2-2-8-2 مدل‌های تصمیم‌گیری در مرحله انتخاب نهایی.. 33

2-3 مقدمه. 43

2-3-1 تحلیل پوششی داده‌ها 43

2-3-2 تاریخچه مدل تحلیل پوششی داده‌ها 44

2-3-3 ماهیت ورودی و خروجی در مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها 44

2-3-4 راهکارهای بهبود واحدهای ناکارا در مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها 45

2-3-4-1 ماهیت ورودی محور. 45

2-3-4-2 ماهیت خروجی محور. 45

2-3-5 ویژگی‌ها و قابلیت‌های مدل تحلیل پوشششی داده‌ها 46

2-3-6 مدل‌های پایه‌ای تحلیل پوششی داده‌ها 46

2-3-6-1 مدل نسبت CCR.. 47

2-3-6-2 مدل مضربی CCR ورودی محور. 47

2-3-6-3 مدل پوششی CCR ورودی محور. 48

2-3-6-4 مدل مضربی CCR خروجی محور. 48

2-3-6-5  مدلBCC   1.. 48

2-3-6-6 مدل جمعی.. 49

2-3-7 نقاط قوت و مزایای تحلیل پوششی داده‌ها 50

2-4 پیشینه تحقیق.. 53

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه. 56

3-2 روش تحقیق.. 56

3-3 جامعه آماری.. 56

3-4 نمونه آماری.. 57

3-4-1 روش نمونه‌گیری. 57

3-5 فرآیند اجرایی پژوهش…. 58

3-6 چارچوب  نظری تحقیق.. 59

3-6-1 عملیاتی کردن متغیرهای تحقیق. 60

3-6-1-1 محرک‌های عملکرد مدیریت عرضه و خرید.. 60

3-6-1-2 خروجی عملکرد مالی شرکت… 60

3-7 روش‌های گردآوری اطلاعات… 60

3-8 تکنیک‌های آماری مورد استفاده 60

3-8-1 تحلیل پوششی داده‌ها 60

3-8-2 نرم افزار LINGO.. 62

3-8-3 روش اندرسون- پترسون1(AP) 62

3-9 جمع بندی.. 63

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه. 65

4-2 کارآیی حاصل از حل مدل. 65

4-3 تجزیه و تحلیل نتایج کارآیی.. 67

4-3-1 کل نمایندگی‌های رشت.. 68

4-3-2 نمایندگی بندر انزلی. 70

4-4 نتایج روش اندرسون- پترسون. 74

4-5 جمع بندی.. 74

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه. 76

5-2 بررسی نتایج تحقیق و پیشنهادات… 76

 

5-3 پیشنهاداتی برای محققان آینده 78

5-4 محدودیت‌های پژوهش…. 79

فهرست منابع و مأخذ.. 108

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول2-1 تمایز دیدگاه‌های سنتی و نوین در ارزیابی. 14

این مطلب را هم بخوانید :

جدول 2- 2  مقایسه تطبیقی مدل‌های مختلف تحلیل پوششی داده‌ها 49

جدول 4-1 میزان کارآیی حاصل از حل مدل CCR خروجی محور 66

جدول 4-2 تجزیه و تحلیل میزان کارایی و مقایسه با واحد مرجع مجازی. 72

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                   صفحه

نمودار 1-1 فرآیند اجرای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

نمودار 4-1 نمودار کارایی……………………………………………………………………………………………………. 67

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                   صفحه

شکل شماره 1-1: چارچوب نظری تحقیق.. 6

شکل 2-1 فرآیند ارزیابی عملکرد. 17

شکل 2-2 مدیریت خرید.. 26

شکل 2-3 ماهیت ورودی و خروجی در DEA.. 45

شکل شماره 3-1 چارچوب نظری تحقیق.. 59

نمودار 4-1 نمودار کارایی.. 67

4-2- توصیف داده ها………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

4-3- تحلیل داده ای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 90

5-2- پیشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………….. 95

5-3-محددیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………. 95

فهرست منابع:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 103

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 111

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                   صفحه

جدول 2-1: موارد مبتلا به ایدز در ایران تا تیرماه 91…………………………………………………………………………………………….. 49

جدول 2-2: آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391…………………………………………………………………… 48

جدول 2-3 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391…………………………………………………………………… 48

جدول 2-4 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391…………………………………………………………………… 49

جدول 4-1 : فراوانی و درصد نمونه دانشآموزان دختر و پسر بر اساس پایه تحصیلی…………………………………………………… 71

جدول 4-2 : فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان دختر و پسر بر اساس رشته تحصیلی………………………………………………. 72

جدول 4-5: فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان بر اساس همزیستی با والدین………………………………………………………….. 73

جدول 4-3: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به طرحواره ناسازگار اولیه در دانش آموزان دختر و پسر…. 74

جدول 4-4: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان دختر و پسر………….. 75

جدول 4-5: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر دانش آموزان           75

جدول 4-6: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی رهاشدگی/بی ثباتی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 76

جدول 4-7: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی بی اعتمادی/بدرفتاری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

جدول 4-8: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی محرومیت هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

جدول 4-9: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی نقص/شرم و رفتارهای پرخطر دانش آموزان            78

جدول 4-10: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی انزوای اجتماعی/بیگانگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 79

جدول 4-11: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی وابستگی/بی کفایتی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 79

جدول 4-12: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی آسیب پذیری نسبت به زیان وبیماری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80

جدول 4-13: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی گرفتار/ خود تحول نیافته و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 81

جدول 4-14: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی شکست  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان  81

جدول 4-15: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی استحقاق/بزرگ منشی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 82

جدول 4-16: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی خویشتن داری / خودانضباطی ناکافی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

جدول 4-17: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی اطاعت و رفتارهای پرخطر دانش آموزان     83

این مطلب را هم بخوانید :

جدول 4-18: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی ازخودگذشتگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان        84

جدول 4-19: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی بازداری هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان       84

جدول 4-20: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی سرسختانه/عیب جویی افراطی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 85

جدول 4-21:نتایج حاصل از رگرسیون ساده  و گام به گام…………………………………………………………………………………….. 86

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                        صفحه

نمودار4-1: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس پایه تحصیلی.. 74

نمودار4-2: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس رشته تحصیلی.. 72

نمودار4-3: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس همزیستی با والدین.. 73

 

 

چکیده

طرحواره های ناسازگار به عنوان زیرساخت های شناختی منجر به تشكیل باورهای غیرمنطقی می شوند هنگامی كه طرحواره­های ناسازگار اولیه فعال می­شوند سطوحی از هیجان منتشر می­شود و مستقیم یا غیرمستقیم منجر به اشكال مختلفی از آشفتگی­های روان شناختی نظیر افسردگی، اضطراب، عدم توانایی شغلی، سوء مصرف مواد، تعارضات بین فردی و مانند آن می­شود با توجه به مطالب فوق پژوهش حاضر در نظر دارد به خاطر گستردگی و ارتباط نزدیكی كه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر وجود دارد به طور جامع این دو متغیر را در رابطه با هم مورد بررسی قرار دهد.

نمونه تحقیق 415 دانش آموز مقاطع سوم متوسطه و پیش دانشگاهی شهرستان فریمان (204پسر، 211دختر)را دربر می گیرد که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند.برای سنجش خطر پذیری از مقیاس خطرپذیری محقق ساخته(رجایی،شفیعی،1391) و برای سنجش طرحواره ناسازگار اولیه از پرسشنامه کوتاه طرحواره یانگ استفاده شد.

