• • مقدمه­ای بر فصل……………………………………………………………………………………………………… 9
  • مفاهیم حساس نظری………………………………………………………………………………………………. 11

  • ادبیات تجربی…………………………………………………………………………………………………………. 22

    • نگاهی به مطالعات ایران ……………………………………………………………………………………….. 22
    • نگاهی به مطالعات سایر کشورها……………………………………………………………………………… 26
  
  
  
  

2-3-2-1- مروری بر تاریخچه طلاق در جهان؛ علل و زمینه­ها………………………………………………… 26

2-3-2-2- مروری بر مطالعات پس از طلاق…………………………………………………………………………. 29

2-3-2-2-1- پیامدهای منفی طلاق……………………………………………………………………………………… 29

2-3-2-2-2- تفاوت­های جنسیتی در مواجهه با طلاق……………………………………………………………..30

2-3-2-2-3- طلاق و ازدواج مجدد……………………………………………………………………………………. 31

2-3-2-2-4- طلاق و روابط والد فرزندی……………………………………………………………………………. 32

2-3-2-2-5- اثرات مثبت طلاق…………………………………………………………………………………………. 33

2-3-2-2-6- مروری بر چند تحقیق کیفی……………………………………………………………………………. 33

• فصل سوم: روش­شناسی تحقیق …………………………………………………………………………. 36

  • مقدمه­ای بر فصل …………………………………………………………………………………………………… 37

  • روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 38

    • فرایند کدگذاری در نظریه زمینه­ای ……………………………………………………………………. 39
  
  
  
  

3-2-1-1- کدگذاری باز………………………………………………………………………………………………….. 39

3-2-1-2- کدگذاری محوری…………………………………………………………………………………………… 40

3-2-1-3- کدگذاری گزینشی…………………………………………………………………………………………… 40

• میدان تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 41
• حجم نمونه و روش نمونه­گیری…………………………………………………………………………….. 41

• تکنیک جمع­آوری داده­ها………………………………………………………………………………………. 43

  • زمان و مکان مصاحبه………………………………………………………………………………………….. 44
• محدودیت­های تحقیق…………………………………………………………………………………………… 45

• اعتمادپذیری………………………………………………………………………………………………………… 46

  • باورپذیری………………………………………………………………………………………………………….. 46
  • اطمینان پذیری……………………………………………………………………………………………………. 47
  • تأییدپذیری…………………………………………………………………………………………………………. 48
  • انتقال­پذیری………………………………………………………………………………………………………… 49
  
  

• فصل چهارم: یافته­های پژوهش ………………………………………………………………………… 51

  • مقدمه­ای بر فصل ………………………………………………………………………………………………….. 52
  • یافته­های توصیفی …………………………………………………………………………………………………. 53
  • یافته­های تحلیلی …………………………………………………………………………………………………… 58
  
  

4-3-1- مقولات مرتبط با شرایط علّی…………………………………………………………………………………. 60

4-3-1-1- زمینه­های ازدواج و پیشاازدواج……………………………………………………………………………. 60

4-3-1-1-1- تیپ­های ازدواج……………………………………………………………………………………………. 61

4-3-1-1-2- تأثیر تعاملات خانوادگی بر ازدواج سوژه………………………………………………………….. 66

4-3-1-1-3- طول مدت آشنایی پیش از ازدواج……………………………………………………………………. 66

4-3-1-1-4- تجربه رابطه عاطفی- جنسی پیش از ازدواج……………………………………………………… 68

4-3-1-1-5- معیارهای ازدواج و تغییرات آن………………………………………………………………………. 70

4-3-1-1-6- زمینه فردی و خانوادگی سوژه……………………………………………………………………… 71

4-3-1-1-6-1- محدودیت­های پیشاازدواجی سوژه……………………………………………………………. 71

4-3-1-1-6-2- انتظارات از ازدواج و ریسک طلاق……………………………………………………………. 72

4-3-1-1-6-3- سابقه طلاق در خانواده و آشنایان……………………………………………………………… 73

4-3-1-2- زمینه­های طلاق………………………………………………………………………………………………. 74

4-3-1-2-1- تیپ­های طلاق……………………………………………………………………………………………. 74

4-3-1-2-1-1- طلاق عقلانی………………………………………………………………………………………….. 75

4-3-1-2-1-1-1- طلاق عقلانی جاه­طلبانه………………………………………………………………………… 77

4-3-1-2-1-1-2- طلاق عقلانی فاعلانه……………………………………………………………………………. 78

4-3-1-2-1-1-3- طلاق عقلانی توافقی…………………………………………………………………………….. 79

4-3-1-2-1-1-4 طلاق عقلانی منفعلانه…………………………………………………………………………….. 80

4-3-1-2-1-2- طلاق اجباری…………………………………………………………………………………………. 80

4-3-1-2-1-3- طلاق شتاب­زده………………………………………………………………………………………. 81

4-3-1-2-2- احساسات و موضع­گیری نسبت به طلاق……………………………………………………….. 82

4-3-1-2-2-1-احساسات مثبت پس از طلاق……………………………………………………………………. 82

4-3-1-2-2-2- احساسات منفی پس از طلاق……………………………………………………………………. 83

4-3-1-2-2-2-1- احساس گناه، تقصیر یا پشیمانی از طلاق………………………………………………… 84

4-3-1-2-2-2-2- احساس فقدان…………………………………………………………………………………….. 85

4-3-1-2-2-2-3-احساس کینه، نفرت، خشم و انتقام نسبت به همسر…………………………………… 86

4-3-1-2-2-2-4- بی­اعتمادی و بدبینی نسبت به جنس مخالف……………………………………………..87

4-3-1-2-3- علل طلاق………………………………………………………………………………………………….. 90

4-3-2- مقولات مرتبط با شرایط زمینه­ای…………………………………………………………………………… 93

4-3-2-1- سرمایه اقتصادی………………………………………………………………………………………………. 93

4-3-2-1-1- میزان درآمد و سرمایه­های شخصی و خانوادگی………………………………………………. 95

4-3-2-1-2- وضعیت اشتغال…………………………………………………………………………………………… 96

4-3-2-1-3- حمایت­های مالی بیرونی………………………………………………………………………………… 97

این مطلب را هم بخوانید :

4-3-2-1-4- وضعیت مسکن…………………………………………………………………………………………….. 98

4-3-2-2- مقوله سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………….. 99

4-3-2-2-1- حمایت­های خانوادگی…………………………………………………………………………………. 100

4-3-2-2-2- حمایت­های شبکه­های دوستان و آشنایان……………………………………………………….. 101

4-3-2-2-3- عضویت در شبکه­های اجتماعی……………………………………………………………………. 102

4-3-2-3- متعین­های زمانی……………………………………………………………………………………………… 104

4-3-2-3-1- طول دوره ازدواج……………………………………………………………………………………….. 105

4-3-2-3-2- طول دوره پس از طلاق……………………………………………………………………………….. 108

4-3-2-3-3- سن به هنگام ازدواج و طلاق……………………………………………………………………….. 110

4-3-2-3-4- تفسیر طلاق در گذر زمان…………………………………………………………………………….. 113

4-3-3- مقولات مرتبط با شرایط مداخله­گر………………………………………………………………………… 115

4-3-3-1- عادت­واره­های فرهنگی و عقیدتی……………………………………………………………………… 115

4-3-3-1-1- اعتقادات مذهبی………………………………………………………………………………………….. 116

4-3-3-1-2- نگاه سنتی یا مدرن به زندگی اجتماعی…………………………………………………………… 119

4-3-3-1-3- سرمایه فرهنگی…………………………………………………………………………………………… 121

4-3-4- مقولات مرتبط با عمل- تعامل­ها……………………………………………………………………………..124

4-3-4-1- بازتعریف خود………………………………………………………………………………………………….125

4-3-4-1-1- بازتعریف نقش­های جدید……………………………………………………………………………. 126

4-3-4-1-2- بازتعریف سبک زندگی جدید………………………………………………………………………. 129

4-3-4-1-3- بازتعریف روابط جدید و خودهای ارتباطی…………………………………………………….. 131

4-3-4-1-4- بازسازی خود……………………………………………………………………………………………… 134

4-3-4-2- مدیریت نیازها و چالش­ها………………………………………………………………………………… 136

4-3-4-2-1- مدیریت نیازهای عاطفی………………………………………………………………………………. 137

4-3-4-2-2- مدیریت نیازهای جنسی………………………………………………………………………………. 141

4-3-4-2-3- مدیریت نیازهای اقتصادی……………………………………………………………………………. 147

4-3-4-2-4- مدیریت چالش­های روانشناختی و جسمانی…………………………………………………… 154

4-3-4-2-5- مدیریت فرزند……………………………………………………………………………………………. 159

4-3-4-2-6- مدیریت خانه……………………………………………………………………………………………… 165

4-3-4-3- بازخوردها و تعاملات اجتماعی………………………………………………………………………… 168

4-3-4-3-1- بازخورد طلاق در میان خانواده و دیگران مهم………………………………………………… 169

4-3-4-3-2- بازخورد طلاق در میان دیگری تعمیم­یافته……………………………………………………… 174

4-3-4-3-2-1- طلاق و داغ ننگ…………………………………………………………………………………….. 174

4-3-4-3-2-2- کاهش اعتبار اجتماعی……………………………………………………………………………… 176

4-3-4-3-2-3- تهدید برای روابط سایرین………………………………………………………………………… 177

4-3-4-3-2-4- کاهش سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………. 179

4-3-4-3-2-5- مقایسه با دیگران و احساس محرومیت نسبی……………………………………………… 180

4-3-4-3-2-6- بازخورد منفی جامعه و فشار بر اطرافیان سوژه­های طلاق­گرفته……………………… 181

