نیز برای نمونه دو اثر از رفیع حالتی و معزالدیوان فکری به‌صورت موردی از منظر فرایند جذب و طرد در نشانه‌شناسی فرهنگی به بحث گذارده شدند. نتایج نشان داد که متون در ترجمه فرهنگی بسیار وابسته به سپهر فرهنگی دوران خود هستند. فرهنگ مرکز محور دوران رضاشاه به ترجمه فرهنگی در زمانی روی‌آورده و دیگری را در قالب نمایشنامه‌های تاریخی در امتداد یک خود آرمانی شناسایی می‌کند که در این دوران با رکود تولید و نقصان انباشت متن در فرهنگ مواجهیم. در مقابل آن، محمدرضاشاه در سال‌های نخستین حکومت امکان حضور حاشیه و دیگری فرهنگی بیرونی را پدید ‌آورد که موجب خلق و شکوفایی متون می‌شود.

کلید واژه‌ها:

ترجمه فرهنگی، تئاتر دوران پهلوی، سپهر فرهنگی، نشانه‌شناسی فرهنگی، یوری لوتمان

فهرست مطالب

عنوان                                                                     صفحه

پیشگفتار. 1

فصل یک: کلیات پژوهش… 6

1-1- تعریف و بیان مسئله. 7

1-2- ضرورت انجام پژوهش… 8

1-3- سئوالات و فرضیه‌ها 9

1-4- روش پژوهش… 10

1-5- پیشینه پژوهش… 11

فصل دو: بررسی ادبیات نظری پژوهش… 14

2-1- كلیات و مفاهیم فرهنگ…. 15

2-1-1- واژه فرهنگ در زبان فارسی و لاتین.. 16

2-1-2 – سیر واژه culture از آغاز تا سال 1850.. 19

2-2- مطالعات فرهنگ و مطالعات فرهنگی(1950-1850). 21

2-2-1- فرهنگ‌گرایی ادبی بریتانیایی.. 23

2-2-1-1- ماتیو آرنولد. 24

2-2-1-2- معاصران آرنولد. 24

2-2-1-3- فرهنگ در برزخ.. 25

2-2-1-4- فرانك ریموند لی وس… 25

2-2-1-5- تی. اس. الیوت.. 26

2-2-1-6- دوران انتقال فرهنگ… 26

2-2-2- پیدایش علمی نوین.. 27

2-2-2-1- مكتب فرانكفورت.. 28

 

2-3- مطالعات فرهنگی.. 30

2-3-1- انگلیس… 30

2-3-2- امریكا 32

2-3-3- فرانسه. 34

2-4-پست مدرنیسم و مطالعات فرهنگی.. 35

2-5- نشانه‌شناسی.. 37

2-5-1- نشانه‌شناسی فرهنگی.. 39

2-5-1-1- اصطلاح شناسی.. 41

فصل سه: روش‌شناسی (مقدمه‌ای بر نشانه‌شناسی و ترجمه فرهنگی). 45

3-1- درك فرهنگ در نشانه‌شناسی فرهنگی: 46

3-2- متن.. 51

3-2-1- تارتو و تعریف متن: 52

3-2-2- ویژگی های ساختاری متن از دید تارتو چگونه است؟. 53

3-2-3- تارتو چگونه متن فرهنگی را شناسایی كرده و آن را در بافتار فرهنگی مورد خوانش ‌قرار می‌دهد. 54

3-3- سپهر نشانه‌ای.. 55

3-3-1- ریشه‌شناسی اصطلاح.. 55

3-3-2- پیشینه نظری.. 56

3-3-3- مرز سپهر نشانه‌ای.. 57

3-3-3-1- ایجاد شخصیت نشانه‌ای.. 58

3-3-3-2- مرز می تواند به عاملی برای ارتباط تبدیل شود. 58

3-3-3-3- مرز عامل شناسایی و جداسازی «خود» از «دیگری» است.. 59

3-3-3-4- مرز می‌تواند در بیرون از خود آشوب و دنیای نانشانه بسازد. 60

3-3-3-5- بی‌نظمی نشانه‌ای.. 61

3-4- تارتو و انسان‌شناسی فرهنگی.. 61

3-5- تارتو وپساساخت‌گرایی.. 64

3-6- نشانه‌شناسی فرهنگی و ترجمه. 67

3-7- ترجمه و مطالعات ترجمه. 70

3-8- خود و دیگری در نشانه‌شناسی فرهنگی.. 74

این مطلب را هم بخوانید :

