1-3-1  اهمیت کاربرد کودهای الی. 20

1-4  تاریخچه میکوریزا 21

1-4-1 مراحل تشکیل میکوریزایی. 23

1-4-2   اثر میکوریزای قارچی arbuscular روی اکوسیستم کشاورزی.. 24

1-4-2-1 مواد غذایی گیاهان. 24

1-4-2-2  ارتباط با آب گیاه 25

1-4-2-3  ساختار خاک با تاثیر میکوریزا 25

1-4-2-4   تاثیر تناوب زراعی روی میکوریزای قارچی. 26

1-5 همزیستی میکوریزا 26

1-5-1 تاثیر بر جذب عناصر غذایی. 26

1-5-2 افزایش مقاومت گیاه به عوامل بیماری زای ریشه. 27

1-5-3  افزایش مقاومت به خشکی. 27

1-5-4  افزایش مقاومت گیاه به تنش های ناشی از تراکم خاک و اصلاح ساختمان خاک.. 29

1-6 فرآیند کلونیزه شدن ریشه. 30

1-7 تنش شوری.. 31

1-7-1 تعاریف شوری.. 33

1-7-2 تشخیص شوری.. 33

1-8  اندازه گیری شوری.. 34

1-9  تاثیر شوری بر مولفه های فیزیولوژیکی : 34

1-9-1 روابط آبی: 34

1-9-2 مقاومت روزنه ای.. 35

1-9-3 تنظیم اسمزی.. 35

1-9-4 کلروفیل. 37

2-1 شوری در گیاهان. 40

2-2 نتایج بررسی های انجام شده بر روی اثرات میکوریزا 42

2-3 نتایج بدست آمده در شرایط تنش شوری.. 52

3- 1 زمان و محل آزمایش… 56

3-2 انتخاب گونه بذر و تهیه قارچ میکوریزا 56

1-3-1  اهمیت کاربرد کودهای الی. 20

1-4  تاریخچه میکوریزا 21

1-4-1 مراحل تشکیل میکوریزایی. 23

1-4-2   اثر میکوریزای قارچی arbuscular روی اکوسیستم کشاورزی.. 24

1-4-2-1 مواد غذایی گیاهان. 24

1-4-2-2  ارتباط با آب گیاه 25

1-4-2-3  ساختار خاک با تاثیر میکوریزا 25

1-4-2-4   تاثیر تناوب زراعی روی میکوریزای قارچی. 26

1-5 همزیستی میکوریزا 26

1-5-1 تاثیر بر جذب عناصر غذایی. 26

1-5-2 افزایش مقاومت گیاه به عوامل بیماری زای ریشه. 27

1-5-3  افزایش مقاومت به خشکی. 27

1-5-4  افزایش مقاومت گیاه به تنش های ناشی از تراکم خاک و اصلاح ساختمان خاک.. 29

1-6 فرآیند کلونیزه شدن ریشه. 30

1-7 تنش شوری.. 31

1-7-1 تعاریف شوری.. 33

1-7-2 تشخیص شوری.. 33

1-8  اندازه گیری شوری.. 34

1-9  تاثیر شوری بر مولفه های فیزیولوژیکی : 34

1-9-1 روابط آبی: 34

1-9-2 مقاومت روزنه ای.. 35

1-9-3 تنظیم اسمزی.. 35

1-9-4 کلروفیل. 37

2-1 شوری در گیاهان. 40

2-2 نتایج بررسی های انجام شده بر روی اثرات میکوریزا 42

2-3 نتایج بدست آمده در شرایط تنش شوری.. 52

3- 1 زمان و محل آزمایش… 56

3-2 انتخاب گونه بذر و تهیه قارچ میکوریزا 56

3-3 انتخاب و آماده سازی گلدانها 56

3-4 خصوصیات خاک گلدان و آماده سازی آن. 57

3-5 طرح آزمایشی در گلدان و شرایط رشد. 57

3-6 نحوه کاشت در گلدان ها 58

3-7 مراحل بعدی کاشت و استفاده از محلول نمک.. 58

3-8 نمونه گیری برگ و ریشه. 58

3-9 اندازه گیری کلروفیل برگ.. 59

3-10 اندازه گیری پرولین برگ.. 60

3-12 رنگبری، رنگ آمیزی و تعیین کلونیزاسیون ریشه ها 63

3-13 تجزیه وتحلیل آماری داده ها 64

4-1: نتایج حاصل از تجزیه آماری بر صفات اندازه گیری شده 67

4-1-1: وزن خشک ریشه. 68

4-1-2: وزن خشک اندام هوایی. 69

4-1-3 : پهنای برگ.. 71

4-1-4: تعداد شاخه گلدهنده در بوته. 71

4-1-5 : کلروفیل A در برگ.. 72

4-1-6 : کلروفیل B.. 73

4-1-7 : قندمحلول برگ.. 74

4-1-8 : پرولین برگ.. 75

4-1-9 : کلونیزاسیون ریشه. 76

4-1-10 : فسفر برگ.. 77

5-1 : اثر وزن خشک ریشه. 79

5-2 : اثر وزن خشک اندام هوایی. 79

5-3 : اثر پهنای برگ.. 80

5-4 :  اثرتعداد شاخه گلدهنده در بوته. 81

5-5 :  اثرات کلروفیل A و B در برگ.. 81

5-6 :  اثربر میزان قند محلول برگ.. 83

