3-2-8: ژئومورفولوژی تهران…………………………………… 80

3-3: ویژگی های اجتماعی- اقتصادی، تاریخی منطقه 12…………. 83

3-3-1: مطالعات تاریخی منطقه 12………………………………….. 83

3-3-2: موقعیت اجتماعی و جمعیتی منطقه 12…………………… 86

3-3-3: مطالعات اقتصادی منطقه 12………………………………….. 89

3-4:خصوصیات كالبدی- فضایی منطقه 12……………………………. 91

3-4-1: خطوط و شبكه های ارتباطی…………………………………. 91

3-4-3: بافت فرسوده منطقه 12………………………………….96

3-5- جمع بندی………………………………….97

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و یافته های تحقیق……………… 98

4-1 : آمار توصیفی…………………………………… 99

4-1-1: شاخص های توصیفی…………………………………… 99

4-1-2:  سن…………………………………… 99

4-1-3:  تحصیلات…………………………………….. 100

4-1-4: جنسیت…………………………………….. 102

4-2: آمار توصیفی سؤالات مربوط به  پرسشنامه………………. 103

4-3: معرفی پیاده راه بازار تهران……………………………………. 105

4-4: ارزیابی پیاده‌راه بازار تهران……………………………………. 108

4-4-1: ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی……………………………………. 109

4-4-2: کالبدی ـ فضایی……………………………………. 113

4-4-3: دسترسی و ترافیک……………………………………… 117

4-4-4: طراحی شهری……………………………………. 123

فصل پنجم: آزمــون فرضیـات،نتیجه گیری و ارائه راهکار و پیشنهادات…….. 131

این مطلب را هم بخوانید :

مقدمه…………………………………… 132

5-1: آمار استنباطی برای بررسی سؤالات و فرضیه های تحقیق…………… 133

5-1-1: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش………………………………. 133

5-1-2: فرضیات پژوهش……………………………………… 134

5-2) نتیجه گیری……………………………………. 136

5-3: پیشنهادها  و ارائه راهکار …………………………………..145

منابع و مآخذ…………………………………… 147

پیوست ها………………………………….. 152

چکیده:

پایداری سیستم‌های حمل و نقل پایدار انحصاراً در ایجاد آن‌ها خلاصه نمی‌شود فضاهای منتج از این سیستم‌ها از خلل ارزیابی میزان کارایی سیستم‌های فوق که امکان حضور، جابجایی و دسترسی را در آن‌ها فراهم می‌کند، نیز حائز اهمیت است. بدین منظور در پژوهش حاضر احداث و بهره‌برداری از پیاده‌راه بازار تهران واقع در خیابان 15 خرداد مورد ارزیابی قرار گرفته است. قرار گرفتن بازار بزرگ تهران به عنوان مهم‌ترین جاذبه تجاری شهر تهران در جنوب پیاده‌راه و عناصر تاریخی ارزشمندی چون کاخ گلستان، مسجد امام، شمس‌العماره و … موجب جذب تعداد قابل توجهی از شهروندان به این منطقه می‌گردد و این موضوع توجه ویژه به این پیاده‌راه در راستای تأمین خدمات متناسب با حجم استفاده‌کنندگان را طلب می‌نماید.

نتیجه ارزیابی نشان‌گر آن است که تغییر دیدگاه مدیریت شهری از توسعه شهری ماشین‌مدار به توسعه شهری انسان‌مدار با احداث پیاده‌راه‌ها به طور کلی باعث رضایت استفاده‌کنندگان از محیط (شاغلین و عابرین) گردیده است. هرچند غفلت در بعضی شاخص‌ها نارضایتی‌هایی را به همراه داشته است. از جمله این معیارها می‌توان به می‌توان به مسئله تأمین امنیت، توجه به عناصر و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، تأمین و مدیریت مبلمان شهری متناسب با تعداد استفاده‌کنندگان با تاکید بر تأمین نظافت و بهداشت عمومی، ساماندهی دست‌فروش‌ها، چرخ‌های دستی و موتورسیکلت‌ها و … اشاره نمود حل بعضی از این مسائل مانند تأمین امنیت عمومی با نصب تجهیزات نظارت تصویری، احداث سرویس بهداشتی، نصب تابلوهای راهنما، تخلیه متناوب سطل‌های زباله و تأمین نظافت پیاده، برنامه‌ریزی و مدیریت بهره‌مندی از پتانسیل‌های توریستی و … در کوتاه‌مدت قابل حل می‌باشد، در حالی که حل بعضی موارد مانند مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و نوسازی بدنه، ایجاد فعالیت شبانه، افزایش سطح و تناوب خدمات دسترسی مانند مترو و اتوبوس، ایجاد پیوستگی مسیر، جلب مشارکت کسبه و ساکنین در مدیریت و نگهداری این فضاها و … در بلندمدت امکان‌پذیر بوده و تلاش جمعی طلب می‌نماید.

