3-1- اهمیت و ضرورت موضوع. 4

4-1- گزاره‌های تحقیق.. 6

1-4-1- پرسش‌های تحقیق.. 6

2-4-1- هدف‌های تحقیق یا نتایج مورد انتظار 7

5-1- روش کلی تحقیق.. 7

1-5-1- قلمرو مکانی-جامعه تحقیق.. 7

2-5-1- قلمرو زمانی تحقیق.. 7

3-5-1- روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 7

4-5-1- روش‌های گردآوری داده‌ها و ابزار مورد استفاده برای آن. 7

5-5-1- روش‌های تحلیل داده‌ها 8

1-5-5-1- تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) 8

6-1- موانع و محدودیت‌های تحقیق.. 9

7-1- چارچوب کلان نظری تحقیق.. 9

8-1- نقشه راه 9

9-1- شرح واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق.. 10

10-1- جمع‌بندی.. 12

1-فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

1-2- ارزیابی عملکرد. 14

1-1-2- مقدمه. 14

2-1-2- تعریف ارزیابی.. 15

3-1-2- تعریف عملکرد. 16

4-1-2- تعاریف سنجش و ارزیابی عملکرد. 18

5-1-2- تاریخچه ارزیابی عملکرد. 20

6-1-2- تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران. 21

7-1-2- اهمیت و ضرورت ارزیابی عملکرد. 22

8-1-2- اهداف ارزیابی عملکرد. 23

9-1-2- مزایای ارزیابی عملکرد. 24

10-1-2- مشکلات و موانع ارزیابی عملکرد. 25

 

11-1-2- دیدگاه­های نوین و سنتی در ارزیابی عملکرد ارزیابی عملکرد. 26

12-1-2- مفاهیم اساسی ارزیابی عملکرد. 28

2-2- کارایی.. 30

1-2-2- مفهوم کارایی.. 30

2-2-2- انواع کارایی.. 32

3-2-2- تفاوت کارایی و بهره­وری.. 33

4-2-2- اندازه­گیری کارایی.. 34

3-2- تحلیل پوششی داده‌ها و مفاهیم آن. 35

1-3-2- بازدهی به مقیاس در تحلیل پوششی داده‌ها 36

2-3-2- مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها 38

1-2-3-2- مدل CCR.. 38

2-2-3-2- مدل BCC.. 45

3-2-3-2- مدل جمعی.. 50

3-3-2- مفهوم قیمت سایه در تحلیل پوششی داده‌ها 51

4-3-2- ناکارایی تکنیکی و مقیاس… 51

5-3-2- رتبه­بندی واحدهای کارا 53

1-5-3-2- روش اندرسون پترسون. 54

2-5-3-2 روش کارایی متقاطع. 54

3-5-3-2- تحلیل پوششی داده‌ها وزن‌های مشترک… 55

4-2- نوآوری.. 60

1-4-2- مفهوم نوآوری.. 60

2-4-2- ضرورت و اهمیت نوآوری.. 61

5-2- معرفی گزارش  شاخص نوآوری جهانی.. 63

6-2- پیشینه تحقیق.. 70

1-6-2- پیشینه خارجی.. 70

2-6-2- پیشینه داخلی.. 82

7-2- جمع‌بندی.. 88

1-فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

این مطلب را هم بخوانید :

1-3- مقدمه. 90

2-3- تعریف تحقیق.. 90

3-3- انواع تحقیق.. 91

1-3-3- انواع تحقیق علمی بر اساس هدف.. 91

2-3-3- انواع تحقیق علمی بر اساس ماهیت و روش… 92

4-3- الگوریتم تحقیق.. 93

5-3-  مدل‌های پیشنهادی ارزیابی عملکرد مبتنی بر تحلیل پوششی داده‌ها وزن‌های مشترک… 94

