساس رضایتمندی و هم چنین بالاتر رفتن مصرف انرژی اشاره نمود (Al-Neama, 2011). در نتیجه­ی عدم توجه به طراحی اقلیمی، یکی از ساختارهای فراموش شده، ساختمان­های خاک پناه می­باشند که در بسیاری از شهرهای ایران رواج داشته­اند. این ساختار در بسیاری از اقلیم­ها به صورت گودال باغچه و در بسیاری از مناطق دیگر به صورت خانه­های دستکند به چشم می­خورد. بررسی دقیق تعامل این نوع ساختمان­ها با زمین و خاک اطراف یکی از چالش­های قابل مطالعه است. لذا بررسی ویژگی­ها و عملکرد حرارتی این الگوها در شرایط آب و هوایی مختلف، جهت توسعه این ساختار به عنوان یک الگوی مناسب برای ساختمان­های امروزی، شایان اهمیت می­باشد.

1-3- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق:

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                      صفحه

چکیده

مقدمه

فصل اول : کلیات

مقدمه

1- 1 . بیان مساله. 2

1-2 . هدفهای تحقیق.. 5

1-3 . اهمیت وضرورت انجام تحقیق.. 5

1-4 . سوالات یا فرضیه های تحقیق.. 8

1-5 . تعاریفی متغیرها 8

1-6: روش و نحوه اجرای تحقیق.. 10

1-7 . ابزار گردآوری داده ها 11

1-8 . جامعه آماری ، روش نمونه گیری و شیوه تجزیه و تحلیل داده ها 11

1-9. محدودیت‌های تحقیق.. 11

1- 10 . پیشینه تحقیق . 11

1-11. نتیجه گیری… 12

فصل دوم : بیان مبانی نظری تحقیق

مقدمه

. 1-2: مفهوم ریسک در معاملات… 14

2-2: ضرورت مدیریت ریسک در نظام بانکداری… 15

3-2:  عناصر ایجاد ارزش افزوده در بانک…. 17

 

4-2:  انواع ریسک… 18

5-2:  انواع ریسک های بانکی… 21

6-2:  ریسک بازار محصول.. 23

7-2:  ریسک بازار سرمایه. 23

1-7-2: ریسک اعتباری… 23

2-7-2: ریسک نقدینگی… 25

3-7-2: ریسک بازار.. 26

4-7-2: ریسک نرخ بهره. 27

8-2: ساختار ترازنامه و انواع ریسک مرتبط با ساختار.. 27

9-2: رویکرد ها و ابزارها ی مدیریت ریسک در بانک…. 28

1-9-2: حذف و اجتناب… 29

2-9-2: انتقال ریسک…. 29

3-9-2. نگهداری و اداره نمودن ریسک…. 30

1-3-9-2 افزایش تنوع.. 31

2-3-9-2 بیمه کردن.. 31

3-3-9-2 نگهداری سرمایه. 31

10-2. اندازه‌گیری ریسک اعتباری (Credit Risk measuring). 31

11-2.کاربرد مدل های ریسک اعتباری… 32

1-11-2. تصویب اعتبار.. 32

2-11-2. تعیین رتبه اعتباری… 32

3-11-2. قیمت گذاری وام. 33

4-11-2. هشدار دهنده به موقع مالی… 33

5-11-2. ایجاد ادبیات اعتباری مشترک…. 33

6-11-2. تدوین استراتژی وصول مطالبات… 33

12-2. اعتبار سنجی… 36

13-2. حساب‌های معوق‌ 37

این مطلب را هم بخوانید :

نتیجه گیری… 38

فصل سوم: مروری بر مطالعات تجربی

مقدمه

1-3. مطالعات انجام شده در خارج از کشور.. 41

2-3. تجربیات چند بانک خارجی در زمینه مدیریت ریسک…. 43

1-2-3. توکایی بانک (ژاپن). 43

2-2-3. بانک توکیو- میتسوبیشی (ژاپن). 46

3-3. مطالعات انجام شده در داخل کشور.. 50

نتیجه گیری… 52

فصل چهارم : بررسی مدل ها و روشهای برآورد ریسک اعتباری

مقدمه

1-4. ارتباط مدلهای ریسک اعتباری با تصمیمات اعتباری… 58

2-4. کاربرد مدل های ریسک اعتباری… 59

1-2-4. تصویب اعتبار.. 59

2-2-4. تعیین رتبه اعتباری… 59

3-2-4. قیمت گذاری وام. 59

4-3-4. هشدار دهنده به موقع مالی… 59

5-2-4. ایجاد ادبیات اعتباری مشترک…. 60

6-3-4. تدوین استراتژی وصول مطالبات… 60

3-4. چالش های کلیدی در کاربرد مدل.. 60

4-4. فنون اندازه گیری ریسک اعتباری… 60

1-4-4. فنون اقتصاد سنجی… 60

2-4-4. مدل شبکه عصبی… 60

3-4-4. تکنیک های بهینه سازی… 61

4-4-4. سیستم های خبره یا سیستم های مبتنی بر قواعد.. 61

5-4-4. سیستم های ترکیبی… 61

5-4. مدل های اعتبار سنجی مشتریان مبتنی بر اطلاعات حسابداری… 61

6-4. رویکرد های کلاسیک اندازه گیری ریسک اعتباری… 62

1-6-4. سیستم های خبره و تحلیل قضاوتی… 62

1-1-6-4. روش پنچ C اعتباری… 62

2-1-6-4. روش پنچ P اعتبار تجاری… 63

3-1-6-4. روش LAPP.. 64

• نقدینگی و توان پرداخت بدهی.. 65

فعالیت.. 66

سودآوری.. 66

2-6-4. شبکه های عصبی… 67

3-6-4. سیستم نمردهدهی اعتباری بر مبنای اطلاعات حسابداری… 70

1-3-6- 04مدل احتمالی خطی… 71

2-3-6-4. مدل رگرسیون لاجیت…. 71

3-3-6-4. مدل رگرسیون پروبیت…. 72

4-6-4. مدل نمره z آلتمن… 73

5-6-4. سیستمهای رتبهبندی داخلی… 75

7-4. مدل های پیشرفته ریسک اعتباری… 75

1-7-4. اولین نسل مدلهای ساختاری… 76

1-1-7-4.مدل مرتون… 77

2-7-4. دومین نسل مدلهای ساختاری… 79

3-7-4.مدلهای تعدیل شده. 80

1-3-7-4. مدل CREDIT RISK+. 82

4-7-4.مدلهای ارزش در معرض ریسک اعتباری… 85

8-4. روش تحقیق.. 86

9-4. ابزار گرد آوری داده ها 87

10-4.  جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه‌گیری و شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها 87

11-4. معرفی متغیرهای تحقیق.. 88

نتیجه گیری… 92

فصل پنجم : تخمین و برآورد مدل، نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5. نتایج تحقیق.. 93

1-1-5. نتایج برآورد مدل.. 94

2-5. تفسیرضرایب… 95

1-2-5. تعداد حساب های بانکی (X1). 95

3-5. نکویی برازش مدل لاجیت… 96

4-5. بررسی قدرت پیش گویی مدل.. 97

5-5. بررسی قدرت تفکیک کنندگی مدل.. 99

نتیجه گیری… 102

6-5. ارائه پیشنهاد. 103

منابع . 105

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                      صفحه

جدول1-4 ماتریس دقت… 74

جدول2-4: جدول بررسی وضعیت نکول شرکت بر اساس مدل مرتون.. 78

جدول3-4: متغیرهای تحقیق.. 91

جدول 1-5. برآورد ضرایب تابع لاجیت… 94

جدول 2-5 . شاخص های نکویی برازش مدل.. 96

جدول 3-5 . قدرت پیشگویی مدل در حد آستانه 0.5.. 97

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار ها

عنوان                                                                                                      صفحه

نمودار1-2: ارتباط متقابل بین اجزاء ایجاد ارزش در بانک…. 18

نمودار 2-2- شبکه انواع ریسک…. 20

نمودار3-2: انواع ریسک در بانک ها 22

نمودار 4-2: ساختار ترازنامه و انواع ریسک مرتبط با آن.. 28

نمودار 5-2: نظری اجمالی بر روشهای مدیریت ریسک در بانک…. 30

نمودار1-3: سیستم مدیریت ریسک اعتباری توکایی بانک ژاپن.. 45

نمودار2-3: ساختار مدیریت ریسک بانک توکیو- میتسو بیشی(ژاپن). 48

نمودار 3-3: اندازه گیری ریسک اعتباری بانک توکیو- میتسوبیشی… 49

نمودار4-3: چارچوب مدیریت ریسک بانک توکیو- میتسوبیشی(ژاپن). 49

نمودار1-4 ارزیابی بر اساس پنچC اعتبار.. 63

نمودار2-4 ارزیابی بر اساس پنچP اعتبار.. 64

نمودار3-4 ارزیابی بر اساس روشLAPP.. 65

نمودار1-5 بررسی کارایی و قدرت تفکیک کنندگی مدل به کمک داده های تست مدل.. 100

 

 

 

 

چکیده

در این تحقیق بر آنیم تا به بررسی عوامل موثر بر ریسک اعتباری اشخاص حقوقی و کاهش مطالبات معوق بانکها در بانک کشاورزی جمهوری اسلامی ایران بپردازیم. درهمین راستا با بکار گیری آمار و داده های مربوط به مشتریان حقوقی بانک کشاورزی استان تهران در بازه زمانی تحقیق که سالهای 1385 تا 1389 را در بر میگیرد به سنجش این ارتباط می پردازیم. برای آزمون میزان این ارتباط از تکنیک اقتصاد سنجی ، با استفاده از مدل های لاجیت استفاده شده و ضرایب به وسیله نرم افزار Eviews برآورد شده است. بنا به فرض تحقیق یک مدل طراحی نموده ایم که در آن به اندازه گیری ریسک اعتباری مشتریان بپردازیم. مدل دارای 16 متغیر مرتبط با ریسک اعتباری مشتریان  تعریف شده است و نتایج بدست آمده از این مدل حاکی از این واقعیت است که با مدیریت درست عوامل موثر در ریسک اعتباری مشتریان می توان باعث کاهش 81 درصدی در مطالبات معوق خواهد شد.

 

 

 

 

مقدمه

زندگی امروز در حالی ادامه می یابد که سایه افکنی شرایط عدم اطمینان بر کلیه امور به علل مختلف فرآیند تصمیم گیری را به کلی متحول ساخته است. تغییرات قیمت کالاهای اساسی ، تغییر نرخ ارز ، تغییر نرخ سود و همچنین تغیر قیمت سهام مواردی هستند که سازمانهای امروزی دائما با آن دست به گریبانند. این تغییرات در کنار سایر تغییرات محیطی سازمان ها باعث ظهور نظریات جدید علمی در حوزه ی مدیریت شده است تا آنجا که نظریه آشوب مطرح گردیده و سازمان ها در محیطی مملو از پیچیدگی و در عین حال قابل مدیریت ، تصویر کرده است.

در این بین ، علوم مختلف به میدان آمده و هر یک از زوایای تخصصی در گوشه ای از ارکان سازمان، شرایطی متعارف را ایجاد کرده است. مدیریت ریسک نیز وظیفه کنترل ریسک های مالی را بر عهده گرفته و با ارائه راهکار های نوین و استراتژی های بدیع توانسته است در این راستا برای شرکت های تجاری ، تولیدی و خدماتی و نیز بانک های تجاری روش های نظام مندی خلق کنند.

