2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………..8

2-2- تعریف خزش ……………………………………………………………………………….9

2-3- تعریف ژئوسنتتیک ………………………………………………………………………10

2-3-1- تاریخچه ژئوسنتتیک …………………………………………………………………11

2-4- هدف از بررسی تغییرشکل‌های خزشی …………………………………………….11

2-5- بررسی های آزمایشگاهی و نظریه های مربوط به رفتار وابسته به زمان در خاک‌ها…13

2-6- تغییرشکل های خزشی در خاک‌های رسی …………………………………………19

2-6-1- آزمایش خزشی یک بعدی ………………………………………………………….19

2-6-2- آزمایش خزشی سه محوری ……………………………………………………….20

2-7- تغییرشکل های خزشی در خاک‌های ماسه ای……………………………………..22

2-7-1- آزمایش خزشی یک بعدی…………………………………………………………..22

2-7-2- آزمایش خزشی سه محوری…………………………………………………………23

2-8- فاکتورهای تاثیرگذار بر ضریب تراکم ثانویه ……………………………………………..25

2-8-1- ارتباط شاخص تراکم و ضریب تراکم ثانویه ……………………………………….25

2-8-2- ارتباط تراکم ثانویه و سطوح تنش ………………………………………………..25

2-8-3- ارتباط تراکم ثانویه و فشار پیش تحکیمی ……………………………………….25

2-8-4- ضریب تراکم ثانویه رس های معدنی ایلیت، کائولونیت و اسمکتیت…………28

2-8-5- تغییرات ضریب فشار در حالت سکون K0 طی تراکم ثانویه ……………………29

2-8-6- ارتباط کرنش و زمان ………………………………………………………………30

2-9- رفتار خزشی خاک در سطح میکروسکوپیک…………………………………..32

2-9-1- خاک‌های رسی ………………………………………………………………….32

2-9-2- خاک‌های ماسه ای …………………………………………………………33

2-9-3- رفتار غیرخطی در تغییر شکل ماسه ……………………………………….33

2-9-4- رفتار خزشی ماسه در تنش های پایین …………………………………….34

2-9-5- رفتار خزشی و شکست ذرات ماسه در تنش‌های بالا …………………..35

2-10- تغییرات وابسته به زمان ساختار خاک …………………………………..37

2-11- خزش در ژئوسنتتیک ……………………………………………………..38

فصل سوم: مواد و روش پژوهش

 

3-1- مقدمه ………………………………………………………………………….42

3-2- مصالح استفاده شده …………………………………………………………44

3-2-1- خاک ماسه (ماسه اوتاوا) …………………………………………………….44

3-2-2- خاک رس (رس کائولونیتی) ………………………………………………44

3-3- ژئوسنتتیک ………………………………………………………………….45

3-3-1- ژئوتکستایل‌ها …………………………………………………………..45

3-3-1-1- ژئوتکستایل‌های بافنه نشده ………………………………………….46

3-4- بررسی های آزمایشگاهی …………………………………………………47

3-4-1- آزمایش دانه بندی …………………………………………………………..47

3-4-2- آزمایش چگالی نسبی …………………………………………………………48

3-4-3- آزمایش حدخمیری …………………………………………………………….49

3-4-4- آزمایش حدروانی ………………………………………………………………50

3-5- آماده سازی نمونه ها …………………………………………………………….51

3-6- استاندارد دستگاه تحکیم ………………………………………………………..52

3-6-1- استاندارد بارگذاری آزمایش تحکیم یک بعدی………………………………55

3-6-2- آزمایش‌های تک مرحله‌ای، چندمرحله‌ای و بارگذاری-باربرداری بر نمونه های ماسه رس‌دار مسلح نشده…57

3-6-2-1- آزمایش خزشی تک مرحله‌ای ……………………………………….58

3-6-2-2- آزمایش خزشی چندمرحله‌ای …………………………………………..58

3-6- 2-3- آزمایش خزشی بارگذاری-باربرداری ……………………………………58

3-6- 2-4- آزمایش‌های خزشی تک مرحله‌ای بر نمونه های ماسه ای مسلح شده با الیاف ژئوتکستایل…59

فصل چهارم: نتایج و یافته های پژوهش

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………….61

4-2- نتایج آزمایش‌های تک مرحله‌ای، چندمرحله‌ای و بارگذاری – باربرداری بر نمونه های ماسه رس‌دار….61

4-3- نتایج آزمایش‌های تک مرحله‌ای بر نمونه های ماسه رس‌دار مسلح شده با الیاف ژئوتکستایل….69

4-4-  تاثیر آب منفذی بر شاخص تراکم (Cc) …………………………………….75

4-5- تاثیر سطوح تنش بر ضریب تراکم ثانویه (Cα)……………………………..75

4-6- تاثیرمسلح کردن خاک با الیاف ژئوتکستایل بر تراکم ثانویه……………..76

4-7- تاثیر تاریخچه تنش بر تراکم ثانویه……………………………………………76

این مطلب را هم بخوانید :

فصل پنجم: نتیجه گیری و بحث

5-1- نتیجه گیری …………………………………………………………………….79

پیشنهادات…………………………………………………………………………….81

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………..82

چکیده:

رفتار تراکم‌پذیری خاک‌ها به نگرانی مهمی در مهندسی ژئوتکنیک تبدیل شده است. با اجرای ساختمان‌ها، خاکریزها و جاده‌ها، اغلب نشست‌های قابل توجهی رخ می‌دهد. از آنجائیکه نشست‌های دراز مدت در اثر خزش اتفاق می‌افتد، بنابراین محاسبه و پیش‌بینی نشست‌های خزشی اهمیت زیادی دارد. زمانی که خاک تحت بارگذاری ثابتی قرار می‌گیرد، با زایل شدن کامل فشار آب حفره‌ای، تغییرشکل‌هایی با گذشت زمان رخ می‌دهد که با عنوان تراکم ثانویه و یا خزش شناخته می‌شود. مکانیسم‌ها و فاکتورهای تأثیرگذار بر رفتار خزشی خاک‌های ماسه‌ای هنوز به طور کامل شناخته نشده است. در این مطالعه، آزمایش تحکیم یک بعدی تک‌مرحله‌ای، چندمرحله‌ای و بارگذاری-باربرداری بر روی نمونه‌های خاک ماسه‌ای رس‌دار مسلح نشده و مسلح شده باالیاف ژئوتکستایل انجام شده و تأثیر مسلح شدن خاک با الیاف ژئوتکستایل، تاثیر سطوح تنش، تاریخچه تنش و آب حفره‌ای بر تغییرشکل‌های خزشی مورد مطالعه قرار گرفته و مکانیسم خزشی با در نظر گرفتن لغزش‌، برخورد و تغییرشکل ذرات بیان شده است. نتایج به دست آمده براساس ارتباط تخلخل  و ضریب تراکم ثانویه شرح داده شده است. نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد که در تنش‌های پایین تغییرشکل‌های خزشی در نمونه‌های اشباع بزرگتر از نمونه‌های خشک می‌باشد ولی با افزایش تنش، تغییرشکل‌های خزشی در نمونه‌های اشباع‌ کاهش و در نمونه‌های خشک افزایش می‌یابد. علاوه بر این در آزمایش بارگذاری-باربرداری، سرعت خزش بیشتر از آزمایش تک مرحله‌ای می‌باشد و این آزمایش در تسریع خزش موثر است. در نمونه‌های مسلح شده، با افزایش درصد ژئوتکستایل در تنش‌های یکسان، در نمونه‌های اشباع تغییرشکل‌های خزشی کاهش و در نمونه‌های خشک تغییرشکل‌های خزشی افزایش می‌یابد.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

رفتار تراکم پذیری خاک‌ها به نگرانی مهمی در مهندسی ژئوتکنیک تبدیل شده است. با اجرای ساختمان‌ها، خاکریزها، جاده‌ها و … اغلب نشست‌های قابل توجهی ایجاد می‌شود. این نشست‌ها را مخصوصاً زمانی می‌توان خیلی مهم تلقی نمود که فونداسیون سازه متشکل از لایه‌های عمیق رسی باشد. پیش‌بینی رفتار خاک بعد از ماه‌ها و یا سال‌ها با استفاده از دانش امروزی، چالش مهمی در مهندسی ژئوتکنیک می‌باشد. زمانی که خاک تحت بارگذاری ثابتی قرار می‌گیرد، باگذشت زمان تغییرشکل‌هایی را تجربه می‌کند که خزش نامیده می‌شود. تغییرشکل‌های وابسته به زمان، به خصوص زمانی که تغییرشکل‌های دراز‌مدت مطرح می‌شود، در مهندسی ژئوتکنیک اهمیت زیادی دارند. این تغییرشکل‌ها، شامل نشست سازه بر روی زمین‌های تراکم پذیر، حرکات شیب‌های طبیعی و یا گودبرداری شده، فشرده شدن زمین‌های نرم اطراف تونل و… می‌باشد.

استفاده از مصالح ژئوسنتتیک، از اواسط دهه هفتاد میلادی در دنیا اوج گرفته است. در بین این مصالح ژئوتکستایل‌ها و پس از آن ژئوممبرین‌ها بیشترین کاربرد را در بین مصارف گوناگون یافته‌اند. ژئوسنتتیک‌ها از مواد پلیمری تشکیل شده‌اند که همراه با مصالح طبیعی مثل خاک و سنگ در سازه‌های مهندسی بکار می‌روند. ژئوتکستایل‌ها عملکرد بسیار خوبی در رابطه با پخش و یکنواخت کردن تنش‌ها یا نیروها در یک سطح بیشتری داشته و به نحو مطلوبی مانع گسیختگی‌های نقطه‌ای و موضعی می‌شود. مصالح بنایی و خاکریزها تنش‌های فشاری را به نحو مطلوبی می‌توانند تحمل کنند در حالیکه درکشش ضعیف هستند. در حقیقت عملکرد الیاف در عمق معینی از خاک را می‌توان مشابه رفتار میلگردهای فولادی در بتن دانست. یک خصوصیات دیگر ژئوتکستایل‌ها، خاصیت ارتجاعی آن‌هاست و این امر موجب می شود که خاکی که با الیاف تقویت شده و تحت اثر بار خارجی دچار نشست شده است، بعد از حذف بار به حالت اولیه بر می‌گردد. مطالعات تئوری نشان می‌دهد که استفاده از الیاف ژئوتکستایل در خاک‌ها  باعث افزایش مقاومت و ضریب ارتجاعی خاک می‌شود ( محمد بلوچی، زینب قناد. 1389). با توجه به کاربرد ژئوسنتتیک‌ها، مطالعه تاثیرات آن‌ها بر رفتار خزشی ضروری بنظر می‌رسد.