 

نتایج نشان می دهد رابطه مثبت و معناداری بین مؤلفه های طرحواره  ناسازگار اولیه با رفتارهای پرخطر وجود دارد.همچنین مؤلفه های آسیب پذیری از بیماری(26/0)،محرومیت هیجانی(33/0)،وابستگی عاطفی (36/0)،استحقاق/بزرگ منشی(39/0)،خویشتن­داری(4/0) و معیار سرسختانه(41/0) بیشترین واریانس رفتارهای پرخطر را در دانش آموزان تبیین می سازد.

 

کلیدواژه: طرحواره ناسازگار اولیه،رفتارهای پرخطر،

 

      فصل اول مقدمه پژوهش

 

1-1-مقدمه

نوجوانی یکی از دشوارترین، تنش زاترین و در عین حال هیجان انگیزترین دوره زندگی، هم برای خود نوجوان و هم والدین و مربیان به شمار می آید. در خلال این دوره، لذت ناشی از استقلال و خودمختاری، صمیمیت، خوش بینی و امید به آینده از زمره لذات جدیدی هستند که قبل از آن  تجربه نشده اند.

تغییرات روانی اجتماعی، شناختی و بیولوژیكی در دورة نوجوانی، فرصت­های تحولی بی­شماری را برای نوجوان فراهم می­كند تا در رفتارهایی درگیر شود كه به طور ضمنی، در اتخاذ سبك زندگی همراه با سلامت و یا به خطر انداختن سلامت اهمیت دارد (هریس، دانکن و بایس جولی، 2002 ). از طرفی، نوجوانان به كشف موقعیت های مخاطره ای تمایل دارند و این امر ظرفیت آنها را برای نداشتن زندگی طولانی و حتی مرگ بالا برده است (استویبر و گاد[1]، 1995).

كركمر و گرین[2] (2000) مخاطره جویی را تمایل برای درگیر شدن در رفتارهایی می دانند كه تهدید آمیز است یا به سلامت ذهنی و فیزیكی شخص آسیب می رساند. درباره‌ی این که چه عواملی باعث می‌شود بعضی افراد میل به رفتارهای پرخطر داشته باشند، نظریه‌های مختلفی وجود دارد.

طرحواره­ها، هسته اصلی خودپنداره­ی فرد را تشکیل می­دهند و پردازش اطلاعات فرد را درباره خود، دنیا و دیگران هدایت می­کنند. طبق نظریه یانگ طرحواره­های ناسازگار اولیه موضوعات ثابت، فراگیر و پایداری هستند که از خاطرات، هیجان­ها، شناخت­ها و احساس­های بدنی تشکیل شده­اند. این طرحواره­ها از طریق تعامل خلق و خوی کودک با تجربیات منفی و مداوم وی شکل می­گیرند و به سازگاری فرد با خانواده یا محیطش کمک می­کنند. اما، این طرحواره­ها در دوران­های بعدی زندگی ممکن است ناسازگارانه باشند، زیرا طرحواره­ها انعطاف­ ناپذیر و در مقابل تغییر مقاوم هستند.این طرحواره ها باعث تحریک افکار خودآیند منفی و ناراحتی روانی شدیدی می­شوند. به این ترتیب، طرحواره­ها ممکن است هسته­ی اصلی آسیب­شناسی در بسیاری از اختلالات باشند(فتی و همکاران، 1388).

از آن جا كه طرح­واره­ها نیز بنیادهای شناختی فرد را تشكیل داده و می­توانند رفتارهای فرد را شكل داده و به آن سمت و سو دهند، لذا می­توان بین طرحواره­های ناسازگار اولیه به عنوان بخش زیرین و سخت شناختهای افراد كه اغلب در دوره های تحولی رشد شكل گرفته­اند، با رفتارهای ناسازگارانه در مقاطع بعدی رشد افراد، رابطه برقرار نمود طرحواره­ها از جمله علل فردی و روانشناختی است كه در مطالعه­ی وابستگی به مواد از اهمیت ویژه ای برخوردارند، طرحواره­ها موجب سوگیری در تفسیرهای فرد از رویدادها شده و این سوگیریها خود را به صورت نگرشهای تحریف شده، گمانه­های نادرست، اهداف و چشمداشت­های غیر واقع­بینانه نشان می­دهند، طرحواره­های ناسازگار اولیه، الگوها یا درونمایه­های عمیق و فراگیری هستند كه به رابطه­ی فرد با خود یا دیگران ارتباط دارند و به شدت ناكارآمد هستند(حقیقت منش،1386).

در این پژوهش به بررسی نقش طرحواره های ناسازگار اولیه بر رفتارهای پرخطر دانش آموزان مقاطع سوم  متوسطه و پیش دانشگاهی شهرستان فریمان پرداخته شده است.

1-2-بیان مسأله

در عصر حاضر به علت پیشرفت های فناوری و تأثیر مستقیم آن برکیفیت زندگی انسان، پرداختن به مسئله سلامت و عوامل تأثیرگذار بر آن اهمیت ویژه­ای یافته است و تأمین سلامتی افراد جامعه یکی از مهمترین مسائل اساسی در هر کشوری محسوب می شود(نیدوو[3]،2000).

یکی ازموارد جدی تهدیدکننده سلامت که در سال­های اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، ازسوی سازمان­های بهداشتی، مجریان قانون و سیاست­گذاران اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات موجود در جامعه مورد توجه قرارگرفته است شیوع رفتارهای ­پرخطر در میان اقشار مختلف می­باشد (پورافکاری ،1383). به عنوان مثال پیش بینی شده است که تا سال 2030 تنها میزان بیماری­ها و مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات به رقم ده میلیون نفر در سال برسد (اسلاسکی[4]، 2004).

اگر پیامدهای جسمی، روانی و اجتماعی سایر رفتارهای پرخطر مانند سوء مصرف مواد، خشونت و ایدز را نیز به حساب آوریم، آسیب­های وارده چند برابر می­شود. هر چند که هیچ یک از اقشار جامعه از عواقب رفتارهای تهدید کننده سلامت در امان نیستند اما بعضی از گروههای اجتماعی از جمله نوجوانان درمعرض خطر بیشتری قرار دارند. بطوری که بسیاری از قربانیان رفتارهای پرخطر در آینده از میان نوجوانان امروزی خواهند بود. بسیاری از نوجوانان در مقابله با دشواری­ها و بحران در دوره نوجوانی دست به رفتارهایی می­زنند که سلامت حال و آینده آنها را مورد تهدید قرار می­دهد. مصرف مواد، خشونت و رفتارهای جنسی ناایمن، عوامل بسیاری از موارد مرگ ­و میر در سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی را تشکیل می­دهند(لیندبرگ ، باگست و ویلیامز[5]،2000). درحالی که بزرگسالان ، بیشتر از بیماریهایی چون سرطان، نارسائی­های قلبی-عروقی و دیابت آسیب می­پذیرند(اوزر[6]و همکاران،2003). بر اساس آمارهای پیش­بینی شده توسط بانک جهانی در رابطه با شاخص­های توسعه جهانی در سال 2005 حدود 8.5 میلیون نفر جمعیت کشورمان را نوجوانان 14 تا 18 ساله تشکیل داده اند که این میزان معادل 12.5 درصد جمعیت کشور بوده است.(سازمان ملی جوانان ،1381).