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

حرکت پیاده طبیعی ترین ، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجای انسان در محیط است . پیاده روی هنوز امکان مشاهده مکان ها، فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط است. زمانی که فضا برای آسایش و حضور ایمن و فعال عابر پیاده در شهر مناسب نباشد، اولین قشری که از حضور در شهر محروم میشود گروه های ویژه یعنی سالمندان، معلولین، کودکان و افراد بزرگسالان می باشد. در حالی که این قشر درصد زیادی از استفاده کنندگان از فضای شهری را تشکیل می دهند و عدم حضور اینان در شهر به معنای افت کیفیت شهری و سلب معنای شهری از آن می باشد. آن چه در شهرهای امروز، قابل توجه است این که تاریخ زدایی و زدودن خاطرات جمعی برای افزایش مسیرهای سواره رو و توجه مسئولین تنها برای رفع نیازهای سواره موجب افول ارزش های بصری شده است و نتیجه آن که، زمانی که مقیاس شهر تنها برای سواره ساخته می شود پیاده راه ها در فضای شهری احساس گم گشتگی، ناامنی و بی هویتی می کند. کاربران اصلی محیط های شهری، پیاده روندگان هستند. توجه به این نکته مهم است که عابران پیاده نمی خواهند فقط پیاده روی کنند. آنان یا می خواهند به مقصدی برسند یا کاری را انجام دهند. این آزادی که یک فرد بتواند راه برود و بگردد، راهنمای خوب و مفیدی برای دستیابی به کیفیتی متمدن در محیط های شهری است. مسیر یک پیاده راه می تواند نیازهای گوناگون شهروندان را برآورده سازد و در عین حال هویت خاص خود را دارا باشد، به شهروندان احساس آرامش و امنیت ببخشد و در واقع بستر زندگی شهری افراد باشد، توقع های آنان را برآورده سازد و احساس تعلق به فضا را تقویت کند. باید به این نگته نیز توجه داشت که در فضاهای پیاده بر خلاف فضاهای حرکت سواره، حواس غیر بصری نیز در ادراک محیط نقش فعال دارند. به طور کلی مسیرها، دارای طبیعتی دوگانه هستند و مشکلات آنها نیز از همین دوگانگی سرچشمه میگیرد. مسیر به عنوان معبر و مسیر به عنوان مقصد، چنان که مشاهده می شود این دو ویژگی ماهیتاً در تضاد با یکدیگر هستند. البته تفکیک کاربری ها در شهرهای مدرن اجازه داده است که خیابان به عنوان معبر و دسترسی مستقل از خیابان تجاری خدماتی به عنوان مقصد مطرح شود در کشورهای اروپایی نمونه های زیبایی از خیابان به عنوان مقصد یعنی محل برخوردهای اجتماعی- شهری، گذراندن اوقات فراغت، بهره وری از زیبایی و استفاده از خدمات متنوع وجود دارد. در بسیاری از موارد این خیابان ها به حرکت پیاده اختصاص یافته و کاربرد عبور اتومبیل از آن ها حذف شده است. اما در کشور ما مسیرهایی که برای عبور پیاده مجهز شده اند نیز اکثرا به عنوان مسیرهای جهت خرید و عبوری سریع مورد استفاده قرار می گیرد. عدم توجه به نیاز شهروند ایرانی و تقلیدی صرفاً کالبدی بدون در نظر گرفتن پیشینه های تاریخی شهرهای خودی سبب نامطلوبی مسیرهای پیاده در کشور ما هستند.

1-1- بیان مسأله

پیاده روی نقش مهمی در ادراک فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت­های محیط را دارد.(کاشانی جو،1385،52) پیاده راه ابزاری برای فعالیت جمعی بخصوص در ارتباط با اقتصادشهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی است. از بسیاری جهات، مرکز خرید پیاده در عصر مدرن معادل پلازای قرون وسطا است در دو دهه اخیر ادبیات مربوط به برنامه­ریزی و طراحی پیاده، بسیار متنوع و گسترده شده است؛ اما رویکردی که توانسته چشم اندازی قوی از نظر کالبدی، عملکردی، معنایی و محیطی را در دستور کار خود برای آفرینش فضاهای قرار دهد، رویکرد انسانی می باشد که از دهه هشتاد به این سو در اروپا شکل گرفت و تا به امروز روندی روبه گسترش داشته است. ( عاشوری، 1389، 60(. ضمناً در این تحقیق برای شناسایی نیازهای عابرین پیاده یک آسیب شناسی از وضعیت موجود فضاهای پیاده در شهر تهران صورت گرفته است تا بتوان شناختی از وضعیت موجود و نیازهای عابرین بدست آورد. سلطه تدریجی حركت سواره بر فضاها و معابر شهری، برنامه ریزی و طراحی شهری را از مقیاس‌ها و نیازهای انسان پیاده دور ساخته است، نتیجه تداوم چنین روندی باعث شده، حیات مدنی فضاها با خطر روبرو شود. زندگی شهری زمانی به اوج خود می‌رسد كه شهر در خدمت انسان باشد نه در خدمت اتومبیل؛ به این ترتیب شهر و شهروند در جایگاه و نقش بایسته خود قرار می‌گیرند و زمینه حضور مردم در فضاهای شهری فراهم می‌شود. از این رو در این تحقیق از وضعیت موجود فضاهای پیاده شهر تهران در دو بخش مدیریتی و اجرائی صورت گرفته است. برای بخش اجرائی از نظر صاحب‌نظران، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده تا بتوان یک آسیب‌شناسی دقیق از مشکلات شهر تهران در بعد اجرایی به دست آورد. با بررسی مسائل و مشکلات پیاده‌راههای تهران مشخص می‌گردد که فضاهای پیاده شهری از کیفیت بالایی برخوردار نبوده اند و در توسعه این فضاها بیشتر مسائل کمی در اولویت قرار گرفته است و این فضاها در برآورده کردن نیازهای عابرین با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌باشند. این گزارش برای داشتن فضاهای شهری با کیفیت، انسان و نیازهایش را مد نظر قرار داده است و بر این اساس یک نظام سلسله مراتبی از نیازهای عابرین در رده‌های سنی متفاوت (کودکان، نوجوانان، سالخوردگان و معلولان) از پایین‌ترین سطح که ایمنی باشد تا بالاترین سطح که نیازهای زیباشناختی و اجتماعی است تدوین شده است. با شناسایی نیازها و تبدیل آنها به الزامات برای طراحی فضای پیاده، می‌توان انتظار داشت کیفیت زندگی در فضاهای شهری ارتقاء یابد و با این شناخت می‌توان مداخلات مناسب در برنامه‌ریزی و طراحی فضای پیاده انجام داد.(قربانی،جام کسری،1389،5)

