• کلید واژه : حمایت استقلال طلبانه والدین ، نیازهای اساسی روان شناختی ، عواطف مثبت و منفی ، سرزندگی ذهنی

• فهرست مطالب
  

  
  
  
  
  

  عنوان	صفحه
  *فصل اول ( طرح پژوهش )
  1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………..	2
  1-2 بیان مسأله ………………………………………………………………………………..	3
  1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش …………………………………………………	7
  1-4 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………	10
  1-4-1 هدف کلی ……………………………………………………………………………..	10
  1-4-2 اهداف اختصاصی ……………………………………………………………….	10
  1-5 فرضیه های پژوهش. ………………………………………………………………	10
  1-5-1 فرضیه کلی …………………………………………………………………..	10
  1-5-2 فرضیات جزئی ……………………………………………………………………………………………………..	11
  1-6 تعاریف واژه ها و اصطلاحات …………………………………………………..	11
  1-6-1 تعاریف مفهومی ………………………………………………………………….	11
  1-6-2 تعاریف عملیاتی ……………………………………………………………….	12
  *فصل دوم : پیشینه ی پژوهش
  2-1 مقدمه ………………………………………………………………..	14
  2-2 بخش اول : مبانی نظری پژوهش …………………………………………………………………	14
  2-2-1 استقلال …………………..	14
  2-2-2 حمایت استقلال طلبانه ……………………………………….	15
  2-2-3- حمایت استقلال طلبانه والدین …………………………………………	17
  2-2-4 نظریه خودمختاری ………….	18
  2-2-4-1 پیوستار خودمختاری ………………………………………………..	18
  2-2-5 نظریه نیازهای پایه ای ……………………………………………………………..	20
  2-2-5-1 استقلال ……………………………………………..	20
  2-2-5-2 شایستگی ………………………………………………………………………………………	22
  2-2-5-3 وابستگی	25
  2-2-6 بهزیستی روان شناختی……………………………………………………..	27
  2-3 بخش دوم : پیشینه پژوهش ..	33
  2-3-1 پژوهش های انجام شده در داخل …………………………..	33
  2-3-2 پژوهش های انجام شده در خارج …………………………………..   *فصل سوم : روش پژوهش	34
  3-1 روش پژوهش………………………………………………………………………….	38
  فهرست مطالب کلید واژه : حمایت استقلال طلبانه والدین ، نیازهای اساسی روان شناختی ، عواطف مثبت و منفی ، سرزندگی ذهنی فهرست مطالب عنوان صفحه *فصل اول ( طرح پژوهش )   1-1 مقدمه …………………………………………………………………………….. 2 1-2 بیان مسأله ……………………………………………………………………………….. 3 1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش ………………………………………………… 7 1-4 اهداف پژوهش………………………………………………………………………… 10 1-4-1 هدف کلی …………………………………………………………………………….. 10 1-4-2 اهداف اختصاصی ………………………………………………………………. 10 1-5 فرضیه های پژوهش. ……………………………………………………………… 10 1-5-1 فرضیه کلی ………………………………………………………………….. 10 1-5-2 فرضیات جزئی …………………………………………………………………………………………………….. 11 1-6 تعاریف واژه ها و اصطلاحات ………………………………………………….. 11 1-6-1 تعاریف مفهومی …………………………………………………………………. 11 1-6-2 تعاریف عملیاتی ………………………………………………………………. 12 *فصل دوم : پیشینه ی پژوهش   2-1 مقدمه ……………………………………………………………….. 14 2-2 بخش اول : مبانی نظری پژوهش ………………………………………………………………… 14 2-2-1 استقلال ………………….. 14 2-2-2 حمایت استقلال طلبانه ………………………………………. 15 2-2-3- حمایت استقلال طلبانه والدین ………………………………………… 17 2-2-4 نظریه خودمختاری …………. 18 2-2-4-1 پیوستار خودمختاری ……………………………………………….. 18 2-2-5 نظریه نیازهای پایه ای …………………………………………………………….. 20 2-2-5-1 استقلال …………………………………………….. 20 2-2-5-2 شایستگی ……………………………………………………………………………………… 22 2-2-5-3 وابستگی 25 2-2-6 بهزیستی روان شناختی…………………………………………………….. 27 2-3 بخش دوم : پیشینه پژوهش .. 33 2-3-1 پژوهش های انجام شده در داخل ………………………….. 33 2-3-2 پژوهش های انجام شده در خارج …………………………………..   *فصل سوم : روش پژوهش 34 3-1 روش پژوهش…………………………………………………………………………. 38 فهرست مطالب   عنوان     صفحه 3-2 جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری ……………………………………………………. 38 3-3 ابزارهای پژوهش   3-3-1مقیاس ادراکات از حمایت استقلالی والدین……………………………………… 3-3-2ابزار گاوردیا،دسی و ریان………………………………………………………………………….. 3-3-3مقیاس سرزندگی و عواطف………………………………………………… 38   39 39 39 3-4 نحوه جمع آوری اطلاعات ………………………………………………… 39 3-5 متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………..   3-5-1متغیر پیش بین…………………………………………………………. 3-5-2 متغیر ملاک………………………………………………………………………. 40   40 40 3-6 روش تجزیه و تحلیل آماری ………………………………………………………………………….. 40 *فصل چهارم : یافته های پژوهش   4-1 مقدمه………………………………………………………………………………. 4-2 آمار توصیفی……………………………………………………. 4-3آمار استنباطی………………………………………….     42 42 44 *فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری 49 5-1 بحث و نتیجه گیری ………………………………………………….. 48 5-2 محدودیت های پژوهش ………………………………………………………… 51 5-3 پیشنهادات …………………………………………   5-3-1پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………….. 5-3-2 پیشنهادات کاربردی……………………………………………………….. 52   53 53 *منابع و مأخذ   منابع فارسی ………………………………………….. 55 منابع غیر فارسی …… 55 *پیوست ها   پبوست 1…………………………………………….. 60 پیوست 2 …………………………………………………. 61 پیوست 3………………………………………… 62 پیوست 4………………………………………………………………….. 63 مقدمه مفهوم بهزیستی[1] و عوامل مرتبط به آن از دیرباز مورد توجه مطالعات انسانی بوده است و دیدگاه ها و نظریات گوناگونی در این زمینه وجود داشته است. علاقه مندی پژوهشی بی­شماری درباره توصیف وضعیت بهزیستی روان شناختی دانشجویان در کشورهای مختلف وجود دارد. در گذشته مطالعات روان شناختی بیشتر بر روی بیماری های روانی تمرکز داشته است و هم چنین بیشتر به درمان توجه كرده است. به عبارتی  دیگر تعریف سلامت مترادف با فقدان بیماری روانی و علائم مرتبط با آن تلقی می­شده است (سازمان جهانی بهداشت[2]، 1984). از دهه 1980 به بعد در تعریف سلامت تغییر زیادی به وجود آمد. روان شناسی سلامت تنها به جنبه های منفی و رفع آنها توجه ندارد؛ بلكه همان طور که در تعریف سازمان جهانی بهداشت وجود دارد؛ به جنبه های مثبت سلامت و تقویت آن ها نیز توجه دارد؛ بنابراین فردی واجد شرایط سلامت است که از جنبه های اجتماعی، روانی و زیستی در شرایط مطلوبی قرار داشته باشد (بوم[3] و همکاران، 2001). ویژگی مهم روانی كه فرد واجد سلامت، می­بایست از آن برخوردار باشد؛ احساس بهزیستی است (مایرز و دینر[4]، 1995). بهزیستی روان شناختی[5] به طور گسترده ای مورد بررسی و به روشهای مختلفی مفهوم سازی شده است.آن ها هم چنین بهزیستی را احساس مثبت و احساس رضایت مندی عمومی از زندگی می دانند كه شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده و شغل است.  بهزیستی روان شناختی را برخی از محققان از نظر مؤلفه ها یا فرآیندهای ویژه ای نظیر فرآیندهای عاطفی مفهوم سازی می كنند (روتمن[6] و همكاران، 2003). عده­ای نیز بر فرآیندهای جسمانی تأكید كرده و خاطر نشان می­سازند كه بین سلامت جسمانی بالا و كیفیت بالای زندگی، رابطه وجود دارد (اپستین[7]، 1992). ریف[8] (1989)، بهزیستی را بر مبنای زندگی آرمانی و به معنای شكوفا­سازی توانمندی­های انسانی مفهوم­سازی كرده و به هر آنچه كه برای فرد با ارزش است و مطابق با خود واقعی وی می­باشد، مربوط می شود. ریف (1989) و ریف و کیز [9](1995)، بر این عقیده اند که بهزیستی فردی می تواند ناشی از ارتقاء احساس استقلال فرد در مراحل اولیه باشد. هم چنین اورنلاس[10] و همکاران (2007) اشاره به نقش والدین در درجه اول و پس از آن محیط و سپس جمع های دوستان کرده و نشان دادند که این گروه ها به ترتیب نقش مهمی می توانند در استقلال افراد داشته باشند. معانی، شاپوریان و حجت، (1379) نیز بر نقش محیط خانوادگی در بهزیستی افراد تأکید کرده و به این مهم اشاره کرده اند، که بهزیستی فردی در مرحله اول ناشی از محیط خانواده می باشد. به هر حال، عوامل زیادی در بهزیستی افراد می تواند تأثیرگذار ­باشد، که بر این اساس بسیاری از محققان از راهکارهایی جهت ارتقاء بهزیستی افراد استفاده کرده­اند (به طور مثال: شلدون و فیلاک[11] (2008) دستکاری[12] سه نیاز روان­شناختی برای استقلال، شایستگی و و ابستگی در بهزیستی؛ بهزادنیا و محمد زاده[13] (2012)، به شرایط خانواده و هم چنین شرایط فرهنگی- اجتماعی، شغلی و محیطی و هم چنین نقش تأثیر­گذاری که محیط می­تواند بر روی آن ها داشته باشد، اشاره دارند. از این رو امید است که در این فصل بتوان توصیفی از بهزیستی و شرایطی که می­تواند بهزیستی دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد، را نشان داد. 1-2 بیان مسأله در طول دهه­های اخیر تمركز مطالعات و تحقیقات در زمینه درك و مفهوم سازی جنبه­های روان­شناسی مثبت­نگر[14] از جمله بهزیستی و هم چنین یافتن شیوهای دستیابی به آن ها، دلایل ایجاد و نیز تداوم این ویژگی­ها، به­طور فزاینده­ای رو به رشد است (لینلی و جوزف[15]، 2004 و سلیگمن[16]، 2006). در همین راستا دیدگاه­ها و نظریات گوناگونی در رابطه با عوامل مرتبط بهزیستی وجود داشته است. از دیدگاه رایان و دسی[17] (2002) دو رویکرد اصلی در تعریف بهزیستی وجود دارد: لذت­گرایی[18] و فضیلت­گرایی[19]. تعدادی از محققان بهزیستی را با خوشی لذت گرایانه[20] یا شادكامی[21] برابر می­دانند. برابر دانستن بهزیستی با خوشی لذت­گرایانه یا شادكامی پیشینه­ای طولانی دارد. در دیدگاه لذت­گرایی ارسطو، فرض بر آن است كه زندگی آرمانی به معنای زندگی همراه با شادی و لذت با اجتناب از افسردگی و ناراحتی می­باشد. در این رویكرد هدف زندگی كسب حداكثر لذت می باشد. این رویكرد، بهزیستی لذت­گرا[22] نامیده می­شود. شاخص های بهزیستی لذت­گرا بیشتر بر روی افزایش شادكامی از طریق وجود عواطف مثبت و حذف عاطفه منفی تمركز كرده است.در مقابل تعدادی از روان شناسان از جمله ریف (1989)، با وجود ماهیت جذاب بهزیستی لذت­گرا،مخالف این نوع بهزیستی بوده و بر روی بهزیستی فضیلت­گرا[23] تأكید دارند. دیدگاه فضیلت گرایی حاكی از آن است كه زندگی آرمانی به معنای شكوفا­سازی توانمندی­های انسانی است. به عبارتی در این دیدگاه، هر آنچه برای فرد با ارزش است و مطابق با خود واقعی وی می­باشد، مهم است. تعداد زیادی از روان­شناسان در ازای برابر دانستن بهزیستی با شادكامی و لذت، آن را با فضیلت[24] برابر می­گیرند. نظریات مبتنی بر ارضاء امیال، به رغم ایجاد لذت، همواره بهزیستی را در پی ندارد و در نتیجه، بهزیستی نمی­تواند صرفاً به معنای تجربه لذت باشد (راین و دسی، 2001). تعدادی از روان­شناسان در تعریف بهزیستی این موضع­گیری، بهزیستی فضیلت­گرا را برگزیده­اند و در حال اجرای پژوهش­هایی در حوزه بهزیستی بر اساس آموزه های سنت فضیلت­گرایی هستند. این دیدگاه شامل     عنوان	صفحه
  3-2 جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………….	38
  3-3 ابزارهای پژوهش   3-3-1مقیاس ادراکات از حمایت استقلالی والدین……………………………………… 3-3-2ابزار گاوردیا،دسی و ریان………………………………………………………………………….. 3-3-3مقیاس سرزندگی و عواطف…………………………………………………	38   39 39 39
  3-4 نحوه جمع آوری اطلاعات …………………………………………………	39
  3-5 متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………..   3-5-1متغیر پیش بین…………………………………………………………. 3-5-2 متغیر ملاک……………………………………………………………………….	40   40 40
  3-6 روش تجزیه و تحلیل آماری …………………………………………………………………………..	40
  *فصل چهارم : یافته های پژوهش   4-1 مقدمه………………………………………………………………………………. 4-2 آمار توصیفی……………………………………………………. 4-3آمار استنباطی………………………………………….	42 42 44
  *فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری	49
  5-1 بحث و نتیجه گیری …………………………………………………..	48
  5-2 محدودیت های پژوهش …………………………………………………………	51
  5-3 پیشنهادات …………………………………………   5-3-1پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………….. 5-3-2 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………..	52   53 53
  *منابع و مأخذ
  منابع فارسی …………………………………………..	55
  منابع غیر فارسی ……	55
  *پیوست ها
  پبوست 1……………………………………………..	60
  پیوست 2 ………………………………………………….	این مطلب را هم بخوانید :	این مطلب را هم بخوانید :	61
  پیوست 3…………………………………………	62
  پیوست 4…………………………………………………………………..	63

  
  

مقدمه

مفهوم بهزیستی[1] و عوامل مرتبط به آن از دیرباز مورد توجه مطالعات انسانی بوده است و
دیدگاه ها و نظریات گوناگونی در این زمینه وجود داشته است. علاقه مندی پژوهشی بی­شماری درباره توصیف وضعیت بهزیستی روان شناختی دانشجویان در کشورهای مختلف وجود دارد. در گذشته مطالعات روان شناختی بیشتر بر روی بیماری های روانی تمرکز داشته است و هم چنین بیشتر به درمان توجه كرده است.