علی رغم تلاش بسیاری که در دو دهه اخیر در جهت افزایش آگاهی عمومی نسبت به مضرات و خطرات رفتارهای پرخطر صورت گرفته است همچنان با افزایش روز افزون این رفتارها بویژه در میان جوانان و نوجوانان روبرو هستیم . مطالعات نشان داده­اند که اغلب رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر و رفتارهای جنسی نا ایمن در سنین قبل از 18 سالگی آغاز می شود(برگمن و اسکات[7]،2001).

توجه به رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان و تلاش در جهت شناخت و پیشگیری آنها از اواخر دهه 1980 از ایالات متحده آغاز شد و گسترش روز افزونی در میان سایر جوامع داشته است.از سال 1991 ایالات متحده یک برنامه ملی مدرسه مدار تحت عنوان” سیستم نظارت بر رفتارهای پرخطر جوانان[8]”  را طراحی و به اجرا گذارده. که ارزیابی 9 مقوله از رفتارهای پرخطر در نوجوانان- شامل خشونت، خودکشی، بی ملاحظگی در رانندگی، مصرف دخانیات، الکل و مواد، رفتارهای پرخطر جنسی که احتمال ابتلاء به ایدز یا بیماری های مقاربتی را داشته باشند، رفتارهای تغذیه ای نا سالم و عدم انجام فعالیت های بدنی و ورزشی را در بر می گیرد.در ایران نیز مدتی است که توجه به رفتارهای پرخطر در نوجوانان و راه های مقابله با آنها آغاز شده است.

دلایل رفتارهای خطرجویی متفاوت است از جمله انگیزه های هیجان­خواهی، ترس­های بی­کفایتی، نیاز به تحکیم هویت مردانه و انگیزه­های گروهی نظیر فشار همسالان. این رفتار ممکن است بازتاب تخیلات همه توانی برخی از نوجوانان نیز باشدکه خود را در مقابل صدمات وجراحات آسیب ناپذیر تصور می­کنند(پورافکاری ، 1383).

گروهی از محققان نیز، بر نقش محوری طرحواره های شناختی، در حفظ و ثبات رفتار پرخطر و پرخاشگرانه در زمان و موقعیت های گوناگون تأکید داشته اند.(ارون و هیوسمان[9]،1991؛ هیوسمان،1988)در این خصوص، کریک­و دودیج[10](1994) با ارائه مدل پردازش اطلاعات اجتماعی، نقش ساختارهای ذهنی، بویژه طرحواره­های شناختی را درتنظیم رفتارهای پرخطر و پرخاشگرانه مهم تلقی کرده­اند.هیوسمان (1988) نیز معتقد است که رفتار پرخاشگرانه به علت درونی شدن تعداد زیادی از طرحواره های پرخاشگر،  در ساختار ذهن فرد، بروز می کند.

طرحواره های ناسازگار اولیه اساسا مضامین نا آشكار و ناهوشیارند كه توسط افراد حفظ می­شوند. این طرحواره ها به عنوان الگویی برای پردازش تجارب به كار می روند و در نتیجه در سرتاسر زندگی گسترش می یابند و رفتارها، افكار، احساسات و روابط بین شخصی را تعیین می كنند. طرحواره های ناسازگار اولیه غالبا ناكارآمد و پایدارند. فرض بر این است كه طرحواره ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم باعث بروز مشكلات و ناراحتی هایی نظیر: افسردگی، تنهایی یا روابط مخرب دیگر می شوند(یانگ، 2008).

طرحواره های ناسازگار به عنوان زیرساخت های شناختی منجر به تشكیل باورهای غیرمنطقی می شوند. طرحواره­ها دارای مؤلفه­های شناختی، عاطفی و رفتاری هستند . هنگامی كه طرحواره­های ناسازگار اولیه فعال می­شوند سطوحی از هیجان منتشر می­شود و مستقیم یا غیرمستقیم منجر به اشكال مختلفی از آشفتگی­های روان شناختی نظیر افسردگی، اضطراب، عدم توانایی شغلی، سوء مصرف مواد، تعارضات بین فردی و مانند آن می­شود با توجه به مطالب فوق پژوهش حاضر در نظر دارد به خاطر گستردگی و ارتباط نزدیكی كه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر وجود دارد به طور جامع این دو متغیر را در رابطه با هم مورد بررسی قرار دهد.و اهمیتی كه این مؤلفه در ظهور رفتارهای پرخطر دانش­آموزان دارد را به نوعی تبیین نماید. لذا سوال اصلی این است كه آیا بین طرحواره­های ناسازگار اولیه

 

فهرست مطالب

عنوان …………………………………………………………………………………………………………..صفحه

جدول3-1-  مقیاس ها ،علامت اختصاری و تعداد ماده ها MCMI-III…………………………………47

جدول 3-2- روش نمره گذاری MCMI-III……………………………………………………………….48

جدول 4-1-  فراوانی، درصد ویژگی های جمعیت شناختی………………………………………………..52

جدول 4-2- میانگین و انحراف معیار و نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنف و توزیع کجی و کشیدگی اختلالات شخصیت……………………………………………………………………………………………………………………………53

جدول 4-3 – میانگین و انحراف معیار نمرات اختلالات شخصیت در والدین کودکان با و بدون کودک عقب مانده ذهنی………………………………………………………………………………………………………55

جدول 4-4- نتایج آزمون لون برای بررسی فرض همگنی واریانس نمرات در دو گروه نرمال و عقب مانده ذهنی…………………………………………………………………………………………………………….56

جدول 4-5- نتایج تحلیل واریانس مانوا چندمتغیری برای مقایسه اختلالات شخصیت در دو گروه نرمال و عقب مانده ذهنی……………………………………………………………………………………………58

جدول 4-6– میانگین و انحراف معیار نمرات اختلالات شخصیت در والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی دختر با والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی پسر………………………………………………….60

جدول 4-7- نتایج آزمون لون برای بررسی فرض همگنی واریانس نمرات در دو گروه والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی دختر با والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی پسر………………………….61

جدول 4-8- نتایج تحلیل واریانس مانوا چندمتغیری برای مقایسه اختلالات شخصیت در دو گروه والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی دختر با والدین دارای کودک عقب مانده ذهنی پسر………..63

جدول 4-10- نتایج آزمون لون برای بررسی فرض همگنی واریانس نمرات در در والدین پدر و مادر……………………………………………………………………………………………………………………..66

جدول 4-11- نتایج تحلیل واریانس مانوا چندمتغیری برای مقایسه اختلالات شخصیت در دو گروه نرمال و عقب مانده ذهنی……………………………………………………………………………………………68

 

فصل اول:

کلیات پژوهش

 

1- 1 مقدمه

عقب ماندگی ذهنی اختلالی که از کودکی نمایان می شود. با عملکرد عقلانی زیر متوسط (هوشبهر 70 یا کمتر) مشخص می شود. عقب ماندگان ذهنی آموزش پذیر افرادی هستند که بهره هوشی آنان 70-50 می باشد و قادر به فراگیری حداقلی از اطلاعات عمومی و درس های رسمی کلاس از قبیل خواندن و نوشتن و حساب کردن و مهارت های مناسب شغلی بوده و می توانند در اداره زندگی خود از تحصیل خویش بهره مند شوند (اصانلو، 1390).