2-1- سوالات تحقیق

آیا ایجاد پیاده راه  میتواند در حفظ و مرمت بافت تاریخی شهر تاثیر بسزایی داشته باشد.

آیا ایجاد پیاده راه در قسمت های شهر موجب کم شدن ترافیک شده است؟

3)آیا پیاده راه های شهری نقشی در برقراری تعاملات اجتماعی دارد؟

3-1- اهداف تحقیق

1) کم کردن بار ترافیک با ایجاد پیاده راه

2) دستیابی به میزان آسایش و امنیت برای شهروندان

3) برقراری تحکم رابطه انسان با محیط شهری خود

4) حفظ و احیایی بافتهای تاریخی و ارزشمند منطقه با احداث پیاده راه

5) تفکیک حریم پیاده راه و سواره راه

4-1- فرضیات تحقیق

(1به نظر میرسد بین طراحی پیاده راه خیابان 15 خرداد و حفظ و ساماندهی بافت تاریخی شهر ارتباط وجود دارد !!

3ـ7ـ شیوه اجرای پژوهش………………………………………………………….. 104

3ـ8ـ روش تجزیه و تحلیل داده­ها……………………………………………………. 105

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………….. 107

4ـ2ـ توصیف متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق ……………………………… 107

4ـ2ـ1ـ توصیف وضعیت تحصیلات پاسخ دهندگان (گروه کنترل)………………… 108

4ـ2ـ2ـ توصیف وضعیت تحصیلات پاسخ دهندگان (گروه آزمایش)………………….. 109

4ـ2ـ3ـ توصیف سن پاسخ دهندگان (گروه کنترل)…………………………………… 110

4ـ2ـ4ـ توصیف سن پاسخ دهندگان (گروه آزمایش)…………………………………. 111

4ـ3ـ تحلیل یافته­ها…………………………………………………………………….. 112

4ـ3ـ1ـ ضریب همبستگی بین متغیرهای وابسته……………………………………. 112

4ـ3ـ2ـ بررسی رابطه­ی خطی بین متغیرهای وابسته …………………………………. 113

4ـ3ـ3ـ بررسی همگنی شیب­های رگرسیون………………………………………… 114

4ـ3ـ4ـ بررسی یكسانی ماتریس واریانس ـ كواریانس………………………………… 115

4ـ3ـ5ـ بررسی یكسانی واریانس­ها ……………………………………………………. 116

4ـ3ـ6ـ نتایج تحلیل كوواریانس ………………………………………………………… 117

4ـ3ـ7ـ فرضیه­های فرعی پژوهش……………………………………………………….. 121

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه­گیری

5ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………….. 124

5ـ2ـ نتایج آمار توصیفی …………………………………………………………………. 124

5ـ3ـ بحث و نتیجه­گیری………………………………………………………………. 124

5ـ4ـ محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………. 129

5ـ 5ـ پیشنهادات………………………………………………………………………… 129

5ـ6ـ پیشنهاد برای پژوهش­های آتی…………………………………………………. 130

5ـ7ـ نوآوری های پژوهش …………………………………………………………… 130

منابع………………………………………………………………………………….. 131

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش تاب­آوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوای شهرستان رشت صورت گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل كلیه  مادران دارای کودکان ناشنوای می­باشندکه در این پژوهش30 نفر از مادران که  فرزندان آن­ها در سال 1393ـ1392 در مجتمع آموزشی باغچه­بان رشت مشغول به تحصیل می­باشند به روش تصادفی ساده به عنوان  نمونه آماری انتخاب شد ند سپس افراد نمونه به دو گروه 15 نفری بعنوان گروه آزمایش و كنترل جایگزین شدند . ابزار اندازه  گیری این پژوهش آزمون امید به زندگی اشنایدر و کیفیت زندگی[1] می-باشد.