به عبارتی  دیگر تعریف سلامت مترادف با فقدان بیماری روانی و علائم مرتبط با آن تلقی می­شده است (سازمان جهانی بهداشت[2]، 1984). از دهه 1980 به بعد در تعریف سلامت تغییر زیادی به وجود آمد. روان شناسی سلامت تنها به جنبه های منفی و رفع آنها توجه ندارد؛ بلكه همان طور که در تعریف سازمان جهانی بهداشت وجود دارد؛ به جنبه های مثبت سلامت و تقویت آن ها نیز توجه دارد؛ بنابراین فردی واجد شرایط سلامت است که از جنبه های اجتماعی، روانی و زیستی در شرایط مطلوبی قرار داشته باشد (بوم[3] و همکاران، 2001). ویژگی مهم روانی كه فرد واجد سلامت، می­بایست از آن برخوردار باشد؛ احساس بهزیستی است (مایرز و دینر[4]، 1995).

بهزیستی روان شناختی[5] به طور گسترده ای مورد بررسی و به روشهای مختلفی مفهوم سازی شده است.آن ها هم چنین بهزیستی را احساس مثبت و احساس رضایت مندی عمومی از زندگی
می دانند كه شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده و شغل است.  بهزیستی روان شناختی را برخی از محققان از نظر مؤلفه ها یا فرآیندهای ویژه ای نظیر فرآیندهای عاطفی مفهوم سازی می كنند (روتمن[6] و همكاران، 2003). عده­ای نیز بر فرآیندهای جسمانی تأكید كرده و خاطر نشان می­سازند كه بین سلامت جسمانی بالا و كیفیت بالای زندگی، رابطه وجود دارد (اپستین[7]، 1992). ریف[8] (1989)، بهزیستی را بر مبنای زندگی آرمانی و به معنای شكوفا­سازی توانمندی­های انسانی مفهوم­سازی كرده و به هر آنچه كه برای فرد با ارزش است و مطابق با خود واقعی وی می­باشد، مربوط می شود.

ریف (1989) و ریف و کیز [9](1995)، بر این عقیده اند که بهزیستی فردی می تواند ناشی از ارتقاء احساس استقلال فرد در مراحل اولیه باشد. هم چنین اورنلاس[10] و همکاران (2007) اشاره به نقش والدین در درجه اول و پس از آن محیط و سپس جمع های دوستان کرده و نشان دادند که این گروه ها به ترتیب نقش مهمی می توانند در استقلال افراد داشته باشند. معانی، شاپوریان و حجت، (1379) نیز بر نقش محیط خانوادگی در بهزیستی افراد تأکید کرده و به این مهم اشاره کرده اند، که بهزیستی فردی در مرحله اول ناشی از محیط خانواده می باشد.

به هر حال، عوامل زیادی در بهزیستی افراد می تواند تأثیرگذار ­باشد، که بر این اساس بسیاری از محققان از راهکارهایی جهت ارتقاء بهزیستی افراد استفاده کرده­اند (به طور مثال: شلدون و فیلاک[11] (2008) دستکاری[12] سه نیاز روان­شناختی برای استقلال، شایستگی و و ابستگی در بهزیستی؛ بهزادنیا و محمد زاده[13] (2012)، به شرایط خانواده و هم چنین شرایط فرهنگی- اجتماعی، شغلی و محیطی و هم چنین نقش تأثیر­گذاری که محیط می­تواند بر روی آن ها داشته باشد، اشاره دارند. از این رو امید است که در این فصل بتوان توصیفی از بهزیستی و شرایطی که می­تواند بهزیستی دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد، را نشان داد.

1-2 بیان مسأله

در طول دهه­های اخیر تمركز مطالعات و تحقیقات در زمینه درك و مفهوم سازی جنبه­های
روان­شناسی مثبت­نگر[14] از جمله بهزیستی و هم چنین یافتن شیوهای دستیابی به آن ها، دلایل ایجاد و نیز تداوم این ویژگی­ها، به­طور فزاینده­ای رو به رشد است (لینلی و جوزف[15]، 2004 و سلیگمن[16]، 2006). در همین راستا دیدگاه­ها و نظریات گوناگونی در رابطه با عوامل مرتبط بهزیستی وجود داشته است. از دیدگاه رایان و دسی[17] (2002) دو رویکرد اصلی در تعریف بهزیستی وجود دارد: لذت­گرایی[18] و فضیلت­گرایی[19]. تعدادی از محققان بهزیستی را با خوشی لذت گرایانه[20] یا شادكامی[21] برابر می­دانند. برابر دانستن بهزیستی با خوشی لذت­گرایانه یا شادكامی پیشینه­ای طولانی دارد. در دیدگاه لذت­گرایی ارسطو، فرض بر آن است كه زندگی آرمانی به معنای زندگی همراه با شادی و لذت با اجتناب از افسردگی و ناراحتی
می­باشد. در این رویكرد هدف زندگی كسب حداكثر لذت می باشد. این رویكرد، بهزیستی لذت­گرا[22] نامیده می­شود.

شاخص های بهزیستی لذت­گرا بیشتر بر روی افزایش شادكامی از طریق وجود عواطف مثبت و حذف عاطفه منفی تمركز كرده است.در مقابل تعدادی از روان شناسان از جمله ریف (1989)، با وجود ماهیت جذاب بهزیستی لذت­گرا،مخالف این نوع بهزیستی بوده و بر روی بهزیستی فضیلت­گرا[23] تأكید دارند. دیدگاه فضیلت گرایی حاكی از آن است كه زندگی آرمانی به معنای شكوفا­سازی توانمندی­های انسانی است. به عبارتی در این دیدگاه، هر آنچه برای فرد با ارزش است و مطابق با خود واقعی وی می­باشد، مهم است. تعداد زیادی از روان­شناسان در ازای برابر دانستن بهزیستی با شادكامی و لذت، آن را با فضیلت[24] برابر می­گیرند. نظریات مبتنی بر ارضاء امیال، به رغم ایجاد لذت، همواره بهزیستی را در پی ندارد و در نتیجه، بهزیستی نمی­تواند صرفاً به معنای تجربه لذت باشد (راین و دسی، 2001).

تعدادی از روان­شناسان در تعریف بهزیستی این موضع­گیری، بهزیستی فضیلت­گرا را برگزیده­اند و در حال اجرای پژوهش­هایی در حوزه بهزیستی بر اساس آموزه های سنت فضیلت­گرایی هستند. این دیدگاه شامل

1-6- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 7

2-.. مبانی نظری پژوهش و پیشینه

2-1- مقدمه.    11

2-2- تعاریف تعهد سازمانی.. 11

2-3- دیدگاههای مربوط به ابعاد تعهد سازمانی.. 13

2-3-1-           دیدگاه پورتر، کامپتون و اسمیت….. 13

2-3-2-           دیدگاه اتزیونی….. 13

2-3-3-           دیدگاه آرجریس……. 14

2-3-4-           دیدگاه استاو و سالانسیک (1977).. 14

2-3-5-           -الگوی آنجل و پری…. 15

2-3-6-           الگوی مایر و شورمن…. 15

2-3-7-           -دیدگاه هارتمن و بمیکز… 15

2-3-8-           دیدگاه بالفور و وکسلر… 16

2-3-9-           الگوی مودی و همکاران…. 21

2-3-10-         الگوی سه جزئی آلن و مایر… 21

2-4- فرآیند ایجاد تعهد سازمانی: 22

2-4-1-           اریلی و چاتمن…. 22

2-4-2-           مارتین و نیکولز… 23

2-5- نتایج و پیامدهای تعهد سازمانی: 23

2-6- عوامل مؤثر بر تعهدسازمانی: 24

2-6-1-           دیدگاه استرون…. 24

2-6-2- دیدگاه استیرز، پورتر و مودی…. 25

2-6-3- مودی و همکاران…. 25

2-7- تعاریف کیفیت زندگی کاری.. 27

2-7-1-           تعریف ولش……. 27

2-7-2-           دیدگاه وک چیو… 27

2-7-3-           تعاریف فارکوهر… 30

2-8- ضرورت و اهداف کیفیت زندگی کاری.. 30

1-6- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 7

2-.. مبانی نظری پژوهش و پیشینه

2-1- مقدمه.    11

2-2- تعاریف تعهد سازمانی.. 11

2-3- دیدگاههای مربوط به ابعاد تعهد سازمانی.. 13

2-3-1-           دیدگاه پورتر، کامپتون و اسمیت….. 13

2-3-2-           دیدگاه اتزیونی….. 13

2-3-3-           دیدگاه آرجریس……. 14

2-3-4-           دیدگاه استاو و سالانسیک (1977).. 14

2-3-5-           -الگوی آنجل و پری…. 15

2-3-6-           الگوی مایر و شورمن…. 15

2-3-7-           -دیدگاه هارتمن و بمیکز… 15

2-3-8-           دیدگاه بالفور و وکسلر… 16

2-3-9-           الگوی مودی و همکاران…. 21

2-3-10-         الگوی سه جزئی آلن و مایر… 21

2-4- فرآیند ایجاد تعهد سازمانی: 22

2-4-1-           اریلی و چاتمن…. 22

2-4-2-           مارتین و نیکولز… 23

2-5- نتایج و پیامدهای تعهد سازمانی: 23

2-6- عوامل مؤثر بر تعهدسازمانی: 24

2-6-1-           دیدگاه استرون…. 24

2-6-2- دیدگاه استیرز، پورتر و مودی…. 25

2-6-3- مودی و همکاران…. 25

2-7- تعاریف کیفیت زندگی کاری.. 27

2-7-1-           تعریف ولش……. 27

2-7-2-           دیدگاه وک چیو… 27

2-7-3-           تعاریف فارکوهر… 30

2-8- ضرورت و اهداف کیفیت زندگی کاری.. 30

2-9- الگوهای کیفیت زندگی کاری: 31

2-9-1-           الگوی توماس…… 31

2-9-2- الگوی والتون…. 31

2-9-3-           الگوی کاسیو… 32

2-9-4- الگوی هریکو مک بوی…. 32

2-9-5-           الگوی مورتون…. 33

2-10-         راههای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 33

2-11-         عوامل موثر در کاهش کیفیت زندگی کاری.. 35

2-12-         مدلهای تعارض کار-خانواده: 37

2-12-1-         مدل اول: چهار دسته نظریه مدلهای عمومی….. 38

2-12-2-         مدلهای مبتنی بر حمایت اجتماعی….. 43

2-12-3-         مدل های مبتنی بر تقاضاها و انتظارات نقش کاری و خانوادگی….. 44

2-13-         پیشینه پژوهش: 45

2-13-1-         پژوهشهای داخلی:. 45

2-13-2-         پژوهشهای خارجی:. 49

2-14-         خلاصه فصل.. 52

3–. مواد و روش پژوهش

3-1- مقدمه  …………………54

3-2- روش پژوهش… 54

3-3- جامعه آماری و روش نمونهگیری و روش اجرا 54

3-4- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 54

3-4-1-           پرسشنامه تعهدسازمانی آلن و مایر (1991).. 54

3-4-2-           پرسشنامه تعارض کار-خانواده (نت مه یر،1996).. 55

3-4-3-           پرسشنامه کیفیت زندگی کاری:. 56

3-5- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 56

4-. نتایج و یافته های پژوهش

4-1- مقدمه…….. 58

4-2- اطلاعات توصیفی.. 58

4-3- یافته های استنباطی.. 62

5–. نتیجه گیری و بحث

5-1- مقدمه…………..  70

5-2- بحث در مورد یافته های پژوهش… 70

5-2-1-           سؤالات پژوهش……. 70

5-2-2-           فرضیه های پژوهش……. 72

5-3- محدودیتها 73

5-4- پیشنهادها 73

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی….. 73

5-4-2-           پیشنهادهای کاربردی…. 73

کلیات پژوهش

• مقدمه و بیان مسأله

در جهان امروز بسیاری از فعالیت­های اساسی و حیاتی موردنیاز را سازمان­های گوناگون انجام می­دهند یعنی پیشرفت و بقای جامعه تابع عملکرد موثر سازمان­هاست؛ بنابراین می­توانیم جامعه­ی امروز را جامعه­ای سازمانی بنامیم. در این بین، از مهمترین وسایل دستیابی به پیشرفت و ترقی، سازمان­هایی هستند که بتوانند با کارآمدی و اثربخشی از عهده­ی وظایف خودبرآیند (علاقه بند،1388). فلسفه­­ی وجودی هرسازمان به نیروی­انسانی آن وابسته­است (مهدی­زاده و حسینی،1389). تقریبأ تمامی صاحب نظران، منابع انسانی را به عنوان اساسی­ترین عامل قلمداد کرده­اند؛ بنابراین منابع انسانی نقش محوری در تحول سازمان دارد و تحولات عظیم سازمانی از توانمندی­های نامحدود فکری این عامل سرچشمه می­گیرد (لوتانس[1]،1998)

یکی از فرایندهای مؤثر در کارایی سازمان، تعهد و پایبندی کارکنان است که می­تواند به تلاش بیشتر و تمایل قوی­تر برای حفظ سازمان منجر شود (پاگلیس[2] و گرین[3]، 2002).

تعهد­سازمانی[4] شامل قدرت نسبی هویت فرد با حضور در یک سازمان ویژه است. این تعریف سه مفهوم را در بردارد که عبارتند از اعتقاد قوی برای پذیرش اهداف سازمان، اشتیاق فراوان برای تلاش چشمگیر در سازمان و در نهایت تمایل برای تداوم عضویت فرد در سازمان (تانگ چن[5]، 2005؛ پاگلیس و گرین 2002).