2-1- پیشینه تحقیق

خاك به عنوان مصالح ساختمانی در مهندسی عمران در طرح‌های مهمی به كار گرفته می‌شود. انسان روی خاك زندگی می‌كند و انواع مختلف سازه همانند خانه‌ها، راه‌ها، پل‌ها و … را احداث می‌نماید. بنابراین مهندسان عمران باید به خوبی خواص خاك از قبیل مبداء پیدایش، دانه‌بندی، قابلیت زهكشی آب، نشست، مقاومت برشی، ظرفیت باربری و غیره را مطالعه نموده و رفتار خاك را در نتیجه فعالیت انسان پیش‌بینی نمایند. تاریخچه فهم رفتار خزشی خاک‌های رسی به قرن 19 بر می‌گردد. از جمله مثال‌های کلاسیکی می‌توان به نشست برج پیزا در ایتالیا اشاره کرد، به‌طوری که بر اثر خزش، برج حدود 5/1 متر نشست کرده و به یک سمت کج شده است و هم‌اکنون نیز برج مستعد نشست کردن می‌باشد. انحراف برج حدود 5/5 درجه می‌باشد. شرایط ژئولوژیکی سازه و نشست متغیر با زمان در شکل‌1-1 آورده شده است.

زمانی که خاک اشباع تحت بارگذاری ثابتی قرار می‌گیرد، با زایل شدن فشار آب حفره‌ای تنش‌های موثر با گذشت زمان افزایش می‌یابند، به عبارتی تحکیم اولیه اتفاق می‌افتد. مقدار قابل توجهی از نشست‌ها طی تحکیم اولیه اتفاق می‌افتد و نسبت تحکیم اولیه را می‌توان با استفاده از ضریب تحکیم Cv بیان نمود. بعد از زایل شدن کامل فشار آب حفره‌ای اگر بارگذاری برروی خاک حفظ شود، یک سری تغییرشکل‌های با گذشت زمان اتفاق می‌افتد که تراکم ثانویه یا خزش نامیده می‌شود. نسبت تراکم ثانویه را می‌توان با ضریب Cα بیان نمود. بنابراین محاسبه و پیش بینی این نشست‌های دراز مدت اهمیت زیادی دارد.

یک سری تحقیقاتی در زمینه ضریب تراکم ثانویه حدود یک دهه بعد از تئوری ترزاقی[1] (1925) به عمل آمد که بیانگر تراکم خاک‌های رسی در اثر زایل شدن فشار آب منفذی بود. مطالعات آزمایشگاهی انجام شده توسط تیلور[2] (1942) و بیوسمن[3] (1936) به طور واضح، تاثیر زمان بر تراکم پذیری رس را بیان می‌نمود. بیوسمن (1936) رابطه نشست-لگاریتم زمان را تحت تنش ثابت برای خاک‌های رسی به صورت خطی بیان نمود. تیلور (1942) برای اولین بار مدل وابسته به زمان را به منظور شرح رفتار خزشی خاک‌های رسی که در آن تحکیم اولیه و تراکم ثانویه به عنوان دو فرایند مجزا در نظر گرفته می‌شود را ارائه نمود. بجروم[4] (1967) به منظور شرح رفتار خزشی و فشار بیش تحکیمی ناشی از تاثیرات خزش، مدلی را که در آن تحکیم اولیه و تراکم ثانویه به صورت کوپل عمل می‌کنند، ارائه داد. اگرچه تحکیم اولیه و تراکم ثانویه از آغاز بارگذاری به صورت کوپل عمل می‌کنند، اما تراکم ثانویه در پایان تحکیم اولیه اتفاق می‌افتد. چون سرعت خزش پایین‌تر از تحکیم اولیه می‌باشد بنابراین تغییرشکل‌های خزشی را طی تحکیم اولیه نمی‌توان لحاظ نمود. زمانی که تحکیم اولیه زمان زیادی طول بکشد (به عنوان مثال برای لایه‌های ضخیم رسی) می‌توان تاثیر همزمان خزش و تحکیم اولیه را در نظر گرفت. بررسی‌های آزمایشگاهی انجام شده بر لایه‌های نازک رسی نشان می‌دهد که تحکیم اولیه در مدت زمان کوتاهی اتفاق می‌افتد، بنابراین خزش در مرحله تحکیم اولیه را می‌توان نادیده گرفت. ژانگ و همکاران[5] (2006)، مجیا و همکاران[6] (1988) با انجام آزمایش‌های خزشی تحکیم یک بعدی بر روی نمونه‌های ماسه‌ای در تنش‌های پایین به این نتیجه رسیدند که مقادیر تغییرشکل های خزشی در ماسه با افزایش سطوح تنش، افزایش می‌یابد.

مطالعات صورت گرفته در زمینه تغییرشکل‌های خزشی نشان می‌دهد، ترکیبات معدنی (مواد معدنی موجود در خاک)، سطوح تنش، تاریخچه تنش، مایع منفذی، شرایط زهکشی و ساختار خاک به عنوان پارامترهای مهم تأثیرگذار بر رفتار خزشی می‌باشند (سواجان وارادارجان[7]. 2011). اگرچه تأثیر این پارامترها بطور کامل مشخص نشده است، بنابراین در این مطالعه با استفاده از نتایج آزمایشگاهی تأثیر مسلح شدن خاک با الیاف ژئوتکستایل بر تغییرشکل‌های خزشی، تاثیر سطوح تنش، تاریخچه تنش و فشار آب حفره‌ای مورد مطالعه قرار گرفته و مکانیسم خزشی با در نظر گرفتن لغزش‌، برخورد و تغییرشکل ذرات شرح داده شده است.

گرفت.

