1-5 سؤالات تحقیق.. 5

1-6 فرضیه های تحقیق.. 5

1-7 فرضیات روایی و پایایی.. 5

1-8 تعریف واژه ها و اصطلاحات… 5

1-9 محدودیت های تحقیق.. 6

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1مقدمه. 8

2-2 تعریف فرهنگ… 8

2-3 ویژگیهای فرهنگ… 11

2-4 انواع فرهنگ… 12

2-5 تعریف فرهنگ سازمانی.. 13

2-6 منشأ فرهنگ سازمانی.. 17

2-7 دستاوردهای فرهنگ سازمانی.. 19

2-8 سطوح فرهنگ سازمانی.. 19

2-9 عوامل نگهدارنده فرهنگ سازمانی.. 21

2-10 اجزاء فرهنگ سازمانی.. 22

2-11 خرده فرهنگ… 25

2-12 قدرت فرهنگ سازمانی.. 26

2-13 فرهنگ سازمانی و رسمیت… 27

2-14 روش های تشخیص جنبه های فرهنگ… 27

2-14-1 تجزیه و تحلیل مفروض…. 27

2-14-2  بررسی شکاف فرهنگی.. 28

2-14-3  شیوه رفتار مدیریتی.. 28

2-15 مدیریت فرهنگ سازمانی.. 29

2-16 شرایط لازم برای تغییر فرهنگ سازمانی.. 32

2-17 تفاوت فرهنگ سازمانی و جو سازمانی.. 33

2-18 رابطه فرهنگ با عملکرد و اثر بخشی.. 34

2-19 مبانی تاریخی مطالعه فرهنگ سازمانی.. 35

 

2-20 الگوها و مدلهای فرهنگ سازمانی.. 41

2-20-1  الگوی هاریسون وهندی (Harrison &Handy Model) 41

2-20-2  الگوی جفری سانن فلد (Jeffry sannen fild Model) 42

2-20-3  الگوی کتزدو وریس و میلر (Ketes Dovries and Miller) 42

2-20-4  الگوی کامرون و اتینگتون (Cameron & Etington Model) 43

2-20-5 الگوی قبیله های سازمانی (Clans Organiztion Culture) 43

2-20-6  الگوی دیل و کندی (Deal & kennedy Model) 43

2-20-7  مدل دشپند( Deshpande Model ) 45

2-20-8  مدل ساکس بی(Saxby Model) 46

2-20-9  مدل براون(Brown Model) 47

2-20-10  مدل کوئین(Quinn Model) 47

2-20-11  مدل هافستد(Hofsted Model) 48

2-20-12  مدل شاین(Schein Model) 50

2-20-13  الگوی کرت لوین ( Kurt Lewin Model) 51

2-20-14  الگوی لیت وین و استرینگر(Litwin & Stringer Model) 51

2-20-15  الگوی پیترز و واترمن ( Peters T.J &  R.H.waterman Model) 51

2-20-16 الگوی کارآفرینی کانتر (Rasabeth Mass Kanter’s post Enterpreneual Model) 52

2-20-17  الگوی 5 عاملی فرهنگ سازمانی منوچهر کیا 52

2-20-18 الگوی فرهنگ سازمانی مارشال ساشکین(Marshal Sazhkin Model) 53

2-20-19  مدل AGiL (پارسونز) (Parsons Model) 53

2-20-20  مدل ویلیام اوچی(William Auchi Model) 54

2-20-21  الگوی رابینز(Robbins Model) 54

2-20-22  الگوی حسن زارعی متین.. 55

2-20-23 مدل پویای فرهنگی مری جو هچ (Merry Joe Hatch Model) 55

2-20-24  مدل دنیسون( Denison Model) 56

2-21 ویژگیها، شاخصها و ابعاد فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسون. 57

2-22 دلایل انتخاب مدل دنیسون به عنوان مدل مفهومی و نظری تحقیق.. 62

فصل سوم: روش تحقیق

این مطلب را هم بخوانید :

3-1  مقدمه. 65

3-2 معرفی شرکت فراورده های نسوز پارس… 65

3-3 متغیرهای پژوهش…. 69

3-4 طرح تحقیق.. 70

3-5 گردآوری داده‌ها 71

3-5-1 جامعه تحقیق.. 71

3-5-2 شیوه نمونه‌گیری.. 71

3-5-3 حجم نمونه. 71

3-5-4 شیوه‌های گرد‌آوری داده‌ها 72

3-5-5 پرسشنامه. 72

3-5-6 توزیع و گردآوری پرسشنامه. 73

3-6آزمون‌ ابزار اندازه‌گیری.. 73

3-6-1روایی.. 74

3-6-2 روایی محتوایی.. 74

3-6-3 پایایی.. 74

3-7 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 75

3-8 نحوه تهیه شمای سازمانی.. 75

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1-  مقدمه. 79

4-2 آمار توصیفی.. 79

4-2-1 جنسیت نمونه ها 79

4-2-2 سن نمونه ها 80

4-2-3 سطح تحصیلات… 80

4-2-4 سابقه کار پاسخگویان. 81

4-2-5 وضعیت تأهل پاسخگویان. 82

4-2-6 وضعیت استخدام پاسخگویان. 82

4-3 بررسی ضریب پایایی پرسشنامه و اجزای آن. 83

4-4 گزارش مورد خطی از سوالات پرسشنامه دنیسون. 83

4-4-1 ماموریت… 86

4-4-2 سازگاری.. 86

4-4-3 درگیر شدن در کار. 87

4-4-4 یکپارچگی.. 87

4-5 بررسی وضعیت شاخص های فرهنگ… 88

4-6 تجزیه و تحلیل ویژگی های فرهنگ سازمان مورد مطالعه. 90

4-6-1 تفسیر ویژگی ماموریت… 90

4-6-2 تفسیر ویژگی درگیر شدن در کار. 91

4-6-3 تفسیر ویژگی سازگاری.. 91

4-6-4 تفسیر ویژگی یکپارچگی.. 91

4-6-5 بررسی وضعیت تمرکز و انعطاف پذیری سازمان. 91

4-7 بررسی رابطه بین متغیرهای دموگرافیک کارکنان و ویژگی های فرهنگ سازمان. 92

4-7-1 رابطه سطح تحصیلات با فرهنگ سازمان. 92

4-7-2 رابطه سن و سابقه کاری کارکنان با ویژگی های فرهنگ سازمان. 94

4-7-3 رابطه جنسیت و وضعیت تاهل کارکنان بر ویژگی های فرهنگ سازمان. 94

4-7-4 رابطه نوع استخدام کارکنان و ویژگی های فرهنگ سازمان. 95

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1  مقدمه. 98

5-2 نتیجه گیری.. 98

5-3-پیشنهادات… 100

5-3-1 راهکارهای بهبود ویژگی درگیر کار شدن. 100

5-3-2 راهکارهای بهبود ویژگی سازگاری.. 101

5-3-3 راهکارهای بهبود ویژگی ماموریت… 102

5-3-4 راهکارهای بهبود ویژگی یکپارچگی.. 102

فهرست منابع فارسی.. 104

فهرست منابع غیرفارسی.. 107

ضمائم و پیوستها 108

چکیده انگلیسی (Abstract) 113

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

جدول  2-1: برخی از مهمترین تعاریف فرهنگ سازمانی.. 14

جدول 2-2  چارچوب فرهنگ سازمانی.. 18

جدول2-3: ویژگی های فرهنگ سازمانی به عقیده تریس و بیر. 23

جدول2-4: انواع فرهنگ سازمانی.. 26

جدول2-5: مقایسه شیوه های تشخیص فرهنگ… 29

جدول 2-6: خلاصه ای از مقالات منتشر شده در مورد فرهنگ سازمانی.. 39

جدول 2- 7 : فرهنگ سازمانی و انواع شخصیت… 42

جدول2- 8: مدل فرهنگ سازمانی دیل و کندی.. 44

جدول 2-9: مدل دشپند. 45

جدول  2-10: مدل ساکس بی.. 46

جدول 2-11: انواع فرهنگ سازمانی از دیدگاه براون. 47

جدول 2-12: مشخصات فرهنگ سازمانی بر اساس مدل کوئین.. 48

جدول2-13: مدل پارسونز. 53

جدول  2-14: تفاوت مدل و پیمایش فرهنگ سازمانی دنیسون با سایر مدلها و پیمایش های فرهنگ سازمانی.. 63

جدول 3-1: تفکیک نیروی انسانی شرکت فراورده های نسوز پارس بر اساس جنسیت: 66

جدول 3-2: تفکیک نیروی انسانی شرکت فراورده های نسوز پارس بر اساس سابقه خدمت: 66

جدول 3-3: تفکیک نیروی انسانی شرکت فراورده های نسوز پارس بر اساس مدرک تحصیلی : 67

جدول 3-4: تفکیک نیروی انسانی شرکت بر اساس وضعیت استخدامی: 68

جدول3-5: متغیرهای پژوهش…. 70

جدول 4-1: ضریب پایایی پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ.. 83

جدول 4-2: محاسبه درصد میانگین موارد فرهنگ… 85

جدول 4-3: درصد میانگین شاخص های فرهنگ… 88

جدول 4-4- نتایج تحلیل واریانس در بررسی تاثیر سطح  تحصیلات کارکنان بر ویژگی های فرهنگ… 93

جدول 4-5: نتایجt-test در بررسی رابطه نوع استخدام با فرهنگ سازمانی.. 95

فهرست شکل ها

شکل2-1  کوه یخ سازمانی.. 16

شکل 2-2 کارکردهای فرهنگ سازمانی.. 19

شکل 2-3: سطوح فرهنگ سازمانی.. 20

شکل  2-4 : دو سطح فرهنگ از دیدگاه کاتر و هسکت… 21

شکل 2-5: عناصر اصلی فرهنگ سازمان. 24

شکل 2- 6: فرآیند مدیریت فرهنگ سازمانی.. 30

شکل 2-7 : شیوه شکل گیری و نگهداری فرهنگ سازمان. 31

شکل2-8  ارتباط بین فرهنگ و اثر بخشی.. 35

شکل  2-9: مدل فرهنگ سازمانی شاین.. 50

شکل 2-10: مدل 5 عاملی فرهنگ سازمانی منوچهر کیا 52

شکل 2-11: فهرست ویژگیهای فرهنگ سازمانی مدل رابینز. 54

شکل2-12: مدل پویای فرهنگ… 56

شکل 2-13 : مدل فرهنگ سازمانی دنیسون. 58

شکل 3-1: مراحل تحقیق ترسیم ابعاد فرهنگ سازمانی شرکت فراورده های نسوز پارس… 70

شکل 4-1: تصویر کلی فرهنگ سازمانی شرکت فراورده های نسوز بر اساس مدل دنیسون. 90

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

نمودار 3-1: نیروی انسانی شرکت بر اساس جنسیت… 66

نمودار3-2: نمودار نیروی انسانی شرکت بر اساس سابقه خدمت… 67

نمودار3-3:  نمودار نیروی انسانی براساس مدرک تحصیلی در شرکت فرآورده های نسوز پارس… 68

نمودار3-4: نیروی انسانی شرکت براساس وضعیت استخدامی.. 69

نمودار3-5: شمای سازمانی.. 76

نمودار 4-1: درصد فراوانی نمونه ها بر حسب جنس…. 79

نمودار 4-2: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن.. 80

نمودار 4-3:توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات… 81

نمودار 4-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه کاری.. 81

نمودار 4-5: درصد فراوانی نمونه ها برحسب وضعیت تأهل.. 82

نمودار 4-6: درصدفراوانی نمونه ها برحسب وضعیت استخدام. 82

نمودار 4-7: گزارش مورد خطی سوالات ماموریت… 86

نمودار 4-8: گزارش مورد خطی سوالات سازگاری.. 86

نمودار 4-9: گزارش مورد خطی سوالات درگیر کار شدن. 87

نمودار 4-10: گزارش مورد خطی سوالات یکپارچگی.. 87

نمودار 4-11: مقایسه شاخص های فرهنگ بر اساس درصد میانگین.. 89

نمودار 4-12: نمودار راداری فرهنگ سازمان مورد مطالعه. 92

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

فرهنگ سازمانی موضوعی است که به تازگی در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. از دیرباز، فرهنگ برای شرح کیفیت زندگی جامعه انسانی به کار می رفته است، لیکن درباره فرهنگ سازمانی و آنچه مربوط به کار و رفتار مردمان در سازمان است کمتر صحبت شده است. بررسی فرهنگ سازمان به عنوان یک ابزار جمع­آوری اطلاعات عمل می کند و مدیران را قادر می سازد تا ادراکات و انتظارات کارکنان را شناسایی نموده و مسائل را اولویت بندی نمایند تا در نهایت شکاف بین وضع موجود و مطلوب را بهبود بخشند.

بر این اساس در این مطالعه وضعیت فرهنگ سازمانی شرکت فرآورده های نسوز پارس یزد با استفاده از مدل دنیسون مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور از پرسشنامه استاندارد فرهنگ سازمانی دنیسون که دارای 60 سوال بوده و در مجموع 4 ویژگی ماموریت، درگیر کار شدن، سازگاری و انطباق پذیری را مورد ارزیابی قرار می دهد، استفاده شد. حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران 93 نفر تعیین گردید. نتایج نشان داد ماموریت سازمانی برای کارکنان به اندازه کافی قابل درک نبوده و آنها به خوبی از آن آگاهی ندارند. از طرفی سازگاری شرکت در مقابل تغییرات داخلی و خارجی بالاست، همچنین درگیر شدن در کار؛ دومین ویژگی قوی فرهنگ سازمان مورد مطالعه می باشد. در این بین، ضعیفترین مشخصه فرهنگ سازمان مورد مطالعه؛ یکپارچگی می باشد. همچنین آشکار شد که تمرکز سازمان بر روی ارتباط با محیط خارجی است. این ویژگی نمایانگر افزایش مداوم رشد فروش و سهم بازار برای سازمان است. همچنین سازمان دارای قابلیت های انعطاف پذیری و تغییر بالایی است.