ماتیو و زاجاک[6] (1990) متغیرهای مرتبط با تعهدسازمانی را در سه گروه عمده تقسیم بندی کرده­اند: 1. متغیرهای پیش شرط، 2-متغیرهای همبسته، 3-متغیرهای نتیجه. مدنی و زاهدی (1384) متغیرهای موثر بر تعهدسازمانی را در چهارگروه دسته بندی کرده­اند که به شرح زیر می­باشد:1- متغیرهای شخصی 2-متغیرهای شغلی 3-متغیرهای سازمانی 4-متغیرهای محیطی.

آنچه تحت­تأثیر ابعاد کیفیت­زندگی­کاری[7] بر عملکرد کارکنان تأثیر­ خواهد­داشت، متغیر تعهد­سازمانی است. آنچنان که در پژوهش­های خارجی و داخلی همچون گینودو[8] (1981)، لینکین[9] (1991)، هاولو[10] (1991)، جورتافت[11] (1993)، آلن[12] (1996)، جان سور[13] (2002)، حمیدی (1381)، گوهری (1376)، رستگاری (1378)، صنوبری (1379)، قمی­زاده (1379)، جمشیدی (1379)، مرادیان (1382) و خوشبختی (1383) نیز نشان­داده­شد که وجود هریک از موارد مطرح در کیفیت زندگی­کاری موجب بهبود عملکرد کارکنان خواهد­شد.

عبارت کیفیت زندگی کاری که از مفهوم سیستم فنی- اجتماعی باز که در دهه­ی 1970 طراحی شده، نشأت گرفته­است با استفاده از مناسب­ترین روابط بین تکنولوژی و سازمان­های اجتماعی به تضمین استقلال­درکار، اتکای متقابل و تمایل افراد به درگیرشدن در کار کمک­می­کند (ادهیکاری[14] و گاتمن[15]،2010). هرچند سیستم فنی- اجتماعی باز در عمل یک مفهوم قراردادی به حساب می­آید، در این مفهوم فرض می­شود که عملکرد بهینه­ی سیستم و سازمان­دهی فنی صحیح با شرایط شغلی­ای تطابق­دارد که درآنها نیازهای اجتماعی و روانی کارگران تامین می­گردد. کیفیت­زندگی­کاری بهتر منجربه برآورده­کردن الزامات اجتماعی و فنی شغل در سازمان­های ما می­گردد (میرکمالی و نارنجی ثانی[16]،2011).

در ابتدا، کیفیت زندگی­کاری بر اثرات استخدام بر خوب بودن کلی و سلامت کارمندان تمرکز کرده بود، اما حالا تأکید و تمرکز آن تغییرکرده است. هرسازمانی به فراهم کردن محیط خوبی برای کارکنان نیاز

 

2-9- الگوهای کیفیت زندگی کاری: 31

2-9-1-           الگوی توماس…… 31

2-9-2- الگوی والتون…. 31

2-9-3-           الگوی کاسیو… 32

2-9-4- الگوی هریکو مک بوی…. 32

2-9-5-           الگوی مورتون…. 33

2-10-         راههای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 33

2-11-         عوامل موثر در کاهش کیفیت زندگی کاری.. 35

2-12-         مدلهای تعارض کار-خانواده: 37

2-12-1-         مدل اول: چهار دسته نظریه مدلهای عمومی….. 38

2-12-2-         مدلهای مبتنی بر حمایت اجتماعی….. 43

2-12-3-         مدل های مبتنی بر تقاضاها و انتظارات نقش کاری و خانوادگی….. 44

2-13-         پیشینه پژوهش: 45

2-13-1-         پژوهشهای داخلی:. 45

2-13-2-         پژوهشهای خارجی:. 49

2-14-         خلاصه فصل.. 52

3–. مواد و روش پژوهش

3-1- مقدمه  …………………54

3-2- روش پژوهش… 54

3-3- جامعه آماری و روش نمونهگیری و روش اجرا 54

3-4- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 54

3-4-1-           پرسشنامه تعهدسازمانی آلن و مایر (1991).. 54

3-4-2-           پرسشنامه تعارض کار-خانواده (نت مه یر،1996).. 55

3-4-3-           پرسشنامه کیفیت زندگی کاری:. 56

3-5- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 56

4-. نتایج و یافته های پژوهش

4-1- مقدمه…….. 58

4-2- اطلاعات توصیفی.. 58

این مطلب را هم بخوانید :

4-3- یافته های استنباطی.. 62

5–. نتیجه گیری و بحث

5-1- مقدمه…………..  70

5-2- بحث در مورد یافته های پژوهش… 70

5-2-1-           سؤالات پژوهش……. 70

5-2-2-           فرضیه های پژوهش……. 72

5-3- محدودیتها 73

5-4- پیشنهادها 73

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی….. 73

5-4-2-           پیشنهادهای کاربردی…. 73

کلیات پژوهش

• مقدمه و بیان مسأله

در جهان امروز بسیاری از فعالیت­های اساسی و حیاتی موردنیاز را سازمان­های گوناگون انجام می­دهند یعنی پیشرفت و بقای جامعه تابع عملکرد موثر سازمان­هاست؛ بنابراین می­توانیم جامعه­ی امروز را جامعه­ای سازمانی بنامیم. در این بین، از مهمترین وسایل دستیابی به پیشرفت و ترقی، سازمان­هایی هستند که بتوانند با کارآمدی و اثربخشی از عهده­ی وظایف خودبرآیند (علاقه بند،1388). فلسفه­­ی وجودی هرسازمان به نیروی­انسانی آن وابسته­است (مهدی­زاده و حسینی،1389). تقریبأ تمامی صاحب نظران، منابع انسانی را به عنوان اساسی­ترین عامل قلمداد کرده­اند؛ بنابراین منابع انسانی نقش محوری در تحول سازمان دارد و تحولات عظیم سازمانی از توانمندی­های نامحدود فکری این عامل سرچشمه می­گیرد (لوتانس[1]،1998)

یکی از فرایندهای مؤثر در کارایی سازمان، تعهد و پایبندی کارکنان است که می­تواند به تلاش بیشتر و تمایل قوی­تر برای حفظ سازمان منجر شود (پاگلیس[2] و گرین[3]، 2002).

تعهد­سازمانی[4] شامل قدرت نسبی هویت فرد با حضور در یک سازمان ویژه است. این تعریف سه مفهوم را در بردارد که عبارتند از اعتقاد قوی برای پذیرش اهداف سازمان، اشتیاق فراوان برای تلاش چشمگیر در سازمان و در نهایت تمایل برای تداوم عضویت فرد در سازمان (تانگ چن[5]، 2005؛ پاگلیس و گرین 2002).

ماتیو و زاجاک[6] (1990) متغیرهای مرتبط با تعهدسازمانی را در سه گروه عمده تقسیم بندی کرده­اند: 1. متغیرهای پیش شرط، 2-متغیرهای همبسته، 3-متغیرهای نتیجه. مدنی و زاهدی (1384) متغیرهای موثر بر تعهدسازمانی را در چهارگروه دسته بندی کرده­اند که به شرح زیر می­باشد:1- متغیرهای شخصی 2-متغیرهای شغلی 3-متغیرهای سازمانی 4-متغیرهای محیطی.

آنچه تحت­تأثیر ابعاد کیفیت­زندگی­کاری[7] بر عملکرد کارکنان تأثیر­ خواهد­داشت، متغیر تعهد­سازمانی است. آنچنان که در پژوهش­های خارجی و داخلی همچون گینودو[8] (1981)، لینکین[9] (1991)، هاولو[10] (1991)، جورتافت[11] (1993)، آلن[12] (1996)، جان سور[13] (2002)، حمیدی (1381)، گوهری (1376)، رستگاری (1378)، صنوبری (1379)، قمی­زاده (1379)، جمشیدی (1379)، مرادیان (1382) و خوشبختی (1383) نیز نشان­داده­شد که وجود هریک از موارد مطرح در کیفیت زندگی­کاری موجب بهبود عملکرد کارکنان خواهد­شد.

عبارت کیفیت زندگی کاری که از مفهوم سیستم فنی- اجتماعی باز که در دهه­ی 1970 طراحی شده، نشأت گرفته­است با استفاده از مناسب­ترین روابط بین تکنولوژی و سازمان­های اجتماعی به تضمین استقلال­درکار، اتکای متقابل و تمایل افراد به درگیرشدن در کار کمک­می­کند (ادهیکاری[14] و گاتمن[15]،2010). هرچند سیستم فنی- اجتماعی باز در عمل یک مفهوم قراردادی به حساب می­آید، در این مفهوم فرض می­شود که عملکرد بهینه­ی سیستم و سازمان­دهی فنی صحیح با شرایط شغلی­ای تطابق­دارد که درآنها نیازهای اجتماعی و روانی کارگران تامین می­گردد. کیفیت­زندگی­کاری بهتر منجربه برآورده­کردن الزامات اجتماعی و فنی شغل در سازمان­های ما می­گردد (میرکمالی و نارنجی ثانی[16]،2011).

در ابتدا، کیفیت زندگی­کاری بر اثرات استخدام بر خوب بودن کلی و سلامت کارمندان تمرکز کرده بود، اما حالا تأکید و تمرکز آن تغییرکرده است. هرسازمانی به فراهم کردن محیط خوبی برای کارکنان نیاز

1-6-1 تعریف مفهومی……………………………………………………………………………………………………………….11

1-6-2 تعریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………….11

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………..13

2-2 پیشرفت تحصیلی………………………………………………………………………………………..13

2-3 تعاریف پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………………….14

2-4 معیارهای پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………….15-14

2-5 عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی  …………………………………………………………………………………………16

2-5-1 آموزش خانواده……………………………………………………………………………………………………………….16

2-5-2 طبقه اجتماعی والدین……………………………………………………………………………………………………….16

2-5-3 تحرک اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………16

2-5-4 ایدئولوژی…………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-6 خودکار آمدی……………………………………………………………………………………………………………….20-18

2-6-1 تعریف خودکار آمدی………………………………………………………………………………………………..22-21

2-6-2 انواع خود کارآمدی………………………………………………………………………………………………………….23

2-6-3 تفاوت خودکار آمدی با سایر انواع باورهای خود…………………………………………………………………23

2-6-3-1 خود پنداره ………………………………………………………………………………………………………………..24

2-6-3-2 عزت نفس…. ……………………………………………………………………………………………………………..24

2-6-3-3 انتظارات عملکرد ………………………………………………………………………………………………………..25

2-6-3-4 کنترل تصویری……………………………………………………………………………………………………………25

2-6-4 ابعاد خود کار آمدی…………………………………………………………………………………………………………26

2-6-4-1 سطح……………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-6-4-2 عمومیت ……………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-4-3 نیرومندی……………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-5 منابع باورهای خود کار آمدی …………………………………………………………………………………………..28

2-6-5-1 تجارت مسلط……………………………………………………………………………………………………………..29

2-6-5-2 تجارت جانشینی………………………………………………………………………………………………………….29

2-6-5-3 قانع سازی کلامی………………………………………………………………………………………………………..30

1-6-1 تعریف مفهومی……………………………………………………………………………………………………………….11

1-6-2 تعریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………….11

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………..13

2-2 پیشرفت تحصیلی………………………………………………………………………………………..13

2-3 تعاریف پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………………….14

2-4 معیارهای پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………….15-14

2-5 عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی  …………………………………………………………………………………………16

2-5-1 آموزش خانواده……………………………………………………………………………………………………………….16

2-5-2 طبقه اجتماعی والدین……………………………………………………………………………………………………….16

2-5-3 تحرک اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………16

2-5-4 ایدئولوژی…………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-6 خودکار آمدی……………………………………………………………………………………………………………….20-18

2-6-1 تعریف خودکار آمدی………………………………………………………………………………………………..22-21

2-6-2 انواع خود کارآمدی………………………………………………………………………………………………………….23

2-6-3 تفاوت خودکار آمدی با سایر انواع باورهای خود…………………………………………………………………23

2-6-3-1 خود پنداره ………………………………………………………………………………………………………………..24

2-6-3-2 عزت نفس…. ……………………………………………………………………………………………………………..24

2-6-3-3 انتظارات عملکرد ………………………………………………………………………………………………………..25

2-6-3-4 کنترل تصویری……………………………………………………………………………………………………………25

2-6-4 ابعاد خود کار آمدی…………………………………………………………………………………………………………26

2-6-4-1 سطح……………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-6-4-2 عمومیت ……………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-4-3 نیرومندی……………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-5 منابع باورهای خود کار آمدی …………………………………………………………………………………………..28

2-6-5-1 تجارت مسلط……………………………………………………………………………………………………………..29

2-6-5-2 تجارت جانشینی………………………………………………………………………………………………………….29

2-6-5-3 قانع سازی کلامی………………………………………………………………………………………………………..30

2-6-5-4 حالت های فیزیولوژیکی و هیجانی ……………………………………………………………………………….31

2-6-5-5 تجارت تصویر سازی ذهنی………………………………………………………………………………………… 31

2-6-6 خود کار آمدی بالا و پایین………………………………………………………………………………………………..31

2-6-7 خود کار آمدی ، انگیزش و اسناد ……………………………………………………………………………….33-32

2-6-8  جنسیت و خود کار آمدی………………………………………………………………………………………………..34

2-6-9 خود کار آمدی و پیشرفت تحصیلی…………………….. …………………………………………………………..35

2-6-10 تاثیر زمینه های فرهنگی و اجتماعی روی خود کار آمدی……………………………………………………36

2-6-11 نقش باورهای خود کار آمدی در انگیزش افکار…………………………………………………………. 38-37

2-6-12 تحلیل باورهای خود کار آمدی در گستره زندگی… …………………………………………………………..39

2-6-12-1 تأثیر بافت خانواده بر باورهای خودکار آمدی…. ……………………………………………………………39

2-6-12-2 تأثیر دوستان و همسالان……………………………… ……………………………………………………………39

2-6-12-3 نقش مدرسه ………… ……………………………………………………………………40

2-6-13 رشد خود کار آمدی به واسطه مرحله گذر نوجوانی…… …………………………………………………….40

2-6-14 خود کار آمدی مرتبط با بزرگسالی…………………………………………………………………………………. 40

2-6-15 راهبردهای بهبود خود کار آمدی ………………………………………………………………… …………..42-41

2-7 اهمال کاری تحصیلی…………………………………………………………………………………………………………. 43

2-7-1 تعاریف……………………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-7-2 رویکرد اهمال کاری ……………………………………………………………………………………………………… 44