5-7 : اثر میزان پرولین برگ.. 84

5-8 :  اثر کلونیزاسیون ریشه. 86

5-9 : اثر میزان فسفر برگ.. 87

نتیجه گیری.. 89

پیشنهادات.. 91

منابع  فارسی : 92

منابع انگلیسی. 97

Abstract: 105

چکیده :

دستیابی به کشاورزی پایدار در کنار افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و تامین سلامت جامعه از اهداف محققین در بخش کشاورزی است. در چند دهه اخیر مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب و خاک ، کاهش حاصلخیزی و از بین رفتن تعادل عناصر شیمیایی در خاک است. از جمله روشهای جدید  برای جلوگیری از این معضلات ، کاربرد اصلاح کننده های بیولوژیکی و شیمیایی در خاک است بر همین اساس آزمایشی به منظور ارزیابی اثر قارچ میکوریز بر روی گیاه همیشه بهار در شرایط تنش شوری به صورت گلدانی در شاهرود انجام شد نمونه ها در خاک های لومی شنی کشت گردیده که آزمون خاک نیزبر روی آن انجام گردید این آزمایش به صورت گلدانی با استفاده از 4 تیمار شوری در غلظت های ،5/1- 5/3- 5/5- 5/7 دسی زیمنس بر متر و 2 سطح  با میکوریز و فاقد میکوریزی در 4 تکرار در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی انجام شد..بذور1 F  همیشه بهار هم‌زمان با کاشت با قارچ میکوریزا آغشته گردید در مرحله 4 برگی تیمار شوری اعمال گردید. صفات مورد برسی در این آزمایش شامل وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیلa، کلروفیلb، قند، پرولین، کلونیزاسیون ریشه ، و فسفر برگ بود نتایج حاصل نشان داد که کاربرد تیمارهای مختلف مایکوریز و شوری روی صفات مورد اندازه گیری تأثیر معنی داری داشته بدین صورت که کاربرد مایکوریزا بر صفت وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ ومیزان پرولین در سطح 5%  ودر صورتیکه بر مقدار فسفر، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیل a,b و کلونیزاسیون در سطح 1% معنی دار بودو هم چنین استفاده از تیمار شوری روی میزان قند در سطح 5% (p≤0/05) ولی بر میزان فسفر ،کلروفیلa,b و پرولین در سطح 1% معنی دار بود. هدف ازانجام این تحقیق نیز به منظور استفاده از قارچ میکوریز برای حفظ و بهبود رشد گیاهان زراعی وباغی در شرایط تنش محیطی نظیر تنش شوری بخصوص در مناطق کویری بر روی گیاه دارویی وزینتی همیشه بهار می‌باشد.

واژه های کلیدی: همیشه بهار، مایکوریزا، تنش شوری،قند،پرولین

1-1 مقدمه:

نظام های پایدار کشاورزی ، نظام هایی هستند که ضمن کاهش مصرف نهاده های کشاورزی بر منابع تجدید شونده در داخل مزرعه تاکید دارند رعایت تناوب گیاهی و استفاده از گیاهان تثبیت کننده ازت در حفظ حاصلخیزی خاک، استفاده از کودهای بیولوژیکی برای بهبود ساختمان خاک ، کنترل بیولوژیکی و تلفیقی افات، افزایش جمعیت میکروارگانیزم های خاک و بهره گیری از اثرات متقابل بین عوامل موثر در تولید، اساسا سبب می شوند که هزینه های تولید کاهش یافته و نظام های زراعی پایداری خود را حفظ کنند یکی از اصلی ترین میکرو ارگانیزم های موجود در محیط ریشه، قارچ های میکوریزای آربوسکولار هستند این قارچ ها با ایجاد ارتباط همزیستی با گیاهان زراعی وباغی و زینتی مزایای زیادی را برای میزبان خود فراهم می کنند افزایش در جذب آب و عناصر غذایی گیاه میزبان و در نتیجه افزایش رشد و مقاومت به تنش های خشکی و شوری، افزایش مقاومت به عوامل بیماری زا، تولید هورمون های گیاهی و بهبود ساختمان خاک از طریق تسهیل در ایجاد خاکدانه ها از جمله مزایایی است که گیاه میزبان در این همزیستی از آن بهره مند می شود(کوچکی و همکاران، 1380).

شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است وسعت خاکهای شور در ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل 15% از اراضی کشاورزی کشور می باشد شوری پتانسیل آب محیط ریشه را کاهش داده و کم شدن توان جذب آب گیاه را سبب می شود به علاوه با افزایش شوری در محیط ریشه جذب و انتقال یونهای سمی به بافتهای گیاه افزایش می یابد که کاهش جذب عناصر ضروری ، به هم خوردن توازن یونی و سمیت ناشی از انباشتگی یونهای سدیم و کلر را به دنبال دارد.(رنگاسامی[1]، 2010).

با بررسی غلبه بر موانع شوری بر روی تولید محصولات با روشهای سنتی بیان گردید که نمک زار بودن یک مشکل اصلی در نواحی خشک و نیمه خشک بود تأثیر شوره زار بودن بر روی محصولات شامل کاهش رشد و مرگ گیاه است.(پایوتت[2] و همکاران، 2013).

تنش شوری ممکن است اولین عامل تنش شیمیایی باشد که موجودات زنده در طول تکامل با آن مواجه شده اند  خاکهای شور در کره زمین پدیده ای طبیعی هستند، زیرا نزدیک به 75% سطح این سیاره خاکی را دریاهایی پوشانده اند که غلظت نمک آنها زیاد بوده و حاوی یونهای  Na، Cl، K،و Mg می باشند بنابراین ، وجود خاکهای شور نباید پدیده هایی غیر طبیعی تلقی شوند ابتدایی ترین موجودات زنده، آبزیانی بوده اند که از این آبها منشآ گرفته اند و حتی امروزه نیز انواع جانوران شورزی بیشتر از جانورانی هستند که در آبهای شیرین زندگی می کنند، بنابراین، در طی تکامل، گیاهان نیز در چنین مکانهایی ظاهر شده اند و ظرفیت سازگاری با چنین محیط هایی را پیدا نموده اند امروزه گیاهان برخوردار از این سازگاری، سهم کوچکی را در اکوسیستمهای طبیعی و کشاورزی در اختیار گرفته اند(لارچر[3]، 1995).

وسعت اراضی شور در جهان دقیقآ معلوم نیست، ولی بر اساس برآوردهای انجام شده 7% از اراضی شور و 3% بسیار شور می باشند و این برآورد به دلیل میزان کم بارندگی، تبخیر زیاد از سطح خاک و آبیاری با آبهای با املاح زیاد همچنان در حال افزایش است توزیع و پراکندگی اراضی شور در سطح جهان یکنواخت نیست قاره استرالیا با حدود 360 میلیون هکتار و قاره آسیا با حدود 310 میلیون هکتار بیشترین سطح شوری را دارا می باشند(علوی پناه، 1371). در آسیا بعد  از شوروی سابق، چین، هندوستان و پاکستان، بیشترین سطح خاکهای شور و دریایی به ایران تعلق دارد(سزابلیک[4]، 1992). البته آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران در تشکیل خاکهای شور مناطق مختلف سهیم است(دوان [5]و همکاران، 1994). قسمت بیشتر سطح کشور را به علت کمبود ذخایر آبی و نامساعد بودن شرایط آب و

 

3-3 انتخاب و آماده سازی گلدانها 56

3-4 خصوصیات خاک گلدان و آماده سازی آن. 57

3-5 طرح آزمایشی در گلدان و شرایط رشد. 57

3-6 نحوه کاشت در گلدان ها 58

3-7 مراحل بعدی کاشت و استفاده از محلول نمک.. 58

3-8 نمونه گیری برگ و ریشه. 58

3-9 اندازه گیری کلروفیل برگ.. 59

3-10 اندازه گیری پرولین برگ.. 60

3-12 رنگبری، رنگ آمیزی و تعیین کلونیزاسیون ریشه ها 63

3-13 تجزیه وتحلیل آماری داده ها 64

4-1: نتایج حاصل از تجزیه آماری بر صفات اندازه گیری شده 67

4-1-1: وزن خشک ریشه. 68

4-1-2: وزن خشک اندام هوایی. 69

4-1-3 : پهنای برگ.. 71

4-1-4: تعداد شاخه گلدهنده در بوته. 71

4-1-5 : کلروفیل A در برگ.. 72

4-1-6 : کلروفیل B.. 73

4-1-7 : قندمحلول برگ.. 74

4-1-8 : پرولین برگ.. 75

4-1-9 : کلونیزاسیون ریشه. 76

4-1-10 : فسفر برگ.. 77

5-1 : اثر وزن خشک ریشه. 79

5-2 : اثر وزن خشک اندام هوایی. 79

5-3 : اثر پهنای برگ.. 80

5-4 :  اثرتعداد شاخه گلدهنده در بوته. 81

5-5 :  اثرات کلروفیل A و B در برگ.. 81

5-6 :  اثربر میزان قند محلول برگ.. 83

5-7 : اثر میزان پرولین برگ.. 84

این مطلب را هم بخوانید :