نتایج حاصله حاکی از آنست که نمودار نیرو- تغییرمکان تیرهای مسلح با میلگردهای کامپوزیت تا مرحله نهایی تقریباً خطی بوده و در تمامی تیرها در یک کرنش ثابت، درصد میلگرد بیشتر باعث تحمل بار بزرگتری از تیرهای با درصد میلگرد کمتر شده است. همچنین مقایسه ظرفیت تجربی تیرها با روابط آیین نامه‌ای نشان می‌دهد که این روابط نتایج محافظه کارانه‌ای بدست می‌دهند. همچنین تیرهای دارای الیاف در بارهای کمتر شروع به ترک خوردگی نمودند، ولی مقاومت در برابر بار و ایجاد تغییر شکل های بیشتر در آن ها آشکارتر است.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

بتن پرمصرف ترین مصالح ساختمانی است و در اغلب کشورهای جهان نسبت مصرف بتن به فولاد از 10 به 1 نیز فراتر رفته است. تنها ماده ای را که بشر به این میزان مصرف می کند، آب است. بتن دارای مزایایی از قبیل مقاومت عالی در برابر آب، سهولت شکل دهی در اشکال گوناگون، ارزان و در دسترس بودن مصالح اولیه است. همچنین در مقایسه با فولاد نیاز به نگهداری کمی داشته، مقاومت مناسبی در دماهای بالا از خود نشان داده، و به دلیل اینکه تحت میدان‌های تنش موضعی کمتری قرار دارد، خستگی مشکل مهمی برای آن محسوب نمی‌شود[1].

علی رغم مزایای مذکور برای بتن، به علت وجود مواد مختلف در بتن و نیز اندرکنش این مواد به ویژه در ناحیه بین سنگدانه ها و خمیر سیمان، هنوز در این ماده و محصول نهایی حاصل از ساخت آن پیچیدگی ها و نادانسته های فراوانی وجود دارد. سازه های بتنی در بعضی موارد پاسخگوی نیازهای بهره برداری نخواهند بود. از جمله نواقص سازه های بتنی می توان به مقاومت کششی کم، خوردگی فولاد، سهولت ایجاد و گسترش ترک، و وزن زیاد آنها اشاره کرد.

تلاش محققان صنعت ساختمان همواره بر رفع نواقص سازه های بتنی بوده است و روش های مختلفی برای این منظور ارائه داده اند که در زیر به چند نمونه از آن ها اشاره می شود:

–  میلگردهای FRP برای جلوگیری از خوردگی و افزایش مقاومت و افزایش میرایی: استعداد خوردگی فولاد در برابر شرایط محیطی قلیایی كه در سازه های بتن آرمه در معرض آب دریا استفاده می شود، باعث گردیده است كه استفاده از FRP بعنوان جایگزین آن مطرح شود. مقاومت خوردگی و کششی مواد کامپوزیت می‌تواند تا چهار برابر فولاد باشد. این مواد به دلیل بالا بودن ضریب میرایی آنها که ناشی از خواص غیركشسان آنها است انرژی جذب شده را میرا می­كنند.

– استفاده از فایبرها برای افزایش مقاومت کششی و کاهش عرض ترک ها: الیاف دراندازه ها و اشکال مختلف و از جنس فولاد، خمیری، شیشه و مواد طبیعی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از الیاف با حجم و اندازه های متفاوت در ملات، تا حدی باعث افزایش مقاومت کششی نهایی شده ولی کرنش کششی در هنگام گسیختگی در این نوع از بتن ها در مقایسه با انواع معمولی بسیار بیشتر است که این بدلیل جلوگیری از باز شدن ترکها و تبدیل یک ترک بزرگ به چندین ترک کوچک می‌باشد.

– استفاده از بتن های سبک برای کاهش وزن کلی سازه: در مقایسه با فولاد، پائین بودن نسبت مقاومت به وزن بتن، برای ساخت برج ها و دهانه های بزرگ پل ها و سازه های شناور به عنوان یک مشکل اقتصادی محسوب می شود. برای افزایش نسبت مقاومت به وزن بتن، یک راه حل مناسب، استفاده از سنگدانه‌های سبک مانند لیکا بجای سنگدانه‌های معمولی است که تا کنون با موفقیت در ساخت برج های تا چند ده طبقه در دنیا مورد استفاده قرار گرفته است.

بدیهی است مواد جدید نواقصی هم دارند، شامل تولید محدود و هزینه بالا، شکست ترد، نیاز به قلاب نمودن میلگردهای پلیمری در کارخانه و . . . که  سبب کاهش استفاده از آن ها در سازه های بتنی در حال حاضر می شود. با توجه به رشد صنعت و تکنولوژی، استفاده ی روزافزون از این مصالح  در آینده نزدیک، دور از انتظار نخواهد بود.

2-1- هدف تحقیق

در تحقیق حاضر هدف اصلی بررسی مزایا، معایب، و محدودیت‌های استفاده ترکیبی از دو بتن یعنی بتن سنگدانه سبک سازه‌ای و بتن الیافی در ساخت اعضای سازه ای تحت خمش (تیرها)، بهمراه استفاده از سطح مقطع‌های متفاوتی از میلگردهای ساخته شده از کامپوزیت پلیمری مسلح به الیاف شیشه برای تقویت طولی آنها می‌باشد. در راستای تأمین این هدف که یک برنامه آزمایشگاهی برای آن تدوین گردید، مواردی که باید مورد مطالعه قرار گیرند عبارتند از:

– رفتار خمشی ( نیرو- تغییرمکان) تیرها،

 

– ظرفیت خمشی نهایی و نوع شکست تیرها،

– بار نظیر اولین ترک و نحوه ایجاد و گسترش ترک ها،

– کرنش های کششی و فشاری حاصله در مراحل مختلف بارگذاری، و

– مقایسه نتایج با روابط آئین نامه ای و تحقیقات مرتبط موجود.