 

 

واژگان کلیدی: فرهنگ سازمان، مدل دنیسون، تمرکز سازمان، ویژگی های فرهنگ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

بی تردید ما در دنیایی زندگی می­کنیم که به سرعت در حال تغییر است. دگرگونی های عمیق در بنیادهای جامعه و تحولات سریع اجتماعی و توسعه روز افزون علوم و فناوری، آدمی را با وضعیتی جدید مواجه ساخته است.

یکی از تحولات بنیادی که در مدیریت شکل گرفته است، تحول در نحوه نگرش به سازمان است. تا قبل از سه دهه پیش چنین تصور می­شد که سازمان­ها ابزار های عقلایی برای ایجاد هماهنگی و کنترل افراد در جهت دستیابی به اهداف بوده و دارای سطوح عمودی از بخش­ها، قسمت ها و واحدها می باشند و مبتنی بر روابطی از قدرت هستند. ولی امروزه اذعان می شود که سازمان ها چیزی بیشتر از این موضوع بوده و توجه به فرهنگ سازمانی به عنوان پدیده نسبتاً جدیدی است که در مطالعات سازمان و مدیریت شکل گرفته است.

فهم فرهنگ سازمان می تواند زمینه ای را برای درک تاریخ سازمان و نیز حوادث و رویدادهای مهم آن که احتمالا به آن ها در شکل گیری نهاد سازمان کمک می کند فراهم کند (تریس و بیر[1]، 1993). از این گذشته، رشد دانسته ها درباره فرهنگ سازمانی میتواند موجب پیدایش رهبران، مدیران و محققانی با درک ویژه از مشخصات بنیادین سازمان شود که به نوبه خود به مدیریت یا تغییر فرهنگ کمک می کند  (شاین[2] ، 1985)

به عقیده دانشمندان مدیریت، فرهنگ سازمانی به مثابه شخصیت سازمانی معرف جایگاه و هویت سازمانی است و در بهبود عملکرد و ارتقاء سطح اثر بخشی سازمانی نقشی انکار ناپذیر دارد و بر تمام جنبه های سازمان تاثیر می گذارد. بنابراین برای اینکه بتوان شخصیت و هویت سازمانی را ارتقاء داد، اثر بخشی و کارایی سازمان را بهبود بخشید و انگیزش و رضایت شغلی، خلاقیت و نوآوری کارکنان سازمان را افزایش داد، باید فرهنگ سازمانی را شناخت. در تحقیقات انجام گرفته، ارتباط قوی بین فرهنگ سازمانی، اثربخشی شخصی و اثربخشی رهبری مشاهده شده است (کیوانتس و بوگلارسکی[3]،2007). فرهنگ سازمانی نقش غیر قابل انکاری در موفقیت تغییرات کسب و کارها ایفا می کند(فیلیپ و مکوون[4]،2004).

1-2موضوع تحقیق

عنوان تحقیق: بررسی فرهنگ سازمانی در شرکت فراورده های نسوز پارس براساس مدل دنیسون[5] می باشد.

سؤال کلی تحقیق عبارت است از شناسایی ابعاد و شیوه مناسب بهبود فرهنگ سازمانی درشرکت فراورده های نسوز پارس.

قلمرو تحقیق را در 3 بعد قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی می توان تفکیک کرد.

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی تحقیق مؤلفه های مربوط به فرهنگ سازمانی است. با توجه به الگوی مورد استفاده، چهار بعد فرهنگ سازمانی مورد توجه قرار دارد که هر بعد توسط سه شاخص، بررسی می شود.

قلمرو مکانی : قلمرو مکانی تحقیق، شرکت فراورده های نسوز پارس است .

قلمرو زمانی: محدوده زمانی تحقیق سال1393 است.

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

نیروی انسانی به عنوان عاملی استراتژیک در هر سازمان به شمار می آید و ارزشمندترین دارایی هر سازمان می باشد. استفاده از منابع انسانی برتر به عنوان یک اسلحه رقابتی در بهبود عملکرد سازمانی، بعد جدیدی در مدیریت رفتار سازمانی است و سازمانها با داشتن کارکنانی که مهارتهای مناسبی را دارا هستند و به طور مناسب برانگیخته می شوند میتوانند به یک برتری رقابتی دست یابند(هرسی و بلانچارد[6] ، 1989) . لذا توجه مدیریت هر سازمان باید به این معطوف باشد که چگونه این استراتژیک ترین منبع سازمان کارآیی خود را از دست نداده و بتواند سازمان را در جهت نیل به ماموریت و اهدافش یاری دهد.

در این میان فرهنگ سازمانی به عنوان مجموعه ای از باورها و ارزشهای مشترک که بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر می گذارد میتواند سرچشمه ای بر حرکت و پویایی یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید.

فرهنگ مهم است، زیرا هر اقدامی بدون آگاهی از نیروهای فرهنگی (که همیشه در کارند) ممکن است پیامدهای پیش بینی نشده و ناخواسته داشته باشد.

تأثیر فرهنگ سازمانی بر اعضای سازمان به حدی است که می توان با بررسی زوایای آن، نسبت به چگونگی رفتار، احساسات، دیدگاهها و نگرش اعضای سازمان پی برد و واکنش احتمالی آنان را در قبال تحولات مورد نظر، ارزیابی، پیش بینی و هدایت کرد. با اهرم فرهنگ سازمانی، به سادگی می توان انجام تغییرات را تسهیل کرد و جهت گیریهای جدید را در سازمان پایدار کرد. (شاین، 1985 )

نتایج بسیاری از تحقیق هایی که در زمینه فرهنگ سازمانی انجام شده است، نشان می دهد شناخت فرهنگ سازمانی به عنوان یک ضرورت مهم، در اولویت فعالیتهای مدیران سازمان ها قرار دارد، چون با شناخت درست و دقیق فرهنگ و آشنایی با ویژگیهای آن، مدیریت می تواند برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت خود را سامان داده و خود را برای رویارویی با محیط سرشار از تحول و رقابت آماده کند.

بررسی فرهنگ سازمان به عنوان یک ابزار جمع آوری اطلاعات عمل می کند و مدیران را قادر می سازد تا از این طریق اولاً بخشها، واحدها و یا گروههای کاری را با یکدیگر مقایسه کنند. ثانیاً مسایل را اولویت بندی کنند، ثالثاً ادراکات و انتظارات کارکنان را شناسایی کرده تا بدین وسیله بتوانند شکاف بین وضع موجود و مطلوب را بهبود بخشند. (منوریان، 1386).

1-4 اهداف تحقیق

اهداف تحقیق عبارتند از:

1- شناسایی ابعاد فرهنگ سازمانی در شرکت فراورده های نسوز پارس

2- ارائه راهکارهای مناسب جهت بهبود وضعیت موجود مشخصه ها و ابعاد فرهنگ سازمانی .

1-5 سؤالات تحقیق

سؤالات تحقیق عبارتند از:

1- ابعاد فرهنگ سازمانی در شرکت فراورده های نسوز پارس کدامند؟

2- شیوه های مناسب برای بهبود وضعیت موجود مشخصه های فرهنگ سازمانی در سازمان مذکور کدامند؟

1-6 فرضیه های تحقیق

با توجه به نوع موضوع و مدل مورد بررسی(دنیسون) این تحقیق فاقد فرضیه می باشد.

1-7 فرضیات روایی و پایایی

مقیاس سنجش فرهنگ سازمانی در شرکت فراورده های نسوز پارس از روایی ساختاری لازم برخوردار است.

مقیاس سنجش فرهنگ سازمانی در شرکت فراورده های نسوز پارس  از پایایی لازم برخوردار است .

1-8 تعریف واژه ها و اصطلاحات

فرهنگ سازمانی[7]:

فرهنگ سازمانی در پژوهش حاضر عبارتست از چهار ویژگی اصلی[8] سازمان یعنی، درگیر شدن[9] ، سازگاری[10] ، یکپارچگی[11] و مأموریت[12]و 12 شاخص شکل دهنده این ابعاد که مدل قیاسی

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

ـ فصل اول:

1 ـ 1 ـ مقدمه. 2

1 ـ 2 ـ بیان مسئله. 3

1 ـ 3 ـ اهمیت و ضرورت تحقیق. 3

1 ـ 3 ـ 1 ـ فواید نظری تحقیق: 3

1 ـ 3 ـ 2 ـ فواید کاربردی تحقیق: 4

1 ـ 4 ـ هدفهای تحقیق. 5

1 ـ 4 ـ 1 ـ هدف اصلی: 5

1 ـ 4 ـ 2 ـ اهداف فرعی: 5

1 ـ 5 ـ سؤالهای تحقیق. 5

1 ـ 5 ـ 1 ـ سؤال اصلی: 5

1 ـ 5 ـ 2 ـ سؤالات فرعی: 5

1 ـ 6 ـ تعریف علمیاتی واژگان کلیدی تحقیق. 6

موانع فردی: 6

اعضای هیأت علمی: 6

متخصصین بخش صنعت: 6

ارتباط صنعت و دانشگاه: 6

بازاریابی اجتماعی: 6

1ـ 7 ـ تعریف مفهومی واژگان کلیدی.. 7

ارتباط صنعت و دانشگاه: 7

 

بازاریابی اجتماعی: 7

روش دلفی: 7

ـ فصل دوم:

2 ـ 1 ـ مقدمه. 9

2 ـ 2 ـ اهمیت همکاری دانشگاه و صنعت در توسعۀ ملی و پایدار. 11

2 ـ 3 ـ فواید عمومی دانشگاهها برای صنعت.. 11

2 ـ 4 ـ الگوهای پیوند صنعت و دانشگاه 11

2 ـ 5 ـ مشوقهای تعامل با صنعت.. 13

2 ـ 6 ـ رابطۀ میان نوع مشوق و کانال ارتباطی.. 14

2ـ 7 ـ موارد مؤثر بر تعاملات میان شرکت (صنعت) و دانشگاه 15

2 ـ 7 ـ 1 ـ ویژگیهای شرکت (صنعت) 15

2 ـ 7 ـ 2 ـ ویژگیهای دانشگاه 17

2 ـ 8 ـ تأثیر ویژگیهای دانشگاهیان بر میزان تمایل آنها به تعامل با صنعت.. 19

2 ـ 9 ـ موانع بازدارندۀ دانشگاهیان از تبادل دانش با صنعت.. 19

2 ـ 10 ـ موانع فردی و اجتماعی انتقال دانش… 21

2 ـ 11 ـ عوامل تأثیرگذار بر ادراک دانشگاهیان از موانع مربوطبه تبادل دانش… 22

2 ـ 12 ـ عوامل تأثیرگذار بر محققین دانشگاهی برای تعامل با صنعت.. 23

2 ـ 13 ـ رابطه میان شایستگی و میزان تعامل. 24

2 ـ 14 ـ دانشگاه و تجاری­سازی دانش… 24

2 ـ 15 ـ مکانیسم انتقال فنآوری از دانشگاه به صنعت.. 25

2 ـ 16 ـ فرایند انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت.. 26

2 ـ 17 ـ ارتباط متقابل دانشگاه، صنعت و دولت.. 27

2 ـ 17 ـ 1 ـ ضرورت برقراری ارتباط.. 27

2 ـ 17 ـ 2 ـ مدل سه­بخشی ارتباط دانشگاه ـ صنعت ـ دولت… 30

2 ـ 17 ـ 3 ـ کارآفرینی در دانشگاه (الزامی برای تحقق ارتباط دانشگاه ـ صنعت ـ دولت) 32

2 ـ 18 ـ مسیر توسعه ارتباطات میان صنعت و دانشگاه 33

2 ـ 18 ـ 1 ـ توسعۀ ارتباط صنعت و دانشگاه پیش از دهۀ 1990. 34

2 ـ 18 ـ 2 ـ ارتباطات موجود از اوایل دهۀ 1990. 35

این مطلب را هم بخوانید :

2 ـ 19 ـ وضعیت ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران. 36

2 ـ 19 ـ 1 ـ تاریخچۀ همکاری دانشگاه و صنعت در ایران. 37

2 ـ 19 ـ 2 ـ موانع و عوامل ساختاری و محیطی (اقتصادی، فرهنگی) در ارتباط دانشگاه و صنعت… 38

2 ـ 20 ـ بازاریابی اجتماعی.. 40

2 ـ 21 ـ فرایند برنامه­ریزی بازاریابی اجتماعی.. 42

2 ـ 22 ـ مدلی برای اجرای بازاریابی اجتماعی.. 43

2 ـ 22 ـ 1 ـ انتخاب رسانۀ ارتباطی مناسب (کانال ارتباطی) 44

2 ـ 23 ـ فراگرد تغییر. 45

2 ـ 23 ـ 1 ـ خروج از انجماد. 45

2 ـ 23 ـ 2 ـ تغییر یا تمرین رفتارهای جدید. 46

2 ـ 23 ـ 3 ـ تثبیت رفتارهای جدید. 46

2 ـ 24 ـ علل فردی مقاومت در برابر تغییر. 46

2 ـ 25 ـ سطوح تغییر رفتار. 46

2 ـ 33 ـ پیشینۀ داخلی: 48

2 ـ 34 ـ پیشینۀ خارجی: 51

جمع­بندی.. 58

ـ فصل سوم:

3 ـ 1 ـ مقدمه. 62

3 ـ 2 ـ مدل مفهومی.. 62

3 ـ 3 ـ روش­شناسی تحقیق. 62

3 ـ 3 ـ 1 ـ از نظر هدف: 62

3 ـ 3 ـ 2 ـ از نظر روش: 62

3 ـ 4 ـ ابزار گردآوری داده­ها 63

3ـ 5 ـ تکنیک دلفی.. 63

3 ـ 5 ـ 1 ـ روایی و پایایی دلفی.. 64

پایایی (اعتماد) 64

روایی (اعتبار) 64

3 ـ 6 ـ تکنیک اسمارت.. 65

3 ـ 7 ـ جامعۀ آماری تحقیق و روش نمونه­گیری.. 69

3 ـ 8 ـروش تحلیل داده­ها 69

3 ـ 9 ـ قلمرو تحقیق. 70

3 ـ 9 ـ 1 ـ قلمرو موضوعی: 70

3 ـ 9 ـ 2 ـ قلمرو مکانی: 70

3 ـ 9 ـ 3 ـ قلمرو زمانی: 70

ـ فصل چهارم:

4 ـ 1 ـ مقدمه. 72

4 ـ 2 ـ ویژگیهای جمعیت­شناختی پاسخ­دهندگان. 72

4 ـ 2 ـ 1 ـ ویژگیهای جمعیت­شناختی مربوط به اعضای هیأت علمی دانشگاهها 73

4 ـ 2 ـ 2 ـ ویژگیهای جمعیت­شناختی مربوط به مخصصین بخش صنعت… 75

4 ـ 3 ـ آمار استنباطی.. 78

4 ـ 3 ـ 1 ـ آزمون فریدمن.. 78

4 ـ 3 ـ 2 ـ تجزیه و تحلیلهای مربوط به پاسخهای اعضای هیأت علمی دانشگاهها 79

تجزیه و تحلیلهای مربوط به موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت… 79

تجزیه و تحلیلهای مربوط به راهکارهای ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت… 82

4 ـ 3 ـ 3 ـ تجزیه و تحلیلهای مربوط به پاسخهای متخصصین بخش صنعت… 87

تجزیه و تحلیلهای مربوط به موانع فردی ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 87

تجزیه و تحلیلهای مربوط به راهکارهای ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 90

ـ فصل پنجم:

5 ـ 1 ـ مقدمه. 95

5 ـ 2 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به اعضای هیأت علمی دانشگاهها 95

5 ـ 2 ـ 1 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت            ………………………………………………………………………………………………………………………. 95

5 ـ 2 ـ 2 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به راهکارهای ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت            ………………………………………………………………………………………………………………………. 101

5 ـ 3 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به پاسخهای متخصصین بخش صنعت.. 111

5 ـ 3 ـ 1 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به موانع فردی ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها          111

5 ـ 3 ـ 2 ـ نتیجه­گیری و پیشنهادات مربوط به راهکارهای ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 117

5 ـ 4 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارها 123

5 ـ 5 ـ نتایج تحقیق در قالب تکنیک اسمارت (بازاریابی اجتماعی) 125

5 ـ 6 ـ بحث.. 134

5 ـ 7 ـ محدودیتهای تحقیق. 141

5 ـ 8 ـ پیشنهاد برای تحقیقات آینده 141

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

شکل 2 ـ 1 ـ الگوی مشاوره 12

شکل 2 ـ 2 ـ الگوی قرارداد تحقیقات.. 12

شکل 2 ـ 3 ـ الگوی آموزش مستمر. 12

شکل 2 ـ 4 ـ الگویقراردادتحقیقاتیغیرمستقیم. 12

شکل 2 ـ 5 ـ الگوی تحقیق مشترک.. 13

شکل 2 ـ 6 ـ مدل ایستا 30

شکل 2 ـ 7 ـ مدل آزاد. 30

شکل 2 ـ 8 ـ مدل بخشی.. 31

شکل 2 ـ 9 ـ فرایند اجرایی آمیخته بازاریابی.. 43

شکل 2 ـ 10 ـ مقایسه سطوح مختلف تغییر از حیث میزان دشواری و زمان مورد نیاز. 47

شکل 4 ـ 1 ـ توزیع فراوانی جنسیت اعضای هیأت علمی.. 73

شکل 4 ـ 2 ـ توزیع فراوانی سن اعضای هیأت علمی.. 74

شکل 4 ـ 3 ـ توزیع فراوانی مرتبه استادی اعضای هیأت علمی.. 74

شکل 4 ـ 4 ـ توزیع فراوانی سابقه ارتباط با صنعت اعضای هیأت علمی.. 75

شکل 4 ـ 5 ـ توزیع فراوانی جنسیت متخصصین صنعت.. 76

شکل 4 ـ 7 ـ توزیع فراوانی سِمت متخصصین صنعت.. 77

شکل 4 ـ 8 ـ توزیع فراوانی سابقه ارتباط بادانشگاه متخصصین صنعت.. 78

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2 ـ 1 ـ جدول نوع مشوق و عناصر تشکیل‏دهنده آن. 14

جدول 4 ـ 1 ـ توزیع فراوانی جنسیت اعضای هیأت علمی.. 73

جدول 4 ـ 2 ـ جدول توزیع فراوانی سن اعضای هیأت علمی.. 73

جدول 4 ـ 3 ـ جدول توزیع فراوانی مرتبه استادی اعضای هیأت علمی.. 74

جدول 4 ـ 4 ـ جدول توزیع فراوانی سابقه ارتباط با صنعت اعضای هیأت علمی.. 75

جدول 4 ـ 5 ـ جدول توزیع فراوانی جنسیت متخصصین صنعت.. 75

جدول 4 ـ 6 ـ جدول توزیع فراوانی سن متخصصین صنعت.. 76

جدول 4 ـ 8 ـ جدول توزیع فراوانی سابقه ارتباط با دانشگاه متخصصین صنعت.. 77

جدول 4 ـ 9 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 81

جدول 4 ـ 10 ـ جدول رتبه­بندی موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 82

جدول 4 ـ 11 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 21. 84

جدول 4 ـ 12 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 3. 85

جدول 4 ـ 13 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 4. 85

جدول 4 ـ 14 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 28. 86

جدول 4 ـ 15 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 8. 86

جدول 4 ـ 16 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 29. 87

جدول 4 ـ 17 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن رتبه­بندی موانع متخصصین صنعت.. 89

جدول 4 ـ 18 ـ جدول رتبه­بندی موانع فردی متخصصین صنعت.. 89

جدول 4 ـ 19 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 11. 91

جدول 4 ـ 20 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 7. 92

جدول 4 ـ 21 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 14. 92

جدول 4 ـ 22 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 19. 93

جدول 5 ـ 1 ـ جدول رتبه­بندی موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 99

جدول 5 ـ 2 ـ جدول مجموع میانگین رتبه­ای موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 100

جدول 5 ـ 3 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 21. 109

جدول 5 ـ 4 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 3. 110

جدول 5 ـ 5 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 29. 111

جدول 5 ـ 6 ـ جدول رتبه­بندی موانع فردی متخصصین صنعت.. 115

جدول 5 ـ 7 ـ جدول مجموع میانگین رتبه­ای موانع فردی متخصصین صنعت.. 115

جدول 5 ـ 8 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 11. 122

جدول 5 ـ 9 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 7. 122

جدول 5 ـ 10 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 14. 123

جدول 5 ـ 11 ـ جدول رتبه­بندی راهکارهای مانع شماره 19. 123

جدول 5 ـ 12 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارهای مربوط به اعضای هیأت علمی.. 124

جدول 5 ـ 13 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارهای مربوط به متخصصین صنعت.. 125

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست پیوست­ها

پرسشنامه مرحله اول: 147

پرسشنامه مرحله دوم: 147

پرسشنامه مرحله سوم: 148

پرسشنامه مرحله چهارم: 152

پرسشنامه مرحله پنجم: 159

 

 

 

 

 

 

v

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• مقدمه

تجمیع دانش، و خروجی آن بعنوان محصولات، فن­آوری­های نو، و توانمندیهای مولد، در تئوری­های جدید رشد، موتور اصلی توسعۀ اقتصادی شناخته می­شوند. تجمیع دانش (یادگیری) در سطح فرد و از طریق تجربیات فردی (یادگیری تجربی، جستجو، کاوش، و تحقیقات سازماندهی شده) اتفاق می­افتد یا از طریق همکاری­های میان افراد (یادگیری از طریق مشاهده، یا یادگیری از طریق تعامل). در حالی که تجربه­گرایی فرد محور، کسب دانش را محدود به تنها یک فرد می­کند؛ همکاری­های بین فردی، نه تنها تحصیل فردی دانش را ممکن می­کند بلکه از طریق ارتباطات، تقویت دانش را نیز امکان­پذیر می­کند. تمرکز بر روی تجمیع دانش از طریق فرایندهای پویا و تعاملی تولید دانش و اشاعۀ آن، و ترویج تغییر فن­آوری، هستۀ اصلی رویکرد سیستم­های نوآور می­باشد. در این رویکرد، خواستۀ اصلی، بهبود عملکرد نوآورانه در شرکت­ها و بخش­های مرتبط به آنهاست. در همین رابطه، دانشگاه­ها بعنوان تولیدکنندگان دانش، می توانند نقش مهمی ایفا کرده و با بخش صنعت، مشارکت داشته باشند (اسکارتینگر[1] و دیگران، 2001، ص. 256ـ 255).

در این میان، مسئله­ای که ذهن محقق را به خود مشغول داشته است جزئی از مسئله کلی ارتباط صنعت و دانشگاه می­باشد. این ارتباطات ابعاد مختلفی دارند که یک جزء آن، شخصی و فردی، و نیّات و انگیزه­هایی است که هر کدام از این بخش­ها به نوبه خود دارند. این بخش­ها همان اعضای دانشگاهی (هیأت علمی و دانشجویان) و اعضای صنعتی (متخصصین و مسئولین فعال در صنعت) هستند. از میان این افراد نیز اعضای هیأت علمی دانشگاه­ها و متخصصین و کارشناسان فعال در صنعت انتخاب شدند. با انتخاب این بخش بعنوان جامعه تحقیق، محقق در صدد است تا موانعی که در سطح فردی وجود داشته و از برقراری ارتباط با بخش دیگر، ممانعت به عمل می­آورد را شناسایی کرده و بهترین راهکارها را برای مرتفع کردن آنها شناسایی نماید.

برای نیل به این هدف، در این فصل، برای آشنایی با کلیات تحقیق و موضوع مورد بررسی در آن، مروری اجمالی بر بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، فرضیه­های تحقیق، و تعریف عملیاتی واژگان کلیدی آن خواهد شد و در فصول بعدی، توضیحات مبسوط­تری ارائه خواهد گردید.

• بیان مسئله

توسعۀ صنعتی و پایدار در هر کشور منوط به ایجاد زیرساخت­های علمی، پژوهشی و صنعتی است و بارزترین شاخص توسعه­یافتگی هر کشور، پژوهش­های علمی و عملی و قابلیت­های فناوری آن کشور است. در این میان، دانشگاه به عنوان یک منبع دانش و یک کانون برای انجام تحقیقات علمی و کاربردی، نقش بسیار مهمی دارد. از طرفی صنعت نیز نقش کلیدی در توسعۀ اقتصادی و ارزش افزوده در یک کشور دارد (حق شناس فرد و زیودار، 1389)

پژوهش­های دانشگاهی، نقش مهمی در توسعۀ محصول، ابداعات و اختراعات صنعتی دارند. بر اساس پژوهش­هایی ارتباط صنعت و دانشگاه، کارایی تحقیقات دانشگاهی را افزایش می­دهد (وولگار[2]، 2007).

اگرچه ارتباط دانشگاه و صنعت، یک موضوع مهم در حیطۀ خط مشی علم و جامعه­شناسی علم است ولی مطالعات کمی روی مکانیسم ارتباط این دو بخش، انجام شده است. برخی از آنها این ارتباطات را در قالب مطالعات موردی بررسی نموده­اند و برخی در قالب بهینه کردن فرایند انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت (مِیِرـ کرامِر و اِسک­مُک[3]، 1998).

به همین روی، این تحقیق، در همان مسیر بررسی ارتباط این دو بخش مهم جامعه یعنی اعضای هیأت علمی دانشگاه و متخصصین بخش صنعت، به دنبال پاسخ به این سؤال است که «موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاه­ها با متخصصین بخش صنعت، کدام است؟» تا با شناسایی این موانع، بتواند راهکارهایی را با استفاده از الگوی بازاریابی اجتماعی، ارائه دهد. به همین منظور، محقق، ابتدا با شناسایی نیازها و خواسته­های این دو بخش، شناختی از هر یک پیدا نموده سپس موانع فردی را با کمک صاحب­نظران، شناسایی می­نماید. در ادامه با اولویت­بندی این موانع، میزان اهمیت هر یک را تعیین کرده و اقدام به طراحی استراتژی برای رفع آنها می­کند. طی این مراحل، علاوه بر نظرات صاحب­نظران، با استفاده از ادبیات تحقیق نیز اقدام به اغنای گزاره­ها (هم در مورد موانع فردی و هم در مورد راهکارهای و استراتژی­ها) خواهد شد. در نهایت با استفادۀ دوباره از صاحب­نظران، میزان احتمال موفقیت هر یک از استراتژی­های بدست آمده، تعیین می­شود.