طرح تحقیق از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه كنترل وآزمایش می­باشد به گروه آزمایش طی 10 جلسه 5/1 ساعته تاب­آوری  آموزش داده شد سپس، پس آزمون برای هر دو گروه اجرا شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل  کواریانس استفاده گردید و نتایج تحقیق نشان داد كه آموزش تاب­آوری  می تواند باعث افزایش امید به زندگی و کیفیت زندگی مادران دارای کودک ناشنوا شود. باتوجه به نتایج بدست آمده از خروجی داده ها در تحلیل كو واریانس با استفاده از نرم افزار spss و عنایت به معناداری تفاوت میانگین ها و نیز معناداریF   (635/4F=) و (05/0Sig<) ، با 95 درصد اطمینان می توان نتیجه گرفت كه روش های آموزش بازتاب آوری بر افزایش كیفیت زندگی و همچنین بهبود امید به زندگی مادران کودکان ناشنوای شهرستان رشت موثر می باشد و فرضیه ی اصلی این پژوهش مبنی بر (تاثیر آموزش تاب آوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا) تایید می شود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

فرایند تولد کودك برای والدین لذت­آور است. اگرچه این فرایند با مشقات و ناراحتی­های فراوانی همراه است، امید به سالم بودن و طبیعی بود ن کودك معمولاً احساس اعتماد در آنان ایجاد می­کند و کودك خود را می­پذیرند، ولی به محض آگاهی والدین از معلولیت فرزند خود، تمام آرزوها و امیدها به یاس مبدل می­گردد و مشکلات شروع می­شود.

والدین کودکان دچار ناتوانی­های جسمی، به دلیل مشکل فرزند خود، معمولاً با عوامل استرس­زا و فشارهای روانی و اجتماعی متفاوتی مواجه می­شوند. به عنوان مثال والدین کودکان دچار ناتوانی، استرس و افسردگی بیشتری را نسبت به دیگر والدین، تجربه می­کنند .(بحری و دیگران،1393 : 5)

کودك استثنایی و والدین نه تنها بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند، بلکه سایر اعضای نظام خانواده یعنی دیگر فرزندان را تحت تأثیر قرار می دهند. وجود کودك استثنایی(عقب مانده ذهنی، نابینا، ناشنوا، دارای اختلالات یادگیری) گاهی برهم زننده سلامت روانی خانواده است و می تواند اعضای خانواده و به خصوص والدین را دچار آسیب جدی نماید.(خاکپور،1391: 572)

از آنجا که بررسی­های مختلف نشان نمی­دهند که کودکان یا نوجوانان ناشنوا و نابینا ناسازگار هستند، می­توان نتیجه گرفت که نابینایی و ناشنوایی الزاما همراه با ناسازگاری نیستند کانز فورس (1991) علت ناسازگاری افراد ناشنوا و نابینا را بیشتر به علت طرز برخورد جامعه با آنان می­داند. انسان موجودی اجتماعی است. او در اجتماع، به واسطه حضور ارتباط­های گوناگون، داشتن حامی و کاهش احساسات تنهایی، می­تواند بسیاری از فشارهای زندگیاش را تخفیف ببخشد و بنابراین به حمایتی که از سمت اجتماع باشد، نیاز دارد. حمایت اجتماعی به میزان برخورداری از محبت، همراهی و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد  تعریف شده است پژوهش­ها نشان می­دهند والدین کودکان ناتوان نسبت به استرس، آسیب­پذیرتر هستند، در پژوهشی سطوح بالای استرس در 70 درصد مادران و 40 درصد پدران دارای کودکان ناتوان شدید یافت شد یکی از این معلولیت­های جسمی، ناشنوایی است. این دیدگاه که والدین شنوا نسبت به والدین ناشنوا استرس بیشتری دارند. داشتن کودکی ناشنوا، می­تواند باعث تنیدگی و فشار روانی برای والدین و افزایش سطح مشکلات رفتاری و خانوادگی باشد والدین ناشنوایی که کودك ناشنوا دارند، از وضع مناسب­تری نسبت به والدین شنوای کودکان ناشنوا برخوردارند. بدین ترتیب، والدین شنوای دارای کودکان ناشنوا در ارتباط با فرزندانشان دچار ناکامی می­شوند و این ناکامی در ارتباط، احتمالاً دلیلی برای این است که میزان بالاتری از تنیدگی را از خود، نشان می­دهند (بحری و دیگران،1393 : 5).

هر خانواد های ممکن است در طول دورة حیات خود با مشکلات و دشوار یهای مختلفی مواجه شود؛ از جمله بیماری، طلاق، مرگ یکی از اعضاء خانواده، مشکلات کاری، بلایای طبیعی و اعتیاد اعضاءو یا معلولیت  . اخیراً نقش سازه تا ب­آوری در حوزه  روا نشناسی خانواده نیز مطرح شده است.