5-8 :  اثر کلونیزاسیون ریشه. 86

5-9 : اثر میزان فسفر برگ.. 87

نتیجه گیری.. 89

پیشنهادات.. 91

منابع  فارسی : 92

منابع انگلیسی. 97

Abstract: 105

چکیده :

دستیابی به کشاورزی پایدار در کنار افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و تامین سلامت جامعه از اهداف محققین در بخش کشاورزی است. در چند دهه اخیر مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب و خاک ، کاهش حاصلخیزی و از بین رفتن تعادل عناصر شیمیایی در خاک است. از جمله روشهای جدید  برای جلوگیری از این معضلات ، کاربرد اصلاح کننده های بیولوژیکی و شیمیایی در خاک است بر همین اساس آزمایشی به منظور ارزیابی اثر قارچ میکوریز بر روی گیاه همیشه بهار در شرایط تنش شوری به صورت گلدانی در شاهرود انجام شد نمونه ها در خاک های لومی شنی کشت گردیده که آزمون خاک نیزبر روی آن انجام گردید این آزمایش به صورت گلدانی با استفاده از 4 تیمار شوری در غلظت های ،5/1- 5/3- 5/5- 5/7 دسی زیمنس بر متر و 2 سطح  با میکوریز و فاقد میکوریزی در 4 تکرار در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی انجام شد..بذور1 F  همیشه بهار هم‌زمان با کاشت با قارچ میکوریزا آغشته گردید در مرحله 4 برگی تیمار شوری اعمال گردید. صفات مورد برسی در این آزمایش شامل وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیلa، کلروفیلb، قند، پرولین، کلونیزاسیون ریشه ، و فسفر برگ بود نتایج حاصل نشان داد که کاربرد تیمارهای مختلف مایکوریز و شوری روی صفات مورد اندازه گیری تأثیر معنی داری داشته بدین صورت که کاربرد مایکوریزا بر صفت وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ ومیزان پرولین در سطح 5%  ودر صورتیکه بر مقدار فسفر، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیل a,b و کلونیزاسیون در سطح 1% معنی دار بودو هم چنین استفاده از تیمار شوری روی میزان قند در سطح 5% (p≤0/05) ولی بر میزان فسفر ،کلروفیلa,b و پرولین در سطح 1% معنی دار بود. هدف ازانجام این تحقیق نیز به منظور استفاده از قارچ میکوریز برای حفظ و بهبود رشد گیاهان زراعی وباغی در شرایط تنش محیطی نظیر تنش شوری بخصوص در مناطق کویری بر روی گیاه دارویی وزینتی همیشه بهار می‌باشد.

واژه های کلیدی: همیشه بهار، مایکوریزا، تنش شوری،قند،پرولین

1-1 مقدمه:

نظام های پایدار کشاورزی ، نظام هایی هستند که ضمن کاهش مصرف نهاده های کشاورزی بر منابع تجدید شونده در داخل مزرعه تاکید دارند رعایت تناوب گیاهی و استفاده از گیاهان تثبیت کننده ازت در حفظ حاصلخیزی خاک، استفاده از کودهای بیولوژیکی برای بهبود ساختمان خاک ، کنترل بیولوژیکی و تلفیقی افات، افزایش جمعیت میکروارگانیزم های خاک و بهره گیری از اثرات متقابل بین عوامل موثر در تولید، اساسا سبب می شوند که هزینه های تولید کاهش یافته و نظام های زراعی پایداری خود را حفظ کنند یکی از اصلی ترین میکرو ارگانیزم های موجود در محیط ریشه، قارچ های میکوریزای آربوسکولار هستند این قارچ ها با ایجاد ارتباط همزیستی با گیاهان زراعی وباغی و زینتی مزایای زیادی را برای میزبان خود فراهم می کنند افزایش در جذب آب و عناصر غذایی گیاه میزبان و در نتیجه افزایش رشد و مقاومت به تنش های خشکی و شوری، افزایش مقاومت به عوامل بیماری زا، تولید هورمون های گیاهی و بهبود ساختمان خاک از طریق تسهیل در ایجاد خاکدانه ها از جمله مزایایی است که گیاه میزبان در این همزیستی از آن بهره مند می شود(کوچکی و همکاران، 1380).

شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است وسعت خاکهای شور در ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل 15% از اراضی کشاورزی کشور می باشد شوری پتانسیل آب محیط ریشه را کاهش داده و کم شدن توان جذب آب گیاه را سبب می شود به علاوه با افزایش شوری در محیط ریشه جذب و انتقال یونهای سمی به بافتهای گیاه افزایش می یابد که کاهش جذب عناصر ضروری ، به هم خوردن توازن یونی و سمیت ناشی از انباشتگی یونهای سدیم و کلر را به دنبال دارد.(رنگاسامی[1]، 2010).