1-5-3- مدل پیشنهادی شماره 1. 95

2-5-3- مدل پیشنهادی شماره 2. 96

3-5-3- مدل پیشنهادی شماره 3. 98

6-3- شاخص‌های ورودی و خروجی.. 105

7-3- جمع‌بندی.. 106

1-فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

1-4- مقدمه. 109

2-4- داده­های شاخص‌های ورودی و خروجی کشورها 109

3-4- اجرای مدل­ها 114

1-3-4- مدل CCR.. 114

2-3-4- مدل BCC.. 119

3-3-4- مدل اندرسون پترسون. 121

4-3-4 ماتریس کارایی متقاطع. 122

6-3-4-  مدل وزن مشخصه. 123

7-3-4- مدل کائو هنگ (2005 م) 124

8-3-4- مدل امیری و همکاران (1389 ه.ش) 126

9-3-4- مدل علینژاد و همکاران (2008) 127

10-3-4 مدل پیشنهادی 1. 129

11-3-4 مدل پیشنهادی 2. 130

12-3-4 مدل پیشنهادی 3. 132

4-4- ضریب همبستگی اسپیرمن.. 133

5-4- کشورهای مرجع برای جمهوری اسلامی ایران. 134

6-4 رتبهبندی کشورهای منتخب.. 135

7-4- جمع‌بندی.. 139

1-فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5- مقدمه. 141

2-5- نتایج تحقیق.. 141

3-5- نوآوری تحقیق.. 144

4-5- پیشنهادات.. 144

1-4-5- پیشنهادات عملیاتی.. 145

2-4-5- پیشنهادات تحقیقات آتی.. 145

5-5- محدودیتهای تحقیق.. 145

6-5- جمع‌بندی.. 146

منابع. i

منابع فارسی.. i

منابع انگلیسی.. v

پیوست.. xiv

مقدمه

در این فصل به بیان مسئله پرداخته می­شود و ضرورت و اهمیت موضوع مورد بحث قرار می­گیرد. همچنین چهار سؤال برای تحقیق حاضر مطرح می­شود که در طول انجام تحقیق به سؤالات پاسخ داده می­شود. علاوه بر آن هدف از انجام پژوهش و روش کلی تحقیق نیز بیان می­شود و نقشه راه تحقیق در بطور خلاصه در نمایی نشان داده می­شود. و در نهایت به تعریفی از واژگان اصلی پرداخته می­شود.

2-1- بیان مسئله

در طول سال­های گذشته، مدل‌های مختلفی برای اندازه­گیری کارایی ابداع شده است که می­توان آنها را در دو دسته کلی مدل‌های سخت با تکیه بر داده­های کمی و عینی، و مدل‌های نرم با تکیه بر داده­های ذهنی و کیفی تفکیک کرد (آذر, 1379) و از آنجا که هریک از مدل‌های ارزیابی عملکرد ابزاری می‌باشد که پس از اجرا اطلاعات گوناگونی را در اختیار تصمیم­گیرندگان قرار می‌دهد، بنابراین، استفاده از اینگونه مدل­ها به منظور پاسخگویی به سؤالات و مسائلی که در ذهن تصمیم­گیرندگان شکل گرفته است، اجتناب ناپذیر است (آذر و ترکاشوند، 1385).

تحلیل پوششی داده‌ها از جمله روش‌های ناپارامتری است که کارایی نسبی واحدها را در مقایسه با یکدیگر ارزیابی می­کند (مهرگان, 1391). قوت DEA از آنجا ناشی می­شود که با وجود مطلوب‌ترین وزن‌های بدست آمده از حل مدل، ممکن است واحد هدف، ناکارآمد شناخته شود که در اینصورت برای بازنگری در عملکرد آن جای بحثی باقی نمی­گذارد (مؤمنی، 1392)، و تکنیکی است که از تمامی داده‌ها برای ارزیابی و اندازه­گیری کارایی استفاده می­کند و هر کدام از مشاهدات را در مقایسه با مرز کارا بهینه می­کند و با ساخت و حل n مدل، عملکرد n واحد را بررسی می­کند. در این‌ روش نیازی به تخمین تابع تولید و بدست آوردن تابع توزیع و بکارگیری مفروضاتی در مورد آن نیست. بعلاوه اینکه، این ‌روش بطور کلی، با ترکیب تمامی واحدهای تحت بررسی، یک واحد مجازی با بالاترین کارایی را می­سازد واحدهای ناکارا را با آن می­سنجد. و از آنجا که تحلیل پوششی داده‌ها روشی غیر پارامتریک است، می­تواند بدون نیاز به شناخت فرایند سیستم و بر اساس داده­های ورودی و خروجی ارزیابی را انجام دهد (فقیه و عسگری، 1393).