• اهمیت و ضرورت تحقیق

  • فواید نظری تحقیق:
• توسعۀ صنعتی و پایدار در هر کشور منوط به ایجاد زیرساخت­های علمی، پژوهشی و صنعتی است و بارزترین شاخص توسعه­یافتگی هر کشور، پژوهش­های علمی و عملی و قابلیت­های فناوری آن کشور

هوش سازمانی، هوش رقابتی، هوش عاطفی، بازارگرایی، مزیت رقابتی، استراتژی رقابتی، عملکرد سازمانی

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول:کلیات تحقیق

1-1 مقدمه. 2

2-1 تعریف و تبیین مسأله تحقیق. 3

3-1 ضرورت انجام تحقیق. 5

4-1مشکلات شرکت­های کوچک و متوسط.. 7

5-1 اهداف تحقیق. 9

6-1نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق. 10

7-1 استفاده کنندگان از نتایج تحقیق. 10

8-1جنبه نوآوری طرح. 11

9-1 تعاریف عملیاتی واژه های تحقیق. 12

10-1 خلاصه فصل1. 13

11-1مباحث فصل آینده. 13

فصل دوم: ادبیات موضوع و مبانی نظری تحقیق

 

2-1 مقدمه. 15

2-2 مفهوم و تعریف هوش. 15

1-2-2هوش سازمانی. 16

 

2-2-2 تعریف هوش سازمانی از دیدگاه دانشمندان. 17

3-2-2 سطوح هوش سازمانی از دیدگاه لیانگ… 18

3-2 هوش عاطفی. 21

1-3-2 تعریف هوش عاطفی. 21

2-3-2 توسعه مفهومی هوش عاطفی. 23

3-3-2 ویژگی­های افراد با هوش عاطفی بالا. 26

4-3-2 ویژگی­های افراد با هوش عاطفی پایین. 26

5-3-2 نحوه شکل­گیری هوش عاطفی. 26

6-3-2 نقش هوش عاطفی در سازمان. 27

7-3-2 هوش عاطفی و رهبری. 28

8-3-2 هوش عاطفی و عملکرد. 29

9-3-2 هوش عاطفی و منابع انسانی. 29

4-2 هوش رقابتی. 31

1-4-2 اهداف هوش رقابتی. 32

2-4-2 منافع و ارزش هوش رقابتی. 33

3-4-2 داده­های استراتژیک هوش رقابتی. 36

1-3-4-2 فرصت­های موقعیت بازار. 36

2-3-4-2 تهدیدات رقیب. 37

3-3-4-2 ریسک­های رقابتی. 38

4-3-4-2 مفروضات و آسیب­های کلیدی. 38

5-2 مزیت رقابتی. 39

1-5-2 منشا مزیت رقابتی. 40

2-5-2ایجاد و حفظ مزیت رقابتی. 40

3-5-2 رویکرد مبتنی بر منابع شرکت. 42

4-5-2- رویکرد بازار محور. 43

6-2 بازارگرایی. 45

این مطلب را هم بخوانید :

1-6-2 مشتری گرایی. 48

2-6-2 رقیب­گرایی. 49

3-6-2 همکاری بین­وظیفه­ای. 49

7-2 استراتژی رقابتی. 53

1-7-2 سازمان هایی که استراتژی تدافعی دارند. 55

2-7-2 سازمان هایی که استراتژی آینده­نگر دارند. 55

3-7-2 سازمان هایی که استراتژی تحلیلگر دارند. 56

4-7-2 سازمان هایی که استراتژی انفعالی دارند. 59

8-2 عملکرد. 60

1-8-2 ارتقا عملکرد سازمانی. 61

2-8-2 مدل ارزیابی عملکرد سینک و تاتل. 63

3-8-2 مدیریت عملکرد. 63

9-2 پیشینه تحقیق. 66

10-2 خلاصه فصل2. 72

11-2 مباحث فصل آینده. 73

فصل سوم: روش تحقیق

1-3 مقدمه. 75

2-3 چارچوب نظری تحقیق. 75

3-3 نوع متغیرها. 76

4-3 فرضیات تحقیق. 76

5-3 روش تحقیق. 76

6-3 روش جمع­آوری اطلاعات و ابزار سنجش سازه­های تحقیق. 76

7-3 منبع سولات. 78

8-3 تعیین روایی و پایایی ابزار سنجش تحقیق. 79

9-3 قلمرو تحقیق. 79

1-9-3 قلمرو موضوعی تحقیق. 79

2-9-3  قلمرو زمانی تحقیق. 79

3-9-3 قلمرو مکانی تحقیق. 80

10-3  جامعه و نمونه آماری. 80

11-3 روش­های تحلیل و آزمون­های آماری.. 80

1-11-3 مدل معادله ساختاری در Amos Graphic. 81

1-1-11-3 برآورد و آزمون مدل: رویکرد دو مرحله­ای.. 81

1-1-1-11-3 برآورد و آزمون مدل­های اندازه­گیری. 82

2-1-1-11-3 برآورد و آزمون مدل کلی   82

12-3خلاصه فصل3. 82

13-3مباحث فصل آینده. 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 

1-4 مقدمه. 84

2-4 آمارتوصیفی. 84

1-2-4 آمار توصیفی کارکنان پاسخ­دهنده به پرسشنامه­ها 84

2-2-4 آمار توصیفی شرکت­های نمونه آماری.. 86

3-4 آماره توصیفی سازه­های تحقیق، آزمون میانگین

تک نمونه­ای به منظور سنجش و اندازه­گیری جامعه آماری

از لحاظ سازه­های تحقیق. 86

4-4 آزمون فرضیه ها. 87

1-4-4آزمون فرضیه های 1و2و3 و5و6 از طریق ضریب همبستگی پیرسون. 88

2-4-4 بررسی رابطه بین سازه­های فرضیه­های  4 و 7 با استفاده از آزمون H. 88

5-4 بررسی مقایسه­ای متغیرهای مدل بین صنایع شرکت کننده در تحقیق. 89

1-5-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع با استفاده از آزمون H. 89

2-5-4  بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع بر اساس  عامل بومی

بودن موسسین شرکت­ها با استفاده از آزمون H. 90

3-5-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع

بر اساس سن وتاریخچه شرکت­ها با استفاده از آزمون H. 90

4-5-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع

براساس تعداد کارکنان شرکت با استفاده از آزمون H. 91

6-4 تبیین مدل ارائه شده در تحقیق با توجه به روش­های مدل­سازیAmos 91

1-6-4 برآورد و آزمون مدل به روش Amos Graphic : رویکرد دو مرحله­ای.. 91

1-1-6-4 مرحله اول: برآورد مدل­های اندازه­گیری.. 91

2-1-6-4 مرحله دوم: برآورد مدل­کلی. 94

7-4 تحلیل داده های مربوط به شرکت­ حروف باران. 95

8-4 تحلیل داده های مربوط به شرکت­ توان مهر. 96

9-4 خلاصه فصل4. 97

9-4 مباحث فصل آینده. 97

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5  مقدمه. 99

2-5 نتایج توصیفی تحقیق. 99

1-2-5 مشخصات کارکنان. 99

2-2-5مشخصات شرکت­ها. 100

3-5 نتایج حاصل از برآورد  و ارزیابی مدل با استفاده از   Amos Graphics 100

1-3-5 نتایج آزمون مدل با شاخصهای تطبیقی. 100

1-1-3-5 شاخص برازش هنجار شده بنتلر- بونت یا NFI 100

2-1-3-5 شاخص برازش نسبی یا RFI 101

3-1-3-5 شاخص برازش تطبیقی یا CFI 101

2-3-5 نتایج آزمون مدل با شاخصهای برازش مقتصد. 101

1-2-3-5 شاخص CMIN/DF. 101

2-2-3-5 شاخص نسبت اقتصاد یا PRATIO. 101

3-2-3-5 شاخص برازش هنجار شده مقتصد یاPNFI 102

4-2-3-5 شاخص برازش تطبیقی مقتصد یا PCFI 102

3-3-5 شاخص هلتر. 102

1-2-3-5 شاخص CMIN/DF. 102

4-5  نتایج حاصل از میانگین متغیرهای تحقیق. 102

5-5 نتایج حاصل از بررسی فرضیه­ها 103

6-5 نتایج حاصل از مقایسه متغیرها در بین صنایع مختلف… 105

1-6-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش سازمانی در بین صنایع مختلف… 105

2-6-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش عاطفی در بین صنایع مختلف… 105

3-6-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش رقابتی در بین صنایع مختلف… 105

4-6-5 نتایج حاصل از مقایسه بازارگرایی در بین صنایع مختلف. 105

5-6-5 نتایج حاصل از مقایسه مزیت رقابتی در بین صنایع مختلف… 105

6-6-5 نتایج حاصل از مقایسه عملکرد  در بین صنایع مختلف… 106

7-5 نتایج حاصل از مقایسه متغیرها بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 106

1-7-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش سازمانی بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 106

2-7-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش عاطفی بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 106

3-7-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش رقابتی بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 106

4-7-5 نتایج حاصل از مقایسه بازارگرایی بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 107

5-7-5 نتایج حاصل از مقایسه مزیت رقابتی بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 107

6-7-5 نتایج حاصل از مقایسه عملکرد بر اساس عامل بومی بودن موسسین. 107

8-5 نتایج حاصل از مقایسه متغیرها در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 107

1-8-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش سازمانی در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت.. 108

2-8-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش عاطفی در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 108

3-8-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش رقابتی در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 108

4-8-5 نتایج حاصل از مقایسه بازارگرایی در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 108

5-8-5 نتایج حاصل از مقایسه مزیت رقابتی در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 108

6-8-5 نتایج حاصل از مقایسه عملکرد در بین صنایع مختلف براساس سن شرکت 109

9-5 نتایج حاصل از مقایسه متغیرها در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 109

1-9-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش سازمانی در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 110

2-9-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش عاطفی در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 110

3-9-5 نتایج حاصل از مقایسه هوش رقابتی در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 110

4-9-5 نتایج حاصل از مقایسه بازارگرایی در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 110

5-9-5 نتایج حاصل از مقایسه مزیت رقابتی در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 110

6-9-5 نتایج حاصل از مقایسه عملکرد در بین صنایع مختلف بر اساس تعداد کارکنان 111

10-5  نتایج حاصل از اجرای مدل در شرکت توان مهر  111

11-5 نتایج حاصل از اجرای مدل در شرکت حروف باران: 111

12-5 پیشنهادات. 113

4-12-5 پیشنهاد حاصل از نتایج تحقیق. 113

1-12-5 پیشنهادات به شرکت توان مهر. 115

2-12-5 پیشنهاداتی به شرکت حروف باران. 115

3-12-5 پیشنهادات کلی تحقیق.. 117

4-12-5 پیشنهاد به محققان آینده 119

13-5 محدودیتهای تحقیق. 119

14-5 خلاصه فصل5. 120

منابع و مآخذ: 121

فهرست نگاره ها

نگاره1-2 فرآیند هوش رقابتی. 32

نگاه 2-2 فرآیند هوش رقابتی از دیدگاه میشل کوک و کورتیس… 33

نگاره 3-2 رابطه بین استراتژی­های رقابتی و ساختار سازمانی.. 56

نگاره 1-3- مدل مفهومی تحقیق. 74

نگاره1-1-3 مدل مفهومی توسعه یافته.. 75

نگاره2-3 منبع سوالات تحقیق.. 78

نگاره 1-4 آمار توصیفی کارکنان پاسخ­دهنده     . 84

نگاره 2-4 آمار توصیفی شرکت­های نمونه آماری 85

نگاره 3-4 نتایج حاصل از میانگین، انحراف معیار، آلفای کرونباخ و آزمونT. 86

نگاره 4-4 نتایج حاصل از همبستگی سازه­های تحقیق. 87

نگاره 5-4 بررسی تایید یا عدم تایید فرضیه­ها 88

نگاره 6-4 رابطه بین استراتژی رقابتی و هوش عاطفی، هوش رقابتی و هوش سازمانی   89

نگاره 7-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع 89

نگاره 8-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع بر اساس

عامل بومی بودن موسسین شرکت­ها 90

نگاره 9-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق در بین صنایع

بر اساس سن وتاریخچه شرکت­ها 90

نگاره 10-4 بررسی مقایسه­ای سازه­های تحقیق

در بین صنایع براساس تعداد کارکنان شرکت.. 91

نگاره 11-4 مدل اندازه­گیری مزیت رقابتی به روش Amos Graphic 91

نگاره 12-4 مدل اندازه­گیری بازارگرایی به روش Amos Graphic. 92

نگاره 13-4 مدل اندازه­گیری عملکرد به روش Amos Graphic. 92

نگاره 14-4  مدل اندازه­گیری هوش عاطفی به روش Amos Graphic. 92

نگاره 15-4 مدل اندازه­گیری هوش رقابتی به روش Amos Graphic. 93

نگاره 16-4مقادیر حاصل از مدل­های متغیرهایی به روش Graphic  Amos  93

نگاره 17-4 برآورد و ارزیابی مدل کلی به روش Amos Graphic. 94

نگاره18-4 نتایج حاصل مدل از بررسی مدل کلی به روش Amos Graphic. 94

نگاره19-4 نتایج حاصل از داده­های جمع­آوری شده از شرکت حروف باران. 95

نگاره20 -4 نتایج حاصل از داده­های جمع­آوری شده از شرکت توان مهر. 96

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 1

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

 