لازم به توضیح است که هر چند بتن ها و میلگرد‌های مذکور در تحقیقات انجام شده مرتبط با سازه‌های بتنی مورد توجه قرار داشته‌‌‌اند و ادبیات فنی نسبتاً جامعی در مورد آنها وجود دارد، اما تحقیقات محدودی برای کاربرد ترکیبی آنها و با اهداف مذکور در کار حاضر انجام شده و لذا انجام این تحقیق سهمی هر چند کوچک در کامل‌تر کردن متون علمی موجود در این زمینه خواهد داشت.

3-1- روش تحقیق

در کار حاضر، ابتدا تحقیقات انجام شده در خصوص بتن سبک، بتن الیافی و میلگردهای FRP مورد مطالعه قرار گرفت و سپس از طریق مطالعه تجربی یا انجام آزمایش، رفتار خمشی تعدادی تیر ساخته شده از مصالح مذکور ارزیابی گردید. نمونه های آزمایشگاهی تعداد 9 عدد تیر، شامل 3 نمونه با بتن سبک معمولی، 3

این مطلب را هم بخوانید :

 نمونه با بتن سبک با الیاف فلزی و 3 نمونه بتن سبک با الیاف پروپیلن در نظر گرفته شد. علاوه بر این، برای هر تیر به تعداد مناسب نمونه مکعبی جهت تخمین مقاومت فشاری و جرم حجمی بتن مصرفی در آنها تهیه گردید. آزمایش به روش خمش چهار نقطه‌ای (تکیه گاه های ساده در دو انتها و دو بار متمرکز در دهانه تیرها) و بصورت مرحله به مرحله تا تخریب کامل تیرها انجام شده و با نصب حسگر در محل‌های مناسب بر روی تیرها، کمیت‌هایی نظیر جابجایی، کرنش، و عرض ترک و نیز نیروی اعمالی در مراحل مختلف بارگذاری اندازه گیری گردید. در راستای تأمین اهداف تعریف شده در کار حاضر نتایج خام حاصل از آزمایش تحلیل و پردازش شده و خصوصیات یا پارامترهای مورد نظر برای تیرها استخراج می‌گردند. در نهایت با جمع بندی نتایج بدست آمده، مقایسه ای بین آنها و نتایج تحقیقات گذشته و نیز روابط آئین نامه ای انجام می‌شود.

4-1- ساختار پایان نامه

در فصل اول، به توضیح مختصری از سازه های بتنی و دلیل استفاده از آن ها، پرداخته شده است.

در فصل دوم، تحقیقات انجام شده در گذشته در رابطه با این تحقیق و نتایج آن ها آمده است.

در فصل سوم، روش انجام آزمایش با توضیحاتی در خصوص دقت و چگونگی کار با وسایل مورد استفاده در آزمایشگاه آمده است و نیز به بیان مراحل تحقیقات آزمایشگاهی، طراحی، ساخت، نحوه انجام

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- تعریف مسئله…………………………………………………………………………… 2

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………………………… 2

1-3- سوالات تحقیق…………………………………………………………………. 2

1-4- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………. 3

1-5- اهداف اصلی و فرعی………………………………………………………………………… 3

1-6- روش تحقیق-روش جمع آوری اطلاعات…………………………………………………… 3

1-7- کاربردتحقیق……………………………………………………………………………………. 3

1-8-پیشینه تحقیق- چگونگی انجام پروژه عملی……………………………………………….. 3

1-9- شرح کارعملی…………………………………………………………………………….. 6

فصل سوم: بررسی پیشینه تاریخی نقشمایه‌های ساسانی

3-1- اسطوره و پیشینه آن

3-1-1- ریشه واژه اسطوره………………………………………………………….. 8

3-1-2- تعریف اسطوره ………………………………………………………………………….. 9

3-1-3- چگونگی به وجودآمدن اسطوره……………………………………………… 10

3-2- مفاهیم و جلوه‌های نمادین نقوش اساطیری دوران ساسانی

3-2-1- هنر ساسانی……………………………………………………………… 11

3-2-2- اهمیت نقش در هنرایران……………………………………………………………….. 32

3-2-3- نفوذ اساطیر غیرایرانی بر اساطیر ایرانی در عهد ساسانی…………………………………………. 34

3-2-4-کارکرد اساطیر در هنر عهد ساسانی و پیشینه آن……………………………………………………… 37

3-2-5- تبدیل موجودات تخیلی به اسطوره و چگونگی پیدایش آنها …………………………………. 41

3-2-6- جنبه های فرهنگی و مذهبی استفاده از نقوش اساطیری در عهد ساسانی……………. 42

3-3- معرفی موجودات اساطیری برروی آثار هنری دوره‌ی ساسانی

3-3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………….. 44

3-3-2- بال نماد قدرت محافظت…………………………………………………….. 45

3-3-3- سیمرغ……………………………………………………………………….. 45

3-3-4- اژدها………………………………………………………………………………………. 53

 