با بررسی غلبه بر موانع شوری بر روی تولید محصولات با روشهای سنتی بیان گردید که نمک زار بودن یک مشکل اصلی در نواحی خشک و نیمه خشک بود تأثیر شوره زار بودن بر روی محصولات شامل کاهش رشد و مرگ گیاه است.(پایوتت[2] و همکاران، 2013).

تنش شوری ممکن است اولین عامل تنش شیمیایی باشد که موجودات زنده در طول تکامل با آن مواجه شده اند  خاکهای شور در کره زمین پدیده ای طبیعی هستند، زیرا نزدیک به 75% سطح این سیاره خاکی را دریاهایی پوشانده اند که غلظت نمک آنها زیاد بوده و حاوی یونهای  Na، Cl، K،و Mg می باشند بنابراین ، وجود خاکهای شور نباید پدیده هایی غیر طبیعی تلقی شوند ابتدایی ترین موجودات زنده، آبزیانی بوده اند که از این آبها منشآ گرفته اند و حتی امروزه نیز انواع جانوران شورزی بیشتر از جانورانی هستند که در آبهای شیرین زندگی می کنند، بنابراین، در طی تکامل، گیاهان نیز در چنین مکانهایی ظاهر شده اند و ظرفیت سازگاری با چنین محیط هایی را پیدا نموده اند امروزه گیاهان برخوردار از این سازگاری، سهم کوچکی را در اکوسیستمهای طبیعی و کشاورزی در اختیار گرفته اند(لارچر[3]، 1995).

وسعت اراضی شور در جهان دقیقآ معلوم نیست، ولی بر اساس برآوردهای انجام شده 7% از اراضی شور و 3% بسیار شور می باشند و این برآورد به دلیل میزان کم بارندگی، تبخیر زیاد از سطح خاک و آبیاری با آبهای با املاح زیاد همچنان در حال افزایش است توزیع و پراکندگی اراضی شور در سطح جهان یکنواخت نیست قاره استرالیا با حدود 360 میلیون هکتار و قاره آسیا با حدود 310 میلیون هکتار بیشترین سطح شوری را دارا می باشند(علوی پناه، 1371). در آسیا بعد  از شوروی سابق، چین، هندوستان و پاکستان، بیشترین سطح خاکهای شور و دریایی به ایران تعلق دارد(سزابلیک[4]، 1992). البته آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران در تشکیل خاکهای شور مناطق مختلف سهیم است(دوان [5]و همکاران، 1994). قسمت بیشتر سطح کشور را به علت کمبود ذخایر آبی و نامساعد بودن شرایط آب و