. از دیگر مزایای این ‌روش می­توان به موارد ذیل اشاره کرد (چارنز1و دیگران، 1995):

1. تمرکز بر هریک از مشاهدات در مقابل میانگین جامعه.
2. ایجاد یک روش اندازه­گیری منحصر به فرد و جامع برای هر واحد که از ورودی­ها برای ایجاد خروجی­ها استفاده می­کند.
3. در نظر گرفتن چندین ورودی و خروجی بطور همزمان.
4. بی­نیازی این‌ روش از دادن وزن و یا قیمت به ورودی­ها و خروجی­ها.
5. ارائه جواب بهینه پار­تو.
6. سازگار با متغیرهای برون­زا
7. تخمین تغییر در ورودی­ها و خروجی­ها برای تبدیل کردن واحدهای ناکارا به واحدی کارا.

این مدل که در سال 1978 توسط چارنز، کوپر و رودز معرفی گردید، با تمرکز بر هر یک از واحدهای تصمیم­گیری، اوزانی برای ورودی و خروجی­های آنها  بصورت جداگانه محاسبه و با استفاده از نسبت مجموع موزون ورودی­ها به خروجی­ها، کارایی هر واحد را بدست می­آورد.  سادگی فهم و اجرای روش تحلیل پوششی داده‌ها و در کنار آن دقت بالا و کاربرد وسیع آن در زمینه‌ها مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باعث شده است پژوهشگران زیادی از این روش برای دست یافتن به اهداف خود استفاده کنند (جعفریان مقدم و قیصری، 1389). یکی از مهم‌ترین سؤالات در خصوص این روش بحث پیرامون اوزان محاسبه شده برای شاخص­های ورودی و خروجی است. گروهی از محققین معتقدند محاسبه اوزان مختلف برای شاخص­های یکسان در مجموعه­ای از واحدهای تصمیم­گیری همگن منطقی به نظر نمی­رسد و از این‌رو در جستجوی مدل­هایی برای محاسبه اوزان مشترک شاخص­های ورودی و خروجی بر آمده­اند (صالحی صدقیانی و دیگران، 1389)؛ از دیگر ضعف‌های مدل کلاسیک، قدرت تشخیص و رتبه‌بندی ضعیف بین واحدهای تصمیم­گیری می‌باشد (مهرگان و شفیعی، 1383).

در برخی از مدل‌هایی که برای محاسبه وزن‌های مشترک ارائه شده است، ابتدا مدل CCR مربوط به هریک از واحدهای تصمیم­گیری بطور جداگانه حل می­شود و سپس از با استفاده از وزن‌هایی که از مدل‌های CCR بدست می­آید، به محاسبه وزن‌های مشترک اقدام می­شود. در پژوهش حاضر سعی بر آن است که مدلی جامع برای محاسبه وزن‌های مشترک ارائه شود، بطوریکه برای محاسبه اوزان مشترک، نیازی به نوشتن و حل مدل CCR هر یک از واحدهای تصمیم­­گیری بطور مجزا نباشد و تنها با نوشتن و حل یک مدل، وزن‌های مشترک محاسبه گردد.

شایان ذکر است در عصر کنونی، کشورهای مختلف به علم ، فناوری و نوآوری به مثابه منابع کلیدی برای کسب مزایای رقابتی و همچنین به منزله ابزار اساسی برای بهبود بخشیدن سطح زندگی مردم می­نگرند و موسسه­های بین‌المللی نیز توسعه یافتگی کشورها را بر اساس همین معیارها ارزیابی می­کنند (نوفرستی و محمدی، 1388). از طرفی دیگر مبنای ثروت آفرینی در اقتصاد امروز،  دانش و تخصص است و کشورها با استفاده از عناصر نوآوری، دانش و اطلاعات ثروت می‌آفرینند. از این‌رو نوآوری مولفه­ایست که به‌ عنوان ضرورتی جهت ارتقا سطح زندگی و رفاه انسان‌ها و جوامع مورد توجه صاحبنظران اقتصادی قرار گرفته است. لذا بررسی شاخص‌های نوآوری امری ضروری بنظر می­رسد (شاه آبادی و ساری گل، 1392).