تاب آوری مفهوم جدیدی است که در سال­های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. تعیین عواملی که با توجه به ویژگی­های فردی، خانوادگی، اجتماعی به عنوان عوامل تاب­آور عمل کرده، از جمله علایق پژوهشگران حوزه تاب­آوری به شمار می­رود. تاب­آوری مفهوم روان­شناختی است که توضیح می­دهد چگونه افراد با موقعیت­هایی غیرمنتظره کنار می­آیند. تاب­آوری به معنای سرسختی در مقابل استرس، توانایی برگشت حالت عادی و زنده ماندن و تلاش کردن در طی شرایط ناگوار است.

در این تحقیق تاثیر آموزش تاب­آوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان کم­شنوا و ناشنوا سنجیده می­شود. تحقیق حاضر در پنج فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول کلیات تحقیق که شامل بیان مساله، اهمیت و ضرورت تحقیق و همچنین اهداف و فرضیات تحقیق آورده شده است. در فصل دوم در خصوص تاب­آوری،کیفیت زندگی و ناشنوایی و نظریات مربوطه پرداخته شده است. در فصل سوم به روش تحقیق اشاره شده است که در این جا از نوع پس­آزمون و پیش­آزمون با دو گروه کنترل و آزمایش  استفاده شده  است.در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل حاصل از داده­های تحقیق که در قالب آمار توصیفی و استنباطی می­باشد، پرداخته شده است و در نهایت در فصل پنجم نتیجه ­ای که از جداول و یافته ­ها بدست آمد، آورده شده است و در انتهای همین فصل محقق پیشنهاداتی نیز مطرح کرده است.

2-1- بیان مسأله

یکی از طبیعی­ترین گروههایی که می تواند نیازهای انسان را ارضا کند خانواده است.  وظیفه خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آن ها، برقراری ارتباطات سالم اعضا با هم و کمک

این مطلب را هم بخوانید :

غرفه سازی نمایشگاهی و مدیریت هزینه های آن

 به، استقلال کودکان است، حتی اگر کودک کم توان ذهنی نابینا، یا ناشنوا باشد. کمیتۀ اجرایی کنفرانس مدیران آموزش تخصصی ناشنوایان، در تعریف ناشنوایی بیان می دارد؛ نقص شنوایی یک اصطلاح ژنریک است که نمایانگر آن عده از ناتوانی های شنوایی است که ممکن است درجات شدت و ضعف آن بین خفیف تا عمیق متغیر باشد و شامل دو گروه فرعی ناشنوا و کم شنوا می باشد. (نریمانی،1386: 16-15)

حضور كودك ناشنوادر هر خانواده ساختار آن خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سلامت روانی خانواده به خصوص والدین را تحت الشعاع قرار می‌دهد، كودك بر اثر تعارض‌های شدید میان اعضای خانواده، كل خانواده را درگیر بحران می‌كند. ممكن است روابط خانوادگی، افزایش فشارهای ناخواسته جسمی، هیجانی و مالی باعث شود كودك ناشنوا ضایعات و اثرات جبران ناپذیری بر وضعیت بهداشت روانی خانواده وارد كند از جمله ایجاد تشدید اختلافاتی زناشویی،‌ جدایی، تحمل بار سنگین اقتصادی، افسردگی، ناامیدی، اضطراب، خجالت و خشم1 و بسیاری از مسایل دیگر (بردن2، 1980). مراقبت
مـداوم از كودك ناشنـوا اغلب برای والـدین استرس‌زا می‌باشد زیرا این دشـواری­های كودكان به طور

اجتناب­ناپذیری بر زندگی آنها اثر می‌گذارد (كرنیك3 و همكاران، 1983). تحقیقات نشان داده است كه والدین كودكان ناشنوا عموما در خطر مشكلات زندگی خانوادگی و دشواری‌های عاطفی قرار دارند (بكمن4، 1991 (

کویتنر  و همکاران (2000) دریافتندکه مادران با کودکان ناشنوا شبکه­های اجتماعی رابطه کمتر با فامیل و دوستان نسبت به مادران کودکان شنوا دارند. از طرف دیگر، تاب­آوری به وسیله­ی پاسخ فرد به حوادث استرسزای زندگی و یا مواجهه ی مستمر با استرس مشخص می­شود تاب آوری عاملی است که به افراد در مواجهه و سازگاری با شرایط سخت و استرسزای زندگی کمک می­کند و آنها را در برابر اختلالات روانی و مشکلات زندگی محافظت می کند. افراد تاب­آور، سازگاری فردی بالایی با عوامل استرس زای محیطی در زندگی شان دارند (بحری و دیگران،1393: 7-6)

و اماخانواده یك نظام اجتماعی است و فرزند معلول یكی از اعضای این نظام. این دو نه تنها بر یكدیگر تأثیر متقابل دارند بلكه سایر اعضای این نظام یعنی والدین و دیگر فرزندان را نیز تحت تأثیر قرار می­دهد كه این تأثیرات غالباً منفی است. وجود كودك معلول ضایعات و اثرات جبران­ناپذیری بر بهداشت روانی خانواده وارد می­كند، مادر و پدر از داشتن چنین فرزندی به شدت رنج می­برند، اكثریت این گروه به نحوی دچار حالاتی چون افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس، خجالت، آرزوی مرگ و نظایر آن می­باشند.