طبق نظریه های سیستمی خانواده، رفتار هر یک از اعضاء خانواده موجب تاثیر در رفتار سایر افراد خانواده قرار می گیرد لذا وجود هر گونه اختلال روانپزشکی در کودکان و همچنین والدین، موجب تاثیرگذاری بر سایر افراد خانواده می شود (سیگ[1]، دلبر[2]، استنفورد[3]، سوتولو[4]، مک دونوریان[5] و همکاران، 2007). از طرفی نباید این مساله را نادیده گرفت که تشابه ژنتیکی والدین با فرزندان می تواند استعداد ابتلا به اختلال روانی را در هر دو مورد به صورت نسبتاً زیادی هماهنگ گرداند. به طوری که فرزندان دارای اختلالات روانپزشکی، دارای والدینی هستند که از اختلالات روانپزشکی زیادی رنج می برند (گوتسمن[6]، لارسن[7]، برتلسن[8] و مورتنسن[9]، 2010).

با در نظر گرفتن این که شخصیت، نمای کلی از وضعیت روانی هر فرد ارائه می دهد لذا در گام اول شناخت شخصیت به درک بهتر و پیش بینی رفتار آتی فرد کمک می کند (انجمن روانپزشکان امریکا، 1391). بر این اساس بررسی نیمرخ اختلالات شخصیت والدین دارای کودکان عقب مانده ذهنی به درک ارتباط بین مشکلات روانپزشکی والدین و کودکان کمک خواهد کرد.

اساساً خانواده یک سازمان اجتماعی کوچک است که روابط اعضای آن، بخصوص روابط والدین با فرزندان، مهم ترین عنصر شکل دهنده این سازمان است. رشد مطلوب و سالم فرزندان در تمام ابعاد مرهون ارتباط موثر و مطلوب والدین با فرزندان می باشد. تحلیل های نظری و تجربی بسیاری به ارتباط موثر والدین با فرزندان اختصاص یافته است و برای آن اهمیت و ارزش خاصی قایل شده اند. از سوی دیگر، مطالعات و تحقیقات فراوانی به اثر فرزند بر هریک از والدین و دیگر اعضای خانواده و یا بر کل خانواده به عنوان یک رابطه دو جانبه و تاثیرمتقابل توجه داشته اند، اما بررسی مبانی روان شناختی ارتباط موثر و مطلوب والدین بر فرزندان از مهم ترین مسائل در حریم خانواده و سلامت روانی آن تلقی می شود (میرزابیگی، 1388).

خانواده یک نطام اجتماعی است که اختلال در هریک از اجزاء و اعضاء آن کل نظام را مختل می کند و این نظام مختل شده  به نوبه خود اختلالات مربوط به اعضاء را تشدید و مشکلات جدیدی را ایجاد می نماید. با این نگرش، معلولیت یکی از فرزندان ،بر تمامی خانواده و کارکردهای مختلف آن و بر یکا یک اعضاء تاثیر غالبا منفی می گذارد. این تاثیرات بر خلاف معلولیتی که عارض شده است اجتناب ناپذیر نیستند و یا لااقل به میزان زیادی قابل جبران و تخفیف می باشند. حضور فرزند استثنایی در خانواده موجب خدشه دار شدن ارتباط های درون گروهی و برون گروهی خانوادگی می گردد و همین مخدوش شدن ارتباط ها موجب بروز مشکلاتی آسیب زا در فضای خانواده می گردد (اشکان، 1393).

با پذیرش این اصل که انسان ذاتاً موجودی است اجتماعی و نیازمند ارتباط، حضور فرزندی با مشخصات استثنایی در بسیاری موارد موجب برهم خوردن ارتباط های برون گروهی و اثر گزاری آن بر ارتباط های درون خانوادگی می گردد. اساساً بروز عقب ماندگی ذهنی در فرزند، مشکلات هیجانی عدیده ای بر جو خانواده وارد می نماید که این مشکلات از سوئی موجب اختلال در بهداشت روانی افراد خانواده شده و از سوی دیگر محیط سالم و آرام خانواده را که کودک عقب مانده ذهنی جهت رشد و باروری نسبی ذهنی بدان نیاز دارد مخدوش می سازد. لذا داشتن یک کودک با ناتوانی تکاملی ممکن است برای نظام خانواده بحران ایجاد کند. هر چه معلولیت ذهنی بیشتر باشد تاثیرات آن در خانواده بیشتر و عینی تر است (نظری و همکاران، 1377). محمدی و دادخواه (1381) نشان داده اند که 76.7% از مادران كودكان عقب مانده ذهنی از مشكلات روانی شدید و 61.7% از مشكلات اجتماعی شدید برخوردار بودند در حالی كه پدران به ترتیب 55% و 38.3% از مشكلات روانی متوسط و مشكلات اجتماعی خفیف برخوردار بودند. مجومدار، سیلواپریرا و فرناندز[10] (2005) نشان داده اند که والدین کودکان عقب مانده ذهنی نسبت به والدین کودکان کنترل بهنجار از اضطراب و استرس بیشتری برخوردار هستند.

بنظر می رسد فشار روانی حاصل از مشکلات داشتن کودک کم توان ذهنی باعث شدت مشکلات خانوادگی می شود و افراد خانواده را برای سازگاری با مشکل جدید، الگوهای رفتاری تازه ای را انتخاب می کنند. با توجه به آنچه گفته شد عقب ماندگی ذهنی می تواند برای خانواده و والدین تاثیر زیادی داشته باشد و موجب افزایش علایم اختلالات شخصیتی گردد. بر این اساس در این تحقیق به نقش عقب ماندگی ذهنی کودکان در مشکلات شخصیتی والدین پرداخته شده است.

 

 

 

2-1 بیان مساله

خانواده یک نظام اجتماعی است که اختلال در هر یک از اعضا و اجزای آن می تواند کل نظام خانواد را مختل می کند و موجب تشدید مشکلات جاری و پیدایش مشکلات جدید می شود. به نظر می رسد عقب ماندگی ذهنی نیز به عنوان یکی از اخلالات رشدی از این قاعده مستثنی نباشد. وجود کودک عقب مانده  ذهنی  و مشکلات گوناگون در مراقبت و تربیت او، فشارهای بسیاری بر والدین و خانواده به عنوان واحد کل وارد می کند که این فشار ها به نوبه ی خود می تواند سلامت روانی والدین را به مخاطره  اندازد و موجب بر هم خوردن تعادل و اعضای آن و نا کارآمدی آنها در انجام دادن وظایف خانوادگی گردد (گنجی، 1392).

آن دسته از والدینی که انتظار دارند فرزندان آنها هدف هایی را که خود در زندگی نتوانستند به آنها برسند بر آورده سازند با ورود کودک عقب مانده ذهنی به زندگی، یاس و ناامیدی را تجربه می کنند لذا بطور مضاعف ضربه می خورند (آقابابایی، استكی آزاد و عابدی، 1392).

با حضور کودک عقب مانده ذهنی، مشکلات مراقبتی برای خانواده و به ویژه تجربیات استرس زا برای والدین ایجاد می شود. چنین وضعیتی مانع از آن می شود که خانواده بتواند کارکردهایی متعارف خود نظیر تربیت فرزندان، روابط اجتماعی، اشتغال، اوقات فراغت، روابط زناشویی را به نحو مطلوبی انجام دهد. از طرفی استرس مداوم در والدین زمینه بروز مشکلات روانی متعددی برای آنها را بوجود می آورد. چنان که پژوهش های قبلی نشان داده اند که والدین کودکان عقب مانده ذهنی در ابعاد مختلف سلامت روانی دچار مشکلات متعددی هستند.