1-2-1-     زیر جنس موسکادینه . 3

1-2-2-     زیر جنس اوی ویتیس …. 4

1-2-2-1-  گونه‌های وحشی آمریکایی 4

1-2-2-2-  گونه‌های وحشی آسیایی 4

1-2-2-3-  گونه‌های وحشی اروپایی    5

1-3-    گیاه شناسی میوه انگور 5

1-4-    ارزش غذایی و ترکیبات داخلی میوه انگور 6

1-5-    ارزش اقتصادی انگور 7

1-6-    مشخصات انگور رقم بیدانه سفید 9

1-7-    اثرات پوشش‌های خوراكی در محصول برداشت شده 10

1-8-    مقدمه‌ای بر تیمار گرمایی و کاربرد آن در تکنولوژی پس از برداشت 11

1-9-    اهمیت موضوع . 13

فصل 2-     بررسی منابع 15

2-1-    پوششهای خوراكی 15

2-2-    نقش پوشش‌ها در عمر پس از برداشت میوه‌ها 16

2-3-    ژل آلوئه ورا 17

2-3-1-     مشخصات گیاه شناسی آلوئه ورا 17

2-3-2-     تاریخچه استفاده از آلوئه ورا 19

2-3-3-     خواص داروئی ژل آلوئه ورا 19

2-3-4-     تركیبات ژل آلوئه ورا 20

2-3-4-1-  ویتامین‌ها …………………………………………… 20

2-3-4-2-  آنزیم‌ها …………………………………………….. 20

2-3-4-3-  ترکیبات معدنی و قندها 20

2-3-4-4-  ساپونین‌ها ………………………….. 21

2-3-4-5-  سالیسیلیک اسید ……………………..  21

2-3-4-6-  آمینواسیدها ……………………………………………. 21

2-3-5-     اثرات ژل آلوئه ورا به عنوان پوشش خوراكی میوه‌ها 21

2-3-6-     تأثیر ژل آلوئه ورا بر خواص كیفی محصولات باغی برداشته شده 23

1-2-1-     زیر جنس موسکادینه . 3

1-2-2-     زیر جنس اوی ویتیس …. 4

1-2-2-1-  گونه‌های وحشی آمریکایی 4

1-2-2-2-  گونه‌های وحشی آسیایی 4

1-2-2-3-  گونه‌های وحشی اروپایی    5

1-3-    گیاه شناسی میوه انگور 5

1-4-    ارزش غذایی و ترکیبات داخلی میوه انگور 6

1-5-    ارزش اقتصادی انگور 7

1-6-    مشخصات انگور رقم بیدانه سفید 9

1-7-    اثرات پوشش‌های خوراكی در محصول برداشت شده 10

1-8-    مقدمه‌ای بر تیمار گرمایی و کاربرد آن در تکنولوژی پس از برداشت 11

1-9-    اهمیت موضوع . 13

فصل 2-     بررسی منابع 15

2-1-    پوششهای خوراكی 15

2-2-    نقش پوشش‌ها در عمر پس از برداشت میوه‌ها 16

2-3-    ژل آلوئه ورا 17

2-3-1-     مشخصات گیاه شناسی آلوئه ورا 17

2-3-2-     تاریخچه استفاده از آلوئه ورا 19

2-3-3-     خواص داروئی ژل آلوئه ورا 19

2-3-4-     تركیبات ژل آلوئه ورا 20

2-3-4-1-  ویتامین‌ها …………………………………………… 20

2-3-4-2-  آنزیم‌ها …………………………………………….. 20

2-3-4-3-  ترکیبات معدنی و قندها 20

2-3-4-4-  ساپونین‌ها ………………………….. 21

2-3-4-5-  سالیسیلیک اسید ……………………..  21

2-3-4-6-  آمینواسیدها ……………………………………………. 21

2-3-5-     اثرات ژل آلوئه ورا به عنوان پوشش خوراكی میوه‌ها 21

2-3-6-     تأثیر ژل آلوئه ورا بر خواص كیفی محصولات باغی برداشته شده 23

2-3-6-1-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 23

2-3-6-2-  تاثیر بر نرم شدگی و سفتی میوه 24

2-3-6-3-  تأثیر بر محتوای مواد جامد محلول و اسیدهای آلی میوه 25

2-3-6-4-  جلوگیری از کاهش وزن میوه 26

2-3-6-5-  تأثیر بر رنگ میوه …………………. 27

2-3-6-6-  تأثیر بر ماندگاری و عمر قفسه ای میوه‌ها 27

2-3-6-7-  فعالیتهای ضد قارچی و میكروب كشی ژل آلوئه ورا 28

2-3-6-8-  اثر بر اسید آسكوربیك و آنتی اكسیدان كل .. 29

2-4-    تیمارهای گرمایی .. 30

2-4-1-     پاسخ میوه‌ها به تاثیر تیمارهای گرمایی 30

2-4-2-     روشهای اعمال تیمار گرمایی 31

2-4-3-     تأثیر تیمارهای گرمایی بر خواص كیفی محصولات باغی 31

2-4-3-1-  تأثیر تیمار گرمایی بر کاهش وزن میوه 31

2-4-3-2-  تأثیر تیمار گرمایی در کاهش آسیبهای سرمایی 32

2-4-3-3-  تاثیر تیمارهای گرمایی بر کاهش پوسیدگی .. 35

2-4-3-4-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 39

2-4-3-5-  تیمار گرمایی برای کنترل حشرات و آفات انباری .. 40

2-4-3-6-  تاثیر تیمار گرمایی در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو در گیاهان .. 41

2-4-3-7-  تاثیر تیمار گرمایی بر رسیدن محصول 42

فصل 3-     مواد و روش‌ها 43

3-1-    تهیه میوه  43

3-2-    طرح آزمایشی 44

3-3-    تهیه ژل آلوئه ورا 44

3-4-    تیمار میوه‌ها با ژل آلوئه ورا 44

3-5-    تیمار میوه‌ها با آب گرم . 45

3-6-    تیمار میوه‌ها با آب گرم و ژل آلوئه ورا 45

3-7-    آزمون‌های كیفی میوه 45

3-7-1-     تعیین وضعیت ظاهری و بازارپسندی .. 46

3-7-2-     اندازه‌گیری pH آب میوه 46

3-7-3-     اندازه‌گیری میزان اسید آسكوربیك (ویتامین ث) 46

3-7-4-     اندازه‌گیری مواد جامد قابل حل كل عصاره میوه (TSS) 47

3-7-5-     اندازه‌گیری اسیدهای قابل تیتراسیون (TA) 47

3-7-6-     اندازه‌گیری درصد کاهش وزن 48

3-7-7-     اندازه‌گیری محتوای فنل كل 49

3-7-7-1-  تهیه محلول كربنات سدیم . 49

3-7-7-2-  رسم منحنی استاندارد اسید گالیك … 49

3-7-7-3-  نحوه تهیه بافر فسفات .. 50

3-7-8-     اندازه‌گیری فعالیت پلی فنل اكسیداز (PPO) 51

3-7-9-     اندازه‌گیری میزان آلودگی قارچی و پوسیدگی 51

3-7-10-  اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 52

3-7-10-1-   نحوه تهیه بافر فسفات      53

3-7-11-  تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدان کل عصاره میوه 53