مقوله جهانی شدن اقتصاد و از بین رفتن مرزهای اقتصادی ، ناگزیر ما را با موضوعات نا آشنای تخصصی مالی و اقتصادی مواجه خواهد ساخت. افزایش روز افزون مراودات و انتقال اطلاعات ، خصوصا با پیشرفت جهانی شدن و فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک و امروزه مالی – الکترونیک و سایبر فایننس خود عاملی در جهت افزایش سرعت جهانی شدن اقتصاد می باشد. بنابر این ما به بهانه ی نداشتن ابزار های مدیریت ریسک ، بعد از این قادر نخواهیم بود تا موضوعات مربوطه را نادیده انگاریم و به تحقیقات انجام شده در این خصوص توسط متخصصین مالی و اقتصادی بی توجه باشیم. در این فصل بر آنیم تا با معرفی مقوله ریسک و برشمردن انواع آن روابط منطقی برای محاسبه و سنجش و نیز روش های مدیریت آن بپردازیم. و برای آشنایی با مدیریت ریسک به تعریف ماهیت ریسک خواهیم پرداخت و بعد از آن ، انواع ریسک هایی که یک سازمان با آن مواجه می شود بر خواهیم شمرد. در بخش بعد ، پس از ذکر منابع ریسک، به اهمیت مدیریت ریسک به عنوان عناصر استراتژی سا زمان و بانک ها ودر نهایت به عناصر اصلی مدیریت موفق ریسک اشاره خواهیم.

در جامعه ی امروز تقریبا تمام افراد با ماهیت ریسک به نحوی آشنایی دارند و اذعان می کنند که کلیه شئونات زندگی با ریسک مواجه است . ریسک در زبان عرب عبارتست از خطری که به علت عدم اطمینان در مورد وقوع حادثه ای در آینده پیش می آید و هر چه قدر این عدم اطمینان بیشتر باشد اصطلاحا گفته می شود ریسک زیاد تر است . فرهنگ و بستر ، ریسک را در معرض خطر قرار گرفتن تعریف کرده است .

تحقیق حاضر در پنج فصل ارائه گردیده است که فصل نخست به بیان کلیات موضوع شامل روش و نحوه اجرای تحقیق ، ابزار گردآوری داده ها و بیان مسئله می پردازد . در فصل دوم به بیان مبانی نظری تحقیق می پردازیم و از ریسک اعتباری ، مطالبات معوق و عوامل موثر بر آن  سخن گفته ایم . در فصل سوم به بررسی مطالعات انجام پذیرفته در ارتباط با موضوع پرداخته ایم و در فصل چهارم ابتدا با شرح و معرفی متغیر های استفاده شده در تحقیق پرداخته و سپس به معرفی مدل و رسم مدل ، برآورد و تحلیل نتایج انجام پذیرفته و به بررسی فرضیه های تحقیق می پردازیم . در فصل پنجم با استفاده از نتایج بدست آمده از مدل های اقتصاد سنجی به ارائه نتیجه گیری پرداخته و پیشنهاداتی را با توجه به وضعیت ریسک اعتباری بانک کشاورزی ارائه داده ایم . در مجموع این پژوهش می تواند تصویری از ریسک اعتباری مشتریان حقوقی و نحوه مدیریت آن ترسیم نماید .

 

 

 

 

فصل اول

کلیات

 

 

مقدمه

در این فصل ، نخست شمایی از طرح کلی تحقیق ارائه داده  به روش نحوه اجرا و ابزار گردآوری داده ها اشاره شده است . تحقیق پیش رو در این فصل در نظر دارد به تجریه و تحلیل داده هایی که به آن اشاره می شود پرداخته و از این رهگذر به پرسش های مندرج در متن پژوهش پاسخ داده و فرضیه های آزمون که در همین  فرض می آید را به آزمون بگذارد.سپس به بیان مسئله پرداخته و چارچوب کلی از موضوع ارائه داده تا با اشراف گسترده تری به موضوع بنگریم.در این راستا به بحث مدیریت ریسک وارتباط آن با کاهش مطالبات معوق بانک ها پرداخته تا با الزامات و واقعیت هایی که تحقیق در بستر آن جاریست ارتباط ملموس تری برقرار ساخته،در همین راستا به تعریف های گوناگونی که صاحب نظران اقتصادی و مالی در مورد ریسک دارند اشاره نموده و در ادامه تاثیر مدیریت ریسک بر کاهش مطالبات معوق به بحث گذاشته و نظرات گوناگون در این مقوله را ارائه داده. در این فصل ضرورت انجام پژوهش پیش رو گفته و به جنبه های از مدیریت ریسک اعتباری وبه دنبال آن کاهش مطالبات معوق می پردازیم.

1- 1 . بیان مساله

امروزه صنعت اعتبار نقش مهمی در اقتصاد کشور ها ایفاء می‌‌ نماید. جهانی شدن اقتصاد و ورود کانال های جدید خدماتی نظیر اینترنت، امکان جست وجوی اعتباردهنده بدون محدودیت زمانی و مکانی را برای مشتریان اعتبار فراهم کرده است. به همین دلیل، مؤسسات اعتباردهنده تمایل یافته اند تا فعالیت خود را به دیگر کشور های جهان گسترش دهند وهمین گسترش باعث وبانی موضوعی به نام ریسک گردیده است. ریسک دارای معانی گوناگون و گمراه‌کننده است. این واژه را افراد مختلفی چون بازرگانان حرفه‌ای، مدیران ریسک و همه مردم به‌کار می‌برند. در روزنامه‌ها و مجلات، عبارات مختلفی که واژه ریسک در آن به‌کار برده شده به چشم می‌خورد از جمله این عبارات می‌توان به مواردی چون داراییهای ریسک‌دار، ریسک تجاری، ریسک مالی، ریسک سیستماتیک، ریسک پورتفوی، ریسک اعتباری، ریسک عدم‌پرداخت، ریسک کشورها، ریسک بازار، ریسک عملیاتی، ریسک نقدینگی، ریسک معامله و… اشاره کرد ولی به طور کلی میتوان ریسک را عدم اطمینان نسبت به نتایج عملی در آینده تعریف کرد حال می توان در وصف ریسک اعتباری آن را عدم اطمینان درباره نتایج احتمالی ارائه تسهیلات به مشتریان نامید که نتیجه مطلوب آن را میتوان باز پرداخت به موقع و کامل تسهیلات دریافتی در آینده و نتیجه نا مطلوب آن را عدم پرداخت به دلیل عدم توانایی یا عدم تمایل نام برد.

اگر ما بتوانیم تمام نتایج احتمالی در آینده را پیش بینی کنیم دیگر چیزی به عنوان ریسک باقی نخواهد ماند ولی به دلیلی که آینده غیر قابل پیش بینی است ریسک و کنترل آن یکی از مهمترین مسایل دنیای امروزی شده است چراکه در نهایت تمام ریسک‌ها از نهادها و موسسات به افراد شامل ذی‌نفعان، کارکنان، مشتریان و اعضای هیات‌مدیره منتقل می‌شود.

ریسک اعتباری: این ریسک عبارت است از ریسک ناشی از عدم‌اطمینان (بانک) به توانایی طرف‌حساب (مشتری یا متعهد) برای عمل به تعهداتش. ریسک اعتباری از این واقعیت ریشه می‌گیرد که طرف قرارداد، نتواند یا نخواهد تعهدات قرارداد را انجام دهد.تأثیر این ریسک با هزینه جایگزینی وجه نقد ناشی از نُکول طرف قرارداد سنجیده می‌شود.

ضرر‌های ناشی از ریسک اعتباری ممکن است قبل از وقوع نکول واقعی طرف قرارداد رخ دهند. به طور کلی‌تر ریسک اعتباری را می‌توان به عنوان ضرر محتمل که در اثر یک رخداد اعتباری اتفاق می‌افتد، بیان کرد. رخداد اعتباری زمانی واقعی می شود که توانایی طرف قرارداد در تکمیل تعهداتش تغییر کند. ریسک اعتباری یکی از مهم‌ترین عوامل تولید ریسک در بانک‌ها و شرکت‌های مالی است. وقایع مختلف مالی می‌‌ تواند اعتبارات یک بانک یا مؤسسه مالی را در معرض خطر قرار دهند. برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه، ورشکسته شدن اعتبارگیرنده را به عنوان ریسک اعطای اعتبار در نظر گرفته و سعی نموده اند با استفاده از مدل های مختلف، احتمال ورشکستگی یک شرکت را تخمین بزنند. اما تنها عامل ریسک اعتباری، ورشکستگی نیست و عواملی نظیر تأخیر در بازپرداخت و نظایر آن، به عنوان ریسک اعتباری در نظر گرفته می‌‌ شوند. از یک سو، افزایش تقاضای اعتبار، افزایش رقابت و به وجود آمدن کانال های جدید در فضای اقتصاد نوین، فرصت های جدیدی برای مؤسسات اعتباردهنده به وجود آورده و از سوی دیگر، آنها را نیازمند ابزار ها و روش های جدیدی نموده است. این مسأله، مؤسسات مزبور را به سمت تجدیدنظر، توانمندسازی و ورود فن آوری های جدید در فرآیند های مدیریت ریسک اعتباری سوق داده است.

در این میان، مدل های رتبه بندی اعتباری، بخش عمده ای از اطلاعات مورد نیاز بانک ها را در مدیریت مؤثر اعتبارات فراهم می‌‌ کنند. این مدل ها در پیش بینی اندازه ریسک یک متقاضی اعتبار به کار برده شده و طیف وسیعی از انواع روش های کیفی و کمی را در بر می‌‌ گیرند.

برای اندازه‌گیری ریسک اعتباری باید به این موارد توجه کرد :

• احتمال نُکول: احتمال این است که طرف قرارداد در مدت تعیین‌شده در قرارداد، به تمام یا بخشی از تعهدات‌اش، خواسته یا ناخواسته عمل نکند.
• میزان تعهد اعتباری: نشان می‌دهد که در زمان نکول، چه مقدار از تعهدات متأثر از نکول قرار می‌گیرد.
• نرخ بازیافت: در صورت نکول، چه سهمی از تعهدات ممکن است از راه‌های مختلف مثل وثیقه و … بازگردد.