3-9- ترجمه نمایشنامه به مثابه تئاتر بینافرهنگی.. 77

فصل چهار: یافته‌ها و مطالعات آماری (تعامل و تقابل ترجمه در تئاتر پهلوی (1330-1300) با سپهر فرهنگی دوران). 82

4-1-ارتباط بینافرهنگی تئاتر در ایران.. 83

4-2- مركز آفرینی فرهنگی در دوران رضا شاه(1320-1300). 88

4-2-1- نخستین فرهنگستان ایران(1314-1320). 92

4-2-2- سازمان پرورش افكار.. 94

4-3- واگرایی فرهنگی در دوران محمدرضاشاه (1330-1320). 97

4-4- تئاتر در دوران پهلوی اول (1320-1300). 101

4-4-1- نمایشنامه‌های تاریخی.. 102

4-4-2- نمایشنامه‌های اخلاقی/اجتماعی.. 108

4-4-3- افزایش مجراهای ارتباطی در اجرا 112

4-5- تئاتر دوران پهلوی دوم(1330-1320). 114

4-5-1- تئاترهای اجتماعی.. 118

4-5-2- تئاترهای تاریخی.. 119

4-6- ترجمه فرهنگی برای تئاتر(1330-1300). 120

4-6-1- ترجمه قواعد. 120

4-6-2- زبان و ترجمه فرهنگی.. 122

4-7- اجراها و متون ترجمه شده. 125

4-7-1- ویلیام شكسپیر.. 132

4-7-2- مولیر.. 134

4-7-3- گوته و شیلر.. 135

4-7-4- عزیز حاجی بگف… 136

فصل پنج: مطالعه موردی و نتیجه‌گیری.. 137

5-1- مطالعه موردی: اصفهانی چلمن (رفیع حالتی-1301ه.ش.). 138

5-2- مطالعه موردی: عبدالله(معزالدیوان فكری-1326 ه.ش.). 145

5-3- سید علی نصر.. 154

5-4- نتیجه‌گیری و پیشنهادها 155

پی‌نوشت‌ها 158

پی‌نوشت‌های فصل دوم. 158

پی‌نوشت‌های فصل سوم. 165

پی‌نوشت‌های فصل چهارم. 169

پی‌نوشت‌های فصل پنجم. 177

منابع. 179

پیوست 2-1.. 189

پیوست 3-1.. 190

پیوست 5-1.. 191

پیوست 5-2.. 192

نمایشنامه ارنانی (نوشته ویکتور هوگو). 193

فهرست شکل‌ها

عنوان                                    صفحه

شكل 3-1- این یك پیپ نیست!. 54

شكل 3-2- سیر تطور مكتب تارتو. 68

شكل 3-3- الگوی تعدیل شده روابط بینا فرهنگی(سجودی،1388،b،ص153). 76

شكل 4-1- سپهر فرهنگی دوران رضاشاه 96

شكل 4-2- اشاعه فرهنگی در دوران رضاشاه. 96

شكل 4-3- انبساط سپهر فرهنگی 1325-1320.. 101

شكل 4-4- انقباض سپهر فرهنگی 1330-1325.. 101

شكل 4-5- روابط بینافرهنگی درزمانی و هم زمانی (سجودی،1388،ص160). 103

شکل4-6- آثار ترجمه‌شده 1320-1300.. 125

شکل 4-7- تفكیك درصدی آثار ترجمه‌شده نسبت به كل1320-1300.. 126

شکل 4-8- آثار اجرا‌شده خارجی 1320-1300.. 126

شکل 4-9- تفكیك درصدی آثار اجرا شده خارجی 1320-1300.. 127

شکل 4-10- آثار ترجمه و چاپ‌شده خارجی1330-1320.. 128

شکل4-11- تفكیك درصدی آثار ترجمه و چاپ‌شده نمایشنامه‌های خارجی 1330-1320.. 129

شکل4-12- آمار آثار خارجی اجرا شده سال های 1330-1320.. 129

شکل4-13- تفكیك درصدی آثار خارجی روی صحنه رفته 1330-1320.. 130

شکل 4-14- آمار مترجمانی كه بیشترین آثار ترجمه شده فاقد مشخصات را به خود اختصاص داده‌اند. 131