در تکامل شناخت دقیق تر نیمرخ روانی افراد، می توان از رویکرد شخصیتی و بویژه نیمرخ الگوهای بالینی شخصیت استفاده کرد. شخصیت، تاحدودی منحصر به فرد انسان در تطابق

این مطلب را هم بخوانید :

بهترین روش کاهش وزن در ماه رمضان

 با محیط است که با شیوه ی سایر انسان ها تا حدودی متفاوت است. خزانه رفتاری هر فرد او را از دیگران متفاوت کرده و شیوه ای مقابله وی را در برخورد با دیگران تعیین می کند. با این تعریف اختلال شخصیت یک بیماری نیست (شریفی، 1386) از این رو میلون بجای واژه اختلال از اصطلاح “الگوهای بالینی شخصیت” استفاده می کند و هم چنین ذکر می کند که ویژگی عمده ی افراد در اختلال شخصیت شیوه مقابله نا کافی آنهاست. مطالبق با راهنمای آماری و تشخیصی اختلال روانی اختلالات شخصیت الگویی پایدار از رفتار و تجربه درونی است كه با انتظارات فرهنگی، به میزان قابل توجهی مغایرت دارد، فراگیر و نافذ است، و در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می شود، در طی زمان پایدار است و به پریشانی یا اختلال منجر می شود (انجمن روانپزشکی امریکا، 1391). بدین ترتیب شخصیت الگوی بسیار پیچیده و عمیقی است ویژگی های روان شناختی است که خود را در تمامی جنبه های عملکرد فرد آشنا می سازد. این ویژگی های فراگیر بوده و ماتریس پیچیده ای از پیش آمادگی های زیستی و یادگیری ها، الگوهای احساس، ادراک، تفکر و شیوه های مقابله فرد را تشکیل می دهند (شریفی، 1386).

هر چند که گزارش های قبلی بر وجود مشکلات روانی در والدین کودکان تاکید کرده اند اما مشکلات شخصیتی والدین کودکان عقب مانده ذهنی بررسی جامعی انجام نشده است. اما با توجه به نتایج مطالعات قبلی بنظر می رسد که وجود استرس مداوم ناشی از ابتلا فرزند به عقب ماندگی ذهنی، احتمال بروز علایم و حتی اختلالات شخصیتی در والدین کودکان عقب مانده ذهنی را افزایش می دهد. چنانچه مجومدار[11]، سیلواپریرا[12] و فرناندز[13] (2005) كوهسالی و همکاران (1387) گزارش کرده اند که والدین کودکان عقب مانده ذهنی نسبت به والدین کودکان کنترل بهنجار از اضطراب و استرس بیشتری برخوردار هستند. همچنین مطالعه بن تابت[14] و همکاران (2013) حاکی از آن است که مشکلات خلقی و اضطرابی در والدین کودکان دارای مشکلات ناتوانی بیشتر است و از کیفیت زندگی پایین تری برخوردارند. تحقیق بحرینیان و همکاران (1391) حاکی از آن است که مادران کودکان عادی افردی خویشتن دارتر در حالی که مادران دانش آموزان عقب مانده ذهنی افرادی مهربان، محتاط، کمرو، منزوی، مضطرب، هیجانی تر، دلمشغول، تنیده و دارای تنش عصبی بیشتری هستند. همچنین گزارش شده است که مادران دارای دختر عقب مانده ذهنی نسبت به مادران دختران عادی سازگاری اجتماعی كمتری (كوهسالی و همکاران (1386، 1387) و نشخوار ذهنی بیشتر برخوردار هستند (آقابابایی، استكی آزاد و عابدی، 1392).

با توجه به شیوع بالای عقب ماندگی ذهنی در کودکان و اهمیت ایجاد بستر خانوادگی و همچنین آموزشی مناسب برای کودکان عقب مانده ذهنی، در کنار ایجاد زندگی توام با آرامش برای والدین و خانواده ها اهمیت دارد که حصول چنین هدفی به شناخت دقیق نیمرخ شخصیتی والدین نیازمند است. در حالی که مطالعات اندکی درباره شدع علایم و اختلالات شخصیتی والدین کودکان عقب مانده ذهنی وجود دارد. بر این اساس، تحقیق حاضر با هدف مقایسه نیمرخ روانی والدین با و بدون کودک عقب مانده ی ذهنی براساس پرسشنامه چند محوری میلون صورت گرفته است.

 

 

[1]- Singh

[2]- DelBello

[3]- Stanford

[4]- Soutullo

[5]-McDonough-Ryan

[6] – Gottesman

4-3- تعیین وزن معیارها با رویکرد ANP  فازی. 93

4-3-1-محاسبه وزن هریک از مناظر 93

4-3-2- محاسبه وزن هریک از شاخصهای منظر مالی. 99

4-3-3-محاسبه وزن هریک از شاخصهای منظر فنی. 103

4-3-4- محاسبه شاخصهای مربوط به ایمنی. 110

4-3-5- محاسبه وزن منظر انسانی. 113

4-4- محاسبه وزن نهایی هر یک از شاخص‌ها‌ 113

4-5- اولویت بندی تجهیزات با رویکرد TOPSIS فازی. 115

4-5-1- تبدیل ماتریس میانگین به ماتریس بی مقیاس.. 134

4-5-2- تبدیل ماتریس نرمالایز شده به ماتریس موزون. 135

4-5-3- تعیین راه حل ایده آل مثبت فازی و راه حل ایده آل منفی فازی : 135

4-5-4- اولویت بندی نهایی گزینه‌ها‌ 136

4-6- اولویت بندی گزینه‌ها‌ از روش دیگر 140

4-7- تصمیم‌گیری نهایی در خصوص انتخاب تجهیزات.. 143

4-8- جمع بندی. 143

فصل پنجم. 144

نتیجه گیری وپیشنهادات.. 144

5-1- مقدمه. 145

5-2-نتایج ویافته‌ها‌ی  تحقیق. 145

5-3- نتایج حاصل از پیاده سازی مدل پیشنهادی. 147

5-4- مزایای الگوریتم پیشنهادی. 149

5-5 – پیشنهاداتی به منظور بهبود کاربرد الگوریتم پیشنهادی در اولویت بندی تجهیزات.. 150

5-6پیشنهاداتی جهت کاربرد نتایج تحقیق. 150

5-7- پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی. 151

5-8-جمع بندی. 152

این مطلب را هم بخوانید :

منابع ومأخذ فارسی. 153

منابع ومأخذ خارجی: 155

ضمائم. 159

 

 

فهرست جداول

جدول-2 ١- مدل‌ها‌ی پیشنهادی و مدل‌ها‌ی قابل توسعه برای سیستم‌ها‌ی کاملاً قابل پایش… 25

جدول-2 ٢- مدل‌ها‌ی پیشنهادی و مدل‌ها‌ی قابل توسعه برای سیستم‌ها‌ی جزئاً قابل پایش… 26

جدول 3-1 نام وسمت افراد مصاحبه شونده 67

جدول 3-2 گروه بندی معیارها 72

جدول 3-3 معیارهای نهایی. 73

 