4-3-4-3-2-7- گفتمان مقابل و تأیید سوژه­ها……………………………………………………………………. 181

4-3-4-3-3- فرهنگ جنسیتی………………………………………………………………………………………….. 183

4-3-4-3-3-1- مقصرانگاری بیشتر زنان در امر طلاق…………………………………………………………..183

4-3-4-3-3-2- زنان مطلقه به مثابه ابژه­های جنسی………………………………………………………………184

4-3-4-3-3-3- احساس عدم امنیت…………………………………………………………………………………. 185

4-3-4-3-3-4- محدودیت در اشتغال………………………………………………………………………………. 185

4-3-4-3-3-5- محدودیت در مکان یابی جدید…………………………………………………………………. 186

4-3-4-3-3-6- محدودیت در زمینه ازدواج………………………………………………………………………. 187

4-3-4-3-3-7-  دخالت و کنترل مضاعف از سوی خانواده…………………………………………………. 189

4-3-5- مقولات مرتبط با پیامدها………………………………………………………………………………………. 194

4-3-5-1- تیپ­های بازسازی……………………………………………………………………………………………. 194

4-3-5-1-1. تیپ اول: بازسازی فعالانه/ پیشروانه……………………………………………………………….. 196

4-3-5-1-2. تیپ­های دو و سه: بازسازی­های دوگانه…………………………………………………………… 199

4-3-5-1-3. تیپ 4: بازسازی منفعلانه/پس­روانه/واپس گرایانه……………………………………………… 202

4-3-6. مقوله مرکزی……………………………………………………………………………………………………….. 205

4-3-6-1. توضیح مقوله مرکزی(مقوله هسته)……………………………………………………………………… 206

4-3-7. خط سیر داستان……………………………………………………………………………………………………. 210

• فصل پنجم: نتیجه­گیری ………………………………………………………………………………….. 214

  • جمع­بندی مباحث …………………………………………………………………………………………………. 215
  • نتیجه­گیری …………………………………………………………………………………………………………… 217
  • ارائه راهکارها و پیشنهادات ……………………………………………………………………………………. 220

5-3-1- راهکارها به هنگام ازدواج……………………………………………………………………………………… 220

5-3-2- راهکارها به هنگام طلاق ………………………………………………………………………………………. 221

5-3-3- راهکارها به هنگام بازسازی پس از طلاق ……………………………………………………………….. 223

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………… 228

منابع لاتین ……………………………………………………………………………………………………………………………… 231

• فصل ششم: پیوست …………………………………………………………………………………………………………. 241

  • جداول مربوط به نرخ طلاق در تهران و کل کشور……………………………………………………… 242

پروفایل پاسخگویان……………………………………………………………………………………………….. 243

• مقدمه

نهاد خانواده که یکی از ارکان مهم در جامعه محسوب می­شود، در طول تاریخ دستخوش تحولات گوناگونی گردیده است و تغییرات مختلفی را به خود دیده است. شاید بتوان گفت که عمده­ترین تغییرات در این نهاد، پس از انقلاب صنعتی روی داده است (گیدنز، 1386؛ گلدتروپ[1]، 1987). در این دوره، بتدریج «محل کار» از «خانه» جدا شد؛ زن در خانه ماند و مرد به نان­آوری در بیرون از منزل مشغول شد و به این طریق، سلطه مردانه بر جنس زنانه، از طریق انحصار اقتصادی در دستان مردان، قدرت بیشتری پیدا نمود (کاستلز، 1386)، تا اینکه با وقوع جنگ­های جهانی و اعزام میلیونی مردان به جبهه­های نبرد، بتدریج کارخانه­های اروپا از نیروهای کار، خالی ماندند و این بار، زنان به محل کار فراخوانده شدند تا چرخ­های جنگ، همچنان پرقدرت به چرخش خود ادامه دهند (کولتران و کالینز[2]، 2001).

جنگ­های جهانی، نه تنها در عرصه نهادهای سیاسی و نظامی، بلکه نهاد خانواده را نیز در جهان، با تغییرات عظیمی مواجه نمودند و این دوره تاریخی، نقطه عطفی بر تحولات خانواده در جهان معاصر گردید(گیدنز، 1386). شاید مهمترین تحول در این عرصه، در این نکته نهفته بود که زنان پس از جنگ، به خانه­های خود بازنگشتند و به رقابت شغلی با مردان پرداختند؛ چرا که کارفرمایان چنین می­خواستند؛ نیروی کاری ارزان­تر و آرام­تر از مردان که برای سرمایه­داران، مناسب­تر بودند. لذا در این دوره، بتدریج، در کشورهای اروپایی           و آمریکایی، زنان با اشتغال خود، به استقلال اقتصادی بیشتری دست یافتند و خود را از سلطه سنگین         نظام مردانه، آزادتر کردند (دونا­وی[3]، 2008). در سال­های بعد، با افزایش تحصیلات در میان دختران و زنان و همچنین گسترش رویکردهای فمینیستی، بر این تحولات، ابعاد گسترده دیگری نیز افزوده شد؛ از یک سو، با گستره آموزش در میان زنان، آنان به حقوق از دست رفته تاریخی خویش آگاهی بیشتری یافته بودند و از سویی دیگر، با حضور در عرصه کار و افزایش قدرت اقتصادی خود، بنیان تئوری «مرد نان­آور» و «زن خانه­دار» را به چالش کشیدند که نتیجه آن، تضعیف خانواده مردسالار به شکل پیشین بود. این تحولات، بتدریج نهاد خانواده را در معرض تغییرات جدیدتری قرار ­داد.

در اواخر دهه 1960 میلادی، ارزش­های سنتی خانواده و نظام اخلاقی پیشین، در گیر و دار تحولات اجتماعی و اقتصادی، با تغییرات شدیدتری مواجه گردید(لوی مارتین[4]، 1996؛ اسموک و مانینگ[5]، 2004).       بطور مثال، با تغییرات ارزشی روی داده در این دوره، بتدریج مناسباتی چون روابط پیش از ازدواج در بین دختران و پسران در کشورهای مختلف جهان، پیروان بسیاری پیدا نمود که در نتیجه این تحولات و برآیند عوامل مختلف، نه تنها سن ازدواج در مقیاس جهانی، افزایش قابل توجهی یافت؛ بلکه فراتر از آن، دوام ازدواج­های پیشین نیز کاهش چشمگیری در خود می­دید(بنت[6] و دیگران، 1988).

علاوه بر این، روند فزاینده حرکت به سمت مدرنیته و افزایش ارزش­های فردگرایانه به همراه رشد شهرنشینی، بالا رفتن میانگین سطح رفاه و انتظارات بیشتر از کیفیت زندگی زناشویی و عواملی از این قبیل نیز منجر به تسهیل طلاق گردید و در این راستا با قبح­زدایی از طلاق، میزان آن در کشورهای گوناگون، با رشد زیادی مواجه گردید؛ تحولاتی که بتدریج، نگاه جامعه­شناسان و روان­شناسان این کشورها را به سمت مطالعه مسأله جدیدی به نام گسترش خانواده­های طلاق و مطالعه مشکلات پیش روی آنها پیش برد (فاین و هاروی، 2006[7]؛ سوییت[8]، 2011)؛ تحولاتی که خانواده ایرانی را نیز صرفاً با چند دهه تأخیر و فاصله نسبت به آن کشورها، درگیر خود ساخت. این تحولات، فهم عمیق­تر و دقیق­تر اندیشمندان اجتماعی را از وضعیت افراد درگیر با طلاق و همچنین تأثیرات ناشی از این واقعه بر آنان را در جامعه ایرانی طلب می­کند؛ رسالتی که این پژوهش به دنبال دستیابی به آن است.