تاب آوری فرایند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت­آمیز با شرایط تهدیدکننده تعریف شده است، صرف مقاومت منفعل در برابر آسیب­ها یا شرایط تهدیدکننده نیست، بلکه فرد تاب­آور، مشارکت کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است. تحقیقات روانشناسی بسیاری در سال­های اخیر، به شناسایی عوامل مؤثر بر تاب­آوری پرداخته­اند، برخی یافته­ها حکایت از آن دارد که هوش یک عامل تعیین­کننده در تاب­آوری است (عسکریان،1392: 61) انسان برای رسیدن به زندگی سالم­تر نیاز به تعادل بین تفکر، عواطف و توانایی استفاده متناسب از آنها در موقعیت­های زندگی را دارد.

اگرچه تحقیقات زیادی در رابطه با تاب­آوری انجام شده است ولی تاکنون در خصوص آموزش تاب آوری به والدین کودکان ناشنوا تحقیق انجام نشده است. لذا مسأله این پژوهش حرکت در این جهت است که آیا بین تاب­آوری روانی و کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا رابطه ای وجود دارد؟

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

حضور یک کودک با هرگونه ناتوانی در خانواده فشار روانی زیادی بر والدین و اعضای خانواده وارد می کند و می تواند سلامت روان آنان را به مخاطره اندازد. واکنش همه والدین در مقابل معلولیت فرزندشان یکسان نیست، ولی به طور کلی می توان پذیرفت که قریب به اتفاق والدین این گونه کودکان در مقابل معلولیت های فرزندشان به نحوی واکنش نامطلوب ازخود بروز می دهند که نوع و میزان این عکس­العمل­ها با توجه به جنبه­های شخصیتی آنها، زمان بروز واکنش و … با یکدیگر متفاوت می­باشد، لذا تمام والدین احتیاج به نوعی کمک دارند تا بتوانند ابتدا به طور کامل طرح مشکلاتشان را با افراد متخصص داشته باشند و این مهم جز با آگاهی و اطلاع دقیق و مستدل از مسائل و مشکلات والدین دارای فرزند ناشنوا و بررسی وضعیت روانشناختی والدین مسیر نمی­گردد با توجه به اینکه وضعیت روانشناختی والدین به طور مستقیم و غیرمستقیم بر شکل­گیری رفتار کودکان و مناسبات اجتماعی خویش تاثیر اساسی دارد بسیار حایز اهمیت خواهد بود که بدانیم که والدین این کودکان دارای چه ویژگی­های شخصیتی بوده و چه

مطالعه کیفیت زندگی[4] از دهه 1960 شروع شد (مک‌کال[5]، 1997) و تلاش زیادی برای تعریف و اندازه‌گیری عینی آن انجام شده است (هاگرتی، كامینس،  فریس، لاند و  میكالوس[6]،  ٢٠٠١ )، اما هنوز تعریف واحدی از کیفیت زندگی که مورد توافق همگان باشد، ارائه نشده است (اسکوینگتن، 2002).

بازخوانی مفاهیم متعدد كیفیت زندگی به ارائة تعریفی از سوی گروه كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی منجر شده است. در این تعریف كیفیت زندگی مفهومی فراگیر است كه سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روان‌شناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر می‌گیرد و بر ادراك فرد از این ابعاد نیز مبتنی است. به طور کلی پژوهش‌ها در مورد کیفیت زندگی مبتنی بر دو رویکرد بوده‌اند: رویکرد عینی[7] و  رویکرد ذهنی.

در رویکرد ذهنی، کیفیت زندگی، مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر گرفته شده و بر عوامل شناختی از جمله هوش عاطفی در ارزیابی کیفیت زندگی تاکید دارد (شالک، 1996). اما رویکرد عینی، کیفیت زندگی را به عنوان موارد آشکار و مرتبط با استانداردهای زندگی می‌داند. این استانداردها شامل سلامت جسمانی، عوامل فردی (ثروت و…)، ارتباطات اجتماعی، اشتغال و سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی است (ویلیامز[8]، 1985). در نوسان بین دو رویکرد ذهنی و عینی، رویکرد جدیدی به نام کل نگر بوجود آمد (رنویک و براون، 1996). در این دیدگاه کیفیت زندگی یک پدیده چند بعدی است که شامل هر دو مولفه ذهنی و عینی است.

به لحاظ اهمیت فراگیر کیفیت زندگی و تاثیرات قابل توجه آن، همواره این متغیر مورد توجه و بررسی قرار گرفته و سعی بر آن شده تا عوامل موثر بر آن، مورد شناسایی قرار گیرند. در این راستا،  به طور کلی پژوهش‌ها به دو دسته عوامل اجتماعی و فردی اشاره داشته‌اند.

