3-2-1 منظور از مدارس هوشمند چیست ؟  142

3-2-2 تعریف مدرسه هوشمند: 145

3-2-3 پیشینه هوشمند‌سازی مدارس   146

3-2-3 -1پیشینه هوشمند‌سازی مدارس در جهان: 146

3-2-3 -2پیشینه هوشمند‌سازی مدارس در ایران   147

3-2-4 نگاهی به برخی از شاخص‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات آموزشی: 148

3-2-5 مقایسه شاخص‌های فاوای برخی از كشورها در حوزه آموزش وپرورش: 149

3-2-6 مزایای اجرای طرح مدارس هوشمند : 151

3-2-7 مهمترین اهداف مدارس هوشمند: 152

3-2-7 مهمترین دلایل تاسیس مدارس هوشمند: 153

3-2-9 استمرار فرایند یادگیری دانش آموزان در خارج از مدرسه: 158

3-9-10 اسناد پشتیبان مدرسه هوشمند: 161

3-2-11 هدف‌های كلان هوشمند سازی مدارس: 163

3-2-12راهبردهای كلان هوشمند سازی مدارس در ایران: 164

3-2-13 ساز و كار اجرایی هوشمند‌سازی مدارس : 167

3-2-14 ساختار تشكیلاتی مدرسه هوشمند: 169

3-2-15مولفه‌های اصلی و اركان هوشمند‌سازی مدارس: 170

3-2-15ارزیابی و ارزشیابی در مدارس هوشمند: 172

3-2-16 رتبه‌بندی با توجه به رویکرد فاوا درطرح تحول بنیادین: 174

3-2-16عملكرد هوشمند‌سازی مدارس در سال تحصیلی 91-90: 176

بخش چهارم؛ نظریه ها: 179

4-2-1نظریه اجتماعی سواد رسانه ای: 179

4-2-2برجسته سازی: 180

4-2-3نظریه استفاده و خشنودی: 181

4-2-4نظریه گلوله جادویی: 183

4-2-5نظریه استحکام یا تأثیر محدود: 183

4-2-6نظریه کاشت   183

بررسی پژوهش های انجام شده: 185

فصل سوم :  191

روش تحقیق  191

3-1 روش تحقیق  192

3-2 جامعۀ آماری  194

3-3 روش نمونهگیری  195

3-4 حجم نمونه  196

3-5 واحد تحلیل  196

3-6 معیارهای انتخاب افراد مورد مطالعه  196

3-7 ابزار پژوهش    197

3-8 محاسن پرسشنامه: 197

3-9 تعاریف نظری متغیرهای پژوهش    197

3-9-1 متغیر وابسته: سواد رسانه ای   197

3-2 متغیرهای مستقل: 198

3-10-1  جامعه پذیری   198

3-10-2 تفکر انتقادی   199

3-10-3 نحوه برقراری با رسانه ها 200

3-11 روایی ابزار تحقیق  201

3-12 پایایی ابزار تحقیق  202

3-13 رویۀ جمعآوری دادهها 203

3-14 فنون تجزیه و تحلیل دادهها 204

فصل چهارم :  205

یافته‌های تحقیق  205

فصل پنجم :  271

نتیجه گیری و پیشنهادها  271

5-1خلاصه ونتیجهگیری از یافتههای توصیفی  276

5- 2خلاصه و نتیجهگیری از یافتههای تبیینی  288

5-3 پیشنهادات: 297

5-3-1پیشنهاد اصلی تحقیق : 297

5-3-2 پیشنهاد جانبی تحقیق : 297

این مطلب را هم بخوانید :

5-4 محدودیت های تحقیق : 297

منابع و ماخذ  298

مقدمه:

اکنون که انقلاب اطلاعات و ارتباطات، مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و تحولات شگرفی را در عرصه جهانی شدن خلق کرده است، حجم بالای اطلاعات و دانش های تازه، به راحتی از طریق شبکه های اطلاعاتی در دسترس همگان قرار می گیرد و به نظر می رسد”دهکده جهانی” در حال شکل گیری است. در این میان یک موضوع مهم، نحوه برخورد با پیشرفت های پرشتاب و خیره کننده فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن ها در شئون مختلف زندگی است. رسانه ها می توانند همچون ابزاری مفید به انسان معاصر کمک کنند تا با استفاده از آخرین پدیده های علمی، زندگی دلخواه، آرمانی و پرباری داشته باشد؛ ضمن اینکه اگر این ابزار، غلط یا با سوء نیت به کار گرفته شود، می تواند به صورت نیرویی ویران کننده و مصیبت بار عمل کند. برای اینکه بتوان در برابر رسانه های متکثر موجود، مخاطبانی داشت که بتوانند در کنار بهره برداری آگاهانه و فعالانه از این رسانه ها، خود را در برابر چالش ها و پیامدهای مخرب آن ها محافظت کنند، باید “سواد[1]” جدیدی ایجاد کرد. پس ابتدا به تعریف گسترده تری از “سواد” و افزایش فضای مفهومی آن نیازمندیم که دیگر به معنای توانایی خواندن و نوشتن صرف نیست، مفهومی که از آن به عنوان “سواد رسانه ای[2]” یاد می شود. “سواد رسانه ای” یا “آموزش رسانه ای[3]” علاوه بر توانایی ملحوظ در سواد سنتی، که همان توان خواندن  و نوشتن است، توانایی تحلیل و ارزشیابی پیام ها و قدرت انتقال اطلاعات به دیگران را در قالب های مختلف و با ابزارهای گوناگون در انسان پدید می آورد. همچنین، با توانمند کردن انسان برای درک شیوه کار رسانه ها مقاوم می سازد.

“سواد رسانه ای” مبحث جذابی در ارتباطات است که می کوشد خواندن سطرهای نانوشته رسانه های نوشتاری، تماشای پلان های به نمایش در نیامده یا شنیدن صداهای پخش نشده از رسانه های الکترونیک را به مخاطبان بیاموزد.(شکرخواه،1380: 79)

“سواد رسانه ای” نهضتی علیه رسانه ها نیست، بلکه عادات رسانه ای افراد را تغییر می دهد و با هوشیار کردن مخاطبان به آن ها می آموزد چطور از رسانه ها استفاده کنند. شهروندانی که سواد رسانه ای دارند، از طریق رسانه میزان آگاهی و توان دریافت اطلاعات خود را بالا می برند و با همین توان به سمت تقویت روحیه انتقادی بیشتر حرکت می کنند و رابطه یکسویه و انفعالی را به جریانی دو سویه و فعال تبدیل می کنند.(راسخ محمدی، 1385 :7) اهمیت سواد رسانه ای و ضرورت آن سال هاست که در کشورهای پیشرفته مورد توجه قرار گرفته است و نهادهای دولتی و مدنی برای آموزش و گسترش آن بین اقشار مختلف جامعه تلاش می کنند. برای مثال مدت هاست موضوع “سواد رسانه ای” در کشور کانادا مطرح است و در نظام آموزش عمومی این کشور جای خاص خود را دارد، در ژاپن نیز اندیشه سواد رسانه ای به سرعت گسترش یافته است و در سطح وسیعی در امر آموزش و تولید رسانه ای اندیشیده اند و به مطالعات انجام شده در کشورهای دیگر و استفاده از تجارب آن ها، اهداف و رویکردهای سواد رسانه ای را متناسب با نیازهای جامعه مشخص کرد و به آموزش آن همت گمارد. برای این منظور نهادهای آموزشی، مدنی، صنفی و رسانه ای باید به این امر کمک کنند و در این میان، رسانه های جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون با توجه به طیف وسیع مخاطبان، نقش زیادی در امر آموزش سواد رسانه ای به مخاطبان خود دارند.

درباره کارکردهای وسایل ارتباط جمعی، نقدر و نظر بسیار است، اما بی تردید یکی از مهم ترین آن ها از دیرباز مورد توجه اندیشمندان این حوزه قرار گرفته است، بخش آموزشی آن است. اهمیت کارکرد آموزشی وسایل ارتباط جمعی در جوامع معاصر تا حدی است که بعضی از جامعه شناسان برای رسانه ها نقش”آموزش موازی” یا “آموزش دایمی” قایل هستند(معتمدنژاد، 1371 :13) آموزشی که از سوی رسانه ها عرضه می شود، غیر تجریدی و چند بعدی است. مطالعات اثبات کرده است که استفاده فعال از حواس پنجگانه در آموزش های رسانه ای، یادگیری را آسان و جذابیت آموزش را دو چندان می کند. سواد رسانه ای نیز مقوله ای است که می توان به طور موثر از طریق رادیو و تلویزیون به مخاطبان آموزش داد.