• طرح مسأله

خانواده در ایران، در پنجاه سال اخیر (و بخصوص در دو دهه گذشته)، تغییرات فراوانی را به خود دیده است. امروزه در شهرها کمتر نشانی از خانواده گسترده­ است؛ خانواده­ای که دیرزمانی در شهرها، نسل به نسل، کنار یکدیگر زندگی می­کرد. این در حالی است که خانواده ایرانی، امروز هسته­ای شده است و این هسته، با کاهش مستمر موالید، روز به روز کوچک و کوچکتر هم می­شود(شوازی و علی­مندگاری، 1389). از طرفی، زنان امروز جامعه ایرانی از نظر جایگاه و موقعیت­ اجتماعی، با زنان نسل قبل و پیش­تر از آن، تفاوت­های زیادی پیدا نموده­اند؛ اینان در این دوره، بسیار بیشتر از مادران خود، در دو عرصه مهم دانشگاه و محیط کار حضور یافته­اند که نتیجه آن، افزایش آگاهی­های اجتماعی و همچنین گسترش نسبی استقلال اقتصادی در بین آنان بوده است (باقری، ملتفت و شریفیان، 1388؛ توسلی و سعیدی، 1390؛ محمودیان و رشوند، 1391)؛ تحولاتی که بتدریج امکان مقاومت زنانه را در مقابل نظام سنتی مردسالارانه در ایران، افزایش داده است.

در این بین، روند تغییرات در خانواده ایرانی، به این جا نیز ختم نشده است؛ در سال­های اخیر در ایران،     نه تنها سن ازدواج، افزایش یافته است؛ بلکه مانند بسیاری از کشورهای دیگر (هر چند گاهاً با آهنگی متفاوت از آن­ها)، تعداد طلاق­ها هم با رشد قابل توجهی مواجه بوده است. سونامی جهانی شدن، تنها چند دهه، زمان نیاز داشت تا تبعات تغییرات خانواده در مقیاس جهانی را به درون ایران نیز برساند. با افزایش

2-1-2 پیشینه تحقیق خارجی………………………………………………………………………………………………………..13

2-2 چارچوب نظری…………………………………………………………………………………………………………………..15

2-2-1 رضایت سیاسی………………………………………………………………………………………………………………..15

2-2-1-1 رویكرد انتقادی……………………………………………………………………………………………………………15

2-2-1-2 رویكرد تفهمی…………………………………………………………………………………………………………….17

2-2-1-3 رویكرد اثباتی………………………………………………………………………………………………………………18

2-2-2 نظریه های سرمایه یا اعتماد اجتماعی…………………………………………………………………………………….19

سطوح مختلف اعتماد اجتماعی……………………………………………………………………………………………………..25

مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….27

فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..28

فصل سوم :……………………………………………………………………………………………………….29

3-1 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….30

3-2 تكنیك تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………30

3-3 اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………………..30

4-3 جامعه آماری و تعیین حجم نمونه…………………………………………………………………………………………….31

3-5 روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………..31

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………..33

4-1 توصیف داده ها…………………………………………………………………………………………………………………..34

4-1-1 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

4-1-2 سن………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

4-1-3 رشته تحصیلی………………………………………………………………………………………………………………… 36

4-1-4 وضعیت شغلی………………………………………………………………………………………………………………… 38

4-1-5 متوسط درآمد ماهیانه………………………………………………………………………………………………………. 40

4-1-6 میزان رضایت سیاسی………………………………………………………………………………………………………. 41

4-1-7 میزان اعتماد سیاسی…………………………………………………………………………………………………………. 43

4-1-8 میزان رضایت اقتصادی…………………………………………………………………………………………………….. 44

4-2 آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………..46

4-2-1 آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-2 آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-3 آزمون فرضیه سوم………………………………………………………………………………………………………….. 48

4-2-4 آزمون فرضیه جهارم……………………………………………………………………………………………………….. 49

4-2-5 آزمون فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………………………. 49

4-2-6 آزمون فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………………………. 50

4-2-7  آزمون فرضیه هفتم…………………………………………………………………………………………………………. 51

4-2-8 آزمون فرضیه هشتم ………………………………………………………………………………………………………….51

یافته های جانبی………………………………………………………………………………………………………………………….52

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری:……………………………………………………………………………55

5-1 نتایج توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………..56

5-2 نتایج استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………….57

مقایسه نتایج تحقیق با ادبیات پیشین………………………………………………………………………………………………..58

نتایج استنباطی یافته های جانبی………………………………………………………………………………………………………61

5-3 محدودیت ها و مشكلات تحقیق……………………………………………………………………………………………..65

5-4پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………66

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………..68

چکیده :

رضایت عمومی یك پدیده اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و روانی می باشد و وجود آن در جامعه لازم و واجب       می باشد اما مسئله مهم و قابل طرح، بررسی علل، كیفیت و شكل گیری آن می باشد. برخورداری از حمایت و تداوم رضایت افراد جامعه نسبت به سیاست های داخلی و خارجی از نشانه های یك نظام سیاسی كارآمد می باشد. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن كاهش منتقدان خود بر تعداد موافقان و طرفداران خود بیافزاید. تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید. بررسی موضوع رضایت مندی سیاسی دانشجویان از این نظر كه دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی كشور ایران صاحب تاثیر بوده است، تحقیق را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی جامعه ایرانی نزدیك خواهد نمود اهمیت و ضرورت تحقیق را    می توان اهمیت رابطه بهینه بین حكومت و مردم و فقدان كار تئوریك در این زمینه عنوان كرد، روش تحقیق پیماشی و ابزار تحقیق پرسش نامه محقق ساخته و با استفاده از طیف لیكرت ( پنج گزینه ای) می ب. جامعه آماری تحقیق نیز كلیه دانشجویان مقطع كارشناسی ارشد دانشكده علوم انسانی مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد واحد تهران مركز در سال تحصیلی 94- 93 می باشند كه براساس فرمول كوكران تعداد 363 نفر انتخاب شدند. آزمون های آماری جهت هزینه و تحلیل داده ها پس از جمع آوری پرسشنامه، ابتدا  كد گذاری شدند. سپس به منظور تجزیه و تحلیل داده های موجود در پرسشنامه ها، اطلاعات توسط  نرم افزار SPSS پردازش شده  و با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و T مستقل  آمار توصیفی  و آمار استنباطی نتایج بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مذكور نشان دهنده این امر هست كه میانگین رضایت و اعتماد سیاسی در حد نزدیك به گزینه ” متوسط” قرار دارد كه انتظار می رود باید بیشتر از این باشد. علت اصلی در این باره را می توان به وضعیت اقتصادی نسبت داد. میزان رضایت از  وضعیت اقتصادی نیز در حد گزینه ” كم” می باشد كه وضعیت نامناسب اقتصادی موجود در  كشور را نشان می دهد.  رابطه معنادار بین فرضیه های تحقیق اثبات گردید و فرضیه های تحقیق مورد تایید قرار گرفتند . درنتیجه مسئولین نظام سیاسی باید برای وضعیت اقتصادی و معیشتی افراد جامعه اهمیت بیشتری قائل شوند و هر چه سریعتر تدابیری را اتخاذ نمایند

کلمات کلیدی : رضایت سیاسی ، رضایت مندی، رضایت اقتصادی ، اعتماد سیاسی، نظام سیاسی

فصل اول

کلیات تحقیق

• مقدمه
• این مطلب را هم بخوانید :
• کیفیت ارائه خدمات، اقدامات درمانی، خدمات درمانی

در تبیین فرهنگ سیاسی، مفاهیمی مانند: قدرت، آزادی، مشروعیت حكومت، حقوق اساسی و دیگر موضوعات مطرح در قلمروی سیاست ، پرسش هایی پیش می آید كه پاسخ به آن ها  زاویه ای از فرهنگ سیاسی را می تاباند. یكی از این پرسش ها این است كه اعضای یك جامعه چه برداشت واحساسی از عملكرد نظام سیاسی خود دارند؟ پاسخ به این پرسش، اطلاعات روانشناسانه و قابل اندازه گیری از فرهنگ سیاسی آن ملت  را به دست می دهد كه از آن به «رضایت مندی سیاسی» تعبیر می شود.

یكی از مهم ترین عوامل رضایت مندی سیاسی ، عامل اقتصاد و وضعیت مالی افراد جامعه می باشد. یعنی فرد از اندازه و مقدار درآمد خویش و چگونگی توزیع ثروت در جامعه رضایت نسبی داشته باشد(رضایت اقتصادی).