از جمله عوامل اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی همدلی[9] است. ویشر[10] (1995،  به نقل از هراتیان، 1391) این واژه را برای اشاره به جنبه‌ای از احساس زیبایی شناختی به کار برده است. همدلی  ظرفیت بنیادین افراد در تنظیم روابط، حمایت از فعالیتهای مشترك و انسجام گروهی و نیروی انسانی، است. این توانایی نقشی اساسی در زندگی اجتماعی دارد (ریف، كتلر و ویفرینگ، 2010)، برانگیزنده رفتارهای اجتماعی و رفتارهایی است كه انسجام گروهی را در پی دارد (جولیف و فارینگتن[11]، 2004؛ ریف و همكاران، 2010). همدلی عنصری ضروری برای عملكردهای موفقیت آمیز  بین شخصی محسوب می‌شود (سوسا[12]، 2009 ) و پاسخ عاطفی فرد به واكنش های عاطفی دیگران است (علی، آموریم و چامورو ـ پریموزیك[13]، 2010).

پژوهشگران نشان دادند که انسان در جریان یک ارتباط عاطفی و همدلانه می‌تواند روابط و احساسات خود را کنترل و رفتار خود را با جامعه هماهنگ و سازگار سازد و زندگی با کیفیت بهتر را تجربه کند. در پژوهشی، کالیوپسکا[14] (2007 ) دریافته است که دانشجویان با احساس همدلی زیاد، در مقایسه با دانشجویانی که کمترین حد همدلی را دارند، نگرش‌های مثبت‌تری به رفتارهای ایجادکننده‌ی سلامتی داشته و شیوه رفتاری آنها سالم تراست. سلامتی یکی از مؤلفه‌های کیفیت زندگی است.

از جمله عوامل فردی مؤثر دیگر هوش عاطفی است. در مطالعات متعددی به ارتباط کیفیت زندگی و هوش عاطفی اشاره شده است (مایر[15]، 2004). نظریه‌پردازان بنا بر دیدگاه مورد پذیرش خود، هوش عاطفی را به انحای مختلف تعریف کرده‌اند. سالووی و مایر[16] (1997)، معتقدند هوش عاطفی عبارت است از مجموعه‌ای از توانایی‌های ذهنی عمده، در قلمرو پردازش فعال اطلاعات هیجانی که شامل چهار بعد ادراک حسی و ابراز عواطف، تسهیل عاطفی تفکر، درک و تحلیل اطلاعات عاطفی و بکار‌گیری دانش عاطفی و در نهایت مدیریت عواطف است (مایر و سالووی، 1997؛ تیلور و باگبی[17]، 2000).

از نظر بار- آن[18] (1997)، هوش عاطفی عبارت است از مجموعه‌ای از توانایی‌ها و مهارت‌های غیر‌‌شناختی که بر سازگاری موفقیت آمیز فرد با فشارها و خواسته‌های محیط تاثیر می‌گذارند. این توانایی شامل عناصر غیرشناختی همچون، خوش‌بینی، شادکامی، شایستگی اجتماعی، خود شکوفایی و عزت نفس است (یوسفی و صفری، 1388). در تحقیقی مشخص شده است که بین هوش عاطفی وکیفیت زندگی افراد رابطه‌ی مثبت وجود دارد (یوسفی و صفری، 1388).

یکی از دیگر عوامل فردی مؤثر بر کیفیت زندگی، هوش اخلاقی[19] است. هوش اخلاقی مرز بین نوع دوستی و خودپرستی است و به معنای ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، توجه به زندگی انسان و طبیعت و رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه و حقوق شهروندی است (بوربا[20]، 2005).    هوش اخلاقی به این حقیقت اشاره دارد كه ما به صورت ذاتی، اخلاقی یا غیراخلاقی متولد نمی‌شویم؛ بلكه یاد می‌گیریم كه چگونه خوب باشیم. یادگیری برای خوب بودن، شامل ارتباطات، بازخورد، جامعه پذیری و آموزش است كه هرگز پایان پذیر نیست. آنچه كه ما برای انجام كارهای درست به آن نیاز داریم، همان هوش اخلاقی است كه با استفاده از آن به یادگیری عمل هوشمندانه و دستیابی به بهترین عمل خوب نزدیك می‌شویم (بوربا، ۲۰۰۵). این سازه  شامل چهار بعد: درستکاری، مسئولیت‌پذیری، بخشش و دلسوزی است (لنیک و کیل، 2005).

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه  عوامل فردی موثر (هوش عاطفی و اخلاقی ) با كیفیت زندگی، با  توجه به نقش واسطه‌ای عامل اجتماعی همدلی است.