با توجه به اهمیت نوآوری و تأثیر آن بر رشد اقتصادی، توزیع درآمد، رفاه سطح زندگی، بهره­وری و محیط‌زیست، در این مطالعه سعی بر آن است تا با بدست آوردن شاخص‌های سنجش  نوآوری، عملکرد برخی از کشورها را از نظر  نوآوری با استفاده از مدل ارائه شده، ارزیابی و رتبه‌بندی نموده تا ضمن مشخص شدن کشورهای کارا و ناکارا، رتبه کشور جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای منتخب تعیین شود و برای آنکه ایران به کشوری نوآورتر تبدیل شود، الگوهایی مناسب برای آن در نظر گرفته می­شود و راهکارهایی برای نوآورتر شدنش ارائه می­گردد.

در این مطالعه برای تعیین داده‌ها و اطلاعات لازم برای مورد مطالعه (کشورهای منتخب جهان با شاخص‌های نوآوری )، از گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال 2014(GII2014) استفاده شده است. این شاخص نقش نوآوری را به‌عنوان محرک رشد اقتصادی و رفاه کشورها مهم و کلیدی می‌شناسد و هدف آن بدست آوردن جنبه‌های چندگانه نوآوری و کاربردپذیری یکسان آن برای اقتصادهای توسعه‌یافته و نوظهور است. برای تحقق این هدف، شاخص GII به سیاست‌گذاران و رهبران کسب‌وکار کمک می‌کند فراتر از معیارهای تک ‌بعدی نوآوری حرکت کرده و به تحلیل‌ کلی‌گرانه‌ای از محرکان نوآوری و نتایج آن برسند.

در طول هفت سال گذشته GII یک مرجع مهم در نوآوری بوده است؛ بطوری ‌که تصمیم‌گیران سیاسی با هدف توسعه عملکرد نوآوری کشورها از آن به‌عنوان یک ابزار استفاده می‌کنند.

3-1- اهمیت و ضرورت موضوع

از مهم‌ترین دغدغه‌ی ذهنی مدیران، تصمیم‌گیری می‌باشد. تصمیم‌گیری یکی از مهم‌ترین نقش‌های مدیریت می‌باشد. حتی برخی از محققین نظیر سایمون تصمیم‌گیری را معادل مدیریت دانسته‌اند (غضنفری و غفاریان، 1379).

دانش تحقیق در عملیات بر اساس مبانی قدرتمند ریاضی خود کاربرد گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف تصمیم‌گیری دارد. یکی از شاخه­های کاربردی این دانش، تحلیل پوششی داده‌ها در مسئله سنجش کارایی نسبی مجموعه‌ای از واحدهای همسان با چندین ورودی و خروجی مشابه است. بنا بر ادعای پدیدآورندگان این روش، پس از پیدایش آن بیش از هزاران مقاله و کتاب در این خصوص تدوین و بسیاری از مراکز تحقیقاتی بر روی آن فعالیت داشته‌اند (کوپر[1] و دیگران، 2006).

در دهه­های اخیر نیز ادبیات آکادمیک و مدیریتی، توجه روز افزونی به مسئله اندازه­گیری عملکرد سازمان داشته است؛ چرا که منجر به انگیزش کارکنان، پشتیبانی از تصمیم­گیری و بهبود مستمر و افزایش ارتباطات و هماهنگی می­شود (چیسا[2] و دیگران، 2009) .

بهبود مستمر عملکرد سازمان‌ها با ایجاد نیروی عظیم هم افزایی می­تواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصت‌های تعالی سازمان شود، بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالش‌های پیش روی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرای سیاست‌های تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر  نخواهد شد. تمامی موارد مذکور، بدون اندازه‌گیری و ارزیابی امکان‌پذیر نیست. موضوع اصلی در تمام تجزیه و تحلیل­های سازمانی، عملکرد است و بهبود آن مستلزم اندازه‌گیری است و از این‌رو سازمان بدون سیستم ارزیابی عملکرد قابل تصور نمی­باشد (آکاراتونگا[3] و دیگران، 2007)

همچنین ارزیابی عملکرد به‌عنوان ابزار مدیریت عملکرد، می­تواند مبنای استواری برای تصمیم­گیری در مورد مسائل مختلف سازمان باشد (لثام[4] و دیگران، 2005)

از طرفی امروزه با توجه به رشد و اهمیت فزاینده سازمان‌ها در اجتماع، ارزیابی عملکرد آنها بسیار مورد توجه قرار گرفته است و شاخص‌های گوناگونی به‌عنوان معیار عملکرد سازمان‌ها مطرح شده است؛ که کارایی از اینگونه معیارها می‌باشد (آذر و زارعی محمود آبادی، 1392).