2-7-2-1 رویکردهای رفتاری …………………………………………………………………………………………………….45

2-7-2-2 رویکردهای منطقی – هیجانی……………………………………………………………………………….. 49-46

2-7-2-3 رویکردهای شناختی ……………………………………………………………………………………………………50

2-7-2-4 رویکرد انگیزشی ………………………………………………………………………………………………………..51

2-7-3 اهمال کاری بعنوان یک عادت…………………………………………………………………………………………. 52

2-7-4 اهمال کاری بعنوان یک اختلال شخصیتی…………………………………………………………………… 53-52

2-7-5 اهمال کاری تحصیلی و اهمال کاری غیر تحصیلی ………………………………………………………..55-54

2-7-6اهمال کاری  و اهمال کاری فعال …………………………………………………………………………………57-56

2-7-7 درماندگی آموخته شده……………………………………………………………………………………………………. 58

2-8 اضطراب آموزشگاهی…………………………………………………………………………………………………………. 59

2-8-1 نشانه های اضطراب امتحان ……………………………………………………………………………………….61-60

2-8-2 سبب شناسی اضطراب امتحان…………………………………………………………………………………………. 62

2-8-3 سه مدل در سبب شناسی اضطراب امتحان…………………………………………………………………………..63

2-8-3-1 مدل توجهی – شناختی………………………………………………………………………………………… 65-64

2-8-3-2 مدل روان پویشی اضطراب امتحان ساراسون…………………………………………………………………. 66

2-8-3-3 مدل نقض در مهارت مطالعه……………………………………………………………………………………….. 67

2-8-4 عوامل مرتبط با اضطراب………………………………………………………………………………………………… 68

2-8-4-1 روابط والدین با فرزند………………………………………………………………………………………………… 68

2-8-4-2 انتظارات معلم ……………………………………………………………………………………………………………69

2-8-4-3 مهارت های تحصیلی…………………………………………………………………………………………………. 70

2-8-4-4- دشواری امتحان……………………………………………………………………………………………………….. 70

2-8-4-5 محیط برگزاری امتحان…………………………………………………………………………………………. 71-70

2-8-5 مثلث اضطراب امتحان……………………………………………………………………………………………………. 72

2-8-5-1 بخش فیزیکی……………………………………………………………………………………………………………. 72

2-8-5-2 بخش هیجانی – عاطفی……………………………………………………………………………………………… 73

2-8-5-3 بخش شناختی – ذهنی……………………………………………………………………………………………….. 74

2-8-6 رویکرد درمانی کاهش اضطراب امتحان …………………………………………………………………………….75

2-8-6-1 رویکرد شناختی – رفتاری………………………………………………………………………………………….. 75

2-8-6-2 کاهش اضطراب امتحان از طریق مقابله با باورهای غیر عقلانی الیس………………………………….76

2-8-6-3 کاهش اضطراب امتحان از طریق دیدگاه شناختی بک……………………………………………………….77

2-9 پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………..77

2-9-1 الف : تحقیقات انجام شده داخلی………………………………………………………………………………..80-78

2-9-2 ب : تحقیقات انجام شده خارجی………………………………………………………………………………. 82-80

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

3-1 طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………… 83

3-2 جامعه آماری ،  نمونه گیری و روش نمونه …………………………………………………………………………….84

3-3 ابزار گرد آوری داده ها……………………………………………………………………………………………..84

3-3-1 الف : پرسشنامه خودکار آمدی عمومی………………………………………………………………….. 84

3-3-2 ب : پرسشنامه تعلل ورزی نسخه دانش آموزان …………………………………………………………………..85

3-3-3 ج : پرسشنامه اضطراب امتحان …………………………………………………………………………………………85

3-4 روش گرد آوری داده ها……………………………………………………………………………………………………… 85

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………. 86

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل آماری

4-1 تحلیل توصیفی داده ها…………………………………………………………………………………………………. 90-89

4-2 تحلیل استنباطی داده ها………………………………………………………………………………………………… 93-90

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………. 99-95

5-2 محدودیت های پژوهشی …………………………………………………………………………………………………..100

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 101

5-3-1 پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………………………………………………101

5-3-2 پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………………………………… 101

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………103-102

فهرست منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………106-104

پیوست ها:

الف : پرسشنامه خودکارآمدی…………………………………………………………………………………………………..108

ب : پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی…………………………………………………………………………………………109

ج : پرسشنامه اضطراب امتحان…………………………………………………………………………………………………110

چکیده انگلیسی:……………………………………………………………………………………………………111

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین خودکارآمدی،اهمال کاری تحصیلی و اضطراب امتحان با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پسر بود.ازطرح پژوهش از نوع توصیفی – همبستگی  استفاده شده است.نمونه آماری258 نفر از دانش آموزان پسر پایه ی اول دوره ی متوسطه شهر اسلام آباد غرب در سال تحصیلی94-93 می باشد که بصورت خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.برای جمع آوری داده ها،مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر و همکاران(1982 )،مقیاس اهمال کاری تحصیلی سولومون و راث بلوم(1984 )و اضطراب امتحان فیلیپس(1979 )بر روی دانش آموزان اجرا شد و برای سنجش پیشرفت تحصیلی معدل ترم اول در نظر گرفته شد.تحلیل داده هابا استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه انجام شدیافته ها نشان داد که بین خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی در سطح(01/0 )همبستگی معنادار مثبت وجود دارد.دیگر یافته ها بیانگر آن بود که بین اهمال کاری و پیشرفت تحصیلی در سطح(01/0)همبستگی معنادار  در  جهت منفی وجود دارد.همچنین بین اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی در سطح(1 0/0 )  همبستگی  معنادار در جهت منفی وجود دارد.یافته ها نقش و اهمیت خودکارآمدی،اهمال کاری و اضطراب را درکسب موفقیت تحصیلی دانش آموزان خاطر نشان می سازد.

کلید واژه ها: خودکارآمدی،اهمال کاری تحصیلی،اضطراب امتحان،پیشرفت تحصیلی.

 

مقدمه :

یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی، پیشرفت و افت تحصیلی دانش آموزان  می باشد و کشف و مطالعه متغیرهای تأثیر گذار بر این متغیر ها ، به شناخت بهتر و پیش بینی عوامل مؤثر در مدرسه می انجامد.

. بنابراین بررسی متغیر هایی که با پیشرفت تحصیای در دروس مختلف رابطه دارد ، یکی از موضوعات اساسی پژوهش در نظام آموزش وپرورش است (فراهانی ، .(1383از جمله عوامل مؤثر در پیشرفت       تحصیلی می توان از عوامل ،خودکارآمدی ،اهمال کاری و اضطراب امتحان نام برد ، برخی صاحب نظران عنوان کرده اند که یادگیری علاوه بر عوامل شناختی، فراشناختی نیز می باشد(بروس ، مک کان ،کیلونن ، بندورا [1]2001)یکی از نظریه پردازان شناختی اجنماعی معتقد است که خود کار آمدی یا باورهای فرد در مورد توانایی های خود مهمترین عامل انگیزشی تأثیر گذاربر عملکرد انسانی است. بندورا (1997) خود کار آمدی را بعنوان باور و قضاوت فرد از توانایی های خود برای انجام تکلیف خاص تعریف کرده است پاجار و میلر [2] (1994)خودکارآمدی ارزیابی خاص و وابسته به بافت از قابلیت خود برای عمل در یک تکلیف می دانند. یک حس خودکارآمدی بالا باعث تلاش ،مقاومت و انعطاف بیشتری می شود.همچنین در مقدار استرس و اضطرابی که افراد هنگام انجام یک فعالیت تجربه می کنند تأثیر دارد (پاجارزو شانگ [3] ،2001).

اهمال کاری یا به آینده موکول کردن کارها آنقدر متدوال است که شاید بتوان آن را از تمایلات ذاتی انسان برشمرد ،اگرچه اهمال کاری همیشه مسئله ساز نیست، اما اغلب موارد می تواند از طریق ممانعت از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عدم دسترسی به اهداف آموزشی ،پیامدهای نامطلوب  و جبران ناپذیری به همراه داشته باشد .در تعریف این ساختار محققان به کاهلی و امروز و فردا کردن در انجام کارهای مهم (در زمان مورد انتظار ) ،همرا با تجارب  ذهنی و ناراحت کننده ،اشاره کرد(الیس وجیمز والرند،1995؛ به نقل از جوکار و دلاور پور ،1386).

اضطراب امتحان یکی دیگر از مسائل مهم دانش آموزان است . اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متداول و مهم آموزشی ،رابطه تنگاتنگی  با عملکرد و عملکرد تحصیلی دارد . نتایج امتحان تأثیر بسزایی

 

2-6-5-4 حالت های فیزیولوژیکی و هیجانی ……………………………………………………………………………….31

2-6-5-5 تجارت تصویر سازی ذهنی………………………………………………………………………………………… 31

2-6-6 خود کار آمدی بالا و پایین………………………………………………………………………………………………..31

2-6-7 خود کار آمدی ، انگیزش و اسناد ……………………………………………………………………………….33-32

2-6-8  جنسیت و خود کار آمدی………………………………………………………………………………………………..34

2-6-9 خود کار آمدی و پیشرفت تحصیلی…………………….. …………………………………………………………..35

2-6-10 تاثیر زمینه های فرهنگی و اجتماعی روی خود کار آمدی……………………………………………………36

2-6-11 نقش باورهای خود کار آمدی در انگیزش افکار…………………………………………………………. 38-37

2-6-12 تحلیل باورهای خود کار آمدی در گستره زندگی… …………………………………………………………..39

2-6-12-1 تأثیر بافت خانواده بر باورهای خودکار آمدی…. ……………………………………………………………39

2-6-12-2 تأثیر دوستان و همسالان……………………………… ……………………………………………………………39

2-6-12-3 نقش مدرسه ………… ……………………………………………………………………40

2-6-13 رشد خود کار آمدی به واسطه مرحله گذر نوجوانی…… …………………………………………………….40

2-6-14 خود کار آمدی مرتبط با بزرگسالی…………………………………………………………………………………. 40

2-6-15 راهبردهای بهبود خود کار آمدی ………………………………………………………………… …………..42-41

2-7 اهمال کاری تحصیلی…………………………………………………………………………………………………………. 43

2-7-1 تعاریف……………………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-7-2 رویکرد اهمال کاری ……………………………………………………………………………………………………… 44

2-7-2-1 رویکردهای رفتاری …………………………………………………………………………………………………….45

2-7-2-2 رویکردهای منطقی – هیجانی……………………………………………………………………………….. 49-46

2-7-2-3 رویکردهای شناختی ……………………………………………………………………………………………………50

2-7-2-4 رویکرد انگیزشی ………………………………………………………………………………………………………..51

2-7-3 اهمال کاری بعنوان یک عادت…………………………………………………………………………………………. 52

2-7-4 اهمال کاری بعنوان یک اختلال شخصیتی…………………………………………………………………… 53-52

2-7-5 اهمال کاری تحصیلی و اهمال کاری غیر تحصیلی ………………………………………………………..55-54

2-7-6اهمال کاری  و اهمال کاری فعال …………………………………………………………………………………57-56

2-7-7 درماندگی آموخته شده……………………………………………………………………………………………………. 58

2-8 اضطراب آموزشگاهی…………………………………………………………………………………………………………. 59

این مطلب را هم بخوانید :

2-8-1 نشانه های اضطراب امتحان ……………………………………………………………………………………….61-60

2-8-2 سبب شناسی اضطراب امتحان…………………………………………………………………………………………. 62

2-8-3 سه مدل در سبب شناسی اضطراب امتحان…………………………………………………………………………..63

2-8-3-1 مدل توجهی – شناختی………………………………………………………………………………………… 65-64

2-8-3-2 مدل روان پویشی اضطراب امتحان ساراسون…………………………………………………………………. 66

2-8-3-3 مدل نقض در مهارت مطالعه……………………………………………………………………………………….. 67

2-8-4 عوامل مرتبط با اضطراب………………………………………………………………………………………………… 68

2-8-4-1 روابط والدین با فرزند………………………………………………………………………………………………… 68

2-8-4-2 انتظارات معلم ……………………………………………………………………………………………………………69

2-8-4-3 مهارت های تحصیلی…………………………………………………………………………………………………. 70

2-8-4-4- دشواری امتحان……………………………………………………………………………………………………….. 70

2-8-4-5 محیط برگزاری امتحان…………………………………………………………………………………………. 71-70

2-8-5 مثلث اضطراب امتحان……………………………………………………………………………………………………. 72

2-8-5-1 بخش فیزیکی……………………………………………………………………………………………………………. 72

2-8-5-2 بخش هیجانی – عاطفی……………………………………………………………………………………………… 73

2-8-5-3 بخش شناختی – ذهنی……………………………………………………………………………………………….. 74

2-8-6 رویکرد درمانی کاهش اضطراب امتحان …………………………………………………………………………….75

2-8-6-1 رویکرد شناختی – رفتاری………………………………………………………………………………………….. 75

2-8-6-2 کاهش اضطراب امتحان از طریق مقابله با باورهای غیر عقلانی الیس………………………………….76

2-8-6-3 کاهش اضطراب امتحان از طریق دیدگاه شناختی بک……………………………………………………….77

2-9 پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………..77

2-9-1 الف : تحقیقات انجام شده داخلی………………………………………………………………………………..80-78

2-9-2 ب : تحقیقات انجام شده خارجی………………………………………………………………………………. 82-80

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

3-1 طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………… 83

3-2 جامعه آماری ،  نمونه گیری و روش نمونه …………………………………………………………………………….84

3-3 ابزار گرد آوری داده ها……………………………………………………………………………………………..84

3-3-1 الف : پرسشنامه خودکار آمدی عمومی………………………………………………………………….. 84

3-3-2 ب : پرسشنامه تعلل ورزی نسخه دانش آموزان …………………………………………………………………..85

3-3-3 ج : پرسشنامه اضطراب امتحان …………………………………………………………………………………………85

3-4 روش گرد آوری داده ها……………………………………………………………………………………………………… 85

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………. 86

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل آماری

4-1 تحلیل توصیفی داده ها…………………………………………………………………………………………………. 90-89

4-2 تحلیل استنباطی داده ها………………………………………………………………………………………………… 93-90

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………. 99-95

5-2 محدودیت های پژوهشی …………………………………………………………………………………………………..100

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 101

5-3-1 پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………………………………………………101

