پ)شرایط وجوب حج : ” من استطاع إلیه سبیلاً “. 25

وجوب حج و عمره : 27

الف)ضرورت اخلاص در حج : ” و اتموا الحج و العمرة لله “. 27

ب)احكام محصور و مصدود : ” فإن أُحْصِرْتم فما استیسَرَ من الهدی ”   29

پ)حرمت سر تراشیدن برای محصور قبل از رسیدن قربانی به قربانگاه : 03

ت)تقدم عمره بر حج در حج تمتع : 30

ث)حلیت محرمات احرام پس از اتمام عمره تا شروع مناسك حج : 13

ج)همگانی بودن حج.. 32

چ)آفات ترك حج : 32

محورهای كلی اعمال حج: 34

1- عنصر زمان……………………………………………………………………………………………………….34

2-عنصر مكان ..……………………………….………………………….35

ماههای حرام مایه قوام انسانها: 37

فصل اول. 39

فلسفه ی احکام حج از دیدگاه آیات و روایات.. 39

فلسفه حج از دیدگاه امام علی ( علیه السلام )  در نهج البلاغه : 45

الف ) فلسفه و ره آورد حج : 45

ب ) فلسفه حج: 46

پ ) وصیت امام علی ( علیه السلام )  به امام حسن و امام حسین ( علیه السلام )  پس از ضربت خوردن آن حضرت : 46

ت ) رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج : 46

سفارش به رفع نیازهای حجاج. 49

ث ) حج در روایات رسیده از سایر ائمه معصومین ( علیهم السلام ) 49

ج ) نتیجه گیری از احادیث : 54

فصل دوم. 54

فلسفه و اسرار عمیق حج : 55

1-بعد اخلاقی حج ………………………………………………………………………………………….……………………………55

 

2-بعد سیاسی . اجتماعی : 60

3-بعد فرهنگی   : ………………………………… ………………………63

4-بعد اقتصادی حج :………………… 65

5.بعد حقوقی حج : 69

6.اصول بین المللی حج : 71

7.بعد جهانی حج :         . 73

فصل اول. 76

فلسفه اعمال و آداب حج.. 76

اسرار اعمال حج : 76

گستردگی مسائل و اسرار حج : 76

چرا كعبه ، كعبه است ؟ 77

غسل احرام ؛ شستشوی گناهان : 80

جامه احرام ، جامه طاعت : 81

تلبیه. 83

محرمات احرام : 88

نظارت مستقیم خداوند بر اعمال حج : 91

اشواط سبعه : 94

حجرالاسود : 96

حجر و مقام : 98

مقام ابراهیم : 98

حجر اسماعیل : 100

حطیم. 001

ملتزم : 100

مستجار : 101

اركان كعبه : 101

آب زمزم ، جام طاعت : 102

این مطلب را هم بخوانید :

صفا و مروه : 103

وجوب سعی میان صفا و مروه : 104

اسرار عرفات : 109

فضیلت و فلسفه عرفات : 111

وجوب وقوفین : 115

افاضه و كوچ به سوی مشعر : 118

منی ، سرزمین رسیدن به آرزوها : 119

رمی جمرات ؛ رمی هر شیطان و شیطنت : 121

قربانی ؛ سربریدن آز و طمع : 123

فلسفه قربانی : 124

اهمیت قربانی : 125

آداب قربانی : 126

تكلیف گوشتهای قربانی : 127

وجوب قربانی در حج تمتع. 129

فصل دوم. 133

حجّ مقبول : 133

روح و جان كعبه ولایت است : 134

حسن ختام. 138

منابع و مآخذ. 140

 

فلسفه و آداب حج از دیدگاه قرآن و سنت

 

چکیده:

 

حج ، به معنای قصد ، آهنگ و حركت بوده كه در اصطلاح به قصد زیارت خانه خدا ، اختصاص پیدا كرده است..

هدف از این تحقیق و پژوهش ، بررسی فلسفه حج ، این واجب الهی ، از دیدگاه و منظر آیات قرآن كریم و روایات و سنت معصومین علیهم السلام می باشد و زمینه فلسفه و علل وجوب حج بیت الله الحرام و فلسفه آداب ومناسكی كه در ایام و شرایط مخصوص بر زائر خانه خدا واجب می شود . بررسی و تحقیق فوق از نوع كتابخانه ای می باشد .