شواهد نشان می‌دهد در فعالیتهای بانکی ریسک اعتباری نقشی اساسی و مهم ایفا می‌کند، بنابراین دستیابی به مدلی برای تعیین ریسک اعتباری مشتریان بانک مورد توجه قرار می‌گیرد.ریسک اعتباری عبارت است از احتمال اینکه بعضی از داراییهای بانک، بویژه تسهیلات اعطایی از نظر ارزش کاهش یابد و یا بی‌ارزش شود. با توجه به اینکه سرمایه بانکها نسبت به کل ارزش داراییهای آنها کم است، حتی اگر درصد کمی از وامها قابل وصول نباشند، بانک با خطر ورشکستگی رو به‌رو خواهد شد. چهار شاخص زیر به‌طور گسترده به‌منظور تعیین میزان ریسک اعتباری برای بانکها در نظر گرفته می‌شوند

الف:  نسبت داراییهای تحقق نیافته یا اجرا نشده به کل وامها و داراییهای استیجاری: داراییهای تحقق نیافته داراییهای درآمدزایی همچون وامهاست که 90 روز از سررسید آنها گذشته باشد

ب‌: نسبت خالص وامهای سوخت‌شده به کل وامها و داراییهای استیجاری؛ وامهای سوخت‌شده وامهایی است که امکان وصولشان برای بانک وجود ندارد و عملاً بی‌ارزشند و بانکها آنها را از دفترهای خود حذف کرده‌اند

ج‌: نسبت ذخیره احتیاطی سالانه زیان وامها به کل وامها و داراییهای استیجاری و یا کل حقوق صاحبان سهام

د: نسبت ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول به کل وامها و داراییهای استیجاری

از سوی دیگر، وقایع مختلف مالی می‌‌ توانند اعتبارات یک بانک یا مؤسسه مالی را در معرض خطر قرار دهند، بنابراین بانک ها تمایل دارند که به جای احتمال ورشکستگی، احتمال نکولDefault) ) را تخمین بزنند. این در حالی است که ورشکستگی نیز خود یکی از عوامل نکول است.

مطالبات معوق بانک ها می تواند منشاء بسیاری از بحران های پولی و مالی در دنیا باشد و آثار سوء بسیاری بر بانک ها، بخش های مختلف اقتصادی و در ابعاد وسیع تر برای مردم هر کشور ایجاد می کند. در شرایط کنونی بعد از بحران پولی و مالی اخیر و بالا بودن نسبی نسبت مطالبات غیر جاری به تسهیلات اعطایی در بانک های کشور، توجه به این مهم اهمیت ویژه ای دارد. تقویت مدیریت ریسک در بانک ها و ضمن شناسایی و پوشش کلیه ریسک ها، تاکید جدی بر فرآیند ارزیابی مالی طرح ها با اتکاء به صورت های مالی حسابرسی شده و همچنین تقویت کمی و کیفی بخش های مطالعات فنی مالی اقتصادی و استفاده از نیرو های متخصص برون سازمانی را می طلبد.

کمبود شدید نقدینگی که اکثر شرکت های دولتی و خصوصی، کوچک و بزرگ، تولیدی و بازرگانی و خدماتی به آن گرفتارند، زنجیره ای از مطالبات و بدهی های تسویه نشده را پدید آورده که خود، به تعمیق رکود و افزایش ورشکستگی ها دامن می زند. به نظر بسیاری از کارشناسان که معتقدند رکود فعلی حاکم در بخشهای اقتصادی باعث افزایش مطالبات معوق بانکها میشود، می توان گفت که اکنون با ایجاد یک جریان مدور، رشد مطالبات معوق نیز تأثیر بسزایی در رکود و کاهش سرمایه گذاری، اشتغال و تولید در بخشهای مختلف اقتصادی به همراه داشته است. زمانی که اقتصاد دچار رکود است، مطالبات طلبکاران و به خصوص تولیدکنندگان به حیطه وصول نمی رسد و این امر، موجب عدم پرداخت آنها و ایجاد مطالبات معوق میشود.

در سیستم بانکی که معادل 110 درصد سپرده های خود تسهیلات پرداخته است و دیگر امکان تداوم این روند را ندارد، افزایش حجم مطالبات معوق، سبب کمبود شدید منابع و کاهش توان آن برای تأمین درخواست مشتریان، حتی در طرحها و پروژه های سود آور میگردد. حتی در این بین، بحث افزایش سرمایه بانکها برای پرداخت تسهیلات جهت تأمین مالی و گردش دوباره جریان سرمایه گذاری نه تنها راه حلی مقطعی و گذراست، بلکه به نوعی پاک کردن صورت مسأله به حساب می آید. به همین دلیل، سیاستگذار پولی در صدد است تا با اولویت بخشیدن به تأمین مالی برخی از طرحهای تولیدی که پیشرفت فیزیکی قابل ملاحظه ای داشته اند و یا تکمیل آنها به لحاظ کمبود مالی با وقفه مواجه شده، از محل منابع آزادشده بانکی، راهکارهایی برای وصول مطالبات بانک ها فراهم آورد.

آیا بانک ها می توانند با داشتن مدیریت ریسک اعتباری ویک اعتبار سنجی اصولی باعث کاهش مطالبات معوق بانک شوند؟

1-2. هدفهای تحقیق:

این تحقیق سه هدف عمده را مد نظر دارد:

1- شناسایی معیارهای مناسب جهت اندازه گیری ریسک وتنظیم اعتبارت اعطایی را مد نظر قرار می دهد.

2- مشخص کردن عواملی که در حال حاضر باعث افزایش مطالبات معوق بانک کشاورزی در سطح مدیریت استان تهران گردیده اند.

3- ارائه راهکارهای مناسب در جهت کاهش ریسک اعتباری در سطح بانک کشاورزی در سطح شهر تهران بزرگ

1-3 . اهمیت وضرورت انجام تحقیق:

امروزه استفاده از روش های رتبه بندی اعتباری و پیش بینی ریسک عدم پرداخت در بانک ها و مؤسسات مالی اهمیت ویژه ای یافته و به عنوان یکی از اصول اساسی مدیریت ریسک اعتباری شناخته می‌‌ شود. در کشور ما نیز طی چند سال اخیر، این موضوع مورد توجه قرار گرفته و تلاش هایی در این راستا انجام شده است. یکی از این اقدامات، تأسیس مؤسسه ملی رتبه بندی اعتباری می‌‌ باشد که با شروع فعالیت به عنوان نهاد مرجع، نسبت به رتبه بندی اعتباری اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام خواهد نمود. در همین راستا، بانک ها می‌‌ توانند از درجات اعتباری که توسط این مؤسسه اعلام می‌‌ شود، برای سنجش ریسک اعتباری مشتریان خود استفاده کنند. البته بانک ها در کنار استفاده از درجات اعتباری مؤسسه ملی رتبه بندی، می‌‌ توانند سیستم رتبه بندی اعتباری داخلی ویژه خودشان را هم حفظ کنند، زیرا این سیستم برای مدیریت ریسک اعتباری بر اساس استاندارد های بین المللی و همچنین سنجش ریسک طبقات پورتفوی اعتباری و تعیین آستانه های اعتباری مفید خواهد بود.

زمانی‌که از کیفیت اعتباری یک تعهد صحبت می‌شود، معمولا میزان توانایی فرد برای عمل‌ به تعهداتش مد نظر است. مفهوم کیفیت اعتباری در برگیرنده دو جزء احتمال نکول تعهد و نرخ بازگشت پیش‌بینی شده است.

به ‌منظور توجه دقیق‌تر به محدوده خطر اعتباری و کیفیت اعتباری، به یاد داشته باشید که هر ریسکی از دو جزء تشکیل شده است: محدوده خطر و عدم‌اطمینان. برای ریسک اعتباری، محدوده خطر اعتباری بیان‌کننده جزء اول و کیفیت اعتباری نشان دهنده جزء دوم است.

برای وام‌هایی که به افراد حقوقی یا کسب‌‌و‌کارهای کوچک و بزرگ داده می‌شود، کیفیت اعتباری معمولا از طریق فرآیند رتبه‌بندی اعتباری مشخص می‌شود. بانک‌ها یا سایر وام‌دهندگان، پیش از اعطای اعتبار،

واژه های کلیدی: مراکز اقامتی، گردشگری، توسعه پایدار، زیارت، مشهد

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول کلیات تحقیق

    1-1-  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

    1-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

    1-3- اهمیت وضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 4

    1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

    1-5- پرسش های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 6

    1-6- فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….. 7

    1-7- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

    1-8- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم ادبیات ومبانی نظری تحقیق

    2-1- تعریف گردشگری………………………………………………………………………………………………………………….. 11

    2-2- انواع گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………….. 12

    2-3- گردشگری مذهبی (زیارتی)……………………………………………………………………………………………………… 16

         2-3-1- گردشگری دینی و شهر زائر……………………………………………………………………………………………… 18

         2-3-2- گونه شناسی زائران………………………………………………………………………………………………………… 21

    2-4- توسعه پایدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

    2-5- توسعه پایدار گردشگری…………………………………………………………………………………………………………… 25

         2-5-1- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های اقتصادی…………………………………………………………………….. 26

 

         2-5-2- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های زیست محیطی……………………………………………………………… 27

         2-5-3- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های اجتماعی – فرهنگی………………………………………………………. 29

    2-6- اقامتگاه ها ی گردشگری (پذیرایی و اسکان در گردشگری)…………………………………………………………….. 31

         2-6-1- خدمات اقامتی………………………………………………………………………………………………………………. 32

         2-6-2- بخش پذیرایی……………………………………………………………………………………………………………….. 34

              2-6-2-1- موقعیت محل……………………………………………………………………………………………………….. 34

              2-6-2-2- فصلی بودن………………………………………………………………………………………………………….. 35

              2-6-2-3- تعداد نفرشب اقامت………………………………………………………………………………………………. 35

              2-6-2-4- ضریب اشغال اتاق…………………………………………………………………………………………………. 35

              2-6-2-5- ضریب اشغال تخت……………………………………………………………………………………………….. 35

              2-6-2-6- برنامه‌ریزی نیروی انسانی………………………………………………………………………………………… 35

              2-6-2-7- زوال‌پذیری…………………………………………………………………………………………………………. 35

         2-6-3- انواع اقامت گاه های گردشگری……………………………………………………………………………………….. 36

              2-6-3-1- اقامت گاه های غیر رسمی گردشگری……………………………………………………………………….. 36

              2-6-3-2- اقامتگاه رسمی گردشگری………………………………………………………………………………………. 36

    2-7- ظرفیت تحمل گردشگری…………………………………………………………………………………………………………. 37

    2-8- نسبت ماندگاری گردشگران……………………………………………………………………………………………………… 39

    2-9- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

    2-10- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 43

    2-11- معرفی اجمالی از محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………….. 44

         2-11-1- معرفی شهر مشهد…………………………………………………………………………………………………………… 44

         2-11-2- جغرافیای طبیعی مشهد…………………………………………………………………………………………………….. 44

         2-11-3-  زمین‌شناسی…………………………………………………………………………………………………………………. 44

         2-11-4- آب و هوا…………………………………………………………………………………………………………………….. 45

         2-11-5- جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………….. 45

         2-11-6- اقتصاد مشهد…………………………………………………………………………………………………………………. 45

         2-11-7- گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………… 47

فصل سوم روش تحقیق

 

این مطلب را هم بخوانید :

    3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 49

    3-2- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 49

    3-3- نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

    3-4- جامعه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………… 50

    3-5- واحد آماری…………………………………………………………………………………………………………………………… 50

    3-6- حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

    3-7- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………. 51

    3-8- روش گردآوری اطلاعات و داده ها…………………………………………………………………………………………….. 52

    3-9- آزمونها…………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

    3-10- برازش ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………………………………………….. 53

         3-10-1- روایی و پایایی ابزار………………………………………………………………………………………………………… 53

               3-10-1-1- پایایی ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………………………….. 54

         3-10-1-2- روایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………………………………….. 55