احساس رضایت اقتصادی و رضایت سیاسی مردم به عنوان مبنای تعادل اجتماعی در تداوم یک نظام سیاسی کارآمد نقش اساسی خواهد داشت. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن کاهش منتقدان خود ، برشمار خشنودان و موافقان خود بیافزاید و در صورت تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید.

دانشجویان به عنوان یکی از گروه های عضو جامعه همیشه در صحنه سیاست و بیان احساسات خود به نظام سیاسی دخیل بوده اند و آنان در طراحی و تعریف و جهت بخشیدن به عوامل سیاسی  موثر می باشند و هرگونه شکاف میان انتظارات آنان و واقعیت های اجتماعی ، شکل گیری و تشدید بحران های سیاسی را در پی دارد.

بررسی رضایت مندی سیاسی و اقتصادی دانشجویان از این رو که دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی کشور ایران صاحب تاثیر بوده اند ما را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی و در نهایت اعتماد به نظام سیاسی جامعه ی ایران نزدیک تر خواهد نمود.

1-2. بیان مساله

پژوهش وتحقیق در حوزه های جامعه شناسی سیاسی به ویژه جامعه ای از نوع جامعه ما که اغلب دارای مشکلات و مسائل متعددی بوده و به همین علت محققان علوم اجتماعی تمایل کمتری برای پرداختن به این حوزه را دارند. پژوهش حاضر بررسی مهم ترین نقطه نظرات، گرایش ها ،تمایلات و نگرش های اقتصادی ،سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران مركز می باشد.

از ابعاد مهم دنیای اجتماعی فرد رضایت می باشد که  شامل انواع رضایت اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، شغلی و… می باشد که در این تحقیق به بررسی نقش رضایت اقتصادی و سیاسی می پردازیم و تاثیر این دو رضایت را بر اعتماد افراد به نظام سیاسی می سنجیم .

رضایت عمومی یک پدیده اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی و روانی می باشد و وجود آن در جامعه لازم و واجب می باشد اما مسئله مهم و قابل طرح ، بررسی علل ،کیفیت و شکل گیری آن می باشد.

عوامل رضایت یا عدم رضایت هر چند مظهر فردی پیدا می کنند و با شرایط مرتبط با ویژگیهای اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی فرد –خانوار دارای جایگاه مشخص و قابل سنجش هستند اما ریشه در ساختار سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه نیز دارند پس باید مسیر متغیرهای عامل در سطح فردی را در زمنیه های حرکت عمومی ،اجتماعی و اقتصادی جستجود کرد و بیش از پیش برای  مقوله رضایت اهمیت قائل شد. دانشجویان كه در این پژوهش جامعه آماری را تشكیل می دهند به عنوان یكی از گروه های عضو جامعه بخشی از این احساس و برداشت را نسبت به نظام سیاسی به نمایش می گذارند .

بررسی موضوع رضایت مندی سیاسی دانشجویان از این نظر كه دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی كشور ایران صاحب تاثیر بوده است ، تحقیق را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی جامعه ی ایرانی نزدیك خواهد نمود.

برخورداری از حمایت و تداوم رضایت افراد جامعه نسبت به سیاست های داخلی و خارجی از نشانه های یك نظام سیاسی كارآمد می باشد. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن كاهش منتقدان خود بر تعداد موافقان و طرفداران خود بیافزاید. تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید. با توجه به آنچه که بیان گردید، این پژوهش سعی دارد به سوالات زیر پاسخ دهد:

• میان رضایت اقتصادی دانشجویان با رضایت سیاسی آنان چه رابطه ای وجود دارد؟
• میان رضایت اقتصادی دانشجویان با اعتماد آنان به نظام سیاسی چه رابطه ای وجود دارد؟
• میزان رضایت اقتصادی دانشجویان در میزان رضایت سیاسی آنان به چه اندازه تاثیر دارد؟
• رضایت سیاسی در بین دانشجویان به چه میزان است؟

1– 3 ضرورت واهمیت تحقیق

توجه گسترده و فراوان به موضوع ثبات و زمینه های تعادل و حفظ، بقا و ادامه حکومت که در چهارچوب مطالعات جامعه شناسی سیاسی و انقلابات وجود دارد همچنین رابطه نزدیک بین مردم وحکومت، حکایت از اهمیت این موضوع دارد.  در جامعه ای که احساس تعهد و دلبستگی چندانی به نظام سیاسی وجود نداشته باشد شهروندان به عنوان نیروهای حامی دولت ومشروعیت بخش نظام در شرایط بحرانی عمل نخواهند کرد.

از آنجایی که نقطه مقابل رضایت، نارضایتی می باشد و درصورت جدی نگرفتن رضایت در جامعه نارضایتی بروز خواهد کرد و ادامه این نارضایتی می تواند به بروز بحران و ناآرامی در سطح نظام اجتماعی و به تدریج  درنهایت منجر به انقلاب گردد پس ضرورت توجه دقیق تر به رضایت و عوامل موثر بر آن واعتماد افراد جامعه به نظام سیاسی همچنین کیفیت گسترش آن بین عموم افراد جامعه لازم به نظر می رسد.

از سوی دیگر با عنایت به رخدادهای سیاسی، اقتصادی اخیر ( تغییر دولت و طیف سیاسی حاکم در انتخابات سال گذشته، بهبود گسترش روابط سیاسی دولت ایران با اروپا ، مذاکرات تیم ایرانی با نمایندگان اروپا در خصوص لغو تحریم ها و قول مساعد دولت دکتر روحانی در خصوص بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم و … بسیار حائز اهمیت می باشد که دراین برهه از زمان نیز رضایت سیاسی و اقتصادی افراد جامعه مورد سنجش قرار گیرد چون تا رضایت افراد جامعه حاصل نشود حکومت به اهداف مورد نظر خودش دست نمی یابد. همان گونه که پیشتر هم ذکر شد دانشجویان به عنوان بخش بزرگ و موثر در جامعه می توانند در جهت دهی و سازماندهی سیاست در کشور تاثیرگذار باشند. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش در این خصوص می توان در موارد ذیل خلاصه نمود:

• اهمیت مفهوم رضایت و رابطه بهینه بین حکومت و مردم و اعتماد مردم به حکومت (اعتماد به نظام سیاسی)
• فقدان کار تئوریک و پژوهش در این زمینه.
• رابطه پایدار بین رضایت اقتصادی با ثبات سیاسی و درنهایت اعتماد به نظام سیاسی کشور .

• اثرات مثبت رضایت و اعتماد سیاسی و جلوگیری آنها از تعارضات اجتماعی وعوامل آن.

  • اهداف تحقیق
• مطالعه تئوریک و نظری درباره مفهوم رضایت سیاسی، رضایت اقتصادی و اعتماد سیاسی
• اندازه گیری میزان رضایت سیاسی، رضایت اقتصادی و اعتماد سیاسی
• بررسی رابطه میان رضایت اقتصادی با رضایت سیاسی
• بررسی رابطه میان رضایت اقتصادی با اعتماد به نظام سیاسی کشور.

1- 5 سوالات تحقیق

• چه رابطه ای بین رضایت اقتصادی و سیاسی در نمونه مورد مطالعه این تحقیق وجود دارد؟
• وضعیت رضایت اقتصادی در بین دانشجویان به چه میزان است؟
• عوامل اقتصادی موثر بر رضایت سیاسی در بین دانشجویان چه می باشند؟