نقش معلمان در این عرصه شاید این است که تلاش کند راهی را بیابد تا دریابد چگونه می توان دانش اموزان را در درک نقش های چندگانه فرهنگی و اجتماعی رسانه های جمعی در جامعه و میزان

فهرست شکل ها

شکل 1- 2: شیوه های ارتباط و موضوع های نظریۀ ارتباط جمعی………………………………………… 24

شکل 2- 2: سه برداشت از فرایند ارتباط……………………………………………………………………….. 26

شکل 3- 2: «مدل ریاضی» شنون و ویوور، ارتباطات را به عنوان فرایندی خطی و یک طرفه توصیف می کند (1949)    28

شکل 4- 2 : گسترش مدل شنون و ویوور توسط دفلور که بازخورد را هم گنجانده است (1970)… 30

شکل 5- 2: فرمول لسول با عناصر معادل در فرایند ارتباط (1948) ……………………………………… 32

شکل6- 2: فرمول لسول با حوزه های معادل در پژوهش ارتباطات………………………………………… 32

شکل 7- 2: گسترش فرمول لسول توسط بردداک……………………………………………………………. 33

شکل 1- 4: «مدل ریاضی» شنون و ویوور، ارتباطات را به عنوان فرایندی خطی و یک طرفه توصیف می کند (1949)   120

شکل 2- 4 : گسترش مدل شنون و ویوور توسط دفلور که بازخورد را هم گنجانده است (1970) ..  122

شکل 3- 4 : بازخوانی مدل شنون و ویوور (و گسترده شدة آن توسط دفلور)،  مبتنی بر  مدل ارتباطیِ دعوت در قرآن کریم ………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

شکل 4- 4: فرمول لسول با عناصر معادل در فرایند ارتباط (1948) ………………………………………  127

شکل 5- 2: گسترش فرمول لسول توسط بردداک  128

       مقدمه:

«مطالعات ارتباطی، یکی از شاخه های جوان علوم اجتماعی معاصر به شمار می رود که در ایران نیز بسیار جوان است. این مطالعات پس از پایان جنگ جهانی دوم رو به رشد گذاشته، و هنوز شالوده های نظری و ابزارهای روش شناسی خاص خود را نیافته است. در طی حدود نیم قرن اخیر، مطالعات ارتباطی، در زمینه های گوناگون از مبانی نظری و شیوه های روش شناسی رشته های علمی دیگر کمک گرفته است.»[1]

«ارتباط» در یکی از اولین مدل های ارتباطی بر محور «انتقال پیام» ترسیم شد که در مطالعات گوناگون پیش از دوران رنسانس عنصر اصلی مورد نظر در ارتباطات «اندیشه های انسانی» و یا «محتوا»ی پیام بوده است، امّا در طول جنگ جهانی دوم به تناسب نیازهای ایجاد شده، تمام شکل های ارتباط مورد توجه خاص قرار گرفت و ارتباطات به عنوان «انتقال اطلاعات» و «اقناع» مورد استفاده و کاربرد قرار گرفته است.

دانشمندان علم ارتباطات در یک سیر تحول مفهومی، نظریه های رو به تکاملی از ارتباطات ارائه کرده اند، از جمله هارولد لاسول که به تعریف و طبقه بندی دقیق نقش های اجتماعی ارتباطات در نظریه های مربوط به نقش های اجتماعی و کارکردهای ارتباطات پرداخته است، ولی با وجود برداشت های جدید در مطالعات ارتباطی، ارتباط همچنان به عنوان وسیلة انتقال اطلاعات در جهت اقناع افراد مورد توجّه قرار می گیرد.

در یک مطالعۀ مبنایی- چنان که عنوان پژوهش نشان می دهد- از یک سو، مدل های اولیۀ ارتباط پیرامون مفهوم «انتقال پیام» به عنوان نخستین پایه های علم ارتباط در اندیشۀ هارولد لاسول[2]، کلود شنون و وارون ویوور[3] مورد توجه قرار می گیرد و از سوی دیگر، به بررسی و تدقیق مفهوم ارتباط در دیدگاه قرآن کریم پرداخته می شود تا میزان تطابقِ مفهوم «انتقال پیام» در اندیشۀ دانشمندان علم ارتباطات با مفهوم ارتباط در دیدگاه قرآن کریم (با محوریت مفهوم دعوت) مورد بررسی قرار گیرد.