    3-11- روش جمع آوری اطلاعات و داده ها………………………………………………………………………………………….. 55

    3-12- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها……………………………………………………………………………………… 55

فصل چهارم تجزیه و تحلیل

    4-1- یافته های کتابخانه ای……………………………………………………………………………………………………………….. 58

         4-1-1- اسکان گردشگر در شهر مشهد و بعد اقتصادی………………………………………………………………………… 58

              4-1-1-1-  ساخت بی رویه هتل در مشهد……………………………………………………………………………………. 59

              4-1-1-2- فصلی بودن…………………………………………………………………………………………………………….. 61

              4-1-1-3- تعداد نفرشب اقامت…………………………………………………………………………………………………. 62

              4-1-1-4- ضریب اشغال اتاق……………………………………………………………………………………………………. 62

              4-1-1-5- ضریب اشغال تخت………………………………………………………………………………………………….. 62

              4-1-1-6- نسبت ماندگاری گردشگران………………………………………………………………………………………. 62

         4-1-2- اسکان گردشگر در شهر مشهد و بعد اجتماعی……………………………………………………………………….. 63

              4-1-2-1- امنیت……………………………………………………………………………………………………………………. 64

              4-1-2-2- جرم و جنایت…………………………………………………………………………………………………………. 65

              4-1-2-3- مهاجرین……………………………………………………………………………………………………………….. 66

              4-1-2-4- حس تعلق به مکان…………………………………………………………………………………………………… 67

              4-1-2-5- توزیع نامتعادل گردشگران…………………………………………………………………………………………. 68

         4-1-3- اسکان مشهد و بعد زیست محیطی……………………………………………………………………………………….. 69

              4-1-3- 1- فضاهای سبز شهری…………………………………………………………………………………………………. 72

              4-1-3- 2- حمل و نقل…………………………………………………………………………………………………………… 75

              4-1-3- 3- آلودگی هوا………………………………………………………………………………………………………….. 75

              4-1-3- 4- آلودگی صوتی………………………………………………………………………………………………………. 77

              4-1-3- 5- زباله…………………………………………………………………………………………………………………….. 79

         4-1-4- بررسی مراکز اقامتی در شهر مشهد……………………………………………………………………………………….. 79

         4-1-5- نحوه اسکان…………………………………………………………………………………………………………………… 81

         4-1-6- طرح  بهسازی و بازسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر…………………………………………………………. 83

    4-2- یافته های میدانی……………………………………………………………………………………………………………………… 86

         4-2-1- آمار توصیفی پرسشنامه گردشگران……………………………………………………………………………………… 86

         4-2-2- آمار توصیفی پرسشنامه صاحبان اقامتگاه ها……………………………………………………………………………. 92

         4-2-3- آمار توصیفی پرسشنامه متخصصین………………………………………………………………………………………. 98

         4-2-4- ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگری مشهد……………………………………………………………………………. 101

              4-2-4-1- نگرش جامعه میزبان و آستانه ظرفیت تحمل گردشگری مشهد………………………………………… 104

    4-3 – آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………. 105

         4-3-1- بررسی فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………… 107

         4-3-2- بررسی فرضیه فرعی اول………………………………………………………………………………………………….. 107

         4-3-3- بررسی فرضیه فرعی دوم………………………………………………………………………………………………….. 114

         4-3-4- بررسی فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………………………. 117

 

فصل پنجم نتیجه گیری، بحث و پیشنهادها

    5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 124

    5-2- بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………… 124

    5-3- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

    5-4- کاربردها……………………………………………………………………………………………………………………………… 129

         5-4-1- پیشنهادات اجرایی حاصل از فر ضیه های تحقیق…………………………………………………………………… 129

         5-4- 2- پیشنهادات برای توسعه گردشگری……………………………………………………………………………………. 129

         5-4-3-  پیشنهاداتی برای پژوهش های آینده………………………………………………………………………………….. 130

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 131

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 136

 صفحه عنوان انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………. 138

 

فهرست تصاویر

تصویر 4-1 : رواج تکدی گرایی………………………………………………………………………………………………………….. 71

تصویر 4-2  : آلودگی هوای مشهد……………………………………………………………………………………………………….. 71

تصویر 4-3 : ترافیک معابر مشهد………………………………………………………………………………………………………….. 75

تصویر 4-4 :  جزایر حرارتی در هوای مشهد……………………………………………………………………………………………… 76

تصویر 4-5  : منابع تولید کننده آلودگی صوتی در محیط شهری………………………………………………………………….. 77

تصویر 4-6  : اقامت گردشگران در خیابان (اطراف حرم سمت طبرسی)…………………………………………………………. 82

تصویر 4-7 : اقامت گردشگران در چادر (کمپ غدیر)………………………………………………………………………………. 82

تصویر 4-8 : اقامت گردشگران در پارکها( بوستان جمهوری)……………………………………………………………………… 83

 

فهرست نقشه ها

نقشه 4-1  : مکان اقامتگاه های رسمی در مشهد………………………………………………………………………………………….. 70

نقشه 4-2 : پارکهای مشهد……………………………………………………………………………………………………………………… 73

نقشه 4-3 : سرانه فضای سبز مشهد………………………………………………………………………………………………………….. 74

نقشه 4-4 : طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع)…………………………………………………………. 85

 

فهرست جداول

جدول 2-1: ویژگی های تیپ های زیارتی و گردشگری در کلانشهر مشهد………………………………………………………… 22

جدول 3-1  : حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………………….. 51

جدول 3-2 : حجم نمونه تخصیص داده شده در جامعه آماری………………………………………………………………………….. 51

جدول 4-1: مقایسه ظرفیت سالانه(اتاق و تخت) با تعداد گردشگر ورودی به اقامتگاه های رسمی مشهد سال 1391………… 62

جدول 4-2  : جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………………. 68

جدول 4-3 : حدود استاندارد آلودگی صوتی در هوای آزاد ایران……………………………………………………………………… 78

جدول 4-4 : تولید زباله…………………………………………………………………………………………………………………………. 79

جدول 4-5 : هتل ها……………………………………………………………………………………………………………………………… 80

جدول 4-6 : هتل آپارتمانها……………………………………………………………………………………………………………………. 80

جدول 4-7 : مهمانپذیرها……………………………………………………………………………………………………………………….. 81

تصویر 4-5  : اقامت گردشگران در خیابان(اطراف حرم سمت طبرسی……………………………………………………………….. 82

جدول 4-8 : دیدگاههای صنعت گردشگری و اقامتگاهی در مشهد…………………………………………………………………… 93

جدول 4-9 : گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه صاحبان اقامتگاه های رسمی در مشهد………………………………………………. 96

جدول 4-10  : سنجش آثار گردشگری برشاخص های توسعه پایدار از نگاه متخصصین…………………………………………. 98

جدول 4-11  : پیامدهای اقتصادی گردشگری…………………………………………………………………………………………… 102

جدول 4-12  : پیامدهای اجتماعی گردشگری…………………………………………………………………………………………… 103

جدول 4-13  : پیامدهای محیطی گردشگری…………………………………………………………………………………………….. 104

جدول 4-14 : آزمون نسبت دوجمله ای توسعه پایدار…………………………………………………………………………………… 105

جدول 4-15 : آزمون تی تست………………………………………………………………………………………………………………. 107

جدول 4-16 : گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه هتلداران و صاحبان اقامتگاه ها در مشهد………………………………………… 108

جدول 4-17 : آزمون نسبت دوجمله ای (گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه هتلداران و صاحبان اقامتگاه ها در مشهد)……… 108

جدول 4-18: فصول گردشگری……………………………………………………………………………………………………………. 109

جدول 4-19 : آماره کای اسکویر فصول گردشگری………………………………………………………………………………….. 109

جدول 4-20 : درآمد فعلی اقامتگاه ها……………………………………………………………………………………………………… 109

جدول 4-21 : آماره کای اسکویر درآمد فعلی اقامتگاه ها……………………………………………………………………………… 109

جدول 4-22 : درآمد حاصل از گردشگری در مشهد…………………………………………………………………………………… 110

جدول 4-23 : آماره کای اسکویر درآمد حاصل از گردشگری در مشهد………………………………………………………….. 110

جدول 4-24 : میزان اشتغال ایجاد شده برای ساکنین به جهت گردشگری………………………………………………………….. 110

جدول 4-25 : آماره کای اسکویر میزان اشتغال ایجاد شده برای ساکنین به جهت گردشگری…………………………………. 111

جدول 4-26 : مدت اقامت گردشگران……………………………………………………………………………………………………. 111

جدول 4-27 : آماره کای اسکویر مدت اقامت گردشگران…………………………………………………………………………… 111

جدول 4-28 : هزینه اقامت گردشگران……………………………………………………………………………………………………. 112

جدول 4-29 : آماره کای اسکویر هزینه اقامت گردشگران……………………………………………………………………………. 112

جدول 4-30 : میزان ساخت اقامتگاه ها……………………………………………………………………………………………………. 113

جدول 4-31 : آماره کای اسکویر میزان ساخت اقامتگاه ها……………………………………………………………………………. 113

جدول 4-32 : اثر نزدیکی اقامتگاه ها به حرم بر درآمد اقامتگاه ها……………………………………………………………………. 113

جدول 4-33 : آماره کای اسکویر(اثر نزدیکی اقامتگاه ها به حرم بر درآمد اقامتگاه ها)…………………………………………. 114

جدول 4-34 :آلودگی هوا……………………………………………………………………………………………………………………. 114

جدول 4-35 : آماره کای اسکویر(آلودگی  هوا)……………………………………………………………………………………….. 115

جدول 4-36 :آلودگی صوتی……………………………………………………………………………………………………………….. 115

جدول 4-37 : آماره کای اسکویر(آلودگی صوتی)……………………………………………………………………………………. 115

جدول 4-38 :ترافیک…………………………………………………………………………………………………………………………. 116

جدول 4-39 : آماره کای اسکویر(ترافیک)……………………………………………………………………………………………… 116

جدول 4-40 : آلودگی زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………….. 116

جدول 4-41 : آماره کای اسکویر (آلودگی زیست محیطی)…………………………………………………………………………. 117

جدول 4-42 : تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها به یکدیگر در امنیت……………………………………………………………………. 117

جدول 4-43 : آماره کای اسکویر (تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها به یکدیگر در امنیت )……………………………………….. 118

جدول 4-44 : احساس امنیت در شهر مشهد………………………………………………………………………………………………. 118

جدول 4-45 : آماره کای اسکویر (احساس امنیت در شهر مشهد)…………………………………………………………………… 118

جدول 4-46 : جرم و جنایت…………………………………………………………………………………………………………………. 119

جدول 4-47 : آماره کای اسکویر (جرم و جنایت )…………………………………………………………………………………….. 119

جدول 4-48 : میزان ماندگاری مسافر در مشهد یا در محله…………………………………………………………………………….. 120

جدول 4-49 : آماره کای اسکویر (میزان ماندگاری مسافر در مشهدیا در محله)………………………………………………….. 120

جدول 4-50 : ازدحام در محل اقامت………………………………………………………………………………………………………. 120

جدول 4-51 : آماره کای اسکویر (ازدحام در محل اقامت)…………………………………………………………………………… 121