5-3-2 پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………………………………… 101

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………103-102

فهرست منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………106-104

پیوست ها:

الف : پرسشنامه خودکارآمدی…………………………………………………………………………………………………..108

ب : پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی…………………………………………………………………………………………109

ج : پرسشنامه اضطراب امتحان…………………………………………………………………………………………………110

چکیده انگلیسی:……………………………………………………………………………………………………111

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین خودکارآمدی،اهمال کاری تحصیلی و اضطراب امتحان با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پسر بود.ازطرح پژوهش از نوع توصیفی – همبستگی  استفاده شده است.نمونه آماری258 نفر از دانش آموزان پسر پایه ی اول دوره ی متوسطه شهر اسلام آباد غرب در سال تحصیلی94-93 می باشد که بصورت خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.برای جمع آوری داده ها،مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر و همکاران(1982 )،مقیاس اهمال کاری تحصیلی سولومون و راث بلوم(1984 )و اضطراب امتحان فیلیپس(1979 )بر روی دانش آموزان اجرا شد و برای سنجش پیشرفت تحصیلی معدل ترم اول در نظر گرفته شد.تحلیل داده هابا استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه انجام شدیافته ها نشان داد که بین خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی در سطح(01/0 )همبستگی معنادار مثبت وجود دارد.دیگر یافته ها بیانگر آن بود که بین اهمال کاری و پیشرفت تحصیلی در سطح(01/0)همبستگی معنادار  در  جهت منفی وجود دارد.همچنین بین اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی در سطح(1 0/0 )  همبستگی  معنادار در جهت منفی وجود دارد.یافته ها نقش و اهمیت خودکارآمدی،اهمال کاری و اضطراب را درکسب موفقیت تحصیلی دانش آموزان خاطر نشان می سازد.

کلید واژه ها: خودکارآمدی،اهمال کاری تحصیلی،اضطراب امتحان،پیشرفت تحصیلی.

 

مقدمه :

یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی، پیشرفت و افت تحصیلی دانش آموزان  می باشد و کشف و مطالعه متغیرهای تأثیر گذار بر این متغیر ها ، به شناخت بهتر و پیش بینی عوامل مؤثر در مدرسه می انجامد.

. بنابراین بررسی متغیر هایی که با پیشرفت تحصیای در دروس مختلف رابطه دارد ، یکی از موضوعات اساسی پژوهش در نظام آموزش وپرورش است (فراهانی ، .(1383از جمله عوامل مؤثر در پیشرفت       تحصیلی می توان از عوامل ،خودکارآمدی ،اهمال کاری و اضطراب امتحان نام برد ، برخی صاحب نظران عنوان کرده اند که یادگیری علاوه بر عوامل شناختی، فراشناختی نیز می باشد(بروس ، مک کان ،کیلونن ، بندورا [1]2001)یکی از نظریه پردازان شناختی اجنماعی معتقد است که خود کار آمدی یا باورهای فرد در مورد توانایی های خود مهمترین عامل انگیزشی تأثیر گذاربر عملکرد انسانی است. بندورا (1997) خود کار آمدی را بعنوان باور و قضاوت فرد از توانایی های خود برای انجام تکلیف خاص تعریف کرده است پاجار و میلر [2] (1994)خودکارآمدی ارزیابی خاص و وابسته به بافت از قابلیت خود برای عمل در یک تکلیف می دانند. یک حس خودکارآمدی بالا باعث تلاش ،مقاومت و انعطاف بیشتری می شود.همچنین در مقدار استرس و اضطرابی که افراد هنگام انجام یک فعالیت تجربه می کنند تأثیر دارد (پاجارزو شانگ [3] ،2001).

اهمال کاری یا به آینده موکول کردن کارها آنقدر متدوال است که شاید بتوان آن را از تمایلات ذاتی انسان برشمرد ،اگرچه اهمال کاری همیشه مسئله ساز نیست، اما اغلب موارد می تواند از طریق ممانعت از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عدم دسترسی به اهداف آموزشی ،پیامدهای نامطلوب  و جبران ناپذیری به همراه داشته باشد .در تعریف این ساختار محققان به کاهلی و امروز و فردا کردن در انجام کارهای مهم (در زمان مورد انتظار ) ،همرا با تجارب  ذهنی و ناراحت کننده ،اشاره کرد(الیس وجیمز والرند،1995؛ به نقل از جوکار و دلاور پور ،1386).

اضطراب امتحان یکی دیگر از مسائل مهم دانش آموزان است . اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متداول و مهم آموزشی ،رابطه تنگاتنگی  با عملکرد و عملکرد تحصیلی دارد . نتایج امتحان تأثیر بسزایی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 فصل اول: طرح تحقیق…………………………………………………………………………………………..1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….2

1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………4

2-1- سئوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………….4

3-1-فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………..5

4-1-  روش گردآوری اطلاعات و ابزارهای مربوطه…………………………………………………………….5

5-1-شیوه گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………5

6-1-ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………….5

7-1- ابزارهای تحقیق……………………………………………………………………………………………….6

8-1-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………6

9-1-  جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………..6

فصل دوم:گورستان لما………………………………………………………………………………………….7

1-2- موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………8

2-2- جغرافیای طبیعی…………………………………………………………………………………………….10

3-2- موقعیت تاریخی…………………………………………………………………………………………….12

1-3-2- سلسله های پادشاهی دوره ایلام میانه………………………………………………………………12

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 

4-2-مشخصات گورهای گورستان لما………………………………………………………………………….13

5-2-تدفین………………………………………………………………………………………………………….15

6-2-اشیاء تدفینی…………………………………………………………………………………………………17

7-2-یافته ها………………………………………………………………………………………………………..18

فصل سوم :سفال های گورستان لما……………………………………………………………………..23

1-3- مشخصات کلی سفالهای لما………………………………………………………………………………24

2-3- دسته بندی ظروف………………………………………………………………………………………….24

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 فصل اول: طرح تحقیق…………………………………………………………………………………………..1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….2

1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………4

2-1- سئوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………….4

3-1-فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………..5

4-1-  روش گردآوری اطلاعات و ابزارهای مربوطه…………………………………………………………….5

5-1-شیوه گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………5

6-1-ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………….5

7-1- ابزارهای تحقیق……………………………………………………………………………………………….6

8-1-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………6

9-1-  جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………..6

فصل دوم:گورستان لما………………………………………………………………………………………….7

1-2- موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………8

2-2- جغرافیای طبیعی…………………………………………………………………………………………….10

3-2- موقعیت تاریخی…………………………………………………………………………………………….12

1-3-2- سلسله های پادشاهی دوره ایلام میانه………………………………………………………………12

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 

4-2-مشخصات گورهای گورستان لما………………………………………………………………………….13

5-2-تدفین………………………………………………………………………………………………………….15

6-2-اشیاء تدفینی…………………………………………………………………………………………………17

7-2-یافته ها………………………………………………………………………………………………………..18

فصل سوم :سفال های گورستان لما……………………………………………………………………..23

1-3- مشخصات کلی سفالهای لما………………………………………………………………………………24

2-3- دسته بندی ظروف………………………………………………………………………………………….24

1-2-3-طبقه بندی سفالینه های غیر منقوش……………………………………………………………….24

1-1-2-3- سبوی ها…………………………………………………………………………………………………25

2-1-2-3-ساغرها…………………………………………………………………………………………………. 31

3-1-1-2-3-خمره ها………………………………………………………………………………………………33

4-1-1-1-2-3- سرمه دان ها………………………………………………………………………………………35

5-1-1-1-1-2-3-ریتون……………………………………………………………………………………………36

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 2-2-3- طبقه بندی سفالینه های منقوش……………………………………………………………………44

1-2-2-3- سبوی و ساغر با نقش هندسی……………………………………………………………………44

2-2-2-3- سبوی و ساغر با نقش خط………………………………………………………………………..56

3-3-الحاقات ظروف………………………………………………………………………………………………58

4-3- جمع بندی نقوش…………………………………………………………………………………………..60

1-4-3-  خط ساده…………………………………………………………………………………………………60

2-4-3- خطوط موازی……………………………………………………………………………………………60

3-4-3- خطوط متقاطع………………………………………………………………………………………….61

4-4-3-  مثلث…………………………………………………………………………………………………….61

4-4-3-  دایره……………………………………………………………………………………………………..61

5-4-3-  مربع و لوزی…………………………………………………………………………………………….61

فصل چهارم: تاثیر باورهای دینی ایلامیان بر نقوش سفالهای لما…………………………….63

1-4- باورهای ایلامیان…………………………………………………………………………………………….64

2-4- ایزدان آب در ایلام…………………………………………………………………………………………68

3-4- نقوش و نمادهای آب در تمدن ایلام……………………………………………………………………73

1-3-4-  نقوش ساده……………………………………………………………………………………………..73

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 2-3-4-  نقوش آیینی……………………………………………………………………………………………73

1-2-3-4-  چهار پاره………………………………………………………………………………………………74

2-2-3-4- چهار خانه………………………………………………………………………………………………76

3-2-3-4-  سه گوش های به هم پیوسته………………………………………………………………………..76

4-2-3-4-مار……………………………………………………………………………………………………….78

5-2-3-4-  بز یا گاو…………………………………………………………………………………………………80

4-4-  نقوش پر تکرار نمادین واسطورهای آب و باران لما………………………………………………….82

5-4-  نمادشناسی وتحلیل نقوش سفالینه های لما…………………………………………………………83

فصل پنجم: تاثیر طبیعت بر نقوش لما………………………………………………………………….88

1-5- تاثیر پذیری از طبیعت…………………………………………………………………………………….89

2-5-عناصر طبیعت در منطقه لما……………………………………………………………………………..92

1-2-5-  پوشش گیاهی………………………………………………………………………………………….93

2-2-5- کوه………………………………………………………………………………………………………..93

3-2-5-  رودخانه…………………………………………………………………………………………………93

4-2-5- زمین زراعی…………………………………………………………………………………………….94

5-2-5- موجود زنده…………………………………………………………………………………………….95

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 3-5-بررسی و تحلیل نقوش لما بر اساس طبیعت…………………………………………………………..96

4-5- جمع بندی کلی نقوش نمادین طبیعت لما…………………………………………………………….98

فصل ششم-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………99

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………..102

1. مقالات فارسی………………………………………………………………………………………………102
2. کتب فارسی …………………………………………………………………………………………………103

4.سایت ها………………………………………………………………………………………………………..105

پیوستها  ………………………………………………………………………………………………………….106

پیوست1.فیش های کد گذاری شده سفالهای خط دار لما …………………………………………………106

پیوست 2.فیش های کد گذاری شده خمره های گورستان لما……………………………………………110

پیوست3.فیش های کد گذاری شده ظروف آشپزخانه ای…………………………………………………111

پیوست 4.فیش های کد گذاری شده کاسه های گورستان لما……………………………………………112

چکیده به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………………114

شناسنامه به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………….115

مقدمه

کشف گورستان لما  به عنوان یک محوطه تاریخی دوران ایلام میانه تا جدید،در استان کهگیلویه و بویر احمد در نوع خود بی  نظیر است زیرا محوطه مزبور، اولین استقرار گاه اکتشافی از تمدن ایلام در این استان به شمار می آید و امید تازه ای برای کشف چنین محوطه هایی ایجاد نموده است. در بین اشیاء تدفینی کشف شده از این گورستان، ظروف سفالین منقوش دارای ارزش فراوانی می_ باشد چرا که این نقوش  بازگو کننده نوع زندگی و باورهای مردمان آن دوران به شمار می_ آیند.پژوهش پیش روی تلاشی است برای دسته بندی ،بررسی و ریشه یابی  نقوش سفالینه های گورستان لما بر اساس باورهای ایلامیان و تاثیر پذیری از طبیعت .برای محقق شدن این هدف ابتدا به معرفی محوطه باستانی لما پرداخته شده است که شامل معرفی جغرافیا ،تاریخ ،ریخت شناسی گورها ،نحوه تدفین و اشیاء تدفینی می باشد.در مرحله بعد  به معرفی و نمایش  و دسته بندی سفالهای مکشوف از گورستان لما پرداخته شده است.بدین منظور، از طریق آرشیو موزه یاسوج دسترسی به تصاویر سفالینه ها امکان پذیر گردید ،سپس بر اساس نقش ،سفالینه ها به دو دسته نقش دار و بی نقش تقسیم  و برای هر دسته سفالها، فیش های کد گذاری شده در نظر گرفته شده است.این فیش ها به عنوان شناسنامه هر سفال حاوی مشخصات ظاهری از قبیل ،اندازه،تکنیک ساخت ،نقش ،الحاقات ،دهانه ،کارکرد ،فرم ،رنگ سفال و پخت آنها می باشد.به علت حجم بالای فیش ها از آوردن همه آنها در متن پژوهش خود داری شده و در قسمت پیوست ها قرار داده شده اند.ظروف فاقد نقش اولین سفالهای نمایش داده شده در متن پژوهش هستندکه به ترتیب کارکردشان دسته بندی و از طریق نمایش تصویر ،فرم و جدول ویژگی ها سامان داده شده است.سفال های نقش دار بر اساس نوع نقوش به دو دسته  ظروف با نقوش هندسی و خط دار تقسیم شده اند و در جداول گوناگون به بررسی نقوش پرداخته شده است.پس از معرفی و نمایش سفالینه های لما ،بر اساس فرضیه اول پژوهش مبتنی بر تاثیر باورهای ایلامیان در نقوش سفال ها عمل شده است.با توجه به کار شدن نقوش لما بر روی ظروف آبخوری و نگهداری مایعات به ارتباط این مسئله با یکی از باورها در خصوص آب در میان ایلامیان (دو ایزد تیر و ناهید )قوت می_ بخشد.