این مطلب را هم بخوانید :

از آنجا که نظریه های مطرح شده در هر علم نشأت گرفته از مبانی فکری و اصول اعتقادی نظریه پردازان آن علم می باشد و نظریه های علمیِ نظریه پردازان متناسب و هم جهت با مبانی فکری و پایه های اعتقادی هر علم ارائه می گردد، از این رو، باید از طریق مطالعۀ مبانیِ فکری و پایه های اعتقادی هر علم، نظریه های علمی آن علم را پذیرفت و به آنها جامه عمل پوشانید. چنان چه جوامع رو به رشد و موفق پایه های علمی و فکری شان را براساس مبانی اعتقادی شان قرار داده و می دهند.

به طور مثال؛ پایه های علم تجربی براساس مشاهدات تجربی و انجام آزمون و خطا بنیان گذاشته شده است،[4] و یا پایه های علم فلسفه براساس استدلال و منطق عقلانی و برهان های عقلی بنیان نهاده شده است. به همین دلیل مبانی علمی و فکریِ تجربه گرایان تأکید بر مشاهدات و تجربیات شخصی می باشد که بسترهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… جامعة تجربه گرایان براساس آن ترسیم شده است و مبانی علمی و فکریِ فلاسفه مبتنی بر نظریات فلسفی و منطقِ عقلانی است.

در جامعة اسلامی نیز باید مبتنی بر مبانی و پایه های فکری ارائه شدة اسلام به علوم مختلف و نظریه های مطرح شده در علوم نگریست و آنها را در راستای مبانی فکری مورد پذیرش اسلام مورد بررسی و مطالعه قرار داد.

مبانی فکری و اعتقادی ما براساس قرآن کریم استوار شده است، به همین دلیل متناسب با این مبانی پیرامونِ چیستی و چگونگی ارتباط در نظریه ها و اندیشه های مطرح شده در قالبِ مکتب انتقال به بررسی و مقایسه پرداخته می شود. بدین ترتیب که ابتدا مفهوم ارتباط در اندیشۀ دانشمندان علم ارتباطات آورده سپس دیدگاه قرآن کریم را مطرح می شود تا میزان تطابق و تناسبِ آن اندیشه ها و مدل ها با دیدگاه قرآن کریم روشن گردد.

       در جستجو با کلید واژة «دعوت» و «مفاهیم ارتباطی در قرآن کریم» در پایان نامه ها و پژوهش های انجام شده در این زمینه تحقیقی صورت نگرفته است. لذا انجام این پژوهش در سطح پایان نامه ها و پژوهش های علمی بدون پیشینۀ موضوعی می باشد. لازم به ذکر است که ترجمۀ آیات قرآن کریم از تفسیر شریف «المیزان» آورده شده است.

• بیان مسئله:

با نظر بر سیر تحول مفهومی تبلیغات، از قرون وسطی و عصر رنسانس (در قرن هفدهم) تا رشد احزاب و گروه های تبلیغاتی در قرن نوزدهم، ارتباطات بعد از جنگ جهانی اول بیشتر ناظر بر تبلیغات سیاسی بود. بنابراین آغاز تدوین ارتباطات در چارچوب یک دانش بعد از جنگ جهانی اول (1914) پایه ریزی شد و بعد از جنگ جهانی دوم رو به رشد گذاشت که با هدف انتقال اطلاعات و اقناع در خدمت تبلیغات سیاسی قرار گرفت که به گفتة کاظم معتمد نژاد، پدر علم ارتباطاتِ ایران، دانش ارتباطات تا به حال شالوده های نظری و ابزارهای روش شناسی خاص خود را نیافته و در نیم قرن اخیر، مطالعات ارتباطی از مبانی نظری و شیوه های روش شناسی رشته های علمی دیگر وام گرفته است.

همان طور که دانشمندان علوم ارتباطات بیان داشته اند؛ در مطالعات گوناگونی که تا پیش از دوران رنسانس در زمینه های فلسفی و اجتماعی صورت می گرفت، ارتباطات به طور غیر مستقیم طرف توجه واقع می شد که عنصر اصلی مورد نظر در آن «اندیشه های انسانی» و به عبارت دیگر «محتوا»ی پیام بود.

در این زمینه یکی از نخستین مدل های ارتباطی مدل هارولد لاسول بود که به منظور تبلیغات سیاسی مورد استفاده قرار گرفت و تقریباً همزمان با لاسول، شنون و ویوور از دیدگاه ارتباطات الکترونیکی به ارائه مدل تصوری فراگرد ارتباط پرداختند که بسیاری از مفاهیم کلیدی ارتباط در این مدل معرفی شدند. مبنای این مفاهیم بر فراگرد «انتقال پیام» استوار بود.