هوشمندی سازمانی، یکی از مهمترین قابلیت­های سازمان است که ظرفیت تغییرپذیری سازمان را بالا می­برد. برای مثال شرکت موتورولا در طی چهار سال، 24 بار ساختار سازمانی خود را تغییر داد. نکته بسیارمهم در این مورد این است که سازمان­ها باید ظرفیت جدا شدن از فرآیندها، سیستم
­ها و تکنولوژی­های کهنه و از رده خارج شده را داشته باشند. تا زمانی که نظام کهنه وجود دارد و افراد به این نظام به شدت وابسته باشند، نمیتوانند نظم نوین را منطبق با تغییرات و تحولات جایگزین کنند. آلبرچت[1] (2003) بیان می­دارد که علی­رغم انجام کارها بوسیله کامپیوترها و نرم
­افزارها، هنوز به سازمان ­ها و ساختارها و فرآیندها نیاز می­باشد، و علی­رغم انجام کارها بدون وجود انسان، کارکرد سازمان­ها به قدرت تفکر افراد، انگیزش و احساس تعهد آن­ها بستگی دارد.
آلبرچت هوش سازمانی را استعداد و ظرفیت سازمان در انتقال قدرت ذهنی­اش و تمرکز این قدرت ذهنی در تحقق رسالت سازمان تعریف می­کند. وی هوشمندی سازمانی را در یک جمله کوتاه خلاصه می­کند:” هوشمندی سازمانی عبارتست از موفق شدن سازمان در محیطش”.                                         امروزه در اکثر کشورهای جهان، صنایع کوچک و متوسط از جنبه های مختلف اجتماعی، تولیدی، صنعتی و ارائه خدمات در حال نقش­آفرینی هستند. در بسیاری از کشورها این صنایع تأمین کنندگان اصلی اشتغال جدید، مهد تحول و نوآوری و پیشرو در ابداع فناوریهای جدید هستند. این صنایع با صادرات قابل توجه نقش موثری در توسعه اقتصادی کشورهای خود ایفاء می کنند. از آنجایی که یک شرکت هرچقدر هم خوب کار کند باز هم باید از فعالیت های مقاصد رقیبان خود آگاه شود و لذا با توجه به این شرایط کسب هوش رقابتی یکی از الزامات غیر قابل انکار برای اغلب شرکت‌هاست تا بتواند از طریق کسب و تجزیه و تحلیل اطلاعات و همین طور افزایش دانش و ایجاد آگاهی بر  قابلیت­های خود بیفزایند و در پرتو این دانش است که تصویر کاملی از وضعیت فعلی و آتی صحنه رقابت در پیش روی مدیران نقش می گیرد تا بتواند با  تصمیم­گیری­های سریع و به موقع موجبات رشد و توسعه سازمان خود را فراهم سازند. با توجه به اینکه هم اکنون موضوع هوش رقابتی و توسعه صنایع کوچک به عنوان یک نیاز شناخته می شود و موضوع جدیدی می باشد و همچنین به دلیل کمبود پژوهش­های صورت گرفته در رابطه با موضوع هوش رقابتی در صنایع کوچک کرمان، این موضوع نیازمند بحث بیشتری می­باشد. هوش عاطفی عاملی است که با منابع انسانی سازمان در ارتباط می­باشد و موفقیت سازمان را در زمینه عملکرد نهایی در مقیاس وسیعی تحت تاثیر قرار می­دهد. بازارگرایی و مزیت رقابتی نیز  دو عامل مهم و اثرگذار در سطح سازمان می­باشد. استراتژی رقابتی سازمان نوع جهت گیری سازمان در هر یک از چهار نوع استراتژی تدافعی، آینده­نگر، تحلیلگر و انفعالی با توجه به نوع صنعتی که در آن فعالیت می­کنند و  نشان­دهنده عملکرد مناسب یا نامناسب سازمان می­باشد و پیش­بینی عملکرد آینده سازمان را نیز را امکان­پذیر می­کند.

 

در ادامه، در  فصل1،  تعریف و تبیین مساله تحقیق،  ضرورت انجام تحقیق و سوابق تحقیق ارائه خواهد شد.

 

2-1تعریف و تبیین مساله تحقیق

کارل آلبرچت (2002) هوش سازمانی را توانایی و قابلیت یک سازمان در سازماندهی کردن همه قدرت هوشی سازمان و تمرکز بر اینکه، قدرت هوشی کسب فلسفه وجودی و هدف سازمان را امکان پذیر کند، تعریف می­کند.از ویژگی­های کسب­وکار امروز تغییر و تحولات پیچیده و سریع و رقابت فزاینده می­باشد، سازمان­ها برای رقابت با رقبا و بقا در چنین محیطی ناچارند از منابع خود به بهترین نحو بهره بگیرند از جمله اهم این منابع هوش سازمانی می­باشد.
فقط با استخدام افراد زبده و متخصص و هوشمند نمی­توان هوشمندی سازمان را تضمین کرد زیرا این گونه افراد معمولا تک رو هستند و کمتر با اعضای دیگر سازمان به تبادل نظر می­پردازند و به همین دلیل ممکن است که اگر اشتباهی در عملکرد آنان رخ دهد پی به اشتباه خود نبرند و آن را بارها تکرار کنند بدون اینکه چیزی یاد بگیرند. عدم موفقیت یک سازمان دلیل کم هوشی افراد آن سازمان نیست بلکه ممکن است ریشه در ساختار و فرهنگ آن سازمان داشته باشد و در این گونه سازمانها افراد هوشمند بی انگیزه هستند و احساس رضایتمندی نمی­کنند چرا که با وجود آگاهی افراد سازمان از تغییرات، سازمان به آن تغییرات بی­توجه است. در سازمان برای جلوگیری از چنین حالتی باید هوش سازمانی در همه ابعاد مورد توجه همه افراد سازمان به خصوص مدیران سازمان که تصمیماتشان نقش تعیین­کننده­ای در این زمینه دارد، قرار گیرد و سعی کنند که طبق برنامه­ای منظم از وضعیت و میزان هوش سازمانی خود اطلاع کسب کنند و با بازخوردی که از محیط می­گیرند تصمیمات مقتضی را در این زمینه اتخاذ کنند. بررسی­ها نشان داده است که گوی رقابت آینده را مدیرانی خواهند برد که بتوانند به طور اثربخش ونتیجه بخش با منابع انسانی خودارتباط برقرارکنند. دراین زمینه هوش عاطفی یا همان هوش هیجانی یکی ازمؤلفه هایی است که می تواند به میزان زیادی درروابط مدیران با اعضای سازمان نقش مهمی ایفا کند. امروزه هوش عاطفی به عنوان نوعی هوش تبیین شده است که شامل درک دقیق هیجانات خود شخص و تعبیر دقیق حالات هیجانی دیگران است .هوش عاطفی ،فرد را از نظرهیجانی ارزیابی می­کند، به این معنی که فرد به چه میزانی ازهیجانات واحساسات خود آگاهی دارد وچگونه آنها راکنترل و اداره می کند. نکته قابل توجه در راستای هوش عاطفی این است که “تواناییهای هوش عاطفی  ذاتی نیستند،بلکه می توانند آموخته شوند. ” در این تحقیق هوش سازمانی از دو بعد هوش عاطفی و رقابتی بررسی می­شود.هوش عاطفی مدیریت عواطف خود و دیگران است که برای موفقیت فرد در موقعیت کاری  و دیگر جنبه­های اجتماعی نظیر هوش شناختی یا مهات­های فنی ضروری می
­باشد.

تا سال 1995 میزان فروش شرکت­ها به عواملی از قبیل قیمت، کیفیت، محصول، خدمات، تبلیغات، گستردگی بازار و … مرتبط می­گردید، عامل هوش عاطفی عامل جدیدی است که در سال­های اخیر تحت عناوین مختلفی همچون امید و خوشتختی به دیگر عناصر تأثیرگذار بر میزان فروش شرکت­ها اضافه شده است و تقریباً در تمامی مطالعات انجام شده نشان داده شده است که نوع فعالیت و فروش محصول آنها به صورت فرد فرد انجام می­گیرد، اهمیت مضاعف می­یابد، اکثریت بخش­های خدماتی از قبیل بانکداری، شرکت­های مشاوره­ای، سرمایه­گذاری و از جمله شرکت های بیمه مشمول این گروه از فعالیت­ها هستند.                                                               ­

هوش رقابتی فرآیندی است که از طریق جمع­آوری اطلاعات در رابطه با رقبا و به کارگیری آن در برنامه­ریزی استراتژیک کوتاه­مدت و بلندمدت به آگاهی درمورد وضعیت رقابت و اینکه چگونه می ­توان یک قدم از رقبا جلوتر بود، منجر می­شود. بازارگرایی کسب­وکارها را ترغیب می­کندتا نیازهای بلندمدت و میان­مدت مشتریان را مورد توجه قرار دهند که این امر نوآوری و موفقیت بلندمدت را تحت­تاثیر قرار می­دهد. مزیت رقابتی توانایی منحصربه فرد شرکت در ایجاد ارزش بیشتر برای مشتری می­باشد.

بازاریابی و نوآوری به عنوان محرک رشد اقتصادی و اجزای اصلی مزیت رقابتی نگریسته می­
شوند(لوکاس و فرل[2]، 2000). کالی و جاورسکی[3](1993) توانایی درک و پاسخ به بازارها را به عنوان عناصر کلیدی بازارگرایی مدنظر قرار می­دهند، در مفهوم­سازی آن­ها سازمان­هایی که بازارگرا می­باشند  قادرند تا بهتر به دست­اندازهای محیطی پاسخ دهند و احتمالا عملکرد مالی بهتری را تجربه می­کنند(سینکولا،بیکرونوردیر[4]،1997).

استراتژی رقابتی به این موضوع می­پردازد که سازمان­ها در صنایع مرتبط چگونه به رقابت بپردازند و چه موضعی در برابر رقبایشان برای خود ایجاد کنند. که در این تحقیق از طرحی که مایلز و اسنو در زمینه استراتژی رقابتی که شامل استراتژی آینده­نگر، تحلیلی، تدافعی و واکنشی می­باشد، استفاده می­شود.

سطحی که اهداف کسب شده­اند به عنوان یک معیار مفهومی عملکرد سازمانی مورد استفاده قرار می گیرد. معیار عملکرد در این تحقیق در دو بعد کارایی و اثربخشی مورد بررسی قرار می
­گیرد.

با توجه به مطالبی که در این قسمت مطرح کردیم در این تحقیق به دنبال بررسی میزان تأثیر هوش سازمانی بر عملکرد سازمان با توجه به قابلیت­های بازاریابی( بازارگرایی، مزیت رقابتی و استراتژی رقابتی) می­باشیم.

بنابراین در این مطالعه بر آن شدیم تا میزان تاثیر هوش سازمانی(هوش عاطفی، هوش رقابتی) بر عملکرد سازمان با توجه به قابلیت­های بازاریابی در شرکت­های شهرک­های صنعتی کرمان را مورد آزمون قرار دهیم . بنابراین سوالاتی که در این مطالعه پیگیری می‌شود به قرار زیر می‌باشند:

 

سوال اصلی:آیاهوش سازمانی بر عملکرد سازمان اثر می گذارد؟

سوالات فرعی:

1-آیا هوش سازمانی بر بازارگرایی اثر دارد؟

2-آیا هوش سازمانی بر مزیت رقابتی اثر دارد؟

3- آیا هوش سازمانی با استراتژی های رقابتی ارتباط معنی دار دارد؟

4- آیا بازارگرایی بر عملکرد سازمان اثر دارد؟

5- آیا مزیت رقابتی بر عملکرد سازمان اثر دارد؟

6- آیا استراتژی های رقابتی با عملکرد سازمان ارتباط معنی دار دارد؟

 

3-1ضرورت انجام تحقیق:

توسعه­های تکنولوژیکی، اقتصادی، جغرافیایی و سیاسی به طور قطع در حال تغییر دادن جهان هستند. تغییر در زمینه­های علم و فناری، جهانی­سازی اقتصاد، نرخ و حالت تولید دانش و شیوه­ای که سازمان­ها در

1-5-           تعاریف عملیاتی متغیرها 6

1-5-1.         بنگاه‌های کوچک و متوسط   6

1-5-2.         توسعه محصول جدید   6

1-5-3.         مدیریت دانش     7

1-5-4.         نوآوری   7

1-5-5.         نوآوری فرآیند   7

1-6-            قلمرو تحقیق   8

1-6-1.          قلمرو موضوعی تحقیق   8

1-6-2.         قلمرو مکانی تحقیق   8

1-6-3.         قلمرو زمانی تحقیق   8

1-7-           چارچوب مفهومی تحقیق   8

1-8-           ساختار مطالب    10

2-1-            مقدمه  11

2-2-           مفاهیم و مبانی نظری تحقیق   12

2-2-1.         شرکت‌های کوچک و متوسط()  12

2-2-1.1.       تعریف    12

2-2-2.1.      پیامدهای توسعه صنایع کوچک و متوسط   15

2-2-2.        توسعه محصول جدید   17

2-2-1.2.      تعریف    17

2-2-2.2.      موفقیت توسعه محصول جدید   19

2-2-3.        مدیریت دانش     22

2-2-1.3.      تعریف    22

2-2-2.3.      چارچوب مدیریت دانش و اهمیت آن   25

2-2-3.3.     فرآیندهای مدیریت دانش     27

2-2-4.        نوآوری   36

2-2-1.4.      تعریف    36

2-2-2.4.      انواع نوآوری   38

2-2-3.4.      مفهوم و انواع نوآوری فرآیند   43

 

2-2-5.        روابط میان مدیریت دانش، نوآوری فرآیند و توسعه محصول جدید   47

2-3-           پژوهش‌های مشابه انجام شده در خارج و داخل کشور  53

2-3-1.         پژوهش‌های مشابه انجام شده در خارج کشور  54

2-3-2.        پژوهش‌های مشابه انجام شده در داخل کشور  56

2-3-3.        مقایسه مطالعات انجام شده با تحقیق حاضر  59

2-4-           جمع‌بندی و ارائه چارچوب مفهومی تحقیق   62

3-1-           مقدمه  64

3-2-           روش پژوهش     64

3-3-           جامعه و نمونه آماری پژوهش     66

3-4-           روش جمع‌آوری داده‌ها 67

3-5-           طراحی ابزار پژوهش(پرسشنامه)  68

3-6-           روایی و پایایی تحقیق   70

3-7-           متغیرهای تحقیق   71

3-8-           فرضیه‌های تحقیق   71

3-9-           معیارها و شاخص‌های تحقیق   73

3-10-          روش‌های آماری   79

3-10-1.        آزمون دوجمله‌ای با نرم‌افزار SPSS  79

3-10-2         آزمون t تک نمونه‌ای با نرم‌افزار SPSS   79

3-10-3.       آزمون رگرسیون خطی ساده با نرم‌افزار SPSS   79

3-10-4.        آزمون رگرسیون خطی چندگانه با نرم‌افزار SPSS   80

3-10-5.       تحلیل واریانس (آزمون آنووا) دو طرفه با نرم‌افزار SPSS   80

3-10-6.        تحلیل معادلات ساختاری با نرم‌افزار LISREL  81

3-11-          جمع‌بندی   81

4-1-            مقدمه  83

4-2-           بررسی روایی پرسشنامه تحقیق   84

4-2-1.         بررسی اعتبار ابعاد شناسایی شده متغیرهای تحقیق توسط آزمون T دو جمله‌ای 86