بدین  منظور ،ضمن بررسی این باور ها به نماد شناسی آنها نیز پرداخته شده و در میان نقوش سفالینه های لما به جستجوی این نشانه ها پرداخته شده است. در فصل بعد به تاثیر طبیعت بر روی نقوش لما پرداخته شده است، در این خصوص ویژگیهای طبیعی وعناصر شاخص طبیعت منطقه لما معرفی و بر اساس این عناصر به بررسی نقوش سفال ها پرداخته شده است.در آخر با یک جمع بندی کلی سعی شده تا بر اساس تطبیق داده ها با نقوش به فرضیه ها ی پژوهش پاسخ داده شود.

 

1-1-بیان مسئله

گورستان لما  واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد،به عنوان یک محوطه تاریخی در سال 1378 شمسی کشف گردید.از نظر جغرافیایی این گورستان در حاشیه رودخانه بشار در 15 کیلومتری شمال غرب شهرستان پاتاوه و 65 کیلومتری شمال غرب یاسوج مرکز استان قرار گرفته است.طبق تحقیقات باستان شناسان ،گورستان لما از نظر قدمت تاریخی به دوره ایلام میانه تا جدید می رسد.کشف این گورستان و تعلق آن به مهمترین تمدن تاریخی جنوب غرب ایران می_ تواند به شناخت هرچه بیشتر تمدن ایلام و وسعت قلمرو جغرافیایی آن کمک می نماید.در این محوطه تاریخی 53 گور کشف شده است که در آنها اشیاء فلزی ،سفالی و غیره……..به همراه اسکلت انسان دفن شده اند.از میان اشیای یافت شده در این گورها اشیای سفالی حائز اهمیت می باشند که بیشتر شامل انواع جام،کوزه،و کاسه می باشد، اکثر این سفالینه ها مزین به انواع نقوش هندسی و ساده به رنگ اخرایی و  قهوه ای بر روی بدنه پخته هستند که از نوع لعاب رورنگی می باشند. تا کنون بررسی دقیقی بر روی نقوش سفالینه های لما و دسته بندی آنها  انجام نگرفته است تا بتوان ضمن شناخت نقوش سفالینه ها ، به مقایسه صحیح این نقوش با نقوش سفالینه های تمدن ایلام پرداخت ، تا از این طریق به ریشه یابی نقوش سفالینه ها و شناسایی هرچه بیشتر هنر سفالگری تمدن باستانی ایلام نائل گردید.با توجه به آنچه توضیح داده شد هدف کلی این تحقیق شناسایی نقوش سفالهای گورستان لما و ریشه یابی نقوش از طریق تطبیق آنها با نقوش سفالهای برجای مانده تمدن ایلام می باشد.

 2-1-سئوالات تحقیق

1-آیا نقوش سفالینه های لما متآثر از باورهای دینی ایلامیان می باشد؟

2-آیا طبیعت منطقه لما بر نقوش سفالینه های لما تآثیر گذار بوده است؟

3-1-فرضیه ها

باستان شناسان محوطه گورستان لما را از نظر جغرافیایی به بخش سردسیری تمدن باستانی ایلام دوره میانه ،نسبت می دهند.در اینجا دو مسئله قابل ذکر است،مسئله اول این است که در صورت اسکان موقت

 

1-2-3-طبقه بندی سفالینه های غیر منقوش……………………………………………………………….24

1-1-2-3- سبوی ها…………………………………………………………………………………………………25

2-1-2-3-ساغرها…………………………………………………………………………………………………. 31

3-1-1-2-3-خمره ها………………………………………………………………………………………………33

4-1-1-1-2-3- سرمه دان ها………………………………………………………………………………………35

5-1-1-1-1-2-3-ریتون……………………………………………………………………………………………36

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 2-2-3- طبقه بندی سفالینه های منقوش……………………………………………………………………44

1-2-2-3- سبوی و ساغر با نقش هندسی……………………………………………………………………44

2-2-2-3- سبوی و ساغر با نقش خط………………………………………………………………………..56

3-3-الحاقات ظروف………………………………………………………………………………………………58

4-3- جمع بندی نقوش…………………………………………………………………………………………..60

1-4-3-  خط ساده…………………………………………………………………………………………………60

2-4-3- خطوط موازی……………………………………………………………………………………………60

3-4-3- خطوط متقاطع………………………………………………………………………………………….61

4-4-3-  مثلث…………………………………………………………………………………………………….61

4-4-3-  دایره……………………………………………………………………………………………………..61

5-4-3-  مربع و لوزی…………………………………………………………………………………………….61

فصل چهارم: تاثیر باورهای دینی ایلامیان بر نقوش سفالهای لما…………………………….63

1-4- باورهای ایلامیان…………………………………………………………………………………………….64

2-4- ایزدان آب در ایلام…………………………………………………………………………………………68

3-4- نقوش و نمادهای آب در تمدن ایلام……………………………………………………………………73

1-3-4-  نقوش ساده……………………………………………………………………………………………..73

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 2-3-4-  نقوش آیینی……………………………………………………………………………………………73

 

این مطلب را هم بخوانید :

1-2-3-4-  چهار پاره………………………………………………………………………………………………74

2-2-3-4- چهار خانه………………………………………………………………………………………………76

3-2-3-4-  سه گوش های به هم پیوسته………………………………………………………………………..76

4-2-3-4-مار……………………………………………………………………………………………………….78

5-2-3-4-  بز یا گاو…………………………………………………………………………………………………80

4-4-  نقوش پر تکرار نمادین واسطورهای آب و باران لما………………………………………………….82

5-4-  نمادشناسی وتحلیل نقوش سفالینه های لما…………………………………………………………83

فصل پنجم: تاثیر طبیعت بر نقوش لما………………………………………………………………….88

1-5- تاثیر پذیری از طبیعت…………………………………………………………………………………….89

2-5-عناصر طبیعت در منطقه لما……………………………………………………………………………..92

1-2-5-  پوشش گیاهی………………………………………………………………………………………….93

2-2-5- کوه………………………………………………………………………………………………………..93

3-2-5-  رودخانه…………………………………………………………………………………………………93

4-2-5- زمین زراعی…………………………………………………………………………………………….94

5-2-5- موجود زنده…………………………………………………………………………………………….95

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

 3-5-بررسی و تحلیل نقوش لما بر اساس طبیعت…………………………………………………………..96

4-5- جمع بندی کلی نقوش نمادین طبیعت لما…………………………………………………………….98

فصل ششم-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………99

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………..102

1. مقالات فارسی………………………………………………………………………………………………102
2. کتب فارسی …………………………………………………………………………………………………103

4.سایت ها………………………………………………………………………………………………………..105

پیوستها  ………………………………………………………………………………………………………….106

پیوست1.فیش های کد گذاری شده سفالهای خط دار لما …………………………………………………106

پیوست 2.فیش های کد گذاری شده خمره های گورستان لما……………………………………………110

پیوست3.فیش های کد گذاری شده ظروف آشپزخانه ای…………………………………………………111

پیوست 4.فیش های کد گذاری شده کاسه های گورستان لما……………………………………………112

چکیده به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………………114

شناسنامه به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………….115

مقدمه

کشف گورستان لما  به عنوان یک محوطه تاریخی دوران ایلام میانه تا جدید،در استان کهگیلویه و بویر احمد در نوع خود بی  نظیر است زیرا محوطه مزبور، اولین استقرار گاه اکتشافی از تمدن ایلام در این استان به شمار می آید و امید تازه ای برای کشف چنین محوطه هایی ایجاد نموده است. در بین اشیاء تدفینی کشف شده از این گورستان، ظروف سفالین منقوش دارای ارزش فراوانی می_ باشد چرا که این نقوش  بازگو کننده نوع زندگی و باورهای مردمان آن دوران به شمار می_ آیند.پژوهش پیش روی تلاشی است برای دسته بندی ،بررسی و ریشه یابی  نقوش سفالینه های گورستان لما بر اساس باورهای ایلامیان و تاثیر پذیری از طبیعت .برای محقق شدن این هدف ابتدا به معرفی محوطه باستانی لما پرداخته شده است که شامل معرفی جغرافیا ،تاریخ ،ریخت شناسی گورها ،نحوه تدفین و اشیاء تدفینی می باشد.در مرحله بعد  به معرفی و نمایش  و دسته بندی سفالهای مکشوف از گورستان لما پرداخته شده است.بدین منظور، از طریق آرشیو موزه یاسوج دسترسی به تصاویر سفالینه ها امکان پذیر گردید ،سپس بر اساس نقش ،سفالینه ها به دو دسته نقش دار و بی نقش تقسیم  و برای هر دسته سفالها، فیش های کد گذاری شده در نظر گرفته شده است.این فیش ها به عنوان شناسنامه هر سفال حاوی مشخصات ظاهری از قبیل ،اندازه،تکنیک ساخت ،نقش ،الحاقات ،دهانه ،کارکرد ،فرم ،رنگ سفال و پخت آنها می باشد.به علت حجم بالای فیش ها از آوردن همه آنها در متن پژوهش خود داری شده و در قسمت پیوست ها قرار داده شده اند.ظروف فاقد نقش اولین سفالهای نمایش داده شده در متن پژوهش هستندکه به ترتیب کارکردشان دسته بندی و از طریق نمایش تصویر ،فرم و جدول ویژگی ها سامان داده شده است.سفال های نقش دار بر اساس نوع نقوش به دو دسته  ظروف با نقوش هندسی و خط دار تقسیم شده اند و در جداول گوناگون به بررسی نقوش پرداخته شده است.پس از معرفی و نمایش سفالینه های لما ،بر اساس فرضیه اول پژوهش مبتنی بر تاثیر باورهای ایلامیان در نقوش سفال ها عمل شده است.با توجه به کار شدن نقوش لما بر روی ظروف آبخوری و نگهداری مایعات به ارتباط این مسئله با یکی از باورها در خصوص آب در میان ایلامیان (دو ایزد تیر و ناهید )قوت می_ بخشد.

بدین  منظور ،ضمن بررسی این باور ها به نماد شناسی آنها نیز پرداخته شده و در میان نقوش سفالینه های لما به جستجوی این نشانه ها پرداخته شده است. در فصل بعد به تاثیر طبیعت بر روی نقوش لما پرداخته شده است، در این خصوص ویژگیهای طبیعی وعناصر شاخص طبیعت منطقه لما معرفی و بر اساس این عناصر به بررسی نقوش سفال ها پرداخته شده است.در آخر با یک جمع بندی کلی سعی شده تا بر اساس تطبیق داده ها با نقوش به فرضیه ها ی پژوهش پاسخ داده شود.

 

1-1-بیان مسئله

گورستان لما  واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد،به عنوان یک محوطه تاریخی در سال 1378 شمسی کشف گردید.از نظر جغرافیایی این گورستان در حاشیه رودخانه بشار در 15 کیلومتری شمال غرب شهرستان پاتاوه و 65 کیلومتری شمال غرب یاسوج مرکز استان قرار گرفته است.طبق تحقیقات باستان شناسان ،گورستان لما از نظر قدمت تاریخی به دوره ایلام میانه تا جدید می رسد.کشف این گورستان و تعلق آن به مهمترین تمدن تاریخی جنوب غرب ایران می_ تواند به شناخت هرچه بیشتر تمدن ایلام و وسعت قلمرو جغرافیایی آن کمک می نماید.در این محوطه تاریخی 53 گور کشف شده است که در آنها اشیاء فلزی ،سفالی و غیره……..به همراه اسکلت انسان دفن شده اند.از میان اشیای یافت شده در این گورها اشیای سفالی حائز اهمیت می باشند که بیشتر شامل انواع جام،کوزه،و کاسه می باشد، اکثر این سفالینه ها مزین به انواع نقوش هندسی و ساده به رنگ اخرایی و  قهوه ای بر روی بدنه پخته هستند که از نوع لعاب رورنگی می باشند. تا کنون بررسی دقیقی بر روی نقوش سفالینه های لما و دسته بندی آنها  انجام نگرفته است تا بتوان ضمن شناخت نقوش سفالینه ها ، به مقایسه صحیح این نقوش با نقوش سفالینه های تمدن ایلام پرداخت ، تا از این طریق به ریشه یابی نقوش سفالینه ها و شناسایی هرچه بیشتر هنر سفالگری تمدن باستانی ایلام نائل گردید.با توجه به آنچه توضیح داده شد هدف کلی این تحقیق شناسایی نقوش سفالهای گورستان لما و ریشه یابی نقوش از طریق تطبیق آنها با نقوش سفالهای برجای مانده تمدن ایلام می باشد.