2ـ1ـ1ـ بررسی برخی از نظریات اساسی درباره اصلاحات ارضی……………………………….. 9

2ـ1ـ1ـ1ـ دیدگاه ساختی ـ كاركردی……………………………………………………………….. 11

2ـ1ـ1ـ2ـ نظریه كارل ماركس……………………………………………………………………. 13

2ـ1ـ1ـ3ـ نظریه طبقاتی ماركس………………………………………………………………….. 15

2ـ1ـ1ـ4ـ نظریه سومبارت………………………………………………………………………… 16

2ـ1ـ1ـ5ـ نظریه راجرز…………………………………………………………………………… 17

2ـ1ـ1ـ6ـ مفهوم‌شناسی کنش ارتباطی…………………………………………………………….. 17

2ـ1ـ1ـ7ـ نظریه ماكس وبر……………………………………………………………………….. 19

2ـ1ـ1ـ8ـ نظریات مشارکت و توسعه…………………………………………………………….. 20

2ـ1ـ1ـ9ـ نظریات مربوط به توسعه پایدار……………………………………………………….. 21

2ـ1ـ1ـ10ـ نظریه حزب توده در مورد اصلاحات ارضی………………………………………… 24

2ـ2ـ مبانی نظری…………………………………………………………………………………. 26

2ـ2ـ1ـ پیشینه اصلاحات ارضی در جهان………………………………………………………… 26

2ـ2ـ2ـ مالکیت زمین و اجاره‌داری پیش از اصلاحات ارضی در ایران…………………………. 28

2ـ2ـ3ـ سه مرحله‌ی اصلاحات ارضی……………………………………………………………. 30

2ـ2ـ4ـ دادن غرامت در طرح اصلاحات ارضی…………………………………………………. 31

2ـ2ـ5ـ مالکیت پس از اصلاحات ارضی…………………………………………………………. 34

2ـ2ـ6ـ اصلاحات ارضی و سرمایه‌داری…………………………………………………………. 35

2ـ2ـ7ـ توسعه همه‌جانبه روستایی…………………………………………………………………. 36

2ـ3ـ پیشینه مطالعاتی موضوع……………………………………………………………………. 37

2ـ3ـ1ـ پیشینه مطالعاتی در ایران…………………………………………………………………. 37

2ـ3ـ2ـ پیشینه مطالعاتی در خارج از كشور………………………………………………………. 39

2ـ4ـ فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………. 40

2ـ5ـ مدل تحلیلی تحقیق……………………………………………………………………………. 41

2ـ6ـ متغیرهای تحقیق و تعریف عملیاتی آن‌ها…………………………………………………… 41

2ـ7ـ تعاریف نظری مفاهیم……………………………………………………………………….. 42

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق

3ـ1ـ روش تحقیق………………………………………………………………………………….. 45

3ـ2ـ جامعه آماری و شیوه نمونه‌گیری……………………………………………………………. 46

3ـ3ـ روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………. 47

3ـ4ـ ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………. 47

3ـ5ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………… 47

3ـ6ـ اعتبار و روایی ابزار اندازه‌گیری…………………………………………………………… 48

3ـ7ـ پایایی ابزار اندازه‌گیری……………………………………………………………………… 48

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

4ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………. 50

4ـ2ـ یافته‌های توصیفی……………………………………………………………………………. 51

4ـ3ـ آمار استنباطی……………………………………………………………………………….. 58

فصل پنجم: نتیجه‌گیری، بحث و ارائه پیشنهادهای تحقیق

5ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………. 65

5ـ2ـ نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………… 69

5ـ3ـ پیشنهادات……………………………………………………………………………………. 76

5ـ3ـ1ـ پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………….. 76

5ـ3ـ2ـ محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………………. 77

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………….. 78

ضمایم و پیوست‌های پژوهش: پرسشنامه

پرسشنامه        80

چکیده

موضوع پژوهش حاضر بررسی تأثیرات اجتماعی ـ اقتصادی اصلاحات ارضی می‌باشد که روستاهای بخش مرکزی اردبیل، دهستان کلخوران جهت مطالعه موردی به‌عنوان جامعه آماری انتخاب شده است. در این مطالعه بررسی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی اصلاحات ارضی در بخش مرکزی شهرستان اردبیل به‌عنوان هدف کلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. روش پژوهش، از نوع روش پیمایشی می‌باشد. به‌دنبال دستیابی به این اهداف، بررسی تأثیرات اقتصادی اصلاحات ارضی در روستا و بررسی تأثیرات اجتماعی اصلاحات ارضی در روستا اهداف فرعی این پژوهش می‌باشد. با توجه به تئوری‌های موجود علاوه بر متغیرهای پیشینه‌ای عواملی چون نوع مالکیت، اعتماد اجتماعی، رفاه اجتماعی و سبک زندگی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار در اصلاحات ارضی می‌باشند. هر کدام از افراد ساکن روستاهای تابعه دهستان کلخوران بخش مرکزی اردبیل به‌عنوان جامعه آماری می‌باشد. با استفاده از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند تعداد نمونه جامعه آماری 130 نفر برآورد شده است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان می‌دهد که میزان تأثیرات اجتماعی، اقتصادی اصلاحات ارضی برحسب پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی متفاوت است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که بین تغییر در نوع مالکیت روستائیان میزان اعتماد اجتماعی، میزان مشارکت اجتماعی روستائیان و تغییر در میزان دسترسی به امکانات رفاهی روستائیان و اصلاحات ارضی رابطه آماری معنی‌داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: اصلاحات ارضی ـ مشارکت اجتماعی ـ اعتماد اجتماعی ـ دسترسی به امکانات

مقدمه

درباره اصلاحات ارضی، صاحب‏نظران موافق مقتضیات جامعه خود و از دید رشته‏های تخصصی خویش و به‌واسطه وجود جنبه‏های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی

این مطلب را هم بخوانید :

خرید پکیج آموزشی درمان پوست آن نظریات متفاوت و غالباً متناقضی ابراز داشته‏اند. این ابهام و تناقض و تا حدی عقب‏افتادگی علمی که در زمینه مطالعه اصلاحات ارضی وجود دارد تا اندازه‏ای نیز ناشی از آنست که موضوع آن در هیچ‏یک از علوم اجتماعی پایگاه‏ تخصصی خاصی تاکنون نداشته است، به بیان دیگر، اصلاحات ارضی در قلمرو ارضی علوم اجتماعی فاقد مالکیت خصوصی بوده است.

در نظر افراد مختلف، اصلاحات ارضی معانی متفاوت دارد. برخی از مردم‏ اصلاحات ارضی را به‌معنای تملک زمین‏هائی‌که در گذشته از آن محروم بوده‏اند می‌دانند، بعضی دیگر اصلاحات ارضی را به‌معنای مجموعه برنامه‏هائی که برای حل‏ مسائل زمینداری به‌کار می‌رود تعریف کرده‏اند. عده‏ای اصلاحات ارضی را وسیله‏ای‏ برای مداخله دولت در حقوق مالکیت خصوصی افراد پنداشته‏اند و معتقدند که هدف‏ اساسی اصلاحات ارضی تغییر ترکیب طبقاتی جامعه و از بین بردن قدرت و نفوذ طبقه‏ عمده مالکان و ایجاد ثبات سیاسی است. برخی از دانشمندان معنای وسیعی برای‏ اصلاح ارضی قائل می‌شوند و آن‌را شامل کلیه فعالیت‌های لازم برای توسعه کشاورزی، افزایش بازده محصولات و بهبود زندگی روستائیان می‌دانند و سرانجام در نظر اکثر مردم مراد از اصلاحات ارضی تقسیم اراضی مزروعی بین کشاورزان است، بر روی‏ هم، اصلاحات ارضی می‌تواند همه معانی مذکور را دربر گیرد.

از نظر جامعه‏شناسی اصلاحات ارضی یک تغییر اساسی در نهادهای جامعه‏ است زیرا در جوامع کشاورزی نهاد مالکیت ارضی تنها به قلمرو مناسبات اقتصادی‏ و بهره‏برداری از زمین منحصر نمی‌شود بلکه روابط قدرت و مناسبات اجتماعی افراد را نیز دربر دارد. از این‌رو اصلاحات ارضی را می‌توان به‌عنوان یک نهضت اجتماعی‏ که هدف آن تغییر روابط زمینداری به نفع کشاورزان است تعریف کرد. بدیهی‏ است تغییر روابط زمینداری متضمن تغییرات اساسی از جمله تقسیم اراضی بزرگ، بهبود روابط اجتماعی در زمینه بهره‏برداری کشاورزی و تغییر روابط قدرت و ترکیب‏ طبقاتی جامعه است‏.

1ـ1ـ بیان مسأله

زمین از گذشته‌های بسیار دور مهم‌ترین و حیاتی‌ترین منبع اقتصادی مردم و حكومت‌ها در ایران بوده است. هرچند كه بازرگانی و تولید نیز پیوسته در شهرها و بازارهای ایران در جریان بوده، ولی از نظر وسعت و شمول، هیچ‌گاه در مقام مقایسه با اقتصاد زراعی و درآمد حاصل از كشاورزی قرار نداشته است (هاشمی، 1380: 35).

فروپاشی نظام‌های فئودالی و اربابی اتفاقی بود كه دیر یا زود در تمامی جهان به‌وقوع می‌پیوست. چنانچه از سال 1910 تا 1963 در 30 كشور جهان اصلاحات ارضی صورت گرفت (احرار، بی‌تا، 71) دوران طولانی حاكمیت نظام ارباب و رعیتی در شرایطی دوام داشت كه هیچ‌گونه تغییر و تحركی در نظام فكری، شیوه‌های اطلاع‌رسانی، ابزار تولید و حمل و نقل و نیازهای دهقانان متصور نبود. روستایی در محیط بسته روستا اسیر سرنوشتی بود كه دیگران برای او رقم می‌زدند. قدرت ارباب كه پشتوانه حكومت مركزی را با خود داشت امكان هرگونه دگراندیشی را از دهقان سلب می‌كرد (آشوری، 1376: 32).