3-7-12-  اندازه‌گیری فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 54

3-7-13-  اندازه‌گیری میزان ریزش حبه‌ها 55

3-7-14-  اندازه‌گیری میزان چروکیدگی حبه‌ها 55

3-7-15-  اندازه‌گیری میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 55

3-7-16-  اندازه‌گیری رنگ میوه 55

3-7-16-1-   نسبت a/b ……………………….  56

3-7-16-2-   مقدار شاخص كروما 56

3-7-16-3-   مقدار شاخص زاویه هیو . 57

3-8-    تجزیه و تحلیل داده‌‌ها 57

فصل 4-     نتایج    58

4-1-    مواد جامد محلول (TSS) 61

4-2-    pH آب میوه 63

4-3-    اسیدهای قابل تیتراسیون 65

4-4-    محتوای فنل کل 68

4-5-    اسید آسکوربیک (ویتامین‌ ث) 70

4-6-    پلی فنل اکسیداز ( (PPO… 73

4-7-    محتوای آنتی اکسیدان کل .. 76

4-8-    فعالیت آنزیم کاتالاز (CAT) 79

4-9-    فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 82

4-10-  شاخص پوسیدگی 85

4-11-  وضعیت ظاهری و بازارپسندی میوه‌ها 88

4-12-  ریزش حبه‌ها 91

4-13-  چروکیدگی حبه‌ها 94

4-14-  میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 97

4-15-  کاهش وزن    100

4-16-  شاخص‌های رنگ میوه 103

فصل 5-     بحث     106

5-1-    مواد جامد محلول،  pHو اسیدهای آلی میوه 106

5-2-    محتوای فنل کل 109

5-3-    اسید آسکوربیک و محتوای آنتی اکسیدان کل 110

5-4-    آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز 114

5-5-    کیفیت ظاهری خوشه و حبه‌ها 116

5-6-    پلی فنل اکسیداز 118

5-7-    کاهش وزن 121

5-8-    نتیجه گیری کلی 123

5-9-    پیشنهادها 124

منابع مورد استفاده ……….126

1-1-اهمیت مصرف میوه‌ها در تأمین سلامتی انسان

در تغذیه انسان سه مطلب اساسی مورد توجه است: نخست این كه غذا باید از نظر كمی بتواند احتیاجات بدن از نظر كالری (در ارتباط با فعالیت بدنی) را بر طرف نموده و موجب رفع گرسنگی شود. دوم، غذا باید از نظر كیفی متعادل باشد، بدین معنی كه مقادیر كافی از پروتئینها، ویتامینها، مواد معدنی و غیره را، كه بدن ممكن است در اثر كمبود هر یك از آنها مبتلا به سوء تغذیه شود، تأمین كند. سوم: سالم[1] باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان گروه مهمی از مواد غذایی، می‌توانند برای رسیدن به هر سه هدف فوق كمك كنند، ولی روشن است كه اهمیت یك سبزی یا میوه خاص بستگی به تركیبات ویژه موجود در آن دارد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان بخش مهمی از منابع غذایی انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بشر از همان ابتدای خلقت جهت تأمین قسمتی از غذای خود از این محصولات استفاده می‌كرده است. امروزه، استفاده از فرآورده‌های باغبانی در رژیم غذایی به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش‌های علم نوین تغذیه ثابت كرده است كه مصرف میوه و سبزی سبب پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های رایج می‌شود. بنابراین، در كشورهای توسعه یافته مردم در رژیم غذایی خود از میوه و سبزی بیش از فرآورده‌های دامی استفاده می‌كنند (اثنی عشری و زکایی خسروشاهی، 1387 ب).

در حال حاضر آگاهی عمومی از مصرف میوه‌ها و سبزیجات افزایش پیدا کرده است. میوه‌ها و سبزیجات منبع عمده مواد مغذی ضروری بدن هستند که شامل ویتامین‌های A وC  و اسید فولیک می‌باشد. علاوه بر این، میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌هایی مانند کاروتنوئیدها، پلی فنل‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند که به حذف رادیکالهای آزاد تولید شده در بدن که با بیماریهای قلبی عروقی، آلزایمر و سرطان مرتبط هستند کمک می‌کنند (Paliyath et al., 2008). انگور نه تنها منبع خوبی از فیبر غذایی بلکه سرشار از کربوهیدرات‌ها نیز می‌باشد. علاوه بر این، انگور منبع مفید بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های گروه B6، C، E و K می‌باشد. همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی به صورت فنولیک در پوست و احتمالا دانه می‌باشد (Yilmaz and Toledo, 2004).