جدول 4-52 : کیفیت زندگی محلی……………………………………………………………………………………………………….. 121

جدول 4-53 : آماره کای اسکویر زندگی محلی………………………………………………………………………………………… 121

فهرست نمودارها

نمودار 2-1 : توسعه پایدار……………………………………………………………………………………………………………………… 25

نمودار2-2 : نمای شماتیک مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………. 43

نمودار 2-3 : تعداد اقامتگاه های رسمی در 4 استان اول کشور………………………………………………………………………… 46

نمودار 3-1 : مشخصات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 50

نمودار 4-1 :سرمایه ناخالص در اقامتگاه های کشور(میلیون ریال)…………………………………………………………………… 60

نمودار 4-2 : ارزش بهروری در اقامتگاه های کشور(میلیون ریال)……………………………………………………………………. 60

نمودار 4-3 : الگوی کلی پیک سفر در شهر مشهد(1390)…………………………………………………………………………….. 61

نمودار 4-4  : تعداد گردشگران و زائران داخلی کلانشهر مشهد به تفکیک ماه از سال 1365 تا1390……………………… 61

نمودار 4-5 : فرآیند کنونی سیستم گردشگری شهر مشهد…………………………………………………………………………….. 64

نمودار 4-6 :توزیع نسبی اماکن فرهنگی،میزان جرم و جنایت و جمعیت در مناطق شهرداری………………………………….. 66

نمودار 4-7 : محل اسکان در مشهد…………………………………………………………………………………………………………. 86

نمودار 4-8 : رضایتمندی از امکانات اقامتگاهی در مشهد………………………………………………………………………………. 87

نمودار 4-9 : میزان هزینه و مدت شب اقامت……………………………………………………………………………………………… 88

نمودار 4-10 : مقایسه هزینه سفر به مشهد با شهرهای گردشگرپذیر…………………………………………………………………. 88

نمودار 4-11  : پیشنهادهای  برای توسعه و رشد بیشتر خدمات اسکان در مشهد………………………………………………….. 89

نمودار 4-12  : استقرار اقامتگاهها  در اطراف حرم مطهر……………………………………………………………………………….. 89

نمودار 4-13 : تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها در امنیت………………………………………………………………………………….. 90

نمودار 4-14 : میزان آلودگی هوا، آلودگی صوتی و ترافیک…………………………………………………………………………. 92

نمودار 4-15 : مدت اقامت در مشهد………………………………………………………………………………………………………… 94

نمودار 4-16 :  محل استقرار اقامتگاه ها…………………………………………………………………………………………………….. 95

نمودار 4-17 : مکان و هزینه اقامت در مشهد……………………………………………………………………………………………… 96

نمودار 4-18 : فصول گردشگری……………………………………………………………………………………………………………. 97

نمودار 4-19 : درصد اشغال اقامتگاه…………………………………………………………………………………………………………. 97

نمودار 4-20 : پیشنهادهای توسعه و رشد بیشتر خدمات اسکان در مشهد…………………………………………………………… 98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

1-1-  مقدمه

امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین صنایع توسعه پایدار، فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کشورها از جمله  ایران به وجود آورده است. این صنعت در ساختارهایِ فضایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر مدرن در جامعه ایران بسیار با اهمیت است؛ بر اساس چنین ویژگی­ای، امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز اقامتی استاندارد، مکان‌های فراغتی و تفریحی مدرن یکی از اهداف مهم برنامه­ریزان مدیریت در حوزه گردشگری شهری (داخلی) است.

توسعه گردشگری با ارتقای ابعاد کمّی و کیفی با حداکثر بازده یکی از مهم ترین فعالیت­های عمده مدیریت اجرایی کشورها در عصر حاضر می­باشد. تأکید بر ظرفیت تحمل محیطی به منظور دست‌یابی به گردشگری پایدار، توسعه فعالیت­های عمران گردشگری شهری، نوسازی بافت­های تاریخی شهر، بازسازی فضاهای تفریحی در این حوزه با ارائه تسهیلات مناسب، کمک شایانی به توسعه پایدار گردشگری می­کند. رقابت در جهت توسعه پایدار گردشگری با توجه به ارائه نیازهای گردشگران، در کنار تقویت مشارکت بخش­های خصوصی و شهروندان در رفع این نیازها، همچنین ایجاد بسترهای آمایشی مختلف در این حوزه باید مورد اهمیت و برنامه­ریزی مدیریت اجرایی گردشگری قرار گیرد. تغییر نگرش مسوولان و شهروندان نسبت به جذب گردشگران، ارائه رفتارهای مناسب با این میهمانان، کنترل معضلات و مشکلات گردشگران، توجه به پروسه فرایند ارائه اطلاعات مورد نیاز به گردشگر و.. می­تواند جزء مهم ترین عوامل توسعه پایدار راهکارهای گردشگری در ایران از جمله کلان­شهرهای گردش­پذیر نظیر شهر مشهد باشد. در این بین انتخاب کلانشهر مشهد به عنوان مطالعه موردی از آنجا ناشی می‌شود که کلانشهر مشهد بزرگترین کانون جمعیتی شرق و شمال شرقی ایران است. این شهر به دلیل موقعیت ژئوپولیتیکی خود، بزرگترین شهر شیعه‌نشین آسیای غربی و مسلمانان سنی مذهب چین، آسیای مرکزی و افغانستان نیز به شمار می‌رود. لذا می‌بایست سامان دهنده و هدایتگر فعالیت های فرهنگی و مذهبی برای محدوده ای به وسعت ایران باشد (پاپلی یزدی، 1382،ص. 6). علاوه بر آن کلانشهر مذهبی مشهد دارای حوزه نفوذ بین‌المللی بوده و به دلیل همجواری با کشورهای مسلمان، بزرگترین مرکز جذب گردشگران مذهبی و زائران در نیمه شرقی و شمال شرقی ایران است که بنا به آمار در سال 1390 پذیرای حدود 20 میلیون گردشگر و زائر بوده است (سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، 1391). ورود چنین حجمی از گردشگران و زائران به مشهد نیازمند رسیدگی و مناسب‌سازی وضعیت اسکان و مسائل رفاهی گردشگران است که در این پژوهش به بررسی این مقوله با تأکید بر مؤلفه های پایداری پرداخته خواهد شد.

 

 

1-2- بیان مسئله:

از عوامل موثر بر تجربه گردشگری دلپذیر در یک شهر، خدمات اقامتگاهی و پذیرایی آن شهر می‌باشد که تأثیر به سزایی در تمایل به سفر مجدد به شهر مذکور را دارد. خدمات میهمان نوازی قلب فعالیت گردشگری محسوب می‌شود چرا که از یک سو اشتغال و درآمد مستقیم از گردشگری را برای میزبان رقم می‌زند و در دیگر سو در برآورد نیازها و خواست‌های گردشگران یکی از عوامل اصلی شکل دادن به یک تجربه خوب گردشگری است. از جمله خدمات موجود در بخش مهمان نوازی، خدمات مربوط به اسکان گردشگران است که اصلی‌ترین رکن خدمات میهمان‌نوازی است.

یک گردشگر از لحظه‌ای که تصمیم به سفر می‌گیرد تا وقتی که سفرش به پایان می‌برد، نیازهای متعددی دارد که عدم پاسخگویی به هر یک از آنها می‌تواند در تصمیم او نقش داشته باشد. با این وصف نیاز به اطلاعات، وسایل حمل و نقل، محل اقامت مناسب، برخورد اصولی و مبتنی بر احترام، امنیت و آسایش و… از جمله این نیازها می‌باشد که برای هر یک از آنها باید برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد. در این میان محل اقامت یکی از مهم ترین ملزومات حایز اهمیت گردشگران است.

از جمله مقاصد زیارتی و گردشگری مذهبی کشور شهر مقدس مشهد است که به دلیل وجود مرقد مطهر امام رضا(ع) امام هشتم، به عنوان پایتخت معنوی کشور، سالانه بیش از 20 میلیون از زائرین و گردشگران داخلی و خارجی را در خود جای می دهد(سقایی،1390: 54).  در اولویتبندی احتیاجات و یا به عبارت دیگر، خدمات مورد نیاز زائران و گردشگران ورودی به شهر مشهد، خدمات اقامتی و اسکان را میتوان دارای اهمیت فراوان دانست. به گونه ای که فکر اسکان و اینکه زائر به این امر میاندیشید که در طول اقامت برای زیارت در مقاصد مذهبی چگونه بتواند زمینه اسکان خود و یا خانواده را مهیا کند؟ یکی از دغددغه های اصلی اکثریت زائران و گردشگرانی است که به مشهد سفر می کنند (اکبری، 1389 و آمایش طوس 1387 و سقایی،1390 ). برآورد خدمات اقامتی و اسکان زائر به عنوان دغدغه اول زائران در کلانشهر مشهد سبب گردیده که اقامتگاه های عمومی فر اوانی در این کلانشهر احداث و مورد بهره برداری قرار گیرد.

مشهد این کانون مذهبی همه ساله میلیون‌ها نفر از مشتاقان را از سراسر جهان به سوی خود جلب می‌کند که این امر برای استان خراسان رضوی و مشهدالرضا(ع) موقعیتی استثنایی را فراهم آورده است. طبق آمارهای منتشره سال 91 خراسان رضوی در حال حاضر با وجود 151 هتل از یک ستاره تا پنج ستاره با ظرفیت 11095 اتاق و 39138 تخت، 292 واحد هتل آپارتمانی با ظرفیت 16392 تخت و 543 واحد مهمانپذیر با تعداد 34309 تخت نقش مهمی در اسکان زائرین و گردشگران ایفا می‌نماید. از سوی دیگر هم‌اکنون 221 دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی در استان فعال است (شهرداری مشهد،1391). اما یکی از بزرگترین مشکلات گردشگری در شهر مشهد طریقه اسکان یافتن مسافران در این شهر است. به طوری که درصد زیادی از مسافران مشهد در چادرها و کمپ­ها استقرار می­یابند و درصد کمتری از هتل و مهمانپذیر استفاده می­کنند. این معضل تا حدی است که در برخی از فصول سال وضعیت هتلداری را با چالش روبرو کرده است. از طرف دیگر اسکان در چادرها و در کنار خیابان به صورت غیرمستقیم به بزهکاری و جرائم خیابانی و بالا رفتن هزینه تأمین امنیت در  شهر دامن زده است.

موقعیتی نظیر شهر مشهد در شرق کشور و ظرفیت بالای گردشگری این کلانشهر زیارتی باعث شده تا بسیاری از سرمایه­گذاران داخلی و خارجی مایل به استفاده از بسترهای سرمایه­گذاری در صنعت گردشگری این شهر شوند. چنین است که بسیاری از ایرانیان و یا حتی اتباع کشورهای مسلمان از مسئولان استانی کشور می­خواهند تا مسیر حضور پر رنگ و جدی­تر سرمایه­گذاری کشورهای مسلمان در کلان شهر مذهبی مشهد را هموار کنند. با این حال عدم توسعه مناسب زیرساخت­های صنعت گردشگری و نیز مشکلات اداری، عدم توجه به ظرفیت­ها و فرصت­ها، مانع از جذب مناسب سرمایه در صنعت گردشگری مشهد شده و در نتیجه عدم توسعه امکانات رفاهی را به بار آورده است.