جدول 3-4 گروهبندی معیارها 74

جدول 3-5 عبارات کلامی واعداد فازی جهت مقایسه ترجیحات معیارها نسبت به یکد یگر 76

جدول 3-6 مقایسات زوجی مناظر چهارگانه نسبت به سظح اول. 76

جدول 3-7 مقایسه سه منظر نسبت به منظر مالی. 77

جدول 3-8 مقایسه سه منظر نسبت به منظر فنی. 77

جدول 3-9 مقایسه سه منظر نسبت به منظر ایمنی. 77

جدول 3-10 مقایسه سه منظر نسبت به منظر انسانی. 77

جدول 3-11 تعامل شا خصهای منظر مالی با یکدیگر 79

جدول 3-12 تعامل شاخصهای منظرمالی باشاخص زمان تهیه تجهیز 79

جدول 4-1 سن  مصاحبه شوندگان. 88

جدول 4-2 سطح تحصیلات مصاحبه شوندگان. 89

جدول 4-3 سابقه کار مصاحبه شوندگان. 90

جدول 4-4 نوع استخدامی مصاحبه شوندگان. 91

جدول 4-5 پست سازمانی مصاحبه شوندگان. 92

جدول 4-6 میانگین هندسی مقایسات زوجی هریک از مناظر چهار گانه نسبت به هدف.. 94

جدول 4-7 میانگین هندسی مقایسات زوجی مناظر نسبت به منظر مالی. 95

جدول 4-8 میانگین هندسی مقایسات زوجی مناظر نسبت به منظر فنی. 95

جدول 4-9 میانگین هندسی مقایسات زوجی مناظر نسبت به منظر ایمنی. 95

جدول 4-10 میانگین هندسی مقایسات زوجی مناظر نسبت به منظر انسانی. 96

جدول 4-11 ماتریس W22مناظر چهارگانه. 96

جدول 4-12 ماتریس Wi مناظر چهارگانه. 98

جدول 4-13 وزن نهایی مناظر چهارگانه. 98

جدول 4-14 میانگین هندسی مقایسات زوجی شاخصهای منظر مالی. 100

جدول 4-15 ماتریسW22  شاخصهای منظر مالی. 101

جدول 4-16 ماتریسwi  شاخصهای منظر مالی. 102

جدول 4-17 وزن نهایی شاخصهای منظر مالی. 103

جدول 4-18 میانگین هندسی مقایسات زوجی شاخصهای منظر فنی. 104

جدول 4-19 ماتریسW22  شاخصهای منظر فنی. 106

جدول 4-20ماتریسWi  شاخصهای منظر فنی. 108

جدول 4-21ماتریس وزن نهایی شاخصهای منظر فنی. 109

جدول 4-22 میانگین هندسی مقایسات زوجی شاخصهای منظرایمنی. 110

جدول 4-23 ماتریسW22  شاخصهای منظر ایمنی. 111

جدول 4-24ماتریسWi  شاخصهای منظر ایمنی. 111

جدول 4-25ماتریس وزن نهایی شاخصهای منظرایمنی. 112

جدول 4-26ماتریس وزن نهایی شاخصهای منظرانسانی. 113

جدول 4-27ماتریس وزن نهایی شاخصها 114

جدول 4-28 میانگین نظرات خبرگان برای تجهیزات.. 116

جدول 4-29لیست رتبه بندی نهایی تجهیزات.. 136

جدول 4-30 رتبه بندی نهایی تجهیزات از روش دوم. 141

جدول 5-1 وزن منطقی زیر شاخصها 141

فهرست اشکال

شکل 2-1عوامل موثر در برنامه ریزی تعمیرات.. 37

شکل 2-2انواع روشهای تصمیم‌گیری MADM.. 40

شکل3-2تفاوت ساختاری بین یک زنجیره(a) و یک شبکه(b) 48

شکل4-2: تصویر استاندارد یک سوپرماتریس… 51

فهرست  نمودار

عنوان                                                                                                    صفحه

نمودار 4-1: توزیع فراوانی نمرات انگیزش درونی.. 98

نمودار 4-2: توزیع فراوانی نمرات انگیزش بیرونی.. 99

نمودار 4-3: توزیع فراوانی نمرات بی انگیزشی.. 100

نمودار 4-4: توزیع فراوانی نمرات رضایت زناشوئی.. 101

نمودار 4-5: توزیع فراوانی نمرات هوش معنوی.. 102

 

چکیده

این پژوهش با هدف پیش‌بینی انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر انجام شد. نمونه آماری 200 نفر است.‌روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای است.  3پرسش‌نامه‌ این پژوهش شامل: پرسش‌نامه انگیزش تحصیلی والرند برای دانش‌آموزان و پرسش‌نامه‌های هوش معنوی عبداله‌زاده و رضایت زناشویی انریچ برای مادران می‌باشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی(شامل: فراوانی، میانگین ، واریانس و رسم نمودارها) و آمار استنباطی(شامل: ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین نمرات انگیزش درونی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود دارد همچنین بین بی‌انگیزشی تحصیلی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط معکوس و معنی‌داری وجود دارد اما بین انگیزش‌بیرونی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد. از طرفی نتایج نشان می‌دهد كه بین نمرات انگیزش‌درونی و انگیزش بیرونی  دانش‌آموزان با رضایت زناشوئی مادران ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود دارد همچنین با افزایش نمرات رضایت زناشوئی مادران، نمرات بی‌انگیزشی تحصیلی دانش‌آموزان کاهش می‌یابد.

 

واژگان کلیدی: انگیزش تحصیلی، هوش معنوی، رضایت زناشویی

 

فصل اول کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه

انگیزش، دانش‌آموز را آماده برای دریافت محرک یا محرک‌های خاص می‌کند. عوامل متعددی مانند: تغییر، تکرار، شدت و تازگی در جلب دقت تاثیر فراوان دارد. ولی آن‌چه دقت و توجه دانش‌آموز را برای مدت معینی روی امر خاص متمرکز می‌سازد انگیزش و علاقه است. انگیزش و رغبت از لحاظ تربیتی نقطه شروع فعالیت‌ها را تشکیل می‌دهد. برای اینکه شاگرد موضع خاصی را مورد توجه و دقت قرار دهد باید علاقه‌مند به آن باشد. ارتباط مطلوب درسی با احتیاجات اساسی دانش‌آموزان نیز سبب جلب رضایت آنها به مطالب درسی می‌شود (اسپالدینگ[1]،1384،ص 33).

در عصر حاضر تعلیم و تربیت و به طور کلی تحصیل بخش مهمی از زندگی فرد را تشکیل می‌دهد، علاوه بر این کیفیت و کمیت این تحصیل نیز نقش مهمی در آینده فرد ایفا می‌کند. نزدیک به یک قرن است که روانشناسان به صورت گسترده در تلاش برای شناسایی عوامل پیش‌‌بینی‌کننده پیشرفت تحصیل می‌باشند (نریمانی، سلیمانی، 1392).

انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان متشکل از اعتقادات و باورهای پیچیده و پویایی است که در طول دوره تحصیل به وجود می‌آید و باعث می‌شود که دانش‌آموز به دیدگاهی پایدار و جامع از توانمندی‌ها و شایستگی‌ها در زمینه فراگیری آموزشگاهی نایل شود و خود پنداره خانوادگی قسمتی از خود پنداره تحصیلی است که نشان دهنده کیفیت روابط دانش‌آموز با والدین است و مشخص می‌کند که تا چه میزان فرزندان از زندگی در کنار والدین رضایت داشته و از آن لذت می‌برند. به بیانی دیگر خانواده به عنوان واحدی اجتماعی دارای بیشترین و عمیق‌ترین مناسبات انسانی است. علاوه براین‌که، منبع اولیه نیازهای اساسی فرد محسوب می‌شود، موقعیت‌های متعددی برای یادگیری وشکل‌گیری نگرش‌ها و تشکیل باورهای فرد را فراهم می‌آورد. خانواده در کنار مسئولیت آموزشی و تربیتی فرزندان، در رفع نیازهای جسمانی، روانی و انتقال ارزشهای اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارد. فرد در بستر خانواده خواسته‌های جامعه را می‌آموزد و این شناخت او را به گزینش رفتارهای معین رهنمون می‌سازد (مصلحی، 1392).