3-3-5- اسب……………………………………………………………………………………… 57

3-3-6- گاو……………………………………………………………………………………….. 62

3-3-7- گریفون (شیردال)………………………………………………………………………. 64

3-3-8- اسفنکس……………………………………………………………………………. 68

3- 3 -9- هارپی…………………………………………………………………………………….. 69

3-3-10- شیر…………………………………………………………………………. 71

3-3-11- گوپت‌شاه……………………………………………………………………………. 75

فصل چهارم: تاثیر نقوش اساطیری ساسانی برهویت‌گرافیک ایران

4-1-گرافیک ایران

4-1 -1- گرافیك دهه‌های 40 و 50 شمسی………………………………………….. 78

4-1-2- اولین نسل بعد‌ازانقلاب………………………………………………………………………….. 79

4-1-3- گرافیک ایران در رابطه با گذشته ………………………………………………….. 79

4-1-4- روش‌های به كارگیری عناصر تصویری گذشته به شكلی نوین……………………………….. 81

4-1-5- گرافیک ایران در رابطه با غرب…………………………………………………….. 82

4-2- هویت

4-2-1- مفهوم هویت……………………………………………………………………………… 85

4-2-2- اهمیت هویت…………………………………………………………………………………… 86

4-2-3- بحران فرهنگی انسان معاصر…………………………………………………. 86

4-2-4- هویت ایرانی…………………………………………………………………………………….. 87

4-2-5- نقش هویت در گرافیك ایران……………………………………………………………………. 90

4-2-6- ارتباط میان هویت و زیبایی در گرافیک……………………………………………………………. 91

4-2-7- نقطه نظرات اساتید صاحب نام پیرامون موضوع هویت ایرانی………………………………… 92

نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………… 99

منابع     …………………………………………………………………………………….. 101

کارعملی ……………………………………………………………………………………………. 105

تعریف مسئله

بی تردید طراح گرافیک ایرانی در پهنه فرهنگی تاریخی خود وارث سرمایه عظیمی ‌‌از نقشمایه‌هاست، این نقوش در همه دوران، بنای عظیمی‌‌از خاطره قومی‌‌بصری برای ما می‌‌سازد. اگر مسئله هویت را برای هنر سرزمین‌مان ضروری بدانیم از مهمترین راهکارهای کامیابی در این مهم  استفاده‌ی صحیح از این گنجینه‌هاست. و از

این مطلب را هم بخوانید :

 آنجایی که هنر ساسانی سهم بسزایی از آن هویت عظیم را در خود داشته، برای استمرار یا تکامل این موفقیت نیاز به تحلیل و پژوهش روشمند احساس می‌شود. بنابراین جستار حاضر با عنوان تحلیل بصری نقش مایه‌های اساطیری ساسانی و نمود آن در گرافیک ایران (طراحی پوستر) با هدف رشد هویت درآثارگرافیکی انجام گرفته است.

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

آثار به جای مانده در ایران حاوی باورهای اسطوره‌ای و اندیشه‌های دینی و فرهنگی می‌باشد. شاید به توان گفت مستندترین مدارک برای بازسازی باورها و اعتقادات، آثار به جای مانده از آن دوره می‌‌باشد که بعضاً با کمترین تغییراتی به دست ما رسیده‌اند مروری اجمالی بر آثار هنری دوره ساسانی حکایت از آن دارد که هنرمندان آن عصر پیام‌های متنوعی را در قالب صحنه‌های گوناگون برای مخاطبانی که از دست ساخته‌های وی استفاده کرده اند خلق نموده است.

مهرها، نقوش برجسته، سکه ها، پارچه‌ها و یا گچبری‌های بر جای مانده از آن عصر همگی پیام خاصی را به مخاطب القاء می‌‌کنند که در طیف گسترده‌ای ازمفاهیم سیاسی، اجتماعی، دینی، اساطیری و…. قابل بررسی می‌‌باشند. شناخت و آگاهی بیشتر ما از جوامع گذشته تا اندازه ای وابسته به بررسی و بازخوانی دقیق مفاهیمی‌‌است که به صورت صحنه‌های متنوع بر روی آثار هنری این دوره تجلی یافته اند از این رو در این پژوهش تمام تلاش بر این است با بررسی نقوش اساطیری ساسانی و جمع آوری باورهای اساطیری بتوانیم مجموعه‌ای از نقوش را در کاربرد گرافیک امروزی عرضه نمائیم.

در راستای این پژوهش پس از معرفی اجمالی جامعه و هنر ساسانی به بازشناسی مفاهیم اساطیری ایرانی و غیر ایرانی که بر روی آثارشان نمایش داده شده اند پرداخته شده است.

1-3- سوالات تحقیق

1- نقوش ساسانی بر اساس کدام اسطوره‌ها شکل گرفته است؟

2- از کدام حیوانات در نقشمایه‌های ساسانی استفاده شده است؟

3- در شکل‌گیری نقشمایه‌های ساسانی آیا جنیه‌های مذهبی تاثیرگذار بوده است؟

4- چگونه می‌توان نقوش مربوط به گذشته را درگرافیک امروز به کار برد و دچار کهنگی نشد ؟

5- نقوش اساطیری  ساسانی در گرافیک امروز ایران در چه مضمونی بیشتر به کار رفته است؟

6- کاربست نقوش اساطیری ساسانی چه مزایایی برای هویت گرافیک امروز ایران دارد؟

1-4- فرضیه

1- به نظر میرسد جنبه‌های تصویری پرندگان اسطوره‌ای ساسانی،بیشتر از سایر نقوش این دوره بر گرافیک معاصر تاثیرگذاشته است.

2- به نظر میرسد با استفاده از نقشمایه‌های ساسانی می‌‌توان به گرافیکی با هویت ملی، مخاطب پسند و تاثیر گذار دست یافت.

1-5 اهداف اصلی و فرعی

هدف اصلی: بررسی نقشمایه‌های ساسانی و میزان اهمیت آنها  در معرفی و هویت  ایرانی در طراحی پوستر  و همچنین بررسی رابطه‌ی مفهومی‌‌نقوش ایرانی و چگونگی درک و فهم آن توسط مخاطب.

هدف فرعی: استفاده از نتایج به دست آمده برای طراحی پوستر با ویژگی‌های خلاق، ماندگار و مرتبط با موضوع.