بنابراین ارتباطات به مثابة یک انتقال شناخته شد که نظریه پردازان ارتباطی آن را به عنوان مدل ارتباطی انتقال و سپس مکتب انتقال معرفی کردند، این مدل به عنوان یک شیوة ارتباطی فرستنده محور شناخته شده است که در آن ارتباط به منظور انتقال معنا به صورت یک طرفه و ساده می باشد. از آنجا که در این رویکرد ارتباطی نسبت مکتب انتقال با فرهنگ مورد مطالعه قرار نمی گیرد، بعدها عالمان ارتباط در راستای نقد این مکتب به مدل های توجّه و آیینی رسیدند و مکتب توجّه و مکتب آیینی شکل گرفتند.

در این جا مبتنی بر رویکرد مکتب انتقال، می توان گفت یکی از مبانی و پایه های نظری در علم ارتباطات «انتقال پیام» است که براساس آن اصول ارتباطات و در راستای آن شیوه های ارتباطات شکل گرفته است که در دیدگاه حاضر (بدون توجّه به دیگر مبانی و اصول ایجاد شده)، بر محور «انتقال پیام» به عنوان مبنای اولیۀ ارتباط به موضوع مورد اشاره پرداخته می شود.

از این رو در این پژوهش، مبانی مکتب انتقال و مفهوم ارتباطی طرح شده در این مکتب با مفهوم ارتباط در مبانیِ فکری قرآن کریم جستجو خواهد شد تا با رویکرد ارتباطی دعوت در قرآن کریم آشنا شده و مفهوم ارتباط در مبانی نظری اسلام جستجو شود که این امر مستلزم آن است که میزان تطابق مفهوم ارتباط در مکتب انتقال با دیدگاه ارتباطی قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرذ. بنابراین اقداماتی که در این پژوهش صورت خواهد گرفت در راستای پاسخگویی به این سؤال می باشد:

«در یک مطالعۀ مقایسه ای، تطابق مفهوم ارتباطی انتقال در مکتب انتقال با مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم از چه میزانی برخوردار است؟

• ضرورت و اهمیّت موضوع

هر مکتبی با به کارگیری روش های خاص پیام خود را به مخاطبانش ارائه می کند، به طوری که از مبانی و اصول حاکم در آن مکتب برگرفته شده است. از آنجا که قوانین مکتب اسلام از یک سو در همة شئون و ابعاد زندگی مسلمان مؤمن نفوذ دارد و از سوی دیگر کثرت قوانین اجتماعی اسلام، این دین را بیشتر با فعالیت های اجتماعی درگیر می کند، در می یابیم که اسلام فقط به رابطة شخصی بین انسان و خدا توجّه ندارد تا در تلاش باشد روح انسانی را صرفاً به صورت فردی تغییر دهد. بسیاری از نظریات اسلامی بر ارتباط بین انسان و اجتماع بنا شده است. اسلام بر این عقیده تأکید دارد که ارتباط انسان و خداوند کامل نمی شود مگر اینکه تمام ابعاد زندگی انسان مؤمن را در بر می گیرد. بنابراین، اگر کسی مؤمن واقعی باشد نمی تواند وظایف اجتماعی اش را نادیده بگیرد.

از آنجا که وجود قوانین اجتماعی در اسلام، خصوصیت ذاتی و ماهوی آن را تشکیل می دهد، هر یک از نظریات مطرح در زمینه های گوناگون از جمله در حوزة ارتباطات باید با قوانین اسلامی ارزیابی گردد. چرا که اولاً؛ اسلام دارای چارچوب اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… همراه با نظامی از ارزش هاست که نمی تواند هر چارچوب اقتصادی، سیاسی، فرهنگی را که بر اساس خود بنیادی بشر، قطع نظر از فرمان خداوند بنا شده باشد بپذیرد. ثانیاً؛ یکی دیگر از تفاوت های مهم اسلام با سایر ادیان از توجّه و نگرش آن به مسائل دنیوی انسان در کنار زندگی اخروی آن نشأت می گیرد. بسیاری از فعالیت های ما در زندگی وجود دارد که گمان می کنیم افعال دینی نیستند، اما در اسلام هر یک از فعالیت های انسان نه تنها می تواند فعلی دینی بلکه می تواند فعلی توحیدی تلقی گردد. این بدان معناست که معنای عبادت در اسلام با دیگر ادیان متفاوت است و فعالیت برای مسائل دنیوی در جهت فعالیت های معنوی است.