متاسفانه باید اقرار کرد که ریشه و اساس بسیاری ازمشکلات فرزندان، از جمله: افت تحصیلی و بی‌انگیزگی‌ دانش‌آموزان به تحصیل، از درون خانواده‌ها نشات می‌گیرد. چه بسیارند دانش‌آموزانی که از انگیزه‌های لازم و کافی برای درس خواندن و یادگیری برخوردار نیستند و در راس همه دلایلی که آنان را نسبت به تحصیل،  درس و کتاب بی‌انگیزه کرده است، نگرش‌ها و باورهای غلطی است که بعضا در محیط خانواده فراگرفته‌اند. برخی رفتارهای غلط و نا‌آگاهی‌های والدین، انگیزه‌، این مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل در پیشرفت تحصیلی را در درون فرزندان از میان برده است. هنگامی که خانواده‌ها از نقش نظارتی خود در فعالیت های آموزشی و تربیتی فرزندان غافل می‌شوند.  وقتی در درون خانه نگرش‌ها و باور‌های غلطی درباره تحصیل و علم‌آموزی در ذهن فرزندان شکل می‌گیرد؛ وقتی حمایت خانواده‌ها از فرزندان در دوره‌های مختلف تحصیل کمرنگ و یا از بین رفته است ؛ وقتی محیط‌های خانوادگی بعضا به محیط‌های سرد و بی‌روح مبدل گشته‌اند و گاها والدین از وضعیت تحصیلی فرزندان خود بی‌خبرند و ارتباط والدین و فرزندان به دلایل متعددی همچون اشتغال تمام وقت والدین در بیرون از خانه به حد‌اقل ممکن رسیده است دیگر چه انتظاری می‌توان داشت که چرخ موفقیت تحصیلی فرزندان به درستی و در جهت مثبت پیش رود. بدیهی است که در این میان ویژگی‌های شخصیتی مادر از جمله داشتن هوش معنوی وی و نیز رضایت او از زندگی زناشویی با همسرخویش می‌تواند در جهت تحکیم سلامت نظام خانواده سهم به سزایی داشته باشد و نوید این را بدهد که در چنین خانواده‌ای فرزندان با داشتن امید و آرامش خاطر  به سوی درس و پیشرفت تحصیلی روی آورند. با توجه به آنکه خانواده و ساختار حاکم بر آن از آغاز زندگی نقش به سزایی در شکل‌گیری انگیزه ایفا می‌کند‌؛ این پژوهش در نظر دارد انگیزش تحصیلی دانش آموزان را بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر پیش بینی نماید.

1-2- بیان مساله

بی‌انگیزه ‌بودن نسبت به تحصیل، گذشته از افت‌ تحصیلی و اتلاف منابع مادی منجر به ناامیدی و دلسردی دانش‌آموزان شده و زمینه را برای ایجاد مشکلات روحی و انحرافات اجتماعی فراهم می‌کند(امیری راد،1378). پرسش اساسی که معلمان و والدین خواستار پاسخ‌گویی به آن از جانب پژوهشگران و متخصصان تعلیم‌ و تربیت می‌باشند این است که چگونه می‌توان انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان را برانگیخت؟ انگیزش[2] یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر یادگیری و پیشرفت ‌تحصیلی ‌است (کاوسیان‌ و همکاران،1384 ،ص85).

انگیزه اصطلاحی است که غالبا با انگیزش مترادف به کار می‌رود. با این حال می‌توان انگیزه را دقیق‌تر از انگیزش به عنوان حالت مشخصی که سبب ایجاد رفتار معینی می‌شود تعریف کرد. به عبارت دیگر، انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می‌آید در حالی که انگیزه را علت اختصاصی یک رفتار مشخص می‌دانند(سیف،1387). انگیزه و علاقه نقش عمده‌ای در جریان یاد‌گیری دانش‌آموزان ایفا می‌کند. انگیزش تمایل و علاقه به انجام چیزی است؛ حالتی است که تمایل به انجام عملی خاص را در فرد به وجود می‌آورد(هاشمی و همکاران،1389).

راش[3](1994)، انگیزه را عالی‌ترین شاهراه یاد‌گیری دانسته، بدین معنی که هر چه انگیزه دانش‌آموز برای آموختن و تحصیل بیشتر باشد فعالیت و رنج و زحمت بیشتری را برای رسیدن به هدف نهایی متحمل خواهد شد(دایری‌پور، 1391).

 

پیام دیگری که بر آن تاکید شده این است که انگیزش در هر نظریه تربیتی مفهومی ریشه‌ای دارد. هنگامی که در نظام تربیتی شکستی رخ می‌دهد غالبا انگیزش نکوهیده می‌شود؛ چنانچه کودکان بومی استرالیا مرکزی یا کودکان سیاه پوست محروم آمریکایی نتوانند در مدرسه به خوبی از عهده برآیند، بسیاری از معلمانشان انگشت روی انگیزه آنان می‌گذارند و زمینه خانوادگی آنان را مسئول آن می‌دانند. خانوده كوچكترین واحد اجتماعی است كه بوسیله ازدواج زن و مرد تشكیل می‌شود و با تولد فرزندان تكامل می‌یابد. اهمیت زندگی خانوادگی برای كودكان به مراتب از افراد بالغ بیشتر است. چراكه در اینجا است كه كودك اولین تجربیات خود را در زیستن با دیگران می‌آموزد. در محیط خانواده است كه پایه رشد و فعالیت‌های آینده كودك گذاشته می‌شود. اینكه در روابط ما با سایرین عشق و محبت حكمفرما است یا خصومت و نفرت، تا حد بسیار زیادی به تربیت خانوادگی بستگی دارد.  اصولا كلیه رفتارهای دوران نوجوانی، جوانی و بالاتر، چه اجتماعی باشد و یا ضد اجتماعی، در نتیجه تجربیات گذشته به وجود می‌آید و با توجه به این تجربیات است كه می‌توان این حالات و رفتارها را توجیه كرد. بزهكاری در كودكان و نوجوانان هرچند می‌تواند به عوامل بسیار، ازجمله مشكلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… وابسته باشد؛ امّا در گام نخست این خانواده است كه كودك را به مسیر صحیح هدایت می‌كند یا بستر گناه و جرم و انحراف را برای او مهیا می‌سازد. انسان به دلیل ویژگی اجتماعی بودن خود از بدو تولد تحت تأثیر افكار، عقائد و رفتار اطرافیان قرار می‌گیرد و بعدها به تقلید از این رفتارها و گفتارها، الگوهایی را كه به نحوی در ارتباط با او هستند سرمشق رفتاری خود قرار خواهد داد .خمیرمایه مولفه‌های اصلی شخصیت متعادل و پویا یا متزلزل و آسیب‌پذیر كودكان و نوجوانان در كانون خانواده و در سایه تعامل مطلوب با والدین، به ویژه مادر، شكل می‌گیرد. متغیرهای بسیاری بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اثر گذارند؛ از جمله می‌توان به هوش معنوی مادر اشاره نمود. هوش معنوی قادر است که هوشیاری یا احساس پیوند با یک قدرت برتر یا یک وجود مقدس را تسهیل کند یا افزایش دهد(سیسک و تورنس[4]،2001).