2-1- بیان مسأله

هر فردی به دنبال آن است تا زندگی همراه با سلامتی، خوشبختی، معنویت، عشق و امید داشته باشد. علاوه بر این همه جوامع خواستار شادی و سعادت افراد خود از جمله دانشجویان خود هستند. دستورالعملی که روان‌شناسان می‌توانند فعالیت‌های خود را در قالب آن برای دانشجویان گسترش دهند، کمک به فهم و تعیین عوامل و تعیین‌کننده‌های سازه‌ای است که زندگی سالم همراه با خوشبختی و معنویت را به همراه داشته باشد تا بر اساس آن عوامل بتوانند به دانشجویان که از عناصر سازنده‌ی جامعه هستند، جهت داشتن کار و ازدواجی مناسب، روابط اجتماعی و سلامت بهتر کمک کنند، از این رو مطالعه عواملی که موجب زندگی بهتر و سازگاری هر چه بیشتر انسان با نیازها و تهدیدات زندگی می شوند، از مهم‌ترین سازه‌های مورد پژوهش است (کمپیل، سیلز، کوهان و آستین[1]، 2006)، این سازه کیفیت زندگی است.

پژوهش ها حاكی از ثأثیر متغیرهای بسیاری بر كیفیت زندگی بوده‌اند. از جمله در‌‌‌ پژوهش سیاروچی و همکاران (2000) به بررسی رابطه عامل فردی هوش عاطفی با مؤلفه‌های‌ كیفیت زندگی یعنی سلامت جسمانی و روانی پرداخته شده است و این نتیجه حاصل شده است‌ که افرادی كه در هوش عاطفی نمرات بالاتری دارند، می‌توانند به راحتی با استرس‌ها و فشارهای زندگی روزمره، مقابله کرده و همچنین قادرند احساسات خود را کنترل و بیان نمایند، بنابر این از نظر جسمی و روانی نسبت به کسانی که هوش عاطفی پایین‌تری دارند، سالم تر هستند.

در تحقیقات دیگری نیز به بررسی رابطه هوش عاطفی و كیفیت زندگی پرداخته شده است (شوته، مالوف، تورتینستون و روکی[2]، 2007). همچنین پژوهش‌های هارت (2000)، تجلی (1386)، ساکلوفسکی، آستین و مینسکی[3] (2003) حاکی از آن هستند که هوش عاطفی با سلامت روان رابطه مثبتی دارد.

یکی دیگر از عوامل موثر برکیفیت زندگی هوش اخلاقی است که در تحقیقاتی به رابطه بخشش (مؤلفه هوش اخلاقی) و سلامت روان (مؤلفه‌ی کیفیت زندگی) اشاره شده است. بخشش

 دارای تأثیر مستقیم بر سلامت روان است. دراین راستا، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بخشش در کاهش اضطراب (هبل[4]  و اِنرایت ، 1993؛ فریدمن[5] و اِنرایت، 1996؛ سابکوویاک[6] و همکاران، 1995،  کایل[7] و اِنرایت، 1997)،  افسردگی (فریدمن، 1995؛ رای[8]، 1999؛ کواتس[9]، 1997)، غصه اصلاح روابط بین‌فردی ( مک‌کالاف[10] و ورتینگتون، 1995)، بالا بردن عزت نفس (کواتس، 1997) و داشتن امیدواری (فریدمن و اِنرایت، 1996)، که همگی از ابعاد سلامت روان هستند مؤثر است. اما در هیچ پژوهشی هوش عاطفی که رضایت از زندگی را افزایش داده، مشکلات بین‌شخصی را کاهش می‌دهد و زمینه بهبود روابط اجتماعی را فراهم می‌کند (درویزه، 1382)، دركنار هوش اخلاقی كه مرز بین نوع دوستی و خودپرستی است و ریشه بسیاری از رفتارهای نوع دوستانه است، قرار نگرفته است، تامشخص شود که آیا ابعاد این دو هوش به طور همزمان بر روی ابعاد کیفیت زندگی اثرگذار هستند؟ علاوه براین، در پژوهش سالووی (2002) نیز این نتیجه حاصل شد که هوش هیجانی بالا رابطۀ مستقیمی با همدلی دارد و قادر است توان همدلی با دیگران که از عناصر اصلی تعامل صحیح است را پیش‌بینی كند، اما در هیچ پژوهشی همدلی به عنوان متغیر میانجی و واسطه بین دو هوش اخلاقی و عاطفی و کیفیت زندگی قرار نگرفته است. لذا هدف پژوهش حاضر طبق شکل1 -1، بررسی اثر هوش عاطفی دركنار هوش اخلاقی به عنوان متغیرهای برون‌زاد بر روی كیفیت زندگی  به عنوان متغیر درون‌زاد با توجه به نقش واسطه‌ای سازه همدلی است.

[1] – Campil, Sils, Cohan & Austin

[2] – Schutte, Malouff, Thorsteinsoon, & Rooke

[3] – Saklofske, Austin & Minski

[4] -Hebel

[5] -Freedman

این مطلب را هم بخوانید :

[6] -Subkoviak

[7] -Coyle

[8] – Rye

[9] -Coates

[10] -Mccullough

[1] – Terjesen, Jacofsky, Froh & Diguseppe

[2] – Seligman & Csikszentmihalyi

[3] – Campil, Sils, Cohan & Austin

[4] -quality of life

[5] – McCall

[6] – Hagerty, Cummins, Ferris, Land & Michalos

[7] – Subjective Approach

[8] – Williams

[9] – empathy

[10] – Visher

[11]  – Jolliffe & Farrington

[12] – Sousa