1-2-رده بندی و مشخصات گیاه شناسی انگور

انگور میوه‌ای غیر‌کلیماکتریک با میزان تنفس کم است که در بیشتر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می‌شود. ارقام انگور بر اساس رنگ و وجود یا عدم وجود دانه در حبه گروه بندی می‌شوند. عمر نگهداری در میان ارقام مختلف متفاوت است و به شدت تحت تاثیر مدیریت زراعی، مدیریت دما در مرحله پس از برداشت و نیز حساسیت به پوسیدگی قرار می‌گیرد. در حال حاضر انگورهای تامسون بیدانه[2]، رد‌گلوب2 و فلیم سیدلس3 مهم‌ترین ارقام موجود در دنیا هستند (Christensen et al., 1995).

انگور، گیاهی است از راسته عناب[3]، تیره آمپلی داسه2 که آن را سارمانتاسه3 و یا ویتاسه4 نیز می‌نامند. این تیره شامل 10 جنس مختلف از جمله ویتیس5، سیسوس6، آمپلوپسیس7، پارتنوسیسوس8 و غیره می‌باشد که عده ای از آنان، جزو گیاهان زینتی هستند. انگورهای تجاری که از لحاظ تغذیه مورد توجه می‌باشند متعلق به جنس ویتیس هستند که این جنس به نوبه خود شامل دو زیر جنس است که از لحاظ تعداد کروموزوم متفاوت بوده و از یکدیگر تشخیص داده می‌شوند.

این دو زیر جنس عبارتند از:

موسکادینه9 (حاوی 40 عدد کروموزوم)

اوی ویتیس10 (حاوی 38 عدد کروموزوم)

بر اساس آزمایش‌های فراوانی که بین این دو زیر جنس انجام گرفته است، امکان دو رگ گیری در آنان وجود ندارد (جلیلی مرندی، 1389؛ حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-1-          زیر جنس موسکادینه

از مشهورترین گونه‌های وحشی این زیر جنس، که تعداد کروموزوم‌های آنان 40 عدد بوده و در قاره آمریکا (نواحی فلوریدا و مکزیکو) پراکنده هستند، می‌توان ویتیس روتوندی فولیا11 و ویتیس مونسونیانا12 را نام برد. شاخه‌های این گونه‌های وحشی، بدون انشعاب بوده و در محل گره‌ها، فاقد صفحات عرضی می‌باشد، پوسته آن ها نیز به سختی از شاخه جدا می‌شود. خوشه انگور این گونه‌ها، کم حبه بوده (در حدود 40 حبه) و حبه‌ها پس از رسیدن می‌ریزند، هسته این انگورها بر خلاف گونه‌های وحشی دیگر، دارای شیارهای عرضی است. گل این گونه‌ها، ناقص بوده و روی دو پایه مختلف قرار دارند. آنها خواهان آب و هوای گرم و مرطوب بوده و به سختی از طریق پیوند و قلمه ازدیاد می‌شوند، در صورتی که ازدیاد آن ها از طریق خوابانیدن شاخه، به آسانی انجام پذیر است. از صفات بسیار خوب این گونه‌ها، مقاومت بیش از حد آنها در برابر آفت فیلوکسرا[4]، بیماریهای قارچی و نماتدهاست (حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-2-          زیر جنس اوی ویتیس

این زیر جنس، دارای گونه‌های وحشی بسیار فراوانی است (حدود 35 گونه) تعداد کروموزوم‌های این گونه‌ها 38 عدد بوده و از لحاظ موکاری بسیار جالب می‌باشد. این زیر جنس، بر حسب حوزه پراکندگی آن، به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

1-2-2-1-    گونه‌های وحشی آمریکایی

 

2-3-6-1-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 23

2-3-6-2-  تاثیر بر نرم شدگی و سفتی میوه 24

2-3-6-3-  تأثیر بر محتوای مواد جامد محلول و اسیدهای آلی میوه 25

2-3-6-4-  جلوگیری از کاهش وزن میوه 26

2-3-6-5-  تأثیر بر رنگ میوه …………………. 27

2-3-6-6-  تأثیر بر ماندگاری و عمر قفسه ای میوه‌ها 27

2-3-6-7-  فعالیتهای ضد قارچی و میكروب كشی ژل آلوئه ورا 28

2-3-6-8-  اثر بر اسید آسكوربیك و آنتی اكسیدان كل .. 29

2