4-2-2.        بررسی اعتبار شاخص‌های شناسایی شده ابعاد متغیرهای تحقیق توسط آزمون T دو جمله‌ای 87

4-3-           آمار توصیفی نمونه آماری   93

این مطلب را هم بخوانید :

4-3-1.         تحلیل آماری مشخصات فردی پاسخ‌دهندگان   93

4-3-2.        تحلیل آماری مشخصات شرکت‌های مورد بررسی   96

4-4-           بررسی پایایی داده‌های حاصل   98

4-5-           نتایج آمار توصیفی داده‌ها 99

4-6-           آمار استنباطی نمونه آماری   101

4-6-1.         تبیین و تفسیر متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق   101

4-6-2.         آزمون فرضیه تحقیق   102

4-6-1.2.      آزمون فرضیه اول تحقیق   102

4-6-2.2.      آزمون فرضیه دوم تحقیق   103

4-6-3.2.      آزمون فرضیه سوم تحقیق   104

4-6-4.2.      آزمون فرضیه چهارم تحقیق   105

4-6-5.2.      آزمون فرضیه پنجم تحقیق   106

4-7-           بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته به کمک معادلات ساختاری   107

4-7-1.         تشریح مدل معادلات ساختاری   107

4-7-2.        مدل معادلات ساختاری برآورد شده  108

4-7-3.        جمع‌بندی نتایج تجزیه و تحلیل داده‌ها 111

5-1-           مقدمه  114

5-2-           نتیجه‌گیری و پیشنهادها 114

5-3-           محدودیت‌های پژوهش     125

        منابع و ماخذ

       پیوست‌ها

                                         

فهرست جدول‌ها و شکل‌ها:

                عنوان                                                                                                                                     صفحه

جدول 2-1: مقایسه شرکت‌های  در برابر شرکت‌های بزرگ    13

جدول 2-2- تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME  ها) در کشورهای منتخب    13

جدول 2-3- عوامل موثر بر موفقیت توسعه محصول جدید  20

جدول 2-4- هفت سطح دانش در سازمان   24

جدول 2-5- انواع فرآیندهای مدیریت دانش     28

شکل 2-1: مارپیچ ارزش‌آفرینی یادگیری – دانش     53

جدول 2-6- خلاصه از مطالعات پیشین   59

شکل 2-2- چارچوب مفهومی پژوهش     64

جدول 3-1: مقیاس لیکرت پرسشنامه  69

شکل 3-1: چارچوب مفهومی تحقیق   73

شکل 3-2: توزیع تخصص خبرگان   74

شکل 3-3: توزیع مقطع تحصیلی خبرگان   74

شکل 3-4: توزیع سابقه کار خبرگان   75

شکل 3-5: گام‌های انجام تحقیق   82

جدول 4-1: نتایج آزمون T دو جمله‌ای ابعاد متغیرهای تحقیق   86

جدول 4-2: نتایج آزمون Tدو جمله‌ای شاخص‌های ابعاد متغیرهای تحقیق   87

نمودار 4-1- توزیع جنسیت پاسخ‌دهندگان (نمونه آماری)  94

نمودار 4-2: توزیع سنی پاسخ‌دهندگان (نمونه آماری)  94

نمودار4-3- توزیع تحصیلی پاسخ‌دهندگان (نمونه آماری)  95

نمودار4-4- توزیع تجربه‌کاری پاسخ‌دهندگان (نمونه آماری)  95

نمودار4-5- توزیع نوع صنعت شرکت‌های مورد بررسی   96

نمودار4-6- توزیع سن شرکت‌های مورد بررسی   97

نمودار4-7- توزیع تعداد پرسنل شرکت‌های مورد بررسی   97

نمودار4-8- توزیع تعداد پرسنل تحقیق و توسعه شرکت‌های مورد بررسی   98

جدول 4-3: نتیجه آزمون آلفای کرونباخ پرسشنامه تحقیق   99

جدول4-4: نتایج توصیفی داده‌های پژوهش (پرسشنامه ب)  99

جدول 4-5: نتایج آزمون t تک نمونه‌ای برای متغیرهای مستقل و وابسته  102

جدول 4-6: نتایج آزمون رگرسیون بین مدیریت دانش و نوآوری فرآیند  103

جدول 4-7: نتایج آزمون رگرسیون بین مدیریت دانش و توسعه محصول جدید  104

جدول 4-8: نتایج آزمون رگرسیون بین نوآوری فرآیند و توسعه محصول جدید  104

جدول 4-9: نتایج آزمون رگرسیون بین مدیریت دانش، نوآوری فرآیند و توسعه محصول جدید  105

جدول 4-10: نتایج آزمون آنووا دو طرفه جهت بررسی تاثیر ویژگی‌های شرکت بر متغیرها 106

شکل 4-9: مدل تحقیق   109

جدول 4-11: شاخص‌های برازش مدل تحقیق   110

جدول 4-12: نتایج آزمون فرضیه یک تا چهار تحقیق با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری   110

جدول 1-5: مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایر تحقیقات    119

شکل 5-1- مدل نهایی تحقیق   120

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-      مقدمه

امروزه به علت رشد سریع محصولات و رقابتی شدن بازار، عموماً نیاز به محصولات و خدمات رشد چشم‌گیری پیدا کرده است. واضح است که شرکت‌ها و سازمان‌ها مایل به حفظ سودآوری خود در مرحله‌ی بلوغ هستند. اما آنچه که همواره برای شرکت‌ها سؤال برانگیز است نحوه‌ی بقاء در این وضعیت است. توسعه محصول جدید راهکار اساسی برای بقاء شرکت‌ها در این وضعیت و دوام آنها در بازار رقابتی است.

توسعه محصولات جدید کمک خواهد کرد موقعیت رقابتی و انحصاری حفظ شود، به استفاده بهتر از منابع کمک می‌کند و ظرفیت تولید و سود شرکت را افزایش خواهد داد. از طرف دیگر، پویایی و پیچیدگی مفهوم توسعه محصول جدید و ماهیت میان رشته‌ای و رقابتی شدن هر چه بیشتر سازمان‌ها به همراه پیدایش علوم و تجهیزات جدید تولیدی، تولید محصولات جدید را با چالش‌های جدید روبه‌رو کرده است و باعث شده است که محققان در تحقیقات خود رویکرد‌های متفاوتی را به کار گرفته، به یافته‌های مفیدی دست یابند.

لذا در مطالعه پیش‌رو مقوله توسعه محصول جدید مورد بحث و بررسی قرار گرفته و با عنایت به گستردگی مطالب پیرامون آن، صرفاً به بررسی و مداقه بر روی تاثیر مدیریت دانش و نوآوری فرآیند در جامعه هدف (شرکت‌های کوچک و متوسط شهرک صنعتی شمس‌آباد) خواهد پرداخت.

1-2-      بیان مسئله

رشد سریع محصولات و رقابتی شدن بازار، رشد چشم‌گیر محصولات و خدمات، افزایش جمعیت و متنوع شدن نیازها از جمله عواملی است که سازمان‌ها را به دستیابی به محصول و کالایی جدیدتر ترغیب می‌کند. در چرخه‌ی عمر محصول سود حاصل از ارائه محصول به بازار در دروه‌ی بلوغ به حداکثر مقدار خود می‌رسد. واضح است که شرکت‌ها و سازمان‌ها مایل به حفظ سودآوری خود در مرحله‌ی بلوغ هستند. اما آنچه که همواره برای شرکت‌ها سوال برانگیز است نحوه‌ی بقاء در این وضعیت است. توسعه محصول جدید[1] راهکار اساسی برای بقاء شرکت‌ها در این وضعیت و دوام آنها در بازار رقابتی است. کشورهای جهان با تکیه بر نوآوری تکنولوژی در جهت توسعه محصولات جدید و حفظ مزیت رقابتی در محیط بشدت پیچیده و پویای امروزی حرکت می‌کنند. در واقع بسیاری از صاحب‌نظران، نوآوری و ایجاد تمایز را به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر معرفی کرده (لای و همکاران[2]،1998، ص 15) و معتقدند که نوآوری موجب مزیت رقابتی بنگاه در بازارهای داخلی و خارجی شده و می‌شود (دیکسون[3]، 1996 ، ص 103). و یک عنصر ضروری به منظور بقای سازمان در بلندمدت (کوپر[4]، 2000، ص 31) و بخش مکمل راهبرد سازمان می‌باشد ( گالر و همکاران[5]، 1992، ص 18).

از طرف دیگر، امواج متحرک تغییرات در محیط سازمان‌های امروزی که در آن بازار به مکانی جهت رقابت فزاینده تبدیل شده سازمان‌ها را واداشته تا به این نتیجه برسند که دانش، دارایی کلیدی و ارزشمندی برای آنان محسوب می‌شود. هر چند دانش به‌عنوان سرمایه‌ای گرانبها در جوامع پیشرفته و به‌عنوان یک منبع در موسسات مطرح است طریقی که این دانش مدیریت شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد، بر کیفیت خدماتی که می‌تواند از هر یک از منابع متعلق به موسسه عاید گردد، مؤثر است. بنابراین مدیریت دانش نقش حمایتی مهمی در موسسه و توسعه محصول جدید ایفا می‌نماید (داروچ[6] ، 2005، ص 105).

اما مدیریت دانش پیش از آن که یک حوزه جدید مدیریتی با قوانین خاص خود باشد این ذهنیت بوجود می‌آید که چه چیزی مشوق تغییر و برانگیزاننده نوآوری می‌باشد.

اگرچه در بسیاری از مطالعات صورت گرفته به طور جداگانه به بررسی رابطه مدیریت دانش و نوآوری فرآیند، رابطه بین مدیریت دانش و توسعه محصول جدید و همچنین رابطه بین نوآوری فرآیند و توسعه محصول جدید در سازمان پرداخته شده، اما متونی که به طور مشخص ارتباط این سه متغیر توسعه محصول جدید، مدیریت دانش و نوآوری فرآیند با یکدیگر و تبیین نقش هر یک در این رابطه را در نظر گرفته و مورد بررسی قرار دهند نسبتاً محدود می‌باشد. این تحقیق به‌دنبال بررسی و پاسخ به سوال نحوه ارتباط این سه متغیر با یکدیگر است. از آنجا که سازمان‌های کوچک و متوسط، به دلیل محدودیت منابع و سرمایه به‌شدت تحت تاثیر تغییرات محیطی قرار می‌گیرند، به‌علاوه بازار محصولاتشان پیوسته در حال تغییر و جهانی شدن است. بنابراین به جهت ماندگاری و کسب مزیت رقابتی پایدار، سازمان‌ها باید سازو‌کارهای لازم برای بهبود مستمر محصولات، خلق محصولات و بازارهای جدید و بهره‌برداری سریع از فرصت‌ها را فراهم سازند. دامنه بررسی رابطه بین مدیریت دانش، نوآوری فرآیند و توسعه محصولات جدید شرکت‌های کوچک و متوسط (SME‌ها) شهرک صنعتی شمس‌آباد تهران می‌باشد.

 

 

1-3-      اهمیت و ضرورت پژوهش

سیرپیسکی[7] نرخ تقریبی شکست محصولات تجاری معرفی شده به بازار در اقتصاد غرب را واقعاً تکان‌دهنده و بین 35 تا 45 درصد عنوان می‌کند. بالاچاندرا[8] (1997، ص 89) اشاره می‌کند که در سال 1991 دسترسی به اهداف معرفی بیش از 90% از محصولات میسر نشده است. رودلف (1995، ص 33) معتقد است که هزینه شکست در ارایه محصول جدید می‌تواند از اهداف فروش از دست‌رفته، درآمد کسب نشده، سودهای به تعویق افتاده بعلاوه هدر رفتن منابع توسعه، منتج شده باشد. همچنین به نقل از موریس هزینه شکست در صنعت غذایی آمریکا به علت توسعه نامناسب محصول جدید تا 20 میلیارد تخمین زده می‌شود. اوربان و هاسر[9] ( 1993، ص 32) نیز نرخ شکست محصولات جدید را اساسی و حایز اهمیت می‌دانند و معتقدند که نتیجه شکست می‌تواند برای شرکت‌ها بسیار پرهزینه و گزاف باشد. همچنین بوز، آلن و همیلتون[10] (1982، ص 21). بیان می‌کنند که برای هر 7 ایده، تقریباً 4 ایده وارد مرحله توسعه می‌شود و تنها یک ایده در انتها به شکل محصول روانه بازار می‌شود.