 2-1-سئوالات تحقیق

1-آیا نقوش سفالینه های لما متآثر از باورهای دینی ایلامیان می باشد؟

2-آیا طبیعت منطقه لما بر نقوش سفالینه های لما تآثیر گذار بوده است؟

3-1-فرضیه ها

باستان شناسان محوطه گورستان لما را از نظر جغرافیایی به بخش سردسیری تمدن باستانی ایلام دوره میانه ،نسبت می دهند.در اینجا دو مسئله قابل ذکر است،مسئله اول این است که در صورت اسکان موقت

دانشگاه تكنولوژی و مجموعه آموزشی لاورنس…. 33

موزه علوم مونیخ- آلمان. 35

موزه علوم شهر علوم لاویلت-فرانسه. 37

موزه علم و فناوری ایران   38

1.8.1.1نتیجه……………….. 39

1.9سؤالات کلیدی تحقیق.. 39

2فصل دوم: مبانی نظری موزه علم و فناوری.. 40

2.1علم چیست؟………… 40

2.1.1علم در آینه‌ی هنر. 40

2.1.2علم در آینه معماری.. 43

2.1.3معماری و الكترونیك… 47

2.1.4نامادیت………………. 48

2.1.5حسی بودن………… 48

2.1.6چندرسانه‌ای بودن   49

2.2معماری- مسئله یا پاسخ؟. 49

2.2.1انگاره‌های پنهانی ذهنیت… 50

2.2.1.1پایداری…………….. 50

2.2.1.2پویایی………………. 50

2.2.1.3تغییر………………. 51

2.3معرفی موضوع………. 52

2.3.1مفهوم موزه………… 52

2.3.1وجه‌تسمیه موزه….. 52

2.3.2اهداف موزه‌ها بر اساس تعاریف ایكوم. 53

2.4طبقه‌بندی عملکردی موزه‌ها 54

2.5موزه علوم……………… 54

2.5.1تاریخچه موزه علوم. 55

2.6.1نمایشگاه دائمی….. 55

2.6.2نمایشگاه موقت…… 56

دانشگاه تكنولوژی و مجموعه آموزشی لاورنس…. 33

موزه علوم مونیخ- آلمان. 35

موزه علوم شهر علوم لاویلت-فرانسه. 37

موزه علم و فناوری ایران   38

1.8.1.1نتیجه……………….. 39

1.9سؤالات کلیدی تحقیق.. 39

2فصل دوم: مبانی نظری موزه علم و فناوری.. 40

2.1علم چیست؟………… 40

2.1.1علم در آینه‌ی هنر. 40

2.1.2علم در آینه معماری.. 43

2.1.3معماری و الكترونیك… 47

2.1.4نامادیت………………. 48

2.1.5حسی بودن………… 48

2.1.6چندرسانه‌ای بودن   49

2.2معماری- مسئله یا پاسخ؟. 49

2.2.1انگاره‌های پنهانی ذهنیت… 50

2.2.1.1پایداری…………….. 50

2.2.1.2پویایی………………. 50

2.2.1.3تغییر………………. 51

2.3معرفی موضوع………. 52

2.3.1مفهوم موزه………… 52

2.3.1وجه‌تسمیه موزه….. 52

2.3.2اهداف موزه‌ها بر اساس تعاریف ایكوم. 53

2.4طبقه‌بندی عملکردی موزه‌ها 54

2.5موزه علوم……………… 54

2.5.1تاریخچه موزه علوم. 55

2.6.1نمایشگاه دائمی….. 55

2.6.2نمایشگاه موقت…… 56

2.6.3مرکز اطلاعات…….. 56

2.6.4بخش‌های تکمیلی    56

2.7تعاریف و ضوابط تأسیس مراكز تحقیقاتی.. 57

2.7.1محقق………………… 57

2.7.2گروه پژوهشی…….. 57

2.7.3پژوهشكده………….. 57

2.7.4پژوهشگاه……………. 58

2.7.5روش ایجاد واحدهای تحقیقاتی.. 58

3فصل سوم: رویکرد معماری پایدار 59

3.1مقدمه…………………… 59

3.2تعاریف و مفاهیم معماری پایدار 61

3.3پاسخگویی معماری پایدار در سایه فرهنگ.. 64

3.4معماری پایدار و جایگاه زمینه‌گرایی.. 65

3.5همزیستی فنّاوری، محیط و انسان. 65

3.5.1.1حفاظت از آب….. 68

3.5.1.2حفاظت از مواد و مصالح.. 70

3.5.1.3طراحی چرخه عمر. 72

3.5.1.3.1مرحله قبل از ساخت…………….. 73

3.5.1.3.2مرحله ساخت و ساز………………. 74

3.5.1.3.3مرحله بعد از ساخت……………… 75

3.5.1.4طراحی انسانی….. 77

3.5.1.4.1حفظ شرایط طبیعی…………….. 78

3.5.1.4.2طراحی شهری و برنامه‌ریزی سایت… 78

3.5.1.4.3طراحی برای آسایش بشر………. 79

3.5.2نقش عناصر ساختمانی در رسیدن به پایداری.. 81

3.5.2.1نقش بام‌ها و دیوارهای سبز در رسیدن به طراحی پایدار. 81

3.5.2.2کاربرد سامانه‌های خورشیدی در ساختمان.. 84

3.5.2.3بررسی جایگاه نماهای دو پوسته در کاهش مصرف منابع انرژی.. 87

3.5.2.4تحلیل الگوی آتریم‌ها در بهینه‌سازی مصرف انرژی.. 87

3.5.3بررسی نمونه‌های معماری پایدار. 88

3.5.3.1موزه علوم کالیفرنیا  رنزو پیانو. 88

3.5.3.2غرفه ایران در اکسپو ا 2015 میلان.. 91

4فصل چهارم: مقدمات طراحی.. 94

4.1مقدمه…………………… 94

4.2مطالعات تاریخی شهر تهران. 94

4.3موقعیت جغرافیایی شهر تهران. 95

4.1مطالعات اقلیمی تهران. 96

4.1.1ارتفاعات استان تهران.. 97

4.1.1عرض جغرافیایی تهران.. 98

4.1.2منابع آب‌ها…………. 98

4.1.3توده‌های هوا و سیستم‌های هواشناسی مؤثر بر استان تهران.. 98

4.1.4آب و هوای تهران. 99

4.1.5پهنه خطر زمین‌لرزه در تهران.. 101

4.2مطالعات سایت طراحی.. 102

4.2.1معرفی سایت……… 102

4.2.1دلایل انتخاب سایت… 102

4.2.1موقعیت و ابعاد سایت… 104

4.2.1شیب و پوشش گیاهی سایت… 104

4.2.1چشم‌اندازهای سایت… 105

4.2.1کاربری‌های اطراف سایت… 105

4.2.1شبکه دسترسی‌ها ……105

4.2.2جهت استقرار ساختمان.. 106

4.2.3جبهه های همسایگی سایت… 107

4.2.4چشم‌اندازهای سایت… 108

4.2.5بررسی نقاط پر اهمیت و مشرف به سایت… 109

4.2.6باد های غالب و جهت وزش باد. 110

4.2.7جبهه های مناسب نور گیری.. 111

4.3حوزه‌بندی فضاها…… 112

4.3.1اداری…………………. 112

4.3.2علمی-پژوهشی…… 112

4.3.3خدماتی……………… 113

4.3.4ارتباطی……………… 113

4.1ابعاد، اندازه و استانداردهای فضاهای اصلی مجموعه. 114

4.1.1آزمایشگاه‌ها………… 114

4.1.1.1طبقه‌بندی………… 114

4.1.1.2روش‌ها یا گرایش‌ها 114

4.1.1.3اصول طراحی…… 115

4.1.1.4فضای لازم برای هر نفر. 115

4.1.1.5مدول‌های طراحی.. 116

4.1.1.6توزیع سرویس‌ها. 117

4.1.1.7سیستم‌های دفع مواد زاید.. 118

4.1.1.8انباری………………… 119

4.1.1.9نیازهای ویژه…….. 119

4.1.1.10فضاهای مرتبط    120

4.1.1.11روكار سطح……. 120

4.1.1كلاس‌ها……………..‌   121

4.1.1.1فضای مورد نیاز.. 121

4.1.1.2شكل استاندارد اتاق.. 122

4.1.2كتابخانه……………… 123

4.1.2.1بررسی روابط داخلی در كتابخانه. 123

4.1.2.2ورودی در كتابخانه. 124

4.1.2.3قسمت مطالعه در كتابخانه. 124

4.1.2.4فضای امانات كتابخانه. 125

4.1.2.5نورگیری در كتابخانه. 126

4.1.2.6تهویه در كتابخانه. 127

4.1.2.7حفاظت در مقابل آتش‌سوزی.. 127

4.1.2.8استاندارد فضای كتابخانه. 127

4.1.3ساختار اداری……… 128

4.1.4سالن‌های سخنرانی.. 128

4.1.4.1شكل اساسی……. 129

4.1.4.2ابعاد كمینه برای صندلی‌ها 129

4.1.4.3انواع ترتیب صندلی‌ها 130

4.1.5نمایشگاه…………….. 130

4.1.5.1عملكرد نمایشگاه. 131

4.1.5.2نحوه نورپردازی در نمایشگاه. 132

4.1.5.3مسیرهای حركت     133

4.1.6سلف سرویس…….. 133

4.2ریزفضاها………………. 137

4.1دیاگرام ارتفاعی…….. 139

4.1سازه و تأسیسات……. 140

4.1.1سازه…………………. 140

4.1.2تأسیسات……………. 141

4.1.2.1آبرسانی…………….. 141

4.1.2.2اطفاء و اعلام حریق.. 142

4.1.2.3گرمایش و سرمایش…. 142

4.1.2.4برق رسانی……….. 142

5فصل پنجم: طراحی……………….. 143

فهرست منابع…………….157

چکیده

موزه یک مؤسسه غیر منفعت‌جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن است که به روی عموم مردم باز بوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست آوردهای آن، به منظور آموزش، پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می‌کند. موزه علم و فناوری موزه‌ای ست که در آنجا نه تنها به فعالیت‌های ذکرشده پرداخته می‌شود، بلکه فضایی جذاب و آموزشی برای افراد مراجعه‌کننده نیز هست. در رساله حاضر سعی شده است در کنار فعالیت علمی این موزه به امر پایداری انرژی و استفاده از انرژی‌های سبز نیز پرداخته شود. مطالعات صورت گرفته در این پایان‌نامه به دو دسته تقسیم می‌شود: ابتدا برای شناخت موزه علم و فناوری، نمونه‌های آن در اروپا مطالعه شد. موزه علم و فن‌آوری تنها فضایی برای نمایش دستاوردها و یا مكانی برای تفریح و استراحت نیست بلكه فعالیت اصلی در این موزه‌ها تحقیق و پژوهش است. ایجاد موزه علم و فناوری در ایران از دهه 70 شمسی آغاز شد. در ادامه به منظور به‌کارگیری انرژی پایدار در این پروژه به مطالعه و شناخت نمونه‌های موجود و همچنین استانداردها، ضوابط و مؤسسات وابسته پرداخته شد.

یکی از معتبرترین سازمان‌ها در این حوزه، شورای ساختمان‌سازی سبز امریکا یا مجموعه آیین‌نامه‌های لید می‌باشد. این سازمان به ترغیب و تسریع پذیرش و گسترش جهانی ساختمان‌سازی پایدار و راه‌کارهای توسعه از طریق تولید و پیاده‌سازی مفاهیم کلی، ابزارهای اجرایی و قابل‌قبول در حوزه طراحی،‌ ساخت و بهره‌برداری از ساختمان‌های پایدار با کارایی بالا می‌پردازد.

در این رساله سعی شده است تا با معرفی این سازمان‌ها، ضوابط فنی، معیارها و همچنین بررسی نمونه‌های موردی موجود و البته با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی تهران، به ایده‌هایی در طراحی موزه علم و فناوری با رویکرد پایدار برسیم.

 

لغات کلیدی: موزه فناوری، تکنولوژی،‌ معماری پایدار، بهینه‌سازی مصرف انرژی.

پیش‌گفتار

موزه یک فضای آموزشی است که علاوه بر بررسی روند تحول تاریخی علوم و فنون، آخرین دستاوردهای انسان و آثار بدیع او را برای به چالش کشیدن ذهن و فکر بازدیدکننده به کار می‌گیرد تا او را به فکر وا‌دارد و به کشف رابطه بین پدیده‌ها هدایت کند. موزه‌ها نقش عمده‌ای در جمع‌آوری، نگهداری و تفسیر عناصر در جهان دارند. موزه‌ها ناظر میراث فرهنگی بوده و به گردآوری مواردی پر اهمیت برای بشر می‌پردازد.

انجمن بین‌المللی موزه‌ها (ICOM)، موزه را بدین صورت تعریف می‌کند: «یک مؤسسه غیر منفعت‌جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن، که بر روی عموم مردم بازبوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست‌آوردهای آن، به منظور آموزش و پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می‌کند». در سال‌های اخیر و به منظور پاسخ به ضرورت‌های رشد و توسعه فناوری در كشور، ایجاد زیرساخت‌های فناوری توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد تأكید قرار گرفته است. بر این مبنا هم اكنون احداث 15 مركز اطلاع‌رسانی[1] و تعدادی پارك‌های علمی در مراكز بزرگ دانشگاهی توسط وزارت مذكور در دست اقدام قرار دارد. در سال 83 مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد پارك‌های فناوری در ایران را تصویب نمود. در این سال هیئت‌وزیران[2] در ذیل ضوابط ملی آمایش سرزمین و در راستای تبیین سند چشم‌انداز بیست‌ساله كشور، توسعه شهرك‌ها و پارك‌های علمی- فناوری در كشور را متناسب با نیازهای ملی و منطقه‌ای تصویب نمود. با توجه به آنچه گفته شد ضرورت توسعه پارك‌های علمی و فناوری در كشور احساس شده است. پارک‌ها و شهرهای علمی نقش مهمی در توسعه منطقه‌ای دارند. ایران سرزمینی است بااستعدادهای فراوان، و احداث و توسعه این پارک‌ها در ایران خصوصاً در جوار مراكز علمی بزرگ خاصیت‌های فراوانی دارد.

یکی از شاخه‌های معماری معاصر، معماری سبز یا معماری پایدار است. پایداری در حالت کلی به معنای توانایی حفظ یک فرآیند یا وضعیت معین است. معماری پایدار مفهومی کلی است که به توضیح تکنیک‌های طراحی معماری، که از نظر محیطی آگاهانه می‌باشند، می‌پردازد.

 

1.1          مقدمه

اساس تفكر در تنظیم مباحث این پایان‌نامه آن بوده است كه پژوهش بمانند هر فعالیت دیگر دارای شیوه‌ها و روش‌ها و مبتنی به اصول و ضوابط است و توسعه آن در هر جامعه‌ای منجر به شکوفایی و رشد و تعالی در تمام زمینه‌ها می‌شود. تنگناهای بخش پژوهش در جامعه امروز ما در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، علمی و… به وضوح قابل مشاهده است كه باعث بسیاری از نابسامانی‌ها و عقب‌ماندگی‌های كشور شده است. مطالعه و مقایسه سطح علم و تكنولوژی بین جامعه ما و جوامع توسعه‌یافته این موضوع را بیشتر مشخص می‌سازد. با نظر به اهمیت امر پژوهش و جایگاه آن در توسعه علمی كشور و نیز توانمندی و كارایی کودکان و جوانان در امر توسعه، ایجاد مركزی باهدف گسترش فرهنگ تحقیق و پژوهش در بین افراد به عنوان یك راهكار و در قالب موزه علم و فن‌آوری به صورت یك پروژه‌ی معماری در این پایان‌نامه مورد نظر بوده است؛ كانونی كه با فراهم آوردن امكاناتی چند، فرهنگ تحقیق و پژوهش را در بین افراد جامعه گسترش داده و روحیه علم پروری و دانش‌اندوزی را در آن‌ها تقویت كند.