از این رو، مکتب اسلام جهت انتقال پیام خود در زمینه های گوناگون از جمله در حوزة ارتباطات و تبلیغ از اسلوب خاصی بهره می گیرد که اهداف آن مبتنی بر مفاهیم موجود در قرآن کریم شکل گرفته است. مطالعه و کشف مفاهیم راهبردی در حوزة تبلیغ و ارتباط در قرآن کریم با محوریت مفهوم دعوت لازمة سیاست گذاری های متناسب و کاربردی با «محیط زیست فرهنگی» ایران اسلامی است.

• هدف های تحقیق

       هدف اصلی تحقیق: انجام یک مطالعة اکتشافی جهت شناخت میزان تطابق مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم با مفهوم ارتباطی انتقال در مکتب انتقال.

      اهداف فرعی:

• مطالعة مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم؛
• مطالعة شرایط مطرح در مفهوم ارتباط در نگاه دعوت مدار قرآن؛
• مطالعة شرایط ارتباطی مطرح در دیدگاه مکتب انتقال؛
• مطالعۀ میزان تطابق مفهوم ارتباطی دعوت در دیدگاه قرآن کریم با مفهوم ارتباط در مکتب انتقال.

• سؤال های تحقیق:

       جهت اکتشافی بودن پژوهش، آن چه در این بخش مورد مطالعه قرار می گیرد بیان مجموعه ای از سؤالات کلیدی تحقیق می باشد که به صورت سؤال اصلی و سؤالات فرعی طرح شده است:

سؤال اصلی تحقیق: در یک مطالعة مقایسه ای، تطابق مفهوم ارتباطی انتقال در مکتب انتقال با مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم از چه میزانی برخوردار است؟

سؤال های فرعی:

• مفهوم دعوت در قرآن کریم چیست؟
• نظریه های پیرامون مفهوم دعوت در قرآن کریم چیست؟
• دیدگاه دعوت مدار قرآن برای یک ارتباط مؤثر چه شرایطی ترسیم می کند؟

عنوان                                                                                                                 صفحه

5ـ2ـ پیشنهادهای پژوهش ………………………………………………………………………… 52

5ـ3ـ پیشنهادهایی به پژوهشگران بعدی ………………………………………………………….. 53

5ـ4ـ محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………………………………. 54

پیوست

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………….. 56

پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 60

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول شماره (4ـ1): ارزش‌های حرفه‌ای کارکنان ……………………………………………….. 40