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق. 1

1 ـ 1. مقدمه. 2

1 ـ 2. بیان مسأله. 2

1 ـ 3. ضرورت انجام تحقیق. 5

1 ـ 4. فرضیات و سوالات پژوهش… 8

1 ـ 5. اهداف اساسی از انجام تحقیق. 8

1 ـ 5 ـ 1. چارچوب مفهومی پژوهش (مدل پژوهش) 8

1 ـ 5 ـ 2. نتایج مورد انتظار پس از انجام این تحقیق. 9

1 ـ 5 ـ 3. سازمان های ذینفع از نتایج تحقیق. 9

1 ـ 6. روش شناسی پژوهش… 9

1 ـ 6 ـ 1. روش تحقیق. 9

1 ـ 6 ـ 2. روشهای گردآوری اطلاعات و داده ها 9

1 ـ 6 ـ 3. جامعه آماری.. 10

1 ـ 6 ـ 4. روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها 10

1 ـ 7. قلمرو تحقیق. 10

1 ـ 7 ـ 1. قلمرو موضوعی. 10

1 ـ 7 ـ 2. قلمرو زمانی. 11

1 ـ 7 ـ 3. قلمرو مکانی. 11

1 ـ 8. سازمانهایی که در انجام پژوهش همکاری می کنند. 11

1 ـ 9. تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی طرح. 11

1 ـ 9 ـ 1. برنامه ریزی راهبردی.. 11

1 ـ 9 ـ 2. آبسنگ مرجانی. 11

 

1 ـ 9 ـ 3. اکوسیستم. 11

1 ـ 9 ـ 4. محیط زیست.. 12

1 ـ 9 ـ 5. آلودگی. 12

فصل دوم : ادبیات نظری تحقیق. 13

2 ـ 1. مقدمه. 14

2 ـ 2. ترسیم چشم انداز 14

2 ـ 2 ـ 1. مقایسه مدل های برنامه ریزی راهبردی.. 14

2 ـ 2 ـ 1 ـ 1. برنامه ریزی سلولی عصرمدار 18

2 ـ 2 ـ 1 ـ 1 ـ 1. نتایج کاربست برنامه ریزی سلولی عصرمدار. 21

2 ـ 2 ـ 1 ـ 2. برنامه ریزی بر پایه سناریو. 22

2 ـ 3. منطقه مورد بررسی. 23

2 ـ 3 ـ 1. جزیره کیش… 23

2 ـ 3 ـ 2. موقعیت مرجانهای جزیره کیش… 24

2 ـ 3 ـ 3. خطرات تهدید کننده مرجان ها 24

2 ـ 3 ـ 4. وضعیت سواحل مرجانی ایران. 25

2 ـ 4. پیشینه پژوهش… 26

2 ـ 6. نتیجه گیری.. 31

فصل سوم : روش شناسی تحقیق. 33

3 ـ 1. مقدمه. 34

3 ـ 2.  مراحل انجام روش تحقیق کیفی. 34

3 ـ 3. تحقیق کیفی. 36

3 ـ 3 ـ 1. رویکردهای تحلیل کیفی. 36

3 ـ 4. روش های گردآوری اطلاعات.. 37

3 ـ 4 ـ 1. مصاحبه. 37

3 ـ 4 ـ 1 ـ 1. انواع مصاحبه. 37

3 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ 1.  مصاحبه سازمان یافته. 37

3 ـ 4 ـ 1 ـ  1 ـ 2. مصاحبه نیمه سازمان یافته. 38

3 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ 3. مصاحبه سازمان نیافته. 38

این مطلب را هم بخوانید :

3 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ 4. مصاحبه عمیق.. 38

3 ـ 5. روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات.. 39

3 ـ 5 ـ 1. روایی و پایایی پژوهش تحقیق کیفی. 39

3 ـ 5 ـ 1 ـ 1. تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) 39

3 ـ 5 ـ 1 ـ 1 ـ 1. پایایی بازآزمایی.. 40

3 ـ 5 ـ 1 ـ 1 ـ 2. پایایی بین کدگذاران. 41

3 ـ 5 ـ 1 ـ 2. اعتبار (روایی) 42

3 ـ 6. جامعه و نمونه آماری.. 44

3 ـ 6 ـ 1. جامعه خبرگان. 44

3 ـ 6 ـ 2. نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 45

3 ـ 6 ـ 2 ـ 1. حجم نمونه. 45

3 ـ 6 ـ 2 ـ 2. روش  نمونه گیری.. 46

3 ـ 7. تجزیه و تحلیل تم. 46

3 ـ 7 ـ 1. مراحل تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل تِم. 47

3 ـ 7 ـ 2. ویژگی های بارز،گرایش شناختی، قوت ها و محدودیت ها و منابع اصلی تجزیه و تحلیل تم. 49

3 ـ 8. نتیجه گیری.. 51

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل. 52

4 ـ 1. مقدمه. 53

4 ـ 2. تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها و ارائه تم های استخراج شده 53

4 ـ 2 ـ 1 . تم ایجاد نگرش مثبت به گونه های زیستی. 55

4 ـ 2 ـ 2. تم تفکر تسلسلی. 59

4 ـ 2 ـ 3. تم فرهنگ تفکر زیست نگر. 62

4 ـ 2 ـ 4. تم خطرات بالفعل موجود در اکوسیستم مرجانی. 63

4 ـ 2 ـ 5. تم فراگرد حفظ گونه ها 66

4  ـ 3. سناریو نگاری.. 69

4 ـ 3 ـ 1. عصر امروز (عصر حال/اقدام) 70

4 ـ 3 ـ 2. عصر آینده کوتاه مدت (عصر خوب/محتمل) 73

4 ـ 3 ـ 3. عصر آینده بلندمدت (عصر خوبتر/ مطلوب یا آرمانی) 77

4 ـ 4 . نتیجه گیری.. 81

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات.. 83

5 ـ 1. مقدمه. 84

5 ـ 2. نتیجه گیری و پاسخ به سوال اصلی تحقیق. 84

5 ـ 3 . پیشنهادات کاربردی بر اساس یافته های تحقیق. 88

5 ـ 4 . محدودیت های تحقیق. 89

5 ـ 5 . پیشنهادات برای تحقیقات آتی. 89

5 ـ 6 . نتیجه گیری.. 90

فهرست منابع و مأخذ. 91

 

فهرست جداول

جدول 2 ـ 1. مقایسه مدل های برنامه ریزی راهبردی.. 14

جدول 2 ـ 2. پژوهش های داخلی. 26

جدول 2 ـ 3. پژوهش های خارجی. 30

جدول 3 ـ 1. درصد پایایی باز آزمون. 41

جدول 3 ـ 2. درصد پایایی بین کد گذاران. 42

جدول 3 ـ 3. اطلاعات مربوط به جایگاه اداری مصاحبه شوندگان. 45

جدول 3 ـ 5. ویژگی ها، نقاط قوت و ضعف تجزیه و تحلیل تم، برگفته از 50

جدول 4 ـ 1. اطلاعات مرتبط با مصاحبه شوندگان. 55

جدول 4 ـ 1. تم ایجاد نگرش مثبت به گونه های زیستی و دسته های مفهومی مستخرج شده از کد گذاری.. 56

جدول 4 ـ 2. تم تفکر تسلسلی و دسته های مفهومی مستخرج شده از کد گذاری.. 59

جدول 4 ـ 3. تم فرهنگ تفکر زیست نگر و دسته های مفهومی مستخرج شده از کد گذاری.. 62

جدول 4 ـ 4. تم خطرات بالفعل موجود در اکوسیستم مرجانی و دسته های مفهومی مستخرج شده از  کد گذاری.. 64

جدول 4 ـ 5. تم فراگرد حفظ گونه ها در جهت کاهش تهدیدها و دسته های مفهومی استخراج شده از کد گذاری.. 66

جدول 4 ـ 6. کاربرگ سناریو 1. 70

جدول 4 ـ 7. کاربرگ سناریو 2. 71

جدول 4 ـ 8. کاربرگ سناریو 3. 72

جدول 4 ـ 9. کاربرگ سناریو 4. 72

جدول 4 ـ 10. کاربرگ سناریو 1. 74

جدول 4 ـ 11. کاربرگ سناریو 2. 75

جدول 4 ـ 12. کاربرگ سناریو 3. 76

جدول 4 ـ 13. کاربرگ سناریو 4. 77

جدول 4 ـ 14. کاربرگ سناریو 1. 78

جدول 4 ـ 15. کاربرگ سناریو 2. 79

جدول 4 ـ 16. کاربرگ سناریو 3. 80

جدول 4 ـ 17. کاربرگ سناریو 4. 81

جدول 4 ـ 18. تم های اصلی شناسایی شده 81

جدول 4 ـ 19. سناریوهای شناسایی شده 82

 

فهرست اشکال

شکل 1 ـ 1. فراگرد اجرای پژوهش… 9

شکل 2 ـ 1. یک صفحه از سیستم برنامه ریزی سلولی عصرمدار 18

شکل 2 ـ 2. بسته های برنامه ای افقی. 19

شکل 2 ـ 3. بسته های برنامه ای عمودی.. 20

شکل 2 ـ 4. شبکه سیستم برنامه ریزی سلولی عصرمدار از عصر A تا Z. 20

شکل 2 ـ 5. یک صفحه داشبورد. 21

شکل 2 ـ 6. برنامه ریزی سناریو. 23

شکل 3 ـ 1. چارچوب پژوهش کیفی. 35

شکل 4 ـ 1. مراحل انجام تجزیه و تحلیل تم و کد گذاری.. 54

شکل 5 ـ 1. مدل تفصیلی پژوهش… 85

شکل 5 ـ 2. عوامل موثر بر آینده محیط زیست.. 86

شکل 5 ـ 3. مدل برنامه ریزی راهبردی عصرمدار برای حفاظت از محیط زیست.. 87

 

 

 

 

 

فصل اول : کلیات تحقیق

 

1 ـ 1. مقدمه

در دنیای امروز، مدیریت یک علم تلقی می گردد که متناسب با پیشرفت دانش بشری نیازمند به فناوری های نوین در این رشته است. قرن حاضر قرنی است که بشر در جهت دست یافتن به
ناشناخته های کره زمین و سماوات هر چه بیشتر تلاش می نماید. بدیهی است که در صورتی که استفاده از این منابع آگاهانه صورت نپذیرد، نتیجه ای جز اضمحلال این منابع به دنبال نخواهد داشت (عباسپور، 1385) و از آنجائیکه آنچه امروزه از تعامل انسان با طبیعت بر جای مانده همچون کاهش تنوع زیستی، آلودگی محیط زیست، دخالت های انسانی در محیط طبیعت و بهره برداری مداوم از منابع محیط زیست که به تدریج توان جذب و ترمیم محیط زیست را اشباع کرده است، ریشه در استفاده نادرست انسان از سرزمین و مدیریت غلط یا روش بهره برداری نادرست دارد و در مجموع، بیانگر استفاده غیرمنطقی انسان از سرزمین است. از این رو تعامل بین علم و مدیریت و استفاده موثر از پژوهش ها جهت پیاده سازی مدیریت بهینه و خط مشی گذاری به ویژه در مناطق ساحلی، موضوع گمانه زنی ها و تجزیه و تحلیل های فراوانی است (بوش[1]، 1996: 103-114) و همسوسازی به موقع عناصر سیاسی، سازمانی، علمی، اقتصادی و انسانی که بتواند در مدیریت بهینه به منظور پیشگیری از تغییرات ناگهانی موثر باشد بسیار دشوار می باشد (بیگز[2]، 2009: 826-831).

تداوم بحران های محیط زیست، انسان را به ضرورت بازنگری در شیوه برخوردش با محیط زیست در جریان توسعه یافتگی واقف ساخت. بدین ترتیب با تغییر پارادایم از کلاسیک به امروزین، توسعه پایدار و از جمله مقوله های زیست محیطی به ارکان اصلی توسعه بدل شده اند و دستیابی به توسعه پایدار در گرو شناخت کامل از محیط زیست و منابع طبیعی و برنامه ریزی دقیق و راهبردی در این خصوص است و از آنجائیکه برنامه راهبردی مناسب می تواند همه اهداف خرد، میان مدت و کلان یک مجموعه را در قالب تصمیم های لحظه به لحظه دنبال کند، به دلیل انعطاف پذیری، همسویی با آرمانها و اهداف موردنظر و توجه همه جانبه به تمامی ابعاد و بخشهای موضوع از اهمیت ویژه برخوردار است، لذا برنامه ریزی راهبردی به منزله نقطه قوت تصمیم سازی های مدیریتی از مهمترین ملزومات دستیابی به توسعه پایدار و همه جانبه است، چرا که به موازات تصمیم گیری های درست توسعه شکل می گیرد.

 

1 ـ 2. بیان مسأله

از زمانی که کشورهای جهان، توسعه و پیشرفت را هدف اساسی خود قرار دادند، برنامه ریزی به منزله یک فن برای نیل به اهداف جلوه گر شد تا بتواند کوشش ها و فعالیت های توسعه را هماهنگ با محیط زیست جهت دهی نماید؛ به نحوی که استفاده بهینه و مطلوب از محیط زیست در جهت توسعه اقتصادی برنامه اجتماعی و فرهنگی و در نتیجه تداوم حیات در پهنه سرزمین کشور که همان توسعه پایدار و حفظ محیط زیست است، حاصل گردد (آزادبخت، 1384 : 33).

توسعه کشورها براساس برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت صورت می گیرد. برنامه ریزی ها بر اساس آرمانها، توانایی ها، امکانات و شرایط محیطی حاکم بر کشور صورت می پذیرد. چشم انداز توسعه، نگرش بلندمدت و راهبردی مورد نظر کشور را برای توسعه نشان می دهد و برنامه های
میان مدت توسعه که عمدتا پنج ساله هستند، اهداف مرحله ای را برای رسیدن به چشم انداز توسعه تدوین می نمایند (مکنون، 1383).

این برنامه ها نیز به اقتضای شرایط سیاسی هر کشور، شکل و مفهوم خاصی به خود گرفتند و در پرتو آنها، کشورها به موفقیت هایی نایل گشتند. اوج توجه به مفهوم و نقش برنامه ریزی به قرن بیستم باز می گردد، چنانچه بیش از هر زمان دیگر شاهد تأکید و اتفاق نظر در کاربرد برنامه ریزی در تصمیمات کلان ملی و بین المللی در همه سطوح هستیم. به تعبیری دیگر، بشریت امروزه توانسته است از طریق برنامه ریزی، شریان اداره اموال، زندگی و آینده خود را در دست گیرد.

از آنجائیکه یک برنامه متعلق به یک دوره زمانی و مکان خاص است، لذا توجه به شرایط و
ویژگی های محیطی و بالاخص محیط زیست ضروری به نظر می رسد. به نحوی که هرگونه تغییر در شرایط زیست محیطی می تواند تأثیر مستقیمی بر زندگی انسانها داشته باشد، به همین دلیل نیز هر روز نقش محیط زیست بر برنامه های توسعه پررنگ تر می گردد (بهرام پور، 1383)

بدون تردید لحاظ نمودن محیط زیست همانند سیاست های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیازمند شناخت جامع، علمی و کاربردی کردن آن از طریق تدوین برنامه ها، مقررات و خصوصا برانگیختن احساسات عمومی مردم در دفاع از آن است. از این رو، ضروری است که در برنامه های توسعه کشورها زمینه حفاظت از محیط زیست و همچنین ایجاد محیط های مناسب زندگی برای انسانها به صورت پایدار پیش بینی گردد (دبیری، 1383).