مزلو‌[5](1970) نیز با تاکید بر اهمیت و اعتبار تجربه‌های معنوی، آن را موضوعی موجه برای بررسی علمی دانسته و اصطلاح “تجربه اوج[6]” را برای توصیف شهود، عرفان و روشن‌گری درونی به کار برده است. او بر آن است که در حالی که همه یا بیشتر افراد چنین تجربه‌هایی دارند بسیاری از آنان آن را سرکوب می‌کنند یا فرو می‌نشانند و آن را همچون منبعی برای درمان شخصیت، بالندگی شخصیت یا رضایت شخصی به کار نمی‌گیرند. زوهار و مارشال[7](2000) نیز بر آنند که تجربه‌های معنوی، بینشی ژرف پدید می‌آورند که

این مطلب را هم بخوانید :

روانشناسی : کفایت اجتماعی

 چشم‌اندازهایی نو و تازه به زندگی باز می‌کند. این بینش و چشم‌انداز نو شخص را قادر می‌سازد که از عهده کارها به خوبی برآید و به گونه‌ای خلاق راه حل‌هایی تازه برای مسائل زندگی خود بر‌گزیند. بنا براین یک مادر با هوش معنوی ، تجربه اوج و بینشی ژرف می‌تواند در تولید انگیزه تحصیلی فرزند خود نقش به سزایی داشته باشد. تالکوت پارسونز ، جامعه‌شناس معروف، بر اهمیت همانند سازی یا تطابق در یادگیری و اجتماعی شدن تأکید دارد. در فریضه او که بر اساس نظریه ی یادگیری اجتماعی استوار است، گفته شده که کودک با پدر و مادری که پر قدرت تر باشد، همانند سازی می‌کند. رضایت زناشویی مادر از جمله متغیرهای دیگری است که می‌تواند بر انگیزش تحصیلی فرزندان اثر‌گذار باشد. برخی والدین برای رشد شناختی فرزندشان سرمایه‌گذاری و برای یادگیری آنها وقت صرف می‌کنند در حالی که برخی دیگر چنین نمی‌کنند. خانواده با پیوند زناشویی شکل می‌گیرد و تداوم و بقای آن نیز به تداوم و بقای پیوند زناشویی وابسته است. علیرغم این‌که ازدواج رضایت‌بخش یکی از عوامل مهم بهداشت روانی جامعه محسوب می‌شود، ولی چنان‌چه ازدواج و زندگی خانوادگی شرایط نامساعدی برای ارضای نیازهای روانی زوجین ایجاد کند، نه تنها بهداشت روانی تحقق نمی‌یابد، بلکه آثار منفی و گاهی جبران ناپذیری را به جای می‌ گذارد، به طوری که اختلالات عصبی، افسردگی و خودکشی از پیامدهای اختلافات خانوادگی می‌باشند. به اعتقاد ویزمن ، شلدون و گورینک بسیاری از اختلالات روانپزشکی از جمله اختلالات جسمانی، شناختی، رفتاری و استرس تحت تأثیر آشفتگی زناشویی  به وجود می‌آیند(سلیمانیان و همکاران، 1384 ).

گاتفرید[8] و همکارانش(1998، به‌ نقل از پیتنریچ و شانک[9]،2002) برای بررسی نقش محرک شناختی در خانه بر روی انگیزش تحصیلی درونی کودکان تحقیقاتی انجام دادند، متغیر‌های محیط خانه در این تحقیقات عبارت بودند از: مباحث خانوادگی، شرکت در رخدادهای فرهنگی، بازدید از کتابخانه، سفر، اهمیت دادن به خواندن، امکان تدریس خصوصی، دسترسی به آلات موسیقی ، علاقه خانواده به موسیقی،  هنر وادبیات. این محققان محیط خانوادگی را وقتی که کودکان 8 ساله بودند و نیز انگیزش تحصیلی آنان را وقتی که 9، 10 و 13 ساله بودند ارزیابی کردند. نتایج نشان داد کودکانی که خانه آنها تحریک شناختی بیشتری را فراهم می‌کرد از 9 تا 13‌سالگی انگیزش تحصیلی بیشتری را نشان دادند و بنابراین می‌توان گفت که موارد فوق در صورت وجود رضایت زناشویی بین والدین افزایش یافته و تاثیرات مطلوبی بر انگیزش تحصیلی فرزندان آنان  بر جای خواهد گذاشت. با توجه به پژوهش‌های ساپینگتو ن که نارضامندی زناشویی و طلاق موجب بروز اختلال های جسمانی و روانی زوجین می‌شود. همچنین پژوهش کریگهد و نمروف که این نارضامندی زناشویی می‌تواند موجبات بزهکاری فرزندان  و به تبع آن عدم انگیزه تحصیلی  و افت‌ تحصیلی را فراهم آورد و در نهایت، از جانب خانواده‌های ناسالم، جامعه نیز آسیب خواهد دید(حیدری،1382).

با توجه به موارد ذکر شده پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که: آیا بین انگیزش‌ تحصیلی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادر و رضایت زناشویی مادر رابطه‌ای وجود دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

امروزه آمار و ارقام حاکی از مشکلات آموزش و پرورش در وصول به اهدافی است که رسالت آموزش و پرورش را در جامعه توصیف می‌کند. نگاهی به گزارش‌های مربوط به هزینه‌های افت تحصیلی در بر‌نامه پنج سال اول نشان می‌دهد که هزینه‌های سر‌سام‌آوری را خرج عدم وجود انگیزه دانش‌آموزان به تحصیل کرده‌ایم(امیری ،1371؛ نقل از عطاری‌پور، 1385). به نظر می‌رسد شناسایی عوامل موثر در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به خصوص در زمان رشد و بلوغ که زمان انتخاب‌ها در پاسخ‌های اساسی دانش به کیستی خود است، اهمیت به سزایی داشته باشد. بی‌انگیزه بودن نسبت به تحصیل، گذشته از افت تحصیلی و اتلاف منابع مادی منجر به نا‌‌امیدی و دلسردی دانش‌آموزان شده و زمینه را برای ایجاد مشکلات روحی و انحرافات اجتماعی فراهم می‌کند(امیری‌راد، 1378). امروزه عدم وجود علاقه و انگیزش دانش‌آموزان و دانشجویان یکی از معضلاتی است که دست‌اندرکاران مسائل آموزشی در تعلیم و تربیت با آن مواجهه‌اند. شاید بتوان گفت افت سطح علمی  یا تحصیلی موجود در مدارس، رخوت و سستی که در حال حاضر کیفیت تعلیم و تربیت جامعه را تهدید می‌کند از پیامدهای این مسئله است(امیر افشاری، 1380). توسعه آموزش عالی می‌تواند در توسعه منابع انسانی جامعه نقش موثری داشته باشد و با تربیت متخصصان کارآمد زمینه را برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی مهیا سازد. در عین حال پیشرفت نظام آموزشی، وابسته به کارآمدی فعالیت‌های آن است. از نظام آموزشی بدون کارآیی نمی‌توان انتظار عملکردی موثرداشت. همه ساله آموزش و پرورش و خانواده‌ها سرمایه و هزینه‌های عظیمی را در جهت موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان صرف می‌کنند(زندی نیا،1389؛ نقل از دایری پور، 1391).

یافته‌ها و نتایج این پژوهش می‌تواند راهبردهای علمی و عملی را برای افزایش میزان انگیزش تحصیلی در اختیار مسئولان، کارگزاران و برنامه‌ریزان نظام آموزشی قرار دهد و به تبع آن میزان خسارت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهد.

[1] .Aspaldyng