جدول شماره (4ـ2): میانگین نمرات ابعاد ارزش‌های حرفه‌ای ………………………………….. 41

جدول شماره (4ـ3): تفکیک نمونه برحسب بعد شخصی ارزش‌های حرفه‌ای …………………… 42

جدول شماره (4ـ4): تفکیک نمونه برحسب بعد حرفه‌ای ارزش‌های حرفه‌ای …………………… 42

جدول شماره (4ـ5): تفکیک نمونه برحسب بعد اجتماعی ارزش‌های حرفه‌ای ………………….. 43

جدول شماره (4ـ6): تفکیک نمونه برحسب بعد سازمانی ارزش‌های حرفه‌ای ………………….. 43

چکیده

ارزش‌های حرفه‌ای اساس عملكرد کارکنان می‌باشند كه تعاملات کارکنان با شهروندان، همكاران، سایر افراد حرفه‌ای و عموم مردم را هدایت می‌نمایند و چارچوبی برای تعهد به رفاه شهروندان و راهنمایی برای رفتار اخلاقی در جهت تدارك خدمات بشردوستانه فراهم می‌آورند. وجود تعارض‌های ارزشی روبه افزایش در بین کارکنان سازمان‌ها، رعایت نشدن برخی ارزش‌های حرفه‌ای و پیامدهای آن همچون نارضایتی ارباب‌رجوع، نگرانی‌های زیادی را در بخش‌های دولتی و غیردولتی بوجود آورده است. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین مؤلفه‌های اساسی ارزش‌های حرفه‌ای از دیدگاه کارکنان شرکت گاز شهر خلخال صورت گرفت. این مطالعه یک پژوهش کیفی از نوع گراندد تئوری است که با مشارکت 25 نفر از کارکنان صورت گرفته است. روش جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه عمیق نیمه‌ساختار یافته بوده و برای تجزیه و تحلیل و تفسیر داده‌ها، از روش اشتراوس و کوربین استفاده شده است. تحلیل مصاحبه‌ها و دیدگاه شركت‌كنندگان نشان داد که مؤلفه‌های اساسی ارزش‌های حرفه‌ای کارکنان دربرگیرنده 4 درون‌مایه اصلی؛ بُعد شخصی، حرفه‌ای، اجتماعی و سازمانی است. از نتایج دیگر این پژوهش این است که ارزش‌های مربوط به بُعد حرفه‌ای، اجتماعی، شخصی و سازمانی به‌ترتیب با میانگین نمرات، 62/2، 61/2، 46/2 و 32/2 از با اهمیت‌ترین و کم‌اهمیت‌ترین ارزش‌های حرفه‌ای آنان بودند. گرچه میانگین نمرات كل مؤلفه‌های ارزش‌های حرفه‌ای در محدوده به نسبت مهم و مهم قرار داشت، اما نیاز به برنامه‌ریزی و آموزش بیشتر به‌منظور بهبود و گسترش اخلاق و ارزش‌های حرفه‌ای در بین کارکنان سازمان‌ها ضروری است.

واژه‌های كلیدی: ارزش، ارزش‌های حرفه‌ای، کدهای اخلاقی، روش کیفی، نظریه زمینه‌ای

مقدمه

موفقیت و یا عدم موفقیت سازمان‌ها در راستای کاربست اهدافشان در گرو انسان‌هایی است كه در واقع گردانندگان اصلی آن‌ها می‌باشند. بدون توسعه منابع انسانی، سازمان بی‌معناست، پس بررسی و مطالعه رفتار افراد در سازمان‌ها می‌تواند نقش بسیار بااهمیتی در رشد و بالندگی آن‌ها ایفا نماید. برخلاف وجود تفاوت‌های زیاد در فرهنگ سازمانی، چند ویژگی مشترك

این مطلب را هم بخوانید :

بایگانی‌های پایان نامه مدیریت - منبع دانلود فایل های پایان نامه ارشد

 را در سازمان‌ها می‌توان مشاهده كرد و آن این‌كه همه تعریف‌ها، به ‌وجود مجموعه‌ای از ارزش‌های حرفه‌ای كه با فرد در داخل سازمان حفظ می‌شوند اشاره می‌كنند (ولیخانی و دیگران، 1392: 150).

ارزش‌های حرفه‌ای استانداردهایی برای عمل هستند كه از سوی گروه حرفه‌ای و کارشناس‌ها مورد پذیرش بوده و چارچوبی را برای ارزشیابی ارزش‌ها و عقاید تأثیرگذار بر رفتار فراهم می‌آورند. این ارزش‌ها اساس عملكرد کارکنان می‌باشند كه تعاملات کارکنان با شهروندان، همكاران، سایر افراد حرفه‌ای و عموم مردم را هدایت می‌نمایند و چارچوبی برای تعهد به رفاه شهروندان و راهنمایی برای رفتار اخلاقی در جهت تدارك خدمات بشردوستانه فراهم می‌آورند. در حال حاضر تعارض‌های ارزشی رو به افزایش بوده و در عرصه شغل در سازمان‌ها توجه به مؤلفه‌های بنیادین ارزش‌های حرفه‌ای را ضروری نموده است (حسینی و دیگران، 1391: 70). در حال حاضر متأسفانه در جامعه‌ی ما، بنابر نظر اكثر كارشناسان اقتصادی و مسئولین، فرهنگ و اخلاق كار در محیط کار بسیار ضعیف است و کمتر به ارزش‌های حرفه‌ای توجه می‌شود. درحالی‌که در غرب سکولار، در دانش‌های مربوط به مدیریت و سازمان، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه‌ی دینی ما در مدیریت، به ارزش‌های حرفه‌ای توجه کافی نشده است. امروزه در بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسؤولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، بنگاه را از بین می‌برد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های موفق برای تدوین راهبردهای اخلاقی احساس نیاز کرده، و به این باور رسیده‌اند که باید در سازمان یک فرهنگ بر پایه اخلاق رسوخ کند. از این‌رو، کوشیده‌اند به پژوهش‌هایی درباره ارزش‌ها و اخلاق حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای بدهند.