از آنجا که دلیل اصلی انتخاب این شهر برای سفر، توسط مردم، وجود حرم مطهر امام رضا(ع)، امام هشتم شیعیان در این شهر است، حال به هر دلیلی اگر از تعداد این زائران کاسته شود، شهر مشهد دچار مشکل خواهد شد. به طوری که هم اکنون نیز کم شدن گردشگران در بعضی فصول، باعث رکود فصلی مشاغل مربوطه در این شهر می‌شود. عواملی چند وجود دارند که می‌تواند بر روی روند ورود گردشگر به این شهر تأثیرگذار بوده است.

بر این اساس توجه همه­جانبه به مقوله اسکان و اقامتگاه ها در توسعه گردشگری پایدار از اهمیت به­ سزایی برخوردار است. بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد به بررسی وضعیت اسکان رسمی زائران شهر مشهد به واکاوی آن از نگاه مؤلفه های پایداری بپردازد. از جمله مواردی دیگری که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از؛ بررسی میزان نیاز به اماکن اقامتی در شهر مشهد و این که آیا نیاز به ساخت اماکن اقامتگاهی جدید وجود دارد؟ و نیز ساخت اماکن اقامتی در بافت های فرسوده و اثرات و پیامدهایی که می تواند بر این گونه مناطق بر مردم (ابعاد اجتماعی)، تأثیرات اقتصادی و زیست محیطی بگذارد مورد بررسی قرار می گیرند.

 

1-3- اهمیت وضرورت تحقیق:

از آنجایی که وضعیت اسکان رسمی گردشگران مشهد دغدغه اصلی تحقیق حاضر است، مروری بر آمارهای مربوطه و معضلات و تهدیدات گردشگری شهر مشهد، می­تواند ضرورت موضوع را روشن کند.

محل اقامت یکی از نیازهای ضروری زائران است که شناخت آن برای برنامه ریزان شهری ضروری است. هدف از اجرای این پژوهش شناخت نیازهای اقامتی زائران در شهر مشهد است. بی اطلاعی از نیازهای زائران و گردشگران، عدم ایجاد امکانات اقامتی و رفاهی مطابق با خواسته های زائران و در نتیجه عدم جذب گردشگر را فراهم می کند.

یکی دیگر از معضلات گردشگری در شهر مشهد مدت اقامت و ماندگاری مسافرین در این شهر است که معمولاً مسافران پس از زیارت و خرید در بازار مسافرت خود را اتمام یافته می­دانند و این در صورتی­ است که یک گردشگر هرچه بیشتر در یک شهر بماند سود و منفعت بیشتری عاید شهر یاد شده می­شود. یکی از اهداف مهم سازمانهای مرتبط با گردشگری افزایش همین ضریب ماندگاری زائران و گردشگران در این شهر است. این امر به جز از طریق شناخت و رفع نیازهای اصلی گردشگران و زائران و افزایش رضایت آنها امکان پذیر نیست.

بر اساس آمار تعداد گردشگران شهر مشهد در ماه­های مختلف سال متفاوت است و این خود باعث به وجود آمدن رکود فصلی در بسیاری از مشاغل این شهر می­گردد، این رکود خصوصاً در مورد مشاغل تجاری، هتلداری، حمل و نقل و…. بسیار صدق می­کند[1]. بیشترین مسافران شهر مشهد در فصل تابستان و خصوصاً مرداد ماه به این شهر می­آیند و کمترین آن نیز در آذر ماه می­باشد و این خود باعث گرانی و تورم قیمت کرایه اقامتگاه در فصل شلوغ سال می­شود.

از دیگر مشکلات گردشگری در شهر مشهد می­توان به طریقه اسکان یافتن مسافران در این شهر اشاره کرد. به طوری که درصد زیادی از مسافران مشهد در چادرها و کمپ­ها استقرار می­یابند و درصد کمتری از هتل و مهمانپذیر استفاده می­کنند.

از این گذشته مسائل دیگری نیز هستند که می توانند به طور جدی وضعیت گردشگری را در شهر مشهد تحت تأثیر قرار دهند از جمله[2]:

1: با توجه به این که مسافران شهر مشهد هرکدام از راه­های دور و نزدیک به این شهر می­آیند، گرانی هزینه­ها و مخارج سفر بر میزان تعداد گردشگران این شهر تأثیر گذار است.

2: دلیل اصلی سفرهای مردم به شهر مشهد­، مذهبی و برای زیارت امام رضا است. با ایجاد امنیت در عراق در آینده، بسیاری از مردم ایران (خصوصاً غرب و جنوب غرب ایران) می­توانند با پیمودن فاصله کمتری به زیارت امامان شیعه در کشور عراق بروند و این پدیده می­تواند به شدت وضعیت گردشگری در مشهد را تحت تاثیر قرار دهد.

شناخت نیازهای زائران همواره از جهت ماندگاری و جذب هرچه بیشتر گردشگر از اهمیت خاصی برخوردار است و بی اطلاعی از آنها زمینه ناکارآمدی جامعه میزبان در ارائه امکانات و خدمات اقامتی مناسب به زائران و در نتیجه جذب گسترده تر و بهتر زائر را فراهم می کند. یکی از مهترین خدمات مورد نیاز خدمات اقامتی است که برآورد این نیاز برای زائران از اهمیتی بنیادین در توسعه و بهینه سازی زیارت و گردشگری در شهر مشهد دارد.

سرمایه گذاری اصولی برای ایجاد مراکز اقامتی مطابق با نیازهای زائران و گردشگران، رضایتمندی گردشگران را بیشتر کرده، تقاضای سفر و ماندگاری را افزایش داد و درآمد بیشتری به صنعت گردشگری تزریق می  نماید. رسیدن به این اهداف در بلندمدت نتایج مطلوب دیگری، همچون زیباسازی شهر ، بالا رفتن سطح فرهنگ عمومی، آشنایی با دیگر فرهنگ ها و نهایتاً توسعه پایدار را به همراه خواهد داشت .از این رو، برنامه ریزی برای توسعه مراکز اقامتی حساسیت ویژه ای را می طلبد.

 

1-4- اهداف تحقیق

پ

 

فهرست اشکال این مطلب را هم بخوانید :بازاریابی ویروسی Viral Marketing چیست؟ عنوان صفحه شکل 3-1 –  حوضه آبریز سد دز و ساختگاه آن 26 شکل  4- 1-  مدل جامع ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر عملکرد مخزن 28 شکل 4-2 – ایستگاه های هیدرومتری، سینوپتیک و  باران‌سنجی حوضه دز 30 شکل 4-3 – رژیم آبدهی ایستگاه تله زنگ در دوره (2006 – 1993) 31 شکل 4-4– محل قرارگیری ایستگاه های باران سنجی در حوضه دز 32 شکل 4-5 – تیسن بندی ایستگاه‌های باران‌سنجی منتخب حوضه دز 33 شکل 4-6- تخصیص ظرفیت مخزن به احجام مختلف (نشریه 272) 35 شکل 4-7- منحنی سطح- حجم- ارتفاع سد دز 35 شکل 4-8- شمای کلی شبکه بندی سه بعدی مدلهای GCM 39 شکل 4-9- سناریوهای انتشار و فرضیات هر سناریو (IPCC,2007) 41 شکل 4-10 – روندنمایی مراحل انجام تحقیق 46 شکل4-11 برنامه LARS-WG 52 شکل 4-12 فایل  Merkid.stشامل مشخصات ایستگاه و فایل داده‌های مشاهداتی 53 شکل 4-13- بخشی از فایل Merkid.wg 53 شکل4-14-  بخشی از فایل Merkid.sta 55 شکل4-15- بخشی از Merkid.tst 56 شکل4-16 – نمونه‌ای از فایل سناریو تغییر اقلیم (HADCM3-A2.sce) 58 شکل 4-17- چگونگی شبیه سازی بارش- رواناب همراه با مدول­های خطی و غیرخطی 59 شکل 4-18 – هیدروگراف حاصل از بارندگی موثر واحد 61 شکل4-19  شکل کلی نحوه ارتباط سامانه چند مخزن 66 ت شکل 4-20- سیاست بهره برداری استاندارد (SOP)(Draper et al, 2004) 72 شکل 4-21- نمایش جابجایی: (الف) تک نقطه‌ایی، (ب) دو نقطه‌ایی و (پ) یکنواخت 79 شکل 5- 1- هیدروگراف رواناب مشاهداتی مدل ‌شده در دوره‌ی واسنجی و صحت‌سنجی حوضه دز 84 شکل 5-2 میانگین ماهانه بارش مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A1B 100 شکل 5-3- میانگین ماهانه بارش مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A2 101 شکل 5-4- میانگین ماهانه بارش مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی  B1 102 شکل 5-5- میانگین ماهانه دمای حداکثر مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A1B 103 شکل 5-6- میانگین ماهانه دمای حداکثر مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A2 104 شکل 5-7-  میانگین ماهانه دمای حداکثر مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی  B1 105 شکل 5-8- میانگین ماهانه دمای حداقل مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A1B 106 شکل 5-9- میانگین ماهانه دمای حداقل مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی A2 107 شکل 5-10- میانگین ماهانه دمای حداقل مشاهداتی معرف حوضه و مدلهای مختلف GCM تحت سناریوی B1 108 شکل 5-11-  نمودار جعبه‌ای مربوط به درصد تغییرات سری زمانی بارش 109 شکل 5-12- نمودار جعبه‌ای مربوط به تغییرات سری زمانی دمای حداقل 110 شکل 5-113- نمودار جعبه‌ای مربوط به تغییرات سری زمانی دمای حداکثر 110 شکل 5-14 رواناب درازمدت ورودی به مخزن سد دز در دوره مشاهداتی و آینده تحت سناریوهای انتشار A1B، A2و B1 112 شکل 5-15 – نمایی شماتیک از سد دز 114 ث شکل 5-16- منحنی فرمان بهره‌برداری سد 116
فهرست جداول   عنوان صفحه جدول 3-1 – خلاصه مشخصات سد دز، نیروگاه، خطوط انتقال نیرو و سایر قسمت های طرح 25 جدول 4-1- مشخصات ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری منتخب 33 جدول 4-2- خصوصیات فیزیکی مخزن سد دز 34 جدول 4-3-مقادیر تخصیص ماهانه به تفکیک شرب، صنعتی، محیط زیست؛کشاورزی 36 جدول 4-4- مقادیر ماهانه تبخیر از سد (میلیمتر) 36 جدول 4-5- مدل¬های اقلیمی موجود و سازمان¬های مربوطه (سایت IPCC) 40 جدول 4-6- سناریوهای انتشار و فرضیات هر سناریو (IPCC, 2000) 42 جدول 4-7 – مدل های AOGCM 45 جدول4-8-  نقاط ضعف و قوت دو دیدگاه کوچک مقیاس سازی((Wilby et al, 2001 48 جدول 4-9- نام مدل‌های  AOGCM 58 جدول 5- 1- وضعیت عملکرد مدل IHACRES در ایستگاه‌های منتخب حوضه 83 جدول 5-2- نتایج آزمون کای- اسکور برای توزیع‌های احتمال داده‌های بارندگی، دمای حداقل و دمای حداکثر مشاهده شده و تولید شده توسط مدل LARS-WG در حوضه دز 85 جدول 5-3 – ماه‌های مربوط به آن که دارای مقادیر p-value کمتر از یک درصد می‌باشند 86 جدول 5-4- میزان درصد تغییر میانگین رواناب دوره‌ی آتی نسبت به دوره‌ی پایه 113 جدول 5-5- مشخصات روش GA در بهره‌برداری مخازن 114 جدول5-6- متوسط مدت زمان اجرای برنامه توسط GA (دقیقه) 114 جدول5-7-  مقادیر تابع هدف در بهره‌برداری بلندمدت مخزن دز در سامانه تک مخزنه 115 جدول 5-8 – مقادیر شاخص تأمین آب %   ج 115