اصلاحات ارضی با مجموعه‌ی پیچیده‌ای از علت‌ها و پیامدها، نقطه پایانی بود بر نظام دیرپای اربابی كه ساختار اجتماعی، فرهنگی، تولیدی و مدیریتی و نهایتاً شكل كالبدی روستا را تحت تأثیر قرار داد.

منظور از اصلاحات ارضی، تغییری است كه دولت در بنیان­های كشاورزی انجام می­دهد­­. بنیان‌های کشاورزی عبارت­اند از: (مجموعه روابط اجتماعی ـ حقوقی موجود میان مردم درباره تقسیم زمین، مشخصات ویژه مؤسسات كشاورزی بزرگی، كوچكی و… و درجه استقبال مؤسسات كشاورزی (علی­بابایی 1369: 49).

اصلاحات ارضی در ایران با حکم شاه آغاز و در سه مرحله اجرا شد. هدف این اصلاحات، انتقال مالکیت زمین به کشاورزان بود. اصلاحات ارضی با تصویب قانون اصلاحات ارضی در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۴۰ آغاز شد و با رفراندوم ۶ بهمن ۱۳۴۱ به مرحله اجرا درآمد. اصلاحات ارضی در سه مرحله انجام شد:

در مرحله نخست تعیین شد که هیچ مالکی بیش از یک ده ششدانگ یا ششدانگ زمین در چند ده مختلف نداشته باشد. دولت زمین‌های مازاد بزرگ مالکان را خریداری و بخش‌هایی که دارای زارعان صاحب نسق بودند را به‌صورت اقساطی به آن‌ها فروخته و زمین‌های بلاکشت باقی‌مانده تحت عنوان اراضی دولتی در اختیار دولت قرار می‌گرفت. با فروش سهام کارخانجات دولتی ترتیب بازپرداخت بهای زمین‌ها به مالکان فراهم گردید.

در مرحله دوم صاحبان زمین‌های استیجاری می‌باید یا به تقسیم درآمد حاصل از اجاره بپردازند و یا براساس قراردادهای اجاره زمین‌ها را به زارعان بفروشند. به‌عبارت دیگر مالکان موظف شدند که یا ملک کشاورزی خود را برای سی سال به کشاورزان اجاره نقدی دهند و یا آن را با توافق بدان‌ها بفروشند. بدین ترتیب حداکثر مالکیت زمین‌ها در دست یک مالک بسیار محدود شد. املاک موقوفه عام نیز براساس درآمد آن زمین به اجاره درازمدت ۹۹ ساله به کشاورزان واگذار گردید. در مورد موقوفات خاص متولیان مجبور به فروش آن‌ها به دولت و تقسیم آن بین کشاورزان شدند.

در مرحله سوم مالکانی که ملک خود را اجاره داده بودند براساس قانون تقسیم و فروش املاک مورد اجاره به زارعین مستأجر مصوب 1347 ملزم شدند یا زمین خود را به زارعان بفروشند؛ یا با رضایت مالک و زارع به نسبت بهره مالکانه یا عرف محل آن را با یکدیگر تقسیم کنند.

از نظر جامعه‏شناسی اصلاحات ارضی یک تغییر اساسی در نهادهای جامعه‏ است زیرا در جوامع کشاورزی نهاد مالکیت ارضی تنها به قلمرو مناسبات اقتصادی‏ و بهره‏برداری از زمین منحصر نمی‌شود بلکه روابط قدرت و مناسبات اجتماعی افراد را نیز دربر دارد. از این‌رو اصلاحات ارضی را می‌توان به‌عنوان یک نهضت اجتماعی‏ که هدف آن تغییر روابط زمینداری به نفع کشاورزان است تعریف کرد. بدیهی‏ است تغییر روابط زمینداری متضمن تغییرات اساسی از جمله تقسیم اراضی بزرگ، بهبود روابط اجتماعی در زمینه بهره‏برداری کشاورزی و تغییر روابط قدرت و ترکیب‏ طبقاتی جامعه است‏.

شهرستان اردبیل به‌عنوان یكی از قطب‌های سطح متوسط كشاورزی به‌دنبال اجرای اصلاحات ارضی و به‌هم خوردن سیستم مالكیت زمین‌های كشاورزی و نظام ارباب ـ رعیتی، از یك سو با گرفتن زمین‌ها از اربابان، بسیاری روستاییان به جهت عدم مشمول بودن قانون اصلاحات ارضی و نداشتن قرارداد رسمی سهم‌بری نبسته بیكار و روز به روز فقیرتر شدند و اكثریت دهقانانی كه صاحب زمین شدند قطعه زمین‌های كوچك و نامرغوبی به‌دست آوردند و نیمی از زمین‌ها اصولاً تقسیم نشد و در اختیار بزرگ مالكان باقی ماند (مقاومت شكننده، پیشین: 474). كه این موارد و عواملی از این قبیل موجب تغییراتی در سطوح مختلف اقتصادی و اجتماعی روستائیان شده است. لذا این پژوهش با بررسی نظریه‌ها و اسناد و تحلیل‌های تخصصی در حوزه اصلاحات ارضی با رویكردی جامعه‌شناختی درپی تبیین و تحلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اصلاحات ارضی در بین روستا‌های تابعه بخش مركزی شهرستان اردبیل می‌باشد. به‌عبارتی تحقیق حاضر درپی آن خواهد بود كه تحقق اصلاحات ارضی به‌لحاظ اقتصادی و تغییرات در نظام مالكیت در تغییرات سازمان تولید، تغییرات سطح زیرکشت و بازده محصولات، تغییر حجم سرمایه‏گذاری و هزینه‏های جاری کشاورزی، تغییر سطح درآمد خانوارهای زارع چه تأثیری داشته است و همچنین اثرات عمده اجتماعی اصلاحات ارضی از قبیل تغییر بنیان و ترکیب طبقاتی‏ ده، توزیع عادلانه‏تر عوائد کشاورزی و نحوه اتخاذ تصمیم درباره امور بهره‏برداری‏ زراعی چگونه از طریق اصلاحات ارضی مورد دگرگونی قرار گرفته است؟

1ـ2ـ اهداف تحقیق

1-1- بیان مسئله. 2

1-2-  اهمیت و ضرورت تحقیق.. 9

1-3- اهداف تحقیق.. 11

1-4- سوالات تحقیق.. 11

فصل دوم:ادبیات و مبانی نظری

2-1- پیشینه تحقیق.. 13

2-2- تعاریف نزاع و ابعاد مفهومی آن. 25

2-3- مروری برنظریه های مرتبط.. 28

2-4- نظریه های انحرافات اجتماعی.. 30

2-5- تئوری های جامعه شناسی تبیین نزاع. 32

2-6- خشونت و پرخاشگری.. 33

2-7- نظریه کنترل اجتماعی.. 37

2-8- خویشاوندگرایی.. 42

2-9- نظریه مشارکت اجتماعی.. 45

2-10-فرهنگ شهروندی.. 49

2-11- رابطه بین نظریه ها با فرضیه ها 62

2-12- خلاصه و جمع بندی نظریات… 65

2-13- مدل مفهومی تحقیق.. 65

2-14- چارچوب نظری پژوهش (مدل تلفیقی پژوهش) 66

2-15- فرضیات… 67

فصل سوم:روش تحقیق

3-1- روش تحقیق.. 69

3-2- روش گردآوری داده ها 69

3-3- جامعه آماری.. 70

3-4- واحد نمونه ای.. 70

3-5- حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.. 70

3-6- شیوه ی نمونه گیری.. 71

3-7- پایایی و روایی ابزار پژوهش… 71

3-8- پایایی پرسشنامه. 72

3-9- تفسیر توصیفی.. 72

3-10- روش آماری تجزیه و تحلیل داده ها 72

3-11- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیرها 73

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 79

4-2-  روش تجزیه و تحلیل داده ها 79

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه. 102

5-2- بحث و نتیجه گیری.. 102

5-3- بحث پیرامون فرضیه های تحقیق.. 106

5-4- نتیجه گیری.. 110

5-5- پیشنهادهای تحقیق.. 111

5-6- دیگر پیشنهادهای کاربردی.. 113

منابع. 115

ضمائم. 123

مقدمه

اساسا آسیب های اجتماعی ناشی از روابط ناسالم انسانی است که بنیان های جامعه را به طور جدی تهدید می‌کند ومانع تحقق نیازمندی ها وتقاضاهای افراد کثیری می گردد به نظر می رسد آسیب های اجتماعی وقتی به وجود می‌آید که نهادهای تنظیم کننده روابط بین افراد با شکست روبرو شده ودچار تزلزل شوند که نتیجه آن شکل گیری شکاف های عمیق بین افراد است،در چنین وضعیتی قوانین تنظیم کننده روابط انسانها مورد بی احترامی قرار می‌گیرند ومتزلزل می‌شوند زیرا قانونمندی و پذیرش قانون ریشه در ساختارهای جامعه دارد ودر روابط با فرهنگ عمومی جامعه قابل پذیرش است (کلانتری ودیگران،1384 :702).

جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی عمده ترین آسیب های اجتماعی در جامعه ایران راچنین برشمرده اند، اعتیاد، روسپیگری، نزاع ودرگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی وجرائم مالی، از این رو این گونه آسیب ها در نظر آسیب شناسان اجتماعی دارای اهمیت واولویت در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی قرار دارد (خراطها وجاوید،1384 :16).

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیب­هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فصایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را میان افراد بوجود می­آورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع وتنش های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد این پدیده در کشور ما که دارای بافت جمعیتی چند قومیتی است به عنوان پدیده ای مسئله ساز ظاهر می‌شود. پدیده نزاع‌های جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متاثر از ارزش‌های سنتی وطایفه ای خود می باشد و گرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است از سوی دیگر متاسفانه هنوز خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است که در فرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع از منزلت اجتماعی وفرهنگی وحیثیت خانوادگی محسوب می‌شود (پور افکاری،1383 :3).

1-1- بیان مسئله

ایران كشوری چند قومی است و تاریخ سیاسی آن درمقاطع مختلف با نقش فعال قبایل و طوایف گره خورده است در واقع تحلیل تاریخ كشورمان بدون تحلیل حضورآنها درجنگها و سایر رویدادهای مملكتی مقدور نیست. نقش آنها گاهی مثبت و گاهی منفی است صرف نظر از این نقشها، گاهی درون این گروه­ها و هم­چنین در

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه تاثیر هشت هفته تمرین مقاومتی عضلات دور ونزدیک کننده و چرخاننده‌های ران بر درد و زاویه ی Q مردان مبتلا به سندرم پتلو فمورال بعضی از روستاها و شهرها برخوردهایی شكل می­گیرد كه آثار تخریبی آن، امنیت و آسایش مردم را بخاطر قتل­ها و كشتارهای بی امان، سلب می­نماید و این یكی ازمشكلات ماست. هنوز درگوشه و كنار كشورمان بعد از گذشت این همه دگرگونی­های اجتماعی و تغییرات فرهنگی، آثار ناگوار پدیده­­ای به نام نزاع­های جمعی و درگیریهای قومی وقبیله­ای مشاهده می­شود، هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی است كه درفرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع ازمنزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیت خانوادگی محسوب می شود (پورافكاری، 1383: 3).

«با توجه به اینکه در مناطق مختلف کشور بر طبق آداب و آیین خاص فرهنگی معمولا بخش مهمی از اعمال خشونت بار، گزارش نمی‌شود و معمولا به دلیل ترس ازعواقب آن (بویژه در زنها) کتمان می‌شود آمار و ارقام، فقط بخش اندکی از خشونت های جاری در کشور را نشان می‌دهند.» (بخارایی، 1390: 317).

مفهوم نزاع دسته‌جمعی شركت در درگیری و منازعه یعنی روی آوردن به ضرب و جرح. یعنی دست زدن به جرم علیه اشخاص كه تبعات حقوقی فراوانی برای افراد به‌ بار می‌آورد.

خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است كه بعنوان یكی از مسائل و آسیب های اجتماعی توجه اندیشمندان وجامعه شناسان را به خود جلب نموده است و تاكنون دیدگاههای متفاوتی را دراین باره مطرح نموده اند كه اغلب آنها این موضوع را درقالب جنگ مورد بررسی قرار داده اند، دراین زمینه منابع بسیار وجود دارد كه بیشتر جنبه های فردی این پدیده را مورد بررسی قرارداده و كمتر به حالتهای گروهی وجمعی این موضوع پرداخته شده است. نزاع جمعی یك نوع رفتار جمعی است كه از جمله آسیب ها و مسائل اجتماعی بشمار می رود و «رفتار جمعی به رفتاری گفته می شود كه براثر وضعیت یا حادثه ای از شخص یا  اشخاص سر می زند ودراثر درگیری اجتماعی به دیگران منتقل و درنتیجه گروه كمابیش نامتجانسی را بوجود می آورد.»(اگبرن و نیمكف، 1356: 173).

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیب های اجتماعی است که با ایجاداختلال درروابط اجتماعی فضایی آکنده از بغض وکینه ودشمنی را در میان افراد بوجود می آورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع و تنش­های بعدی جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد. پدیده نزاع‌های جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متأثر از ارزش­های سنتی و طایفه­ای خود هستند وگرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است.

نزاع دسته‌جمعی درگیری بدنی یا رفتار پرخاشگرانه ای یا ستیزه جویانه ای است که حداقل شامل سه نفر است و از این منظر در چارچوب و محدوده روابط متقابل اجتماعی تجلی و بروز می‌یابد و می‌توان آن را به عنوان یک پدیده اجتماعی تعریف کرد، این پدیده که رفتار جمعی محسوب می‌شود در زمره آسیب­های اجتماعی قرار می­گیرد و در برخی اجتماعات کوچک و خاصه اجتماعات روستایی رواج دارد (صدیق سروستانی،1389: 7).

نزاع‌های جمعی درگذشته و امروز منشا خسارات مالی و جانی بسیاری از جمله انهدام دام­ها، تخرب مزارع و باغ­ها، غارت اموال، مهاجرت های اجباری، ضرب وجرح، نقص عضو و قتل گردیده و مانع توسعه انسانی و اجتماعی بوده است (عبدالهی،1373: 23).

جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی عمده ترین آسیب­های اجتماعی در جامعه امروز ایران را چنین برشمرده اند: اعتیاد، روپیسگری، نزاع ودرگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی وجرائم مالی از این رو اینگونه آسیب ها درنظر آسیب شناسان اجتماعی دارای اهمیت و اولویت در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی قرار دارد (خراطها و جاوید،1384: 16).

درگیری قومی و نزاع‌های جمعی در هر دوره ای از تاریخ وجود داشته و در جوامع سنتی و ایلی این موضوع بیشتر نمود داشته است، شاید ضعف کنترل های خانوادگی و اجتماعی یا نبود قوانین جزائی متقن

1.1.2. مکانسیم‌های تأثیرگذاری.. 21

2.2. فیس‌بوک و مشارکت سیاسی.. 30

1.2.2. مکانیسم‌های تأثیرگذاری.. 37

3.2. جمع‌بندی.. 40

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش…. 43

1.3. روش‌شناسی.. 44

2.3. روش گردآوری داده‌ها 45

3.3. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 50

4.3. زمان پژوهش و منابع داده‌ها 50

5.3. وثوق داده‌ها 52

6.3. اصطلاحات و مفاهیم اصلی.. 53

فصل چهارم: گردآوری و تحلیل داده‌ها 55

1.4. مشاهده و تحلیل کامنت‌ها 56

1.1.4. خاتمی بیاید یا نیاید؟. 57

2.1.4. خاتمی نمی‌آید، هاشمی بیاید. 67

3.1.4. روحانی یا عارف؟. 71

4.1.4. عارف انصراف می‌دهد. 78

5.1.4. مرور و جمع‌بندی.. 79

2.4. انجام و تحلیل مصاحبه‌ها 81

1.2.4. سیاسی بودن.. 83

2.2.4. فیس‌بوکی بودن.. 84

3.2.4. استفادۀ سیاسی از فیس‌بوک… 86

4.2.4. فیس‌بوک و انتخابات 92. 88

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری.. 100

فهرست منابع.. 105

بیان مسئله

گسترش و نفوذ اینترنت بین لایه‌های مختلف جامعه توجه جامعه‌شناسان را به بررسی تأثیرات اجتماعی‌سیاسی آن جلب کرده است. پژوهش‌های متعددی تأثیر

 اینترنت بر هویت اجتماعی، سرمایۀ اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت سیاسی و درکل نقش اینترنت در پیشبرد دموکراسی را بررسی کرده‌اند. برخی از پژوهش‌ها مانند بکشی[1] و دیگران (2012)، اسمیت[2] و دیگران (2009)، ژانگ[3] و دیگران (2010)، ویتاک[4] و دیگران (2011)، نایت‌رینی[5] (2011)، کافمن[6] (2009) و وون[7]، دآگلو[8] و مک‌لئود[9] (2013) روی تأثیرات مثبت آن بر اجتماع تأکید کرده‌اند و برخی مانند کروگر[10] (2002)، زنوس[11] و موی[12] (2007)، کوراه[13] و نیس[14] (2009) تأثیرات منفی آن را برشمرده‌اند.