شکل4-15- تفكیك درصدی مترجمانی كه آثار آنها فاقد مشخصات كامل است… 131

پیشگفتار

علوم انسانی و هنر در سالیان اخیر چنان پیوستگی با یکدیگر ایجاد کرده‌اند که نگریستن تک بعدی به هر یک از آن‌ها می‌تواند سبب شود تا درک کاملی از آن‌چه در جوامع مختلف فرهنگی رخ می‌دهد امکان‌پذیر نباشد. هنرهای هفت‌گانه در طول همین نگاه همواره دستاویز مناسبی برای جامعه‌شناسان، انسان‌شناسان، نشانه‌شناسان، روانکاوان و فیلسوفان بوده‌اند تا بتوانند قوانین نظری خود را به مدد آن با زبانی ساده‌ و رسا در اختیار مخاطبین قرار دهند.

اما معکوس این حرکت را نیز در هنرها می‌توان مورد بازخوانی قرار داد. یعنی پژوهشگران هم با سودجستن از نظریات اندیشمندان علوم انسانی در تحلیل متون خود به کشف زوایایی دست‌یافته‌اند که امروزه می‌تواند افق‌هایی گسترده‌تر از متونی که ای‌بسا در سال‌هایی بسیار دور تولید شده‌اند را در دسترس قرار دهند.

ایده نگارش پایان‌نامه حاضر نیز در راستای تاکید بر اهمیت این جریان شکل گرفت. محصور ماندن در دام نگاه و روشی خاص و تکرار آن در امر پژوهش جامعه‌ای تک آوایی را پدید می‌آورد که علاوه بر ایجاد بن‌بست علوم، سبب‌ساز تکرار انگاره‌هایی می‌شوند که بارها و بارها مورد بازخوانی قرار گرفته‌اند. در عوض دستاویز قرار دادن هر یک از علوم میان‌رشته‌ای دریچه‌ای تازه است تا این بن‌بست‌ها شکافته شده و راه‌هایی نوین در عرصه پژوهش گشوده شود.

اینجانب به‌عنوان نگارنده این پژوهش در طول سال‌های گذشته پس از تحصیل در مقطع کارشناسی رشته ادبیات انگلیسی، وقفه‌ای تقریبا طولانی را در امر تحصیل تجربه کرد.در طول همین سال‌ها به تجربه عملی نقدنویسی تخصصی در حوزه تئاتر و سینما پرداختم و پس از مدتی این عرصه یعنی جولانگاه نقد و تحلیل را در اکثر موارد خالی از دانش کافی دیدم. عرصه‌ای که خود نیز بخشی از آن محسوب می‌شدم. از همین روی تصمیم بر ادامه راه از منظر آکادمیک گرفته و برای کامل کردن دانسته‌هایم رشته ادبیات نمایشی را برگزیدم. اما بازهم در طول تحصیل دریافتم که تنها، دروس مشخص‌شده برای این رشته کارگشا به‌نظر نمی‌رسد و نیاز به مکمل‌هایی دارد تا آن را کامل کند. پس تمرکز خود را بر علوم میان رشته‌ای نهاده و به صورت خاص راه آموختن علم نشانه‌شناسی را در محضر اساتیدی همچون دکتر فرزان سجودی و دکتر امیرعلی نجومیان پی‌گرفتم. این حرکت با تجربه کلاس‌های درس اساتید محترم و فرهیخته رشته نمایش درهم آمیخت و مرا وا داشت تا برای انجام پژوهش نهایی این مقطع تحصیلی، موضوعی میان‌رشته‌ای را برگزینم.

موضوعات مختلفی  با مشورت اساتید بزرگوار جناب آقای دکتر سعید اسدی و دکتر امیرعلی نجومیان مورد واکاوی قرار گرفت. از آن‌جمله ‌می‌توان به روایت و اخلاق در فیلمنامه‌های کریستف کیشلوفسکی یا