اما چگونه می‌توان ارزش‌های حرفه‌ای را در سازمان‌ها جاری و ساری نمود. یكی از این ابزارها برای کاربست ارزش‌های حرفه‌ای، تدوین، آموزش، اعمالِ نظارت بر پیروی از كدهای اخلاقی است.

كدهای اخلاقی بیشتر بیان رسمی ارزش‌ها درباره مسایل معین می‌باشند. كدها خط‌کش درستی رفتارهای حرفه‌ای در موقعیت‌های گوناگون را بیان می‌كنند و براساس آن‌ها تعیین می‌شود كه آیا از اخلاق حرفه‌ای، تخطی صورت گرفته یا خیر و اگر صورت گرفته چه مجازاتی باید اعمال شود. این امر ویژگی مهم كدهای اخلاقی است كه تنها به بیان اصول و كلیات اخلاقی بسنده نكرده و در هر حرفه‌ای با دقت رفتارهای درست و نادرست را تعیین می‌كنند، به‌طوری‌كه در تشخیص رفتار غیراخلاقی ابهام چندانی باقی نمی‌ماند (لشگربلوکی، 1387: 2). از نظر باتس و ریچ[1] «کدهای اخلاقی راهنماهای نظام‌مندی هستند که سؤالات مربوط به رفتار اخلاقی هنجار را پاسخ داده و چندین عملکرد از جمله هویت حرفه‌ای (عملکرد خارجی)، راهنمای عملکرد اعمال مراقبتی (عملکرد درونی) و نیز نحوه ایجاد انگیزه در کارکنان را ترسیم می‌نمایند». کدهای اخلاق حرفه‌ای، می‌توانند به‌عنوان یک راهنمای اخلاقی در انجام مسؤولیت‌های حرفه‌ای بر پایه کیفیت مورد استفاده قرار گرفته و به ارائه‌کنندگان خدمات در ایفای وظایف حرفه‌ای خود کمک نمایند. امروزه در سراسر دنیا نگرانی فزاینده‌ای در جامعه درباره نحوه ارائه خدمات به روش اخلاقی بوجود آمده که لازم است جهت رفع این نگرانی‌ها کدهای اخلاق حرفه‌ای مشتمل بر اصول اخلاقی شامل تعهدات و وظایف اخلاقی، پیامدهای عمل، ارزش‌ها، باورها، ویژگی‌های اخلاقی و ویژگی‌های فرهنگی و منطقه‌ای باشند. از‌ آن‌جایی که کدهای اخلاقی زمینه مناسبی را جهت ارتقای کیفیت ارائه خدمات فراهم می‌آورند، ارائه خدمات با استاندارد مطلوب نه فقط از به‌وسیله توسعه دانش و فناوری افراد شاغل در یک حرفه بلکه از به‌وسیله تدوین یک‌سری استانداردهای اخلاقی و ارزشی، امکان‌پذیر است که نظرهای افراد در آن حرفه نیز در طراحی کد اخلاقی لحاظ شده باشد (فرج خدا و دیگران، 1391: 43).

پژوهشگران، پژوهش در طبقه‌بندی ارزش‌های حرفه‌ای را به سه حیطه عمده تقسیم کرده‌اند:      1ـ تعریف مؤلفه‌های بنیادین قلمروهای ارزش‌های حرفه‌ای و فرضیه آزمایی در ارتباط با ساختار آن‌ها؛ 2ـ ارتباط بین ارزش‌های حرفه‌ای و سایر متغیرهای شخصی، اجتماعی یا سازمانی و 3ـ اثر فرهنگ بر ارزش‌های حرفه‌ای (دلخموش، 1389: 249). این پژوهش در زمینه ارزش‌های حرفه‌ای روی‌آورد ساختاری را اتخاذ کرده است. روی‌آورد ساختاری درپی آن است که مؤلفه‌های اساسی سازه مشخص را شناسایی کند، چارچوب تعریفی از قلمرو آن‌ها ارائه دهد و به‌گونه تجربی، تعریف را آزمون کند (همان: 148).

1ـ2ـ طرح مسأله[2]

یكی از مهمترین موضوع‌هایی كه زمینه‌ساز بروز مشكلات متعدد برای سازمان‌ها و مشتریان آن‌ها در سطح جهان شده است، مشكلات ناشی از فساد و كارهای خلاف اخلاق و مشخص نبودن معیارهای