اهمیت این موضوع در دو دهۀ اخیر با پدیدآمدن نسل دوم تکنولوژی اطلاعاتی‌ارتباطی و تغییر کاربری اولیۀ اینترنت صورت ویژه‌ای یافته است. در سال‌های ابتدایی پیدایش، هدف استفاده از اینترنت، بیشتر سرگرمی و کسب اطلاعات بود؛ اما در سال‌های اخیر، افراد از اینترنت در درجۀ اول برای گسترش ارتباطات بین‌شخصی خود استفاده می‌کنند و به‌جای دریافت منفعلانۀ اطلاعات، خود در تولید محتوا مشارکت می‌کنند، بدون اینکه برای این کار نیاز به دانش و مهارت فنی زیادی داشته باشند (وون، 2013؛ کافمن، 2009).

تکنولوژی اطلاعاتی‌ارتباطی جدید که مهم‌ترین آن‌ها «سایت‌های شبکۀ اجتماعی»[15] هستند، امکان صورت‌گرفتن کارهایی چون ارتباط‌گیری و تعامل شبکه‌ای وسیع با حذف مرزهای جغرافیایی، تولید محتوا، به‌اشتراک‌گذاری آسان اطلاعات چندرسانه‌ای و همچنین بحث بین افراد آشنا و ناآشنا باهم را فراهم کرده است. میلیون‌ها نفر عضو این شبکه‌ها هستند و بخش درخورتوجهی از وقت روزانۀ خود را در آن‌ها می‌گذرانند. درواقع این شبکه‌ها به بخشی از زندگی روزمرۀ این افراد تبدیل شده است، تاحدی‌که گاه تشخیص مرز بین زندگی آنلاین و آفلاین آن‌ها مشکل است. فیس‌بوک[16]، توییتر[17]، گوگل‌پلاس[18]، یوتوب[19] و اینستاگرام[20] از بزرگ‌ترین سایت‌های شبکۀ اجتماعی هستند که درحال‌حاضر  فیس‌بوک با بیش از 1‌میلیارد و 200میلیون کاربر[21] بزرگ‌ترین آن‌ها است (فیس‌بوک، 2014). در سال‌های اخیر بررسی چگونگی تأثیرات این سایت بر جامعه و ازجمله مشارکت سیاسی به یکی از مسائل روز علاقه‌مندان به حوزۀ رسانه و جامعه تبدیل شده است، موضوعی که این پژوهش نیز به‌دنبال بررسی آن در ایران است. مسئلۀ پژوهش پیشِ رو، درک چگونگی تأثیر حیات فیس‌بوکی، به‌عنوان بخشی از زندگی روزمرۀ افراد بر رفتار رأی‌دهی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شکل‌های مشارکت سیاسی، است. در نظر داریم این مسئله را در انتخابات ریاست جمهوری 1392 ایران بررسی کنیم؛ لذا سؤال علمی این پژوهش بدین‌ترتیب است: چگونه عضویت افراد در فیس‌بوک بر رفتار رأی‌دهی آن‌ها در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 ایران تأثیر گذاشته است؟

مشارکت سیاسی به آن دسته از فعالیت‌های فرد گفته می‌شود که هدفش تأثیرگذاری مستقیم یا غیرمستقیم بر حکومت است (بردی[22]، وربا[23] و اسکلزمن[24]، 1995؛ ؛ برت[25] و برونتن‌اسمیت[26]، 2014؛ تورل[27]، 2006؛ هارل[28]، 2013) و رفتار رأی‌دهی[29] یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین شکل‌های مشارکت سیاسی است. اهمیت رأی‌دادن درحدی است که برخی می‌گویند فراتر از آن دستورالعمل روشن و ثابتی درمورد اینکه چه مشارکت دیگری برای عملکرد بهتر جامعه لازم و مطلوب است، وجود ندارد (گوستافسون[30]، 2013). منظور از رفتار انتخاباتی، تأکید روی جنبه‌های فردی مشارکت و نه جنبه‌های کلان، مثل نرخ مشارکت است. سایت‌های شبکۀ اجتماعی هم طبق تعریف، سرویس‌های شبکه‌محوری هستند که برای کاربر، پروفایل[31] عمومی یا نیمه‌عمومی ایجاد می‌کنند و کاربر می‌تواند فهرست ارتباط‌هایش و نیز محتواهایی را که دیگران در سیستم ایجاد کرده‌اند، ببیند و در آن‌ها جستجو کند (بوید[32] و الیسون[33]، 2007).

درمورد محبوبیت فیس‌بوک در میان 42میلیون کاربر ایرانی اینترنت، آمار رسمی وجود ندارد (آمارهای جهانی اینترنتی[34]، 2012) هرچند طبق پیمایشی 58درصد از کاربران ایرانیِ اینترنت به‌طور منظم از فیس‌بوک استفاده می‌کنند. براساس این پژوهش سهم گوگل‌پلاس 37درصد، کلوب[35] 14درصد و توییتر و لینکدین[36] هرکدام 12درصد است که این ارقام، محبوبیت بیشترِ فیس‌بوک درمقایسه با دیگر سایت‌های شبکۀ اجتماعی را در ایران نشان می‌دهد (نولز[37]، 2012؛ باهاتیا[38]، 2012).

2.1. ضرورت پژوهش

اهمیت خاص فیس‌بوک برای پژوهش‌های جامعه‌شناختی را، به‌جز ویژگی محبوبیت این سایت، می‌توان به‌سبب سه مشخصۀ متمایزش دانست: اول. فیس‌بوک با ارائۀ چندین ابزار در یک فضا، فرایند انتشار اطلاعات را ساده‌تر کرده است؛ دوم. در فیس‌بوک امکان دیالوگ افراد فراوانی باهم وجود دارد؛ سوم. درمقایسه با فضای آفلاین، اطلاعات در فیس‌بوک راحت‌تر و برای تعداد بیشتری از افراد دردسترس است (ون‌وینگاردن[39]، 2012). محبوبیت فیس‌بوک و سه ویژگی ذکرشده و نیز اینکه بخشی از اطلاعات مبادله‌ای در این سایت به‌خصوص در ایام انتخابات محتوای سیاسی دارد، اهمیت بررسی تأثیر این سایت بر رفتار ‌انتخاباتی افراد را روشن‌تر می‌کند. این موضوع به‌ویژه در کشوری مانند ایران که حضور در انتخابات از معدود راه‌های تأثیرگذاری سیاسی است، بیشتر درخور توجه است. بررسی تأثیر فیس‌بوک بر رفتار انتخاباتی موضوعی است که درخصوص آن در ایران کار نشده است.

اهمیت این پژوهش به‌لحاظ کاربردی هم، امکان استفاده از نتایج آن از طرف نهادهای رسمی، گروه‌ها، احزاب سیاسی و… است. فیس‌بوک شبکۀ اجتماعی وسیعی است که استفاده از آن درحال گسترش است و پتانسیل تأثیرگذاری بر نگرش و کنش سیاسی افراد را دارد؛ لذا هر گروه سیاسی می‌تواند از این محیط برای پیشبرد اهداف خود، به‌خصوص برای اهداف انتخاباتی در ایام انتخابات استفاده کند. نتایج این پژوهش می‌تواند گامی باشد، هرچند کوتاه، درراستای استفاده از اینترنت درجهت پیشبرد دموکراسی در ایران.

3.1. اهداف پژوهش

این مطلب را هم بخوانید :

در این پژوهش به‌طور کلی دو هدف معین را دنبال می‌کنیم:

1. رسیدن به شناختی از فضای فیس‌بوک در روزهای منتهی به انتخابات، از طریق تحلیل بحث‌های کامنتی در این سایت و درنهایت بیان تم‌های اصلی آن‌ها؛
2. درک چگونگی تأثیرگذاری این فضا بر رفتار انتخاباتی از طریق مشاهدۀ کامنت‌ها و مصاحبه با افراد شرکت‌کننده در بحث‌ها.

فصل دوم: ادبیات پژوهش

درمورد رابطۀ فیس‌بوک و مشارکت سیاسی و حتی به‌طورکلی‌تر رابطۀ سایت‌های شبکۀ اجتماعی و مشارکت سیاسی، ادبیات مستقلی وجود ندارد. آنچه هست گسترش بحث از ادبیات حول رابطۀ اینترنت و