امروزه تخریب اکوسیستم های ساحلی و دریایی یک مسئله جهانی است و موضوع اصلی در پژوهش ها و تجزیه و تحلیل ها و فعالیت های مدیریتی است (می[3]، 2012: 1-8).از آنجائیکه سیستم مدیریت اغلب به عنوان بهترین و کاربردی ترین سیستم در دنیا که مدعی پیشرو بودن در مدیریت بر اکوسیستم ها است در نظر گرفته شده است. لذا استفاده صحیح و موثر از برنامه ریزی و مدیریت راهبردی به عنوان مهمترین ارکان سیستم های مدیریت و همچنین به لحاظ نقش پیش گیرنده آن و اثربخشی مثبتی که بر کنترل تمامی سطوح و در نهایت بر نتایج نهایی پژوهش ها خواهند داشت غیرقابل اجتناب خواهد بود.

اکوسیستم های مرجانی به منزله یکی از ارکان مهم محیط زیست بایستی در سیستم
برنامه ریزی در جایگاه مناسب خود قرار گیرند و از وزن لازم در برنامه ریزی های ملی، بخشی،
منطقه ای و بین المللی برخوردار شوند.

آبسنگ های مرجانی اغلب جنگلهای بارانی دریا نامیده می شوند و یکی از زیبا ترین آثار حیات در زمین به شمار می روند اگرچه ممکن است اطلاق واژه آبسنگ های مرجانی خشکی به جنگلهای بارانی مناسبتر باشد. مانند جنگلهای بارانی اهمیت آبسنگ های مرجانی نه فقط در تنوع خود مرجانها بلکه در میلیون ها گونه ای که از ابتدا منحصرا با آنها در ارتباط اند نهفته است. شاید از نظر زیبایی هیچ محیط طبیعی دیگر در جهان قابل مقایسه با این مناطق نباشد. آبسنگهای مرجانی دومین بیوم غنی جهان هستند.

به غیر از گونه های مرجانی و جوامع زیستی وابسته به صخره های مرجانی، این اکوسیستم ها تعداد بسیاری از آبزیان آبهای آزاد را نیز حمایت می کنند. آبسنگهای مرجانی به دلیل داشتن
گونه های زیاد یک اکوسیستم حساس به شمار می روند و از آنجائیکه که بسیاری از موجودات وابسته به آبسنگهای مرجانی در دوره های مختلفی از حیات خود منبع غذایی اصلی ماهیها، میگوها و دیگر گونه های حائز اهمیت اقتصادی محسوب می شوند. مصون ماندن این موجودات مستلزم حفاظت از اکوسیستم حساس و شکننده مرجانهاست.

متاسفانه تمدن جدید بشری و آبسنگ های مرجانی همکاری ضعیف و محدودی دارند چنانکه بیشتر فعالیتهای انسانی به عنوان مثال ماهیگیری، جنگل زدایی، غنی سازی مواد مغذی، احتراق سوخت های فسیلی و استفاده از مواد شیمیایی به وسیله برهمکنش های اصلاحی ناسازگار با رقبا، صیادان، عوامل بیماریزا و همزیست ها موجب تخریب مستقیم و یا آسیب دیدگی غیر مستقیم آنها می شود. از آنجائیکه ایران از جمله کشورهای ثروتمند به لحاظ دارا بودن انواع گونه های آبسنگ های مرجانی به عنوان با ارزش ترین زیستگاه های حساس محیط زیست دریایی خلیج فارس است، ادامه روند آلوده کردن خلیج فارس، نابودی سطح گسترده تری از این منابع غنی را به دنبال می آورد و مستلزم توجه و مراقبت ویژه ای هستند.

در اکوسیستم دریایی خلیج فارس جزایر مرجانی دارای جایگاه خاصی هستند زیرا امکان
ویژه ای برای زاد و ولد جانوران به شمار می رود. خلیج فارس با 70 گونه مرجان سخت و چند گونه مرجان نرم، در مقایسه با اقیانوس هند دارای محیطی فقیر از لحاظ تنوع مرجانی می باشد (شپرد[4]، 1992: 237-311) که امروزه به دلایل مختلف بسیاری از این آبسنگها تخریب شده اند. لکن به واسطه تنوع بسیار بالا و ارزش زیستی، اجتماعی و اقتصادی، آبسنگ های مرجانی جزو مناطق حساس ساحلی محسوب شده و باید تحت مدیریت قرار داشته باشند.

مسأله اصلی پژوهش حاضر به صورت زیر بیان می‌شود : جهت تدوین طرح جامع مدیریت محیط زیست جزیره کیش (مورد مطالعه آبسنگ های مرجانی) بایستی بر چه نکاتی تأکید شود؟ در واقع چگونه می توان با مطالعه اکوسیستم مرجانی منطقه نسبت به ارزیابی و انتخاب بهترین مدل از میان مدلهای برنامه ریزی راهبردی در جهت تهیه و تدوین طرح جامع مدیریت محیط زیست جزیره کیش در جهت رسیدن به اهداف تعیین شده با توجه به میزان حساسیت و شرایط محیط زیست منطقه اقدام نمود به نحوی که بتوان در مراحل اجرای برنامه های جاری و آینده تجدید نظر کرد و حتی پیامدهای نامطلوب و ناخواسته برنامه های قبلی را نیز مدیریت نمود تا روند تخریب و از بین رفتن آبسنگ های مرجانی متوقف گردد یا حداقل از سرعت آن کاسته شود.

 

1 ـ 3. ضرورت انجام تحقیق

توسعه بی رویه فعالیت های اقتصادی انسان از یک سو و اتکای بی واسطه و وابستگی معیشتی قشر کثیری از جمعیت رو به رشد جهان به طبیعت از سوی دیگر، روز به روز از تنوع طبیعی اکوسیستم ها و زیستگاه ها می کاهد و محدودیت های بیشتری را برای زندگی و بقای حیات وحش فراهم می کند. در میان عوامل بیشماری که گونه ها را تهدید می کنند، تخریب زیستگاه ها به عنوان فراگرد اصلی محسوب می شود. به همین دلیل مطالعات متنوعی چون  ارزیابی های محیط زیستی، ارزیابی توان اکولوژیکی و در نهایت مطالعات مدیریت جامع و راهبردی ضرورت می یابد.

آبسنگ های مرجانی[5] یکی از زیباترین زیستگاه های دریایی محسوب می شوند. این مناطق دارای تنوع زیستی بسیار غنی و از بارورترین اکوسیستم های دریایی جهان می باشند (بیرکلند[6]، 1997 : 411-435) و بعد از جنگل های انبوه نواحی گرمسیری، دومین بیوم پر تولید جهان
می باشند (رابرت[7]، 2002: 581-592). مساحت این مناطق در حدود 17 درصد کل اقلیم های دریایی است و حدود یک ششم خطوط ساحلی دریایی دنیا را در بر می گیرند. این مناطق حاوی جوامع بزرگ گیاهی و جانوری می باشند که با توجه به تنوع بالا و پیچیدگی ارتباط بین این جوامع بسیار مورد توجه قرار گرفته اند.

از نظر زمین شناسی تپه های مرجانی ساختار کربنات کلسیمی داشته و طی میلیونها سال بر اثر به روی هم انباشته شدن بقایای موجودات زنده و مرجان های مرده به صورت تپه های عظیم و جزایر مرجانی در آمده اند. به غیر از گونه های مرجانی و جوامع زیستی وابسته به صخره های مرجانی، این اکوسیستم ها تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر انواع آبزیان آبهای آزاد و سایر اقلیم های دریایی
می گذارند.

بنابراین زیستگاه های مرجانی به دلیل داشتن گونه های متنوع و بی شمار بسیار حساس و آسیب پذیرند. با توجه به اینکه بسیاری از موجودات وابسته به زیستگاه های مرجانی در دوره های مختلفی از حیات خود منبع غذایی اصلی ماهیان، سخت پوستان و دیگر گونه های حائز اهمیت اقتصادی محسوب می شوند، اما مصون ماندن این موجودات مستلزم حفاظت از اکوسیستم حساس و شکننده مرجان ها است (نیباکن[8]، 2000: 833-879).

به علاوه این جوامع به دلایل مختلفی برای انسانها حائز اهمیت می باشند. از جمله این دلایل
می توان به موارد زیر اشاره نمود :

• حفاظت نوار ساحلی در برابر ضربات مخرب امواج و اثرات منفی طوفانهای دریایی؛
• تولید موادغذایی و داروئی؛
• اهمیت داشتن از نظر تنوع زیستی جهانی؛
• سودرسانی اقتصادی به جوامع محلی؛
• ارزش تفرجی و تحقیقاتی.

اهمیت مرجانها در حفظ و تداوم بقاء حیات زمین و نیاز بالای آنها به توجه و حفاظت تا جائی است که سال 1997 میلادی را سال جهانی آبسنگ های مرجانی نامگذاری کردند، و در سال 2003 به دنبال نگرانی های ناشی از سرعت بالای تخریب مرجانها صندوق جهانی سازمان ملل به همراه شبکه جهانیICRAN  ، صندوقی را برای حمایت و نگهداری 258000 کیلومترمربع آبسنگ مرجانی تخریب شده در سال 2000 ایجاد کردند.

آبسنگ های مرجانی جزیره کیش به عنوان با ارزش ترین زیستگاه های حساس محیط زیست دریایی خلیج فارس مستلزم توجه و مراقبت ویژه ای هستند زیرا با توجه به توسعه روز افزون جزیره کیش از جنبه های مختلف (اقتصادی ـ توریستی ـ اجتماعی ـ عمرانی ـ فرهنگی ـ افزایش جمعیت و …) و تحت فشار قرار گرفتن زیست بوم های گوناگون به خصوص زیست بوم های دریایی به ویژه اکوسیستم های حساس و آسیب پذیر مرجانی از یک سو و تغییرات اقلیمی گرم شدن کره زمین،
ال نینو، طوفان های مکرر، بلوم جلبکی مضر[9] ، سرمای زمستانی، از سوی دیگر و تشدید آلودگی های ناشی از توسعه های کلان منطقه ای مانند اکتشاف نفت، تردد کشتی های بزرگ، جنگ و مانورهای نظامی منطقه ای و ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس، این اکوسیستم ها را به شدت شکننده کرده است.

همچنین بنا بر گزارش شاخص عملکردی محیط زیست[10] در سال 2006، رتبه ایران از میان 133 کشور جهان با عدد شاخص 70 در مقام 53 قرار گرفته است. در دوره ارزیابی بعدی در سال 2008، رتبه عملکرد محیط زیست ایران با کسب نمره 9/76 به 67 می رسد و در دوره ارزیابی بعدی در سال 2010 نیز محیط زیست ایران با کسب امتیاز اندک 60 به رتبه 78 تنزل یافته است و در آخرین دوره ارزیابی در سال 2012 نیز با کسب امتیاز 73/42 به رتبه 114 جهان تنزل یافته است. انتشار این آمارهای رسمی این نکته را به ذهن متبادر می کند که بازیگران عرصه محیط زیست ایران اعم از توده های مردم، جامعه دانشگاهی، بنگاه های اقتصادی و در رأس همه دولت در زمینه حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از گسترش تخریب و آلودگی آن ناموفق بوده اند.

رشد بی رویه جمعیت، توسعه شهرنشینی، ظهور فن آوری های نوین، توسعه انواع فعالیت های صنعتی، زیربنایی و تغییر در عادات و الگوهای مصرف از یک سو و محدودیت های استفاده از منابع طبیعی از سوی دیگر، علاوه بر بوجود آوردن انواع معضلات پیچیده در کیفیت زندگی انسان، موجبات بروز انواع ناسازگاری های زیست محیطی و اجتماعی شده است و به نظر می رسد نگرش صرف فنی و مهندسی نتوانسته است کارآمدی بهینه ای در حل مشکلات محیط زیستی به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر باید گفت که بسیاری از مشکلات محیط زیستی برآیندی از مولفه های اکوسیستمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و قانونی می باشند که دستیابی به هدف غائی توسعه پایدار در گرو توجه و بررسی همه جانبه این پارامترها است. رویکرد سیستمی به محیط زیست نگرش پیشگیرانه را با نگاه درمانی جایگزین می کند که مطمئنا دارای بازده بهتری به لحاظ جمیع ابعاد خواهد داشت.

با توجه به مطالب فوق می توان دریافت که مدیریت محیط زیست با سه چالش مهم روبرو است.

• حوزه مدیریت بسیار وسیع و متغیر است.
• سازمانهای دیگر در محدوده سازمان مدیریت محیط زیست وجود دارند که مستقلا مدیریت می شوند.
• سازمان مدیریت محیط زیست بطور مستمر در معرض تهدیدهای برون سازمانی است و از فرصتهای برون سازمانی کمی برخوردار است.

با توجه به خصوصیات فوق الذکر، چنین سازمانی را نمی توان با روش مدیریت اجرائی مدیریت نمود و راهی جز روش مدیریت راهبردی برای مدیریت محیط زیست وجود ندارد. به همین علت نوع برنامه ریزی محیط زیست نیز باید از نوع راهبردی باشد.

برنامه ریزی راهبردی، مدیریت راهبردی را در موارد زیر یاری می دهد :

• فائق آمدن مؤثر بر مقتضیات آتی؛
• ارائه فرصت به موقع برای تصحیح خطاهای اجتناب ناپذیر؛
• کمک به اعمالی که برای رسیدن به آینده مطلوب باید انجام شود.

ضرورت داشتن برنامه ریزی راهبردی برای محیط زیست از آنجا ناشی می شود که بر طبق اصل پنجاه قانون اساسی کشورمان باید محیط زیست را برای حیات اجتماعی رو به رشد نسل آینده حفظ کنیم و لذا