منابع مورد استفاده با استمداد اصلی از كلام الله مجید ؛ منابع دست اول از تفاسیر قدیم وجدیدو كتب روایی مختلف و متنوع ، نهج البلاغه ،… وكتب جدید در زمینه حج می باشد و در ضمن از بررسی بعضی از پایان نامه ها و مطالب مندرج در ماهنامه و روزنامه ها و نیز غفلت نشده است .

این پایان نامه شامل سه فصل می باشد:

در فصل اول به اثبات این كه كعبه اولین مركز جهانی برای عبادت است ، و سپس به علل وجوب حج و اهمیت و شرایط و … آن پرداخته شده است  .

* در فصل دوم فلسفه احكام حج از منظر آیات و روایات بیان شده و در نهایت حج را از منظر ابعاد اخلاقی ، سیاسی – اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، حقوقی ، جهانی بررسی و تبیین شده است.

* در فصل سوم فلسفه اعمال و آداب حج از احرام و تلبیه و طواف و سعی و عرفات و مشعر و منی و قربانی به طور مفصل از دیدگاه آیات و روایات بحث و توضیح داده شده است .

و در پایان شرایط حج مقبول و این كه روح و جان كعبه ولایت است و حسن ختام پایان نامه خود را مزین به فرمایشات بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی قدس سره الشریف در خصوص اهمیت حج نموده ام.

حج به لحاظ تاریخی پیشینه بس ممتدی داردبه روایتی از زمان نزول آدم و حوا علیهما السلام بر كره خاكی كه منزلگاه آن حضرت وعبادتگاه ایشان و حتی قبل از آن مطاف فرشتگان بوده است ، تخریب خانه خدا در زمان طوفان نوح و تجدید بنای آن توسط حضرت ابراهیم(ع ) یعنی 4 هزار سال قبل بوده كه به جرأت می توان گفت كعبه كهن ترین معبدی است كه تاریخ بشر سراغ دارد و تا كنون جایگاه خود را حفظ كرده است و یكی از پر استقبالترین معابد جهان شمرده می شود .

حج ، همچون برنامه های دیگر اسلامی برای مبارزه با نفس و رویكرد به فلاح و رستگاری است و مناسك حج با پوشیدن لباس احرام و حركت از میقات آغاز می شود ، زائر در شرایطی قرار می گیرد كه بیش از 20 عمل از جمله نگاه كردن به آیینه ، كشتن حشرات و حیوانات و … موجب كفاره و یا بطلان حج می شود . این محدودیت ها دقت او را نسبت به محیط پیرامون و همچنین وظایف وی را در قبال دیگران از جمله محیط طبیعی و محیط زیست تبیین می كند و هر یك از مناسك حج نوعی بصیرت را می طلبد كه زائر خانه خدا با تأمل متوجه برنامه عظیم اسلام و آیین ابراهیمی می شود و بینش جدیدی پیدا می كند .

حج انسان را با طبیعت و فوق طبیعت ، فرهنگ جهانی و تجربه ملتهای گوناگون و میراث موحدانه ابراهیم (ع ) و اسماعیل(ع ) پیوند زده و اساس خانه را به عنوان واحد جامعه توحیدی تعریف و مشخص می كند كه انسان چگونه از منیت خود فاصله بگیرد و چگونه یكرنگی خود را با طبقات اجتماع حفظ كند و چگونه مذبح نفسانیات ، شهوات و پرستش شیطان را در رمی جمرات به نمایش بگذارد و نشان دهد انسان موحد نمی تواند با ابلیس درون و برون سازش كند بلكه باید تكلیف خود را با تمام شیاطین روشن كند و به نظام مقدس روی آورد كه حقیقت و پرستش ذات احدیت تحت لوای ولایت و اساس آن را شكل می دهد .

 

مقدمه:

 

حج ، وادی سیر و سلوك عرفانی و طور سینای عارفان ربانی است .

حج ، ضیافت خانه قدسی حضرت رحمان و گلشن با صفای كمال و تعالی انسان است

حج ، نشانه عبودیت مطلق و مظهری از فرشته سیرتی انسان است .