1-6- روش تحقیق- روش جمع آوری اطلاعات

روش انجام تحقیق بر مبنای ماهیت: توصیفی- تحلیلی

روش جمع آوری مطالب از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و میدانی(مشاهده آثار و اشیاء) است. سرانجام این پایان نامه بر اساس استخراج مطالب از پژوهش‌های گذشته تنظیم شده است.

1-7-کاربردتحقیق

مسلمانان همواره دستمایه­ی هنرنمایی هنرمندان بوده است و آنان با بضاعت خویش در کتابت و آرایش این کتاب مقدس کوشیده­اند. در مقایسه با قرآن، کتاب­های مذهبی دیگر از جمله نهج­البلاغه به­ دلایل مختلف کمتر مورد هنرنمایی قرار گرفته است. نهج­البلاغه­ی شماره­ی 64455 موجود در کتابخانه­ی شماره­ی یک مجلس شورای اسلامی یکی از معدود نُسَخی است که در این دوره توسط احمد بن السهروردی کتابت شده است. در این پژوهش با بررسی توصیفی و تحلیلی نسخه به شناسایی و تحلیل تزیینات کتاب­آرایی، خوشنویسی و تأثیر پذیری آن، از دیگر نُسخ آن دوره پرداخته شد. این نسخه از آثار ممتاز سهروردی بوده و وضعیت فیزیکی سالم، زیبایی و بی­تکلفی در خط و سادگی تزیینات در این نسخه، آنرا در زمره­ی والاترین آثار هم عصر خود و نیز سرمشقی برای دوره­های بعد قرار داده است.

کلید واژه­ها: دوره­ی ایلخانی، کتاب­آرایی، نهج­البلاغه، احمد بن السهروردی، خطِّ نسخ

فهرست مطالب                                                                                                      

عنوان                                                                                                  شماره­ی صفحه

مقدمه  ……………………………………………………………………………………………. 3 – 1

فصل اول : کلیات پژوهش

1 – 1 : بیان مساله ………………………………………………………………………………………………….. 6 – 5

1 – 2 : اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………. 6

1 – 3 : پرسش­های پژوهش ……………………………………………………………………………………. 6

1 – 4 : فرضیه­های پژوهش …………………………………………………………………………………….. 7

1 – 5 : پیشینه و سابقه­ی پژوهش …………………………………………………………………………. 8- 7

1 – 6 : روش اجرایی پژوهش  ………………………………………………………………………………… 8

فصل دوم: فرهنگ و هنر ایران در عصر ایلخانان                                                                                                                

2 – 1 : اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی …………………………………………………………. 14- 10

2 – 2 : گرایش­های مذهبی ………………………………………………………………………………………21- 15

2 – 3 : علل شکوفایی هنر ……………………………………………………………………………………… 25- 22

2 – 4 : وضعیت کتاب آرایی در دوره­ی ایلخانی ……………………………………………………..30- 26

2 – 4 – 1 : خوشنویسی …………………………………………………………………………………………….37-31

2 – 4 – 2 : تذهیب …………………………………………………………………………………………………. 45- 37

2 – 4 – 3 : صفحه آرایی ………………………………………………………………………………………… 48- 45

2 – 4 – 4 : کاغذ …………………………………………………………………………………………………….. 49- 48

2 – 4 – 5 : صحافی و تجلید ………………………………………………………………………………….. 52- 49

فصل سوم: کتاب­شناسی و نسخه شناسی اثر

3 – 1 : کتاب­شناسی

3 – 1 – 1 : نهج البلاغه، موضوع و مؤلف ……………………………………………………………… 59- 54

3 – 2 : نسخه شناسی

 

3 – 2 – 1 : احوال و آثار احمد بن السهروردی …………………………………………………….. 68- 60

3 – 2 – 2 : ویژگی‏های نسخه ………………………………………………………………………………… 72- 69

فصل چهارم: تحلیل و بررسی نسخه

4 – 1 : قواعد عمومی خوشنویسی ……………………………………………………………………….. 77- 72

4 – 2 : ساختار هندسی و زمینه­ تاریخی خط نسخ …………………………………………. 78- 77

4 – 3 : ساختار هندسی و زمینه­ تاریخی خط ثلث ………………………………………….. 79- 78

4 – 4 : بررسی سبک خوشنویسی اثر …………………………………………………………………. 111-80

4 – 5 : بررسی شیوه­ی تذهیب و تزیینات ………………………………………………………………120-111

4 – 6 : بررسی جدول­کشی …………………………………………………………………………………….. 129-120

4 – 7 : بررسی کاغذ ……………………………………………………………………………………………….. 132-130

4 – 8 : بررسی جلد ………………………………………………………………………………………………… 134-132

فصل پنجم: جمع بندی

5 – 1 : نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………….. 137-136

این مطلب را هم بخوانید :

5 – 2 : ارائه­ی پیشنهادات ……………………………………………………………………………………… 138

5 – 3 : گزارش کار عملی ……………………………………………………………………………………… 151 -139

5 – 4 : کتاب­نامه ……………………………………………………………………………………………………. 142-139

چکیده­ی انگلیسی

مقدمه:

کتاب و کتابخانه از جلوه­های دیرین تمدن بشری است که در ایران نیز سابقه­ای کهن دارد. و از آنجا که ایران همواره مهد علم و هنر بوده دانشمندان حاذقی در علوم مختلف و هنرمندان بزرگی در هنرهای گوناگون پرورش داده و هنرهای کتاب­سازی و کتاب­آرایی نیز به موازات دیگر هنرها مورد علاقه­ی مردم و دوستداران علم و هنر این سرزمین بوده است.