موزه علم و فناوری فضایی است که در کنار فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی به آموزش نیز پرداخته می‌شود و در این پروژه سعی بر آن بوده است تا مفاهیم پایداری طبیعی نیز گنجانده شود. این موزه در کنار آموزش و گسترش علوم جدید به تشویق افراد در جهت استفاده از انرژی‌های نو و سبز نیز می‌پردازد تا فرهنگ پایداری طبیعی را نهادینه نماید.

در ادامه قابل‌ذکر است كه در تهیه این مطالب هرگز ادعایی نیست كه توانسته باشیم به تمام زوایای مورد بحث اشاره‌کرده باشیم ولی دلگرمی و امید این است كه این مجموعه ناچیز بتواند افق فكری جدیدی در

 

2.6.3مرکز اطلاعات…….. 56

2.6.4بخش‌های تکمیلی    56

2.7تعاریف و ضوابط تأسیس مراكز تحقیقاتی.. 57

2.7.1محقق………………… 57

2.7.2گروه پژوهشی…….. 57

2.7.3پژوهشكده………….. 57

2.7.4پژوهشگاه……………. 58

2.7.5روش ایجاد واحدهای تحقیقاتی.. 58

3فصل سوم: رویکرد معماری پایدار 59

3.1مقدمه…………………… 59

3.2تعاریف و مفاهیم معماری پایدار 61

3.3پاسخگویی معماری پایدار در سایه فرهنگ.. 64

3.4معماری پایدار و جایگاه زمینه‌گرایی.. 65

3.5همزیستی فنّاوری، محیط و انسان. 65

3.5.1.1حفاظت از آب….. 68

3.5.1.2حفاظت از مواد و مصالح.. 70

3.5.1.3طراحی چرخه عمر. 72

3.5.1.3.1مرحله قبل از ساخت…………….. 73

3.5.1.3.2مرحله ساخت و ساز………………. 74

3.5.1.3.3مرحله بعد از ساخت……………… 75

3.5.1.4طراحی انسانی….. 77

3.5.1.4.1حفظ شرایط طبیعی…………….. 78

3.5.1.4.2طراحی شهری و برنامه‌ریزی سایت… 78

3.5.1.4.3طراحی برای آسایش بشر………. 79

3.5.2نقش عناصر ساختمانی در رسیدن به پایداری.. 81

3.5.2.1نقش بام‌ها و دیوارهای سبز در رسیدن به طراحی پایدار. 81

3.5.2.2کاربرد سامانه‌های خورشیدی در ساختمان.. 84

3.5.2.3بررسی جایگاه نماهای دو پوسته در کاهش مصرف منابع انرژی.. 87

این مطلب را هم بخوانید :

3.5.2.4تحلیل الگوی آتریم‌ها در بهینه‌سازی مصرف انرژی.. 87

3.5.3بررسی نمونه‌های معماری پایدار. 88

3.5.3.1موزه علوم کالیفرنیا  رنزو پیانو. 88

3.5.3.2غرفه ایران در اکسپو ا 2015 میلان.. 91

4فصل چهارم: مقدمات طراحی.. 94

4.1مقدمه…………………… 94

4.2مطالعات تاریخی شهر تهران. 94

4.3موقعیت جغرافیایی شهر تهران. 95

4.1مطالعات اقلیمی تهران. 96

4.1.1ارتفاعات استان تهران.. 97

4.1.1عرض جغرافیایی تهران.. 98

4.1.2منابع آب‌ها…………. 98

4.1.3توده‌های هوا و سیستم‌های هواشناسی مؤثر بر استان تهران.. 98

4.1.4آب و هوای تهران. 99

4.1.5پهنه خطر زمین‌لرزه در تهران.. 101

4.2مطالعات سایت طراحی.. 102

4.2.1معرفی سایت……… 102

4.2.1دلایل انتخاب سایت… 102

4.2.1موقعیت و ابعاد سایت… 104

4.2.1شیب و پوشش گیاهی سایت… 104

4.2.1چشم‌اندازهای سایت… 105

4.2.1کاربری‌های اطراف سایت… 105

4.2.1شبکه دسترسی‌ها ……105

4.2.2جهت استقرار ساختمان.. 106

4.2.3جبهه های همسایگی سایت… 107

4.2.4چشم‌اندازهای سایت… 108

4.2.5بررسی نقاط پر اهمیت و مشرف به سایت… 109

4.2.6باد های غالب و جهت وزش باد. 110

4.2.7جبهه های مناسب نور گیری.. 111

4.3حوزه‌بندی فضاها…… 112

4.3.1اداری…………………. 112

4.3.2علمی-پژوهشی…… 112

4.3.3خدماتی……………… 113

4.3.4ارتباطی……………… 113

4.1ابعاد، اندازه و استانداردهای فضاهای اصلی مجموعه. 114

4.1.1آزمایشگاه‌ها………… 114

4.1.1.1طبقه‌بندی………… 114

4.1.1.2روش‌ها یا گرایش‌ها 114

4.1.1.3اصول طراحی…… 115

4.1.1.4فضای لازم برای هر نفر. 115

4.1.1.5مدول‌های طراحی.. 116

4.1.1.6توزیع سرویس‌ها. 117

4.1.1.7سیستم‌های دفع مواد زاید.. 118

4.1.1.8انباری………………… 119

4.1.1.9نیازهای ویژه…….. 119

4.1.1.10فضاهای مرتبط    120

4.1.1.11روكار سطح……. 120

4.1.1كلاس‌ها……………..‌   121

4.1.1.1فضای مورد نیاز.. 121

4.1.1.2شكل استاندارد اتاق.. 122

4.1.2كتابخانه……………… 123

4.1.2.1بررسی روابط داخلی در كتابخانه. 123

4.1.2.2ورودی در كتابخانه. 124

4.1.2.3قسمت مطالعه در كتابخانه. 124

4.1.2.4فضای امانات كتابخانه. 125

4.1.2.5نورگیری در كتابخانه. 126

4.1.2.6تهویه در كتابخانه. 127

4.1.2.7حفاظت در مقابل آتش‌سوزی.. 127

4.1.2.8استاندارد فضای كتابخانه. 127

4.1.3ساختار اداری……… 128

4.1.4سالن‌های سخنرانی.. 128

4.1.4.1شكل اساسی……. 129

4.1.4.2ابعاد كمینه برای صندلی‌ها 129

4.1.4.3انواع ترتیب صندلی‌ها 130

4.1.5نمایشگاه…………….. 130

4.1.5.1عملكرد نمایشگاه. 131

4.1.5.2نحوه نورپردازی در نمایشگاه. 132

4.1.5.3مسیرهای حركت     133

4.1.6سلف سرویس…….. 133

4.2ریزفضاها………………. 137

4.1دیاگرام ارتفاعی…….. 139

4.1سازه و تأسیسات……. 140

4.1.1سازه…………………. 140

4.1.2تأسیسات……………. 141

4.1.2.1آبرسانی…………….. 141

4.1.2.2اطفاء و اعلام حریق.. 142

4.1.2.3گرمایش و سرمایش…. 142

4.1.2.4برق رسانی……….. 142

5فصل پنجم: طراحی……………….. 143

فهرست منابع…………….157

چکیده

موزه یک مؤسسه غیر منفعت‌جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن است که به روی عموم مردم باز بوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست آوردهای آن، به منظور آموزش، پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می‌کند. موزه علم و فناوری موزه‌ای ست که در آنجا نه تنها به فعالیت‌های ذکرشده پرداخته می‌شود، بلکه فضایی جذاب و آموزشی برای افراد مراجعه‌کننده نیز هست. در رساله حاضر سعی شده است در کنار فعالیت علمی این موزه به امر پایداری انرژی و استفاده از انرژی‌های سبز نیز پرداخته شود. مطالعات صورت گرفته در این پایان‌نامه به دو دسته تقسیم می‌شود: ابتدا برای شناخت موزه علم و فناوری، نمونه‌های آن در اروپا مطالعه شد. موزه علم و فن‌آوری تنها فضایی برای نمایش دستاوردها و یا مكانی برای تفریح و استراحت نیست بلكه فعالیت اصلی در این موزه‌ها تحقیق و پژوهش است. ایجاد موزه علم و فناوری در ایران از دهه 70 شمسی آغاز شد. در ادامه به منظور به‌کارگیری انرژی پایدار در این پروژه به مطالعه و شناخت نمونه‌های موجود و همچنین استانداردها، ضوابط و مؤسسات وابسته پرداخته شد.

یکی از معتبرترین سازمان‌ها در این حوزه، شورای ساختمان‌سازی سبز امریکا یا مجموعه آیین‌نامه‌های لید می‌باشد. این سازمان به ترغیب و تسریع پذیرش و گسترش جهانی ساختمان‌سازی پایدار و راه‌کارهای توسعه از طریق تولید و پیاده‌سازی مفاهیم کلی، ابزارهای اجرایی و قابل‌قبول در حوزه طراحی،‌ ساخت و بهره‌برداری از ساختمان‌های پایدار با کارایی بالا می‌پردازد.

در این رساله سعی شده است تا با معرفی این سازمان‌ها، ضوابط فنی، معیارها و همچنین بررسی نمونه‌های موردی موجود و البته با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی تهران، به ایده‌هایی در طراحی موزه علم و فناوری با رویکرد پایدار برسیم.

 

لغات کلیدی: موزه فناوری، تکنولوژی،‌ معماری پایدار، بهینه‌سازی مصرف انرژی.

پیش‌گفتار

موزه یک فضای آموزشی است که علاوه بر بررسی روند تحول تاریخی علوم و فنون، آخرین دستاوردهای انسان و آثار بدیع او را برای به چالش کشیدن ذهن و فکر بازدیدکننده به کار می‌گیرد تا او را به فکر وا‌دارد و به کشف رابطه بین پدیده‌ها هدایت کند. موزه‌ها نقش عمده‌ای در جمع‌آوری، نگهداری و تفسیر عناصر در جهان دارند. موزه‌ها ناظر میراث فرهنگی بوده و به گردآوری مواردی پر اهمیت برای بشر می‌پردازد.

انجمن بین‌المللی موزه‌ها (ICOM)، موزه را بدین صورت تعریف می‌کند: «یک مؤسسه غیر منفعت‌جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن، که بر روی عموم مردم بازبوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست‌آوردهای آن، به منظور آموزش و پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می‌کند». در سال‌های اخیر و به منظور پاسخ به ضرورت‌های رشد و توسعه فناوری در كشور، ایجاد زیرساخت‌های فناوری توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد تأكید قرار گرفته است. بر این مبنا هم اكنون احداث 15 مركز اطلاع‌رسانی[1] و تعدادی پارك‌های علمی در مراكز بزرگ دانشگاهی توسط وزارت مذكور در دست اقدام قرار دارد. در سال 83 مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد پارك‌های فناوری در ایران را تصویب نمود. در این سال هیئت‌وزیران[2] در ذیل ضوابط ملی آمایش سرزمین و در راستای تبیین سند چشم‌انداز بیست‌ساله كشور، توسعه شهرك‌ها و پارك‌های علمی- فناوری در كشور را متناسب با نیازهای ملی و منطقه‌ای تصویب نمود. با توجه به آنچه گفته شد ضرورت توسعه پارك‌های علمی و فناوری در كشور احساس شده است. پارک‌ها و شهرهای علمی نقش مهمی در توسعه منطقه‌ای دارند. ایران سرزمینی است بااستعدادهای فراوان، و احداث و توسعه این پارک‌ها در ایران خصوصاً در جوار مراكز علمی بزرگ خاصیت‌های فراوانی دارد.

یکی از شاخه‌های معماری معاصر، معماری سبز یا معماری پایدار است. پایداری در حالت کلی به معنای توانایی حفظ یک فرآیند یا وضعیت معین است. معماری پایدار مفهومی کلی است که به توضیح تکنیک‌های طراحی معماری، که از نظر محیطی آگاهانه می‌باشند، می‌پردازد.

 

1.1          مقدمه

اساس تفكر در تنظیم مباحث این پایان‌نامه آن بوده است كه پژوهش بمانند هر فعالیت دیگر دارای شیوه‌ها و روش‌ها و مبتنی به اصول و ضوابط است و توسعه آن در هر جامعه‌ای منجر به شکوفایی و رشد و تعالی در تمام زمینه‌ها می‌شود. تنگناهای بخش پژوهش در جامعه امروز ما در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، علمی و… به وضوح قابل مشاهده است كه باعث بسیاری از نابسامانی‌ها و عقب‌ماندگی‌های كشور شده است. مطالعه و مقایسه سطح علم و تكنولوژی بین جامعه ما و جوامع توسعه‌یافته این موضوع را بیشتر مشخص می‌سازد. با نظر به اهمیت امر پژوهش و جایگاه آن در توسعه علمی كشور و نیز توانمندی و كارایی کودکان و جوانان در امر توسعه، ایجاد مركزی باهدف گسترش فرهنگ تحقیق و پژوهش در بین افراد به عنوان یك راهكار و در قالب موزه علم و فن‌آوری به صورت یك پروژه‌ی معماری در این پایان‌نامه مورد نظر بوده است؛ كانونی كه با فراهم آوردن امكاناتی چند، فرهنگ تحقیق و پژوهش را در بین افراد جامعه گسترش داده و روحیه علم پروری و دانش‌اندوزی را در آن‌ها تقویت كند.

موزه علم و فناوری فضایی است که در کنار فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی به آموزش نیز پرداخته می‌شود و در این پروژه سعی بر آن بوده است تا مفاهیم پایداری طبیعی نیز گنجانده شود. این موزه در کنار آموزش و گسترش علوم جدید به تشویق افراد در جهت استفاده از انرژی‌های نو و سبز نیز می‌پردازد تا فرهنگ پایداری طبیعی را نهادینه نماید.

در ادامه قابل‌ذکر است كه در تهیه این مطالب هرگز ادعایی نیست كه توانسته باشیم به تمام زوایای مورد بحث اشاره‌کرده باشیم ولی دلگرمی و امید این است كه این مجموعه ناچیز بتواند افق فكری جدیدی در