حج ، دریای ژرفی است از عارفان و عرفان ، معنویت ، تقدس ، روحانیت و ایمان

رشید الد ین میبدی می گوید : حج عوام نوعی است وحج خواص نوعی دیگر . حج عوام قصد كوی دوست است وحج خواص ، قصد روی دوست ، آن رفتن به سرای دوست و این رفتن برای دوست ، عوام به نفس رفتند ودر و دیوار دیدند خواص به جان رفتند ، گفتار و دیدار یافتند .

او كه به هوای نفس رود ، رنج یابد و بار كشد ، تا گرد كعبه برآید و این كه با جان رود ، بیارآمد و بیاساید و كعبه خود گرد سرایش برآید .

عاشق و عارف كامل آیت الله حسن زاده آملی می فرماید :

	خواندمارا جانب سلطان عشـق		باز پیك روضه رضــوان عشق

 

 

ای یگانه مرحم دیوان عشـق عاقبت باید شدن قربان عشق

وقت آن شدتاشوی مهمان عشـق

كای همایون طائرعرش آشیـان

 

مرحباای پیك فرخ نام دوست گرچه مهمانی است درآغاز كار

 

اسلام دارای مبانی و اركانی است كه برآنها بنا شده و بدانها قوام گرفته و بدون آنها فرو می ریزد . یكی از این  اركان حج است .

امام باقر ( علیه السلام ) می فرماید:« بُنِیَ الّاِسّلامُ عَلیَ خَمّسَةِ اَشّیاءٍ : عَلَی الصَلوه وَ الزَكاةِ وَ الصَوّمِ وَ الحَجِ وَ الّوِلایَةِ »[1]

اسلام بر پنج بنیان نهاده شده است : نماز ؛ روزه ؛ زكات ؛ حج وولایت  .

بنابراین كسی كه عمدا”حج نگذارد ، ركنی از اركان دین الهی خویش را نابود كرده است. از همین رو خداوند درباره ترك عمدی حج به كفر تعبیر فرموده است.«و من كفر فان الله غنی عن العالمین.»[2]

حج از آن جهت كه جزو مبانی و اركان اسلام است تجلیگاه دو اصل كلیت و دوام است بلكه مظاهر این دو اصل زوال ناپذیری ؛ همگانی بودن و همیشگی بودن را گوشزد می نماید. لذا با توجه به این همه فضیلت و اهمیـــــت این ركـــن اساسی اسلام به بررسی و تحقیق و تفحص و تفسیر آن دركلام الهی و سنت معصومین علیهم السلام پرداخته تا گوشه هایی از ابعاد گوناگون حج را در حد استطاعت نظاره گر باشیم .

در این پژوهش به طور بسیار مفصل به فلسفه وجوب حج و بخصوص ابعاد مختلف آن از دیدگاه های كاملاً متفاوت با پژوهشهای دیگر پرداخته شده اكثر نویسندگان در این زمینه فقط در ابعاد خاصی و یا چند بعد محدود به بررسی فوایدو ابعاد آن پرداخته اند اما در این تحقیق شما می توانید از دیدگاهها و ابعاد كاملاً جدید و از منظرهای متفاوت و متنوع و جمع شده و مرتب شده در یك جا بهره ببرید و سپس به فلسفه آداب ومناسك حج بر اساس ترتیب وجوب پرداخته و از آیات و روایات به تناسب و با نظم ویژه استفاده شده كه خواننده را از سردرگمی كه در بعضی از منابع در این زمینه وجود دارد رهایی می بخشد و مجموعه منسجم و یك دست در اختیار او می گذارد .

 

بخش اول

وجوب حج

 

 

فصل1) اهمیت جایكاه تحقیق حاضر

فصل2) اولین مركز جهانی برای عبادت

فصل3) وجوب حج

 

فصل اول

اهمیت جایگاه تحقیق حاضر

الف) تعریف و تبیین موضوع :

تعریف حج : در لغت به معنی ، قصد نمودن به جهت حركت به سوی مكانی یا شخصی ، آهنگ جایی نمودن، مكرر به جایی آمدن.[3]