پس از فتح ایران، با رواج اسلام و نیاز به استنساخ قرآن، رسم­الخط عربی از همان آغاز مورد توجه قرار گرفت. در سال­های اولیه، خط کوفی مورد استفاده قرار گرفت. در ایران نوع خاصی از این خط با نام

1-1 بیان مسئله، ضرورت و اهمیت انتخاب موضوع……………………………………………………………………………. 5

1-2 سئوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 5

1-3 فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 6

1-4 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 7

1-5 پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 7

1-6 روش و فنون اجرایی پژوهش…………………………………………………………………………………….. 12

1-7 معرفی جامعه آماری و نمونه‌ها………………………………………………………………………………. 13

1-8 محدودیت‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………. 14

فصل دوم: تاریخچه شیشه‌گری و بررسی ساز و کار معاصر اقتصاد جهانی هنر… 15

2-1 شناخت شیشه………………………………………………………………………………………… 17

2-2 تاریخچه ی مختصری پیرامون کشف شیشه های رنگی…………………………………………………………….. 17

2-3 تاریخچه شیشه‌گری ایران……………………………………………………………………………………. 19

2-3-1 شیشه گری در دنیای باستان ………………………………………………………………………. 19

2-3-2 شیشه‌گری پیش از تاریخ تا دوران هخامنشی……………………………………………………………………….. 21

2-3-3 شیشه‌گری در دوران هخامنشی ……………………………………………………………………….. 22

2-3-4 شیشه‌گری در دوران پارت و ساسانی …………………………………………………………………… 23

2-3-5 شیشه گری در دوران اسلامی……………………………………………………………………. 24

2-4 زیورها و سایر اشیاء …………………………………………………………………………………… 26

2-4-1 مهره های شیشه ای قرن اول تا چهارم ق.م…………………………………………………… 26

2-4-2 مهره های شیشه ای قرن اول تا سوم میلادی…………………………………………………….. 28

2-5 سازوکار معاصر اقتصاد جهانی هنر………………………………………………………………. 35

2-5-1 هنر و اقتصاد……………………………………………………………………………… 35

2-5-2 اقتصاد جهانی هنر………………………………………………………………………………… 37

2-5-3 هنر و جهانی شدن………………………………………………………………………….. 39

2-6  تحلیل بن‌مایه‌های جذاب هنر معاصر ایران…………………………………………………….. 44

2-6-1 خاص گرایی…………………………………………………………………………………………….. 44

2-6-2 نیوارنیتالیسم در پاسخ به توقع مخاطب غربی………………………………………………….. 46

2-6-3 خودنمود در نمایش زندگی زیسته………………………………………………………………. 48

 

2-7 رابطه بازار هنری و اقتصاد بازار…………………………………………………………………. 50

2-7-1 ویژگی‌های بازار هنری…………………………………………………………………………… 50

2-7-2 نظام تجارت مستقل………………………………………………………………………. 51

2-7-3 وظایف بازار…………………………………………………………………………………………….. 51

2-7-4 ضرورت سامان بخشیدن به مدیریت بازار هنری…………………………………………………….. 51

2-7-5 ساختار نظام حقوقی و مدیریت بازار هنری………………………………………………………………. 52

2-8 بسته‌بندی عامل مهم فروش…………………………………………………………………….. 52

2-8-1 اهمیت بسته‌بندی………………………………………………………………………………… 55

2-8-2 فواید بسته‌بندی……………………………………………………………………………………. 56

2-8-3 طراحی بسته‌بندی………………………………………………………………………….. 56

فصل سوم: تحلیل ساختاری و زیبایی‌شناسی  و تجزیه و تحلیل یافته‌ها…………. 58

3-1 ساختار اثر هنری………………………………………………………………………………………….. 59

3-1-1 درک اهمیت شکل اثر هنری……………………………………………………………………… 59

3-1-2 نسبت شکل و معنا…………………………………………………………………………….. 59

3-1-3 ساختارگرایی…………………………………………………………………………………. 60

3-2 معنای زیبایی شناسی…………………………………………………………………………….. 60

3-2-1 سه کانون تمرکز زیبایی شناسی………………………………………………………………….. 65

3-2-2 پنج مسئله در زیبایی شناسی تحلیلی………………………………………………………. 68

3-3دسته‌بندی آثار از‌نظر تکنیک و تزئینات، تنوع فرم و‌شکل و طرح و‌تحلیل زیبایی شناسانه‌ آن‌ها 71

3-3-1 تکنیک و تزئینات………………………………………………………………………………….. 71

3-3-2 تنوع فرم و شکل………………………………………………………………………………………. 83

3-3-3 تنوع طرح و نقش…………………………………………………………………………………….. 86

3-3-4 موارد مورد استفاده در آثار زیورهای آبگینه معاصر……………………………………………………………. 91

3-3-5 کاربرد زیورها……………………………………………………………………………………………. 93

3-4 آمار‌گیری و تجزیه و تحلیل یافته‌ها……………………………………………………………………… 94

3-4-1 روش نمونه گیری……………………………………………………………………………….. 102

3-4-2 بررسی روایی پرسش‌نامه……………………………………………………………………. 103

3-4-3 بررسی پایایی پرسش‌نامه…………………………………………………………………….. 103

این مطلب را هم بخوانید :

3-4-4 روش تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات………………………………………. 104

3-4-5 تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌های نمونه………………………………………………. 107

3-4-6 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………….. 113

3-4-7 نتایج استنباطی داده ها……………………………………………………………………………. 118

3-4-8 نتیجه گیری آمارها………………………………………………………………………………. 137