 

 

 

 

 

 

چکیده

     این تحقیق فرض نیاز به تغییر در منحنی فرمان مخازن سدها، در دوره آتی و در شرایط رخداد تغییر اقلیم را بررسی می‌نماید. به منظور سازگاری با شرایط اقلیمی آینده، مدل جامعی برای ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد مخزن پیشنهاد می‌کند. مدل پیشنهادی شامل زیر مدل LARS-WG برای تبدیل خروجی‌های مدل CGCM تحت سه سناریوی انتشار A1B, A2, B1 به مقیاس محلی، زیرمدل IHACRES جهت شبیه‌سازی جریان ورودی به مخزن در دوره آتی (2030-2017) (واسنجی شده با آمار دوره پایه (2006-1993)) و روش فراکاوشی، الگوریتم ژنتیک (GA) جهت بهینه‌سازی عملکرد مخزن می‌باشد. در ادامه منحنی فرمان بهره‌برداری سد دز برای دوره زمانی آینده، تحت سه سناریوی A1B, A2, B1 و گذشته محاسبه گردید.

بررسی نتایج نشان می‌دهد که منحنی فرمان با شرایط تغییر اقلیم در دوره آتی موجب کاهش شاخص تأمین آب می‌گردد که میزان این کاهش حدود 7/1 تا 7/5 درصد در شرایط رخداد سناریوهای A2، B1 و A1B می‌باشد. در نهایت باید گفت که نادیده گرفتن اثر تغییر اقلیم و استفاده از نحوه بهره برداری از مخزن دوره پایه برای دوره آینده، موجب کاهش درصد تأمین تخصیص تعریف شده می­گردد.

کلمات کلیدی : تغییر اقلیم، ریزمقیاس نمایی، منحنی بهره برداری سد، سد دز

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

 

مقدمه

این مطالعه با عنوان “بررسی اثرات تغییر اقلیم بر منحنی فرمان بهره‌برداری سدها (مطالعه موردی سد دز)” در قالب فصول زیر ارائه شده است:

فصل اول شامل کلیاتی در مورد مفهوم تغییر‌اقلیم، بررسی پیامدهای آن بر منابع طبیعی و منابع آب بوده و ضرورت، هدف، سؤالات و فرضیات انجام این مطالعه تشریح گردید. فصل دوم شامل نگاهی به مطالعات انجام شده در زمینه اثر این پدیده بر منابع آب و نحوه‌ی بهره‌برداری از مخزن می‌باشد که توسط دیگر محققین داخلی و خارجی انجام شده است. منطقه مطالعاتی در فصل سوم و روش انجام تحقیق که شامل جمع آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز و ارزیابی داده­های مشاهداتی است، موضوع فصل چهارم می­باشد. فصل پنجم پردازش داده و ارائه نتایج حاصل از مدل‌سازی و شبیه‌سازی ویژگی­های اقلیمی حوضه را تشکیل می‌دهد. این فصل دربردارنده نتایج انجام تحقیق و انتخاب بهترین مدل­ها در هر بخش می­باشد. در پایان و در فصل ششم این گزارش به جمع‌بندی نتایج و ارائه پیشنهادات پرداخته می­شود. در پیوست1 میزان درصد تغییرات بارش، دمای حداقل و حداکثر، تحت سه سناریوی  A1B, A2, B1و در پیوست2 کد نوشته شده برای برنامه آورده شده است. در انتها فهرست منابع مورد استفاده، ارائه ­گردیده است.

 

 

فصل اول کلیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

در این فصل مروری بر مفهوم تغییر اقلیم و علل ایجاد آن و تاثیر این پدیده بر منابع طبیعی و منابع آب انجام می­شود و در ادامه به ضرورت و هدف انجام این مطالعه اشاره می­شود.

 

1-2- مفهوم تغییر اقلیم و اهمیت بررسی مدیریت مخزن سد

تغییر اقلیم عبارتست از تغییرات رفتار آب و هوایی یک منطقه نسبت به رفتاری که در طول یک افق زمانی بلند مدت از اطلاعات مشاهده یا ثبت شده در آن منطقه مورد انتظار است. تغییر اقلیم یک پدیده پیچیده اتمسفری‌- اقیانوسی در مقیاس جهانی و دراز مدت است. این پدیده متأثر از افزایش گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر می‌باشد که منجر به دگرگونی در وضع آب و هوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی بارش و نوع آن (جامد یا مایع)، جریان آب­های سطحی، تبخیر، تغذیه سفره آب‌زیرزمینی و کیفیت آب شده و به طور کلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی موجب می‌گردد. تغییر اقلیم باعث می‌شود که برخی مناطق، مرطوب‌تر و برخی مناطق، خشک‌تر گردند و شدت و تواتر حوادث حدی مانند سیلاب و خشکسالی افزایش یابد. بطور کلی توزیع زمانی و مکانی بارش و الگوهای آن دچار تحول گردیده و میزان تبخیر نیز افزایش می‌یابد. تغییراقلیم بدون تردید یکی از چالش‌های بسیار مهم دوران فعلی آب‌و‌هوایی است که در مقیاس جهانی رخ می‌دهد و دارای اثرات مهمی بر کشورها و به ویژه در بخش منابع آب می‌باشد (IPCC, 2001).

گسترش روزافزون فعالیت­های صنعتی به دلیل افزایش جمعیت جهان، استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی و تغییر کاربری اراضی موجب افزایش انتشار گازهای گلخانه­ای به خصوص CO2 شده است. انتشار روزافزون گازهای گلخانه­ای، توازن انرژی زمین را بر هم زده و موجب گرم شدن کره زمین می­گردد. پدیده گرمایش جهانی و تغییر اقلیم حاصل از آن، اثرات قابل توجهی بر سامانه‌های مختلف نظیر منابع آب، کشاورزی و محیط‌زیست دارد. تغییرات حاصل از رشد سریع اقتصادی و صنعتی، از یک سو، و گذر بسیاری از کشورهای جهان‌سوم به جامعه صنعتی در دهه­های 1970 و 1980، از سوی دیگر، باعث گسترش تغییرات زیست‌محیطی شده است. گرچه بهبود سریع در تکنولوژی کالاهای صنعتی و تدوین قوانین مناسب در حفظ و کنترل محیط‌زیست و آب سالم تدریجاً زمینه کاهش آلاینده­های موثر در تغییر اقلیم را فراهم نموده است، ولی سنجش­های مستقیم گازهای دی‌اکسیدکربن، منواکسیدکربن، متان و کاهش غلظت اوزن در طی سه چهار دهه گذشته تصویری نگران کننده از تخریب محیط‌زیست و ناهنجاری­های اقلیمی بدست داده است (Baede et al., 2001).

با توجه به گزارشات IPCC، اگر انتشار گازهای گلخانه­ای کاهش نیابد، متوسط دمای زمین تا سال 2100 می­تواند 1/1 تا 6/4 درجه سانتیگراد افزایش یابد. همچنین، بررسی­ها نشان از بالا آمدن سطح آب دریاها، ذوب شدن یخ­های قطبی، کاهش پوشش برف و افزایش پدیده­های شدید اقلیمی مانند سیل‌ها و خشکسالی­ها دارد که این تغییرات در پی افزایش متوسط دمای سطح زمین رخ داده است (IPCC، 2007).

از زمانی که موضوع امکان گرم شدن زمین مطرح شد، مسئله بررسی تغییرات در چرخه آب بین زمین، دریا و هوا به عنوان یک عامل مهم اثرگذار بر روی مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطرح گردید. تغییراقلیم نه تنها اثرات مستقیمی بر محیط‌زیست بطور عام خواهد داشت بلکه سبب می‌گردد که داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده در گذشته که مبنای طراحی سازه‌های آبی و سایر سازه‌ها می‌باشند، دیگر شاخص مطمئنی برای رفتارسنجی منابع آب و اهمیت سازه در آینده نباشد (Lane et al., 1999).

تا دو دهه‌ی گذشته بیشتر کارشناسان و متخصصان صنعت آب در دنیا سعی و کوشش خود را در جهت دستیابی به تکنیک‌های ساخت سازه‌های آبی به کار می‌برند و اکثر پروژه‌ها منتهی به ساخت سد و شبکه‌ی انتقال و توزیع آب می‌شد. در این راستا تحقیقات گسترده‌ایی انجام شد که منجر به تهیه‌ی استانداردهای جهانی گردید.

با اینکه تکنولوژی ساخت یک سازه‌ی آبی و ضمائم آن نقش مهمی در بالا بردن راندمان پروژه در یک سیستم منابع آب[1]  دارد ولی به تنهایی قادر به مدیریت آن سیستم نمی‌باشد.

از سال 1980 پس از گذر از مرز ساخت و ساز تاسیسات آبی در اکثر کشورهای دنیا به دلیل به وجود آمدن مسائل مختلفی از قبیل افزایش نیاز آبی، وقوع سیلاب و خشکسالی‌های شدید و به خصوص مطرح شدن مسائل زیست‌محیطی، آلودگی و تغییراقلیم، مدیریت ‌منابع ‌آب به عنوان یک مسئله‌ی مهم در رأس امور تحقیقاتی و مطالعاتی قرار گرفت.

مدیریت منابع آب به خصوص از دیدگاه ریاضی در سال‌های اخیر با توجه به تحقیقات گسترده‌ایی که در این زمینه می‌شود، منجر به دستاوردهای ارزشمندی شده است. گرچه ارتباط بین مراکز تحقیقاتی و اجرایی و یا از تئوری به کاربردی کردن تحقیقات به سادگی میسر نیست، ولی با این وجود پس از سال‌ها تلاش برای متصل کردن این دو، در حال حاضر مدیریت منابع آب با استفاده از ابزار و روش‌های نوین انجام می‌شود.

یکی از بحث‌های مدیریت ‌منابع ‌آب به خصوص در کشورهایی که تعداد زیادی سدهای مخزنی دارند، مربوط به مدیریت مخازن سدها می‌باشد.

در ایران با بیش از 80 سد در حال بهره‌برداری و ده‌ها سد در حال مطالعه، در اکثر موارد مشاهده می‌شود که حجم آب ذخیره شده‌ی پشت سد به مراتب کمتر از حجم طراحی می‌باشد.

محدودیت‌های رودخانه‌های پرآب و دائمی و عدم دارا بودن یک سیستم منسجم مدیریت حوضه‌ی آبریز، مدیریت منطقی، اصول و واقع بینانه‌ایی را در بهره‌برداری از سدها ایجاب می‌کند.