کارایی، توانایی یک بنگاه در بدست آوردن حداکثر ستانده از یک مجموعه نهاده معین با فرض فناوری معلوم و یا توانایی یک بنگاه برای بازده معین با حداقل مجموعه نهاده­های در دسترس تعریف می­شود (فارل[5]، 1957).

امروزه کارایی به‌عنوان یک فرهنگ و چشم‌انداز در تمام حیطه­های کار و زندگی بشر مطرح می‌باشد و عامل پیشرفت و توسعه اقتصادی است. از طرفی، الگوهای ارزیابی کارایی به‌عنوان یک موضوع مهم مورد توجه فعالان در این حوزه بوده است. (آذر و زارعی محمود آبادی، 1392). همچنین کارایی یک مفهوم مدیریتی است که سابقه­ای طولانی در علم مدیریت دارد (ویتزل[6]، 2002).کارایی نشان می­دهد که یک  سازمان به چه خوبی از منابع خود در راستای تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده کرده است (صالحی صدقیانی و دیگران، 1389).

اغلب روش‌های اندازه‌گیری کارایی تا سال 1957 میلادی، بر شاخص جزئی تولید تأکید داشتند. فارل با درک این ضعف و با استفاده از مفهوم تابع تولید مرزی، به اندازه‌گیری شاخص کلی عوامل تولید پرداخت. در سال 1976 میلادی، رودز با استفاده از مدل فارل به مقایسه واحدهای مشابه با چند نهاده و ستانده در فضای بازده به مقیاس ثابت پرداخت و نتیجه را تحت عنوان CCR ارائه کرد (چارنز[7] و دیگران، 1978).

چالش‌های رقابت در دنیای امروز بویژه در کشورهای در حال توسعه، تغییر کرده است ، تمرکز بر تغییر ساختار، کاهش هزینه و بالا بردن کیفیت جای خود را به نوآوری داده است (فارمن[8] و دیگران، 2002).

از طرفی ویژگی عصر حاضر، عصر صنایع مبتنی بر دانش است و بر این اساس ثروتمندترین کشورهای جهان، کشوری است که توانایی تولید دانش بیشتری را داشته باشد. از این‌رو، کشورهایی موفق هستند که نوآوری نوک پیکان حرکت آنان را تشکیل می‌دهد (شاه آبادی و ساری گل، 1392).

طبق نظر پیتر دراکر[9] (1985) در  جهانی که دستخوش تغییر و دگرگونی است و امنیت آن هر روز در معرض خطر است، تنها راه بقا، ابداع و نوآوری است (دراکر، 1985). ایده اصلی نوآوری، مبتنی بر این نکته است که نوآوری سبب افزایش تولید از طریق افزایش توان تولید افراد و نهایتاً افزایش رشد اقتصادی می­گردد و همچنین نوآوری به‌عنوان منبع کلیدی برای ایجاد مزیت نسبی محسوب می­شود و یکی از عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی است (ربیعی، 1388). در نهایت می­توان بیان داشت که افزایش رشد اقتصادی، افزایش بهره­وری و تولید ثروت از علم و فناوری، تولید فناوری و کالا و خدمات جدید و ایجاد اشتغال­های مولد از جمله فواید نوآوری می‌باشد (شاه آبادی و ساری گل، 1392).

4-1- گزاره‌های تحقیق

1-4-1- پرسش‌های تحقیق

1. مدل ریاضی ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم‌گیری با روش تحلیل پوششی داده‌ها و وزن‌های مشترک چگونه است؟
2. وزن شاخص‌های نوآوری کشورهای منتخب به چه صورت است؟
3. کارایی کشورهای منتخب با استفاده از مدل­های ارائه شده چه مقدار است؟
4. برای نوآورتر شدن جمهوری اسلامی ایران چه راهکارهایی می­توان ارائه داد؟

2-4-1- هدف‌های تحقیق یا نتایج مورد انتظار

در این پژوهش به دنبال آن هستیم که ابتدا روشی برای ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم‌گیری با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها وزن‌های مشترک ارائه دهیم و سپس به‌عنوان مورد مطالعه، با بهره­گیری از مدل ارائه شده، کشورهای منتخب جهان را از نظر نوآوری مورد ارزیابی قرار دهیم.