در این راستا با استفاده از تکنیک و علوم پیشرفته و ابزاری چون سیستم ماهواره‌ایی، اطلاعات جغرافیایی، بانک داده‌ها و روش‌های جدید محاسباتی، میتوان سیستمی را به وجود آورد که با استفاده از آن مدیر سد با توجه به نتایج حاصل از سیستم بتواند وضعیت سد را در هر لحظه ارزیابی کند و تصمیم[2] مقتضی را جهت مدیریت بهتر اتخاذ کند.(3)

بهره‌برداری بهینه[3] از مخازن سدها نیازمند مدیریت در نواحی ذخیره که برای جریان‌های ورودی آتی پیش‌بینی شده‌اند، می‌باشد. بهینه‌سازی[4] یک مفهوم اساسی برای افزایش مدیریت و بهره‌وری تاثیرات متقابل[5] پروژه‌های سد‌سازی می‌باشد. مفهوم بهره‌‌برداری بهینه وقتی اهمیت بیشتری پیدا کرد که قواعد بهره‌برداری[6] از مخازن کامل تر گردید.

بهینه‌سازی بهره‌برداری به نرم‌افزارهای موثری برای پیش‌بینی جریان ورودی به مخازن، از پیش‌بینی‌های قطعی در زمان واقعی تا پیش‌بینی‌های طولانی مدت مبتنی بر احتمال، نیاز دارد. این نرم‌افزارها همچنین باید دستورالعمل‌های راهنمایی (قواعد بهره‌برداری) را برای اتخاذ تصمیمات بهره‌برداری، تأمین  نمایند.(65)

قواعد بهره‌برداری مخزن، راهنمایی‌هایی برای مسئولان بهره‌برداری مخزن می‌باشند. این قواعد برای مخازن در حال بهره‌برداری در شرایط ماندگار (و نه برای مخازنی که بلافاصله بعد از ساخت پر شده و یا برای تأمین مجموعه‌ایی از اهداف جدید موقت بهره‌برداری می‌شوند) کاربرد دارند.

قواعد بهره‌برداری از مخازن در واقع انتقال اطلاعات طراح به متصدیان بهره‌برداری می‌باشد که به طور مکرر باید بهنگام‌سازی[7] شوند. چند نوع از قواعد وجود دارند، اما هر یک به حجم‌های ذخیره یا خروجی مخزن مطلوب یا لازم، در هر زمان خاص از سال اشاره می‌کنند. برخی از این قواعد، حجم‌های ذخیره‌ی مورد نظر را تعیین می‌کنند که از آن به عنوان منحنی‌های‌فرمان[8] یاد می‌کنند. (18)

یک منحنی فرمان شرح می‌دهد که چه مقدار ذخیره در اوقات مختلف سال باید در مخزن وجود داشته باشد تا آب مورد نیاز را همواره یا با حداقل کمبود[9] بتوانیم تامین نماییم.

مدیریت مخازن با استفاده از منحنی‌های‌فرمان، موضوع پیچیده‌ایی است، چرا که این منحنی‌ها از یک سری دقیق جریان که شاید دوباره اتفاق نیفتد، به دست می‌آیند.

بهره‌برداری از سد‌ها گاهی اوقات تنها به مدیریت تأمین آب[10] محدود می‌شود، اما کمبود آب هنگامی اتفاق میفتد که تقاضای[11] آب از عرضه‌ی[12] آن تجاوز می‌نماید، بنابراین در طرح‌های مدیریتی بهینه‌سازی آب، باید هر دوی آنها مورد محاسبه قرار گیرند.(65)

مدل‌های شبیه‌سازی[13] ، روش‌های مؤثری را برای ارزیابی کارآیی سیاست‌های بهره‌برداری[14]، در اختیار قرار داده و با جزئیات بیشتری نسبت به مدل بهینه‌سازی سیستم مورد مطالعه را بررسی می‌کنند، اما ابزار مؤثری جهت انتخاب و یا تعریف بهترین سیاست بهره‌برداری نمی‌باشند. آنها در واقع برای پیش‌بینی عملکرد سیستم تحت یک سری شرایط خاص که شخص استفاده کننده از مدل آنها را اعمال می‌کند، به کار می‌روند و در نهایت شخص بعد از چندین بار اجرای مدل، حالت بهینه را انتخاب می‌کند. مدل‌های شبیه‌سازی با اینکه در جهت شناخت پدیده و فیزیک مسئله بسیار مفید هستند، ولی قادر به انجام مدیریت بهینه مخزن نمی‌باشند. بر این اساس با تلفیق مدل‌های شبیه‌سازی و بهینه‌سازی و تعریف تابع هدف[15] (تابعی که باید بهینه‌سازی شود) و قیودات[16] (محدودیت های فیزیکی، فنی، قانونی و مالی مقادیر متغییرهای تصمیم[17]) میتوان در یک زمان هم متغیر‌حالت[18] و هم متغیر‌تصمیم (در متغیر طراحی و بهره‌برداری ما به دنبال تعیین بهترین مقادیر آنها هستیم) را در نظر گرفت. با توجه به این مزیّت مدل‌های بهینه‌سازی، کاربرد آن به طور گسترده‌ایی در اکثر مدیریت‌ها به خصوص مدیریت منابع آب و مخازن، مرسوم می‌باشد.

همچنین گرایش محققین در سال‌های اخیر به استفاده بیشتر از اطلاعات تغییرات اقلیمی در مدیریت منابع آب عمدتاً به دلیل زیر است:

• افزایش آگاهی و اطلاعات در زمینه پدیده­های بزرگ مقیاس اقلیمی و ارتباط آن ها با فرآیندهای محلی هیدرولوژیکی
• مسجل شدن وقوع پدیده تغییراقلیم (climate change) و تاثیرات آن بر منابع آب
• وقوع پدیده‌های سیل و خشکسالی با فرکانس کمتر و شدت­های زیادتر در بسیاری از مناطق دنیا در سالیان اخیر
• عدم توانایی برنامه ریزی­ها و پیش بینی­های مبتنی بر روند تاریخی اقلیم یک منطقه در مدیریت منابع آب

بدین ترتیب در سال‌های اخیر، بررسی رخداد تغییر اقلیم و سازگاری با آن، به عنوان موضوعی مهم مورد بررسی مجامع علمی جهان می‌باشد.

بنابراین به واسطه‌ی افزایش نیاز آبی به خاطر رشد جمعیت، مهاجرت و افزایش مصرف آب به خاطر بهتر شدن استانداردهای زندگی، کمبود آب به مرور زمان افزایش یافته است. کمبود درتأمین آب، موجب تنش‌های اجتماعی و بی‌ثباتی سیاسی خواهد شد لذا برای هر اجتماعی حفاظت از این منابع آبی برای کاهش تلفات تا جایی که امکان داشته باشد، ضروری است.

1-3- ضرورت انجام تحقیق

پدیده تغییر اقلیم و اثرات آن،‌ به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در مدیریت ‌منابع‌‌آب و انرژی شناخته شده ‌است. بخش عمده‌ای از تحقیقات انجام شده و در حال انجام در زمینه آب و انرژی از دهه آخر قرن بیستم تاکنون،‌ معطوف به بررسی این پدیده و اثرات آن بوده ‌است. بررسی مطالعات صورت گرفته در این زمینه در چند دهه اخیر نشان می‌دهد که تغییرات اقلیم تاثیر قابل توجهی بر وضعیت بارش و دما و پارامترهای متاثر از آنها همچون رواناب و رطوبت خاک داشته است. این تغییرات در مناطقی مانند ایران منجر به محدودیت منابع آب موجود و تشدید بحران‌های کم‌آبی می‌گردند. از دیگر پیامدهای پدیده تغییر اقلیم و افزایش دمای کره زمین تبدیل الگوی بارش برف به باران می‌باشد که این مسئله باعث کاهش آورد رودخانه‌های وابسته به ذوب برف در فصل‌های بهار و تابستان و افزایش رواناب در فصل‌های پائیز و زمستان می‌شود. این مسئله باعث می‌شود که آبدهی مطمئن سدها با آنچه در زمان طراحی در نظر گرفته شده تطابق نداشته باشد که از جمله چالش‌های پیش‌رو در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب خواهد بود (استیل دان و همکاران، 2008).

بنابراین نمی­توان بدون توجه به اثرات این پدیده، به برنامه‌ریزی مطمئن برای مدیریت منابع آب در آینده پرداخت. در واقع در گذشته این برنامه­ریزی­ها با توجه به این فرض صورت می­گرفت که شرایط اقلیمی آینده، خصوصیات و تغییرپذیری مشابه شرایط گذشته خواهند داشت. سدها بر اساس داده‌های در دسترس از جریان­های موجود در رودخانه­ها و با توجه به مقدار و فرکانس مورد انتظار خشکسالی و سیلاب، طراحی و ساخته می­شدند. مخازن با استفاده از آمار هیدرولوژیکی گذشته برای تامین اهداف مختلف، سیاست­های بهره‌برداری را اتخاذ می­نمودند. اما در حال حاضر اعتماد به آمار گذشته ممکن است منجر به اتخاذ تصمیمات ناصحیح و به طور بالقوه خطرناک یا گران گردد. از این رو بررسی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب از ضروریات برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم‌های منابع آب کشورها، به ویژه کشورهای نیمکره شمالی (از جمله ایران)، می‌باشد و بدین ترتیب نیاز به بررسی اثرات تغییر اقلیم بر مخازن سدها و مشاهده عملکرد مخازن احساس می‌شود، تا با اتخاذ سیاست‌هایی از افت عملکرد مخازن تحت تاثیر تغییر اقلیم جلوگیری شود.

در تحقیق پیش­رو به بررسی اثر تغییر اقلیم بر رواناب ورودی به مخزن سد دز و نیز چگونگی تاثیر این پدیده بر نحوه بهره­برداری از مخزن و تأمین نیاز پائین دست پرداخته می‌شود. حوضه مورد مطالعه جزو مناطق خشک ایران از نظر آب‌و‌هوایی محسوب می­شود، با توجه به خشک و کم آب بودن منطقه و اهمیت مدیریت منابع آب موجود در این حوزه آبریز، اهمیت بررسی اثرات احتمالی تغییر اقلیم در آینده در این حوضه بیشتر احساس می‌شود. در واقع نتایج این تحقیق می‌تواند در بهبود برنامه­ریزی منابع آب منطقه تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم مفید و موثر ­باشد.

1-4- فرضیات تحقیق

در این تحقیق فرض میکنیم:

1-  دمای منطقه در دوره آتی افزایش و بارش کاهش خواهد یافت.

• به کارگیری مدل‌های AOGCM در شبیه‌سازی رواناب و داده‌های بارش و دما دارای عدم قطعیت است.
• رواناب منطقه در دوره آتی کاهش یافته و مخزن سد دز با کاهش حجم روبرو خواهد شد.
• منحنی فرمان کنونی سد دز جوابگوی وضعیت شرایط آتی بهره‌برداری از سد نخواهد بود.

 

1-5- پرسش‌های اصلی تحقیق

پرسش‌هایی که درنهایت و در فصل نتیجه‌گیری باید به آنها پاسخ داد به شرح زیر است:

مؤلفه‌های اقلیمی حوضه سد دز چه تغییراتی های در دوره‌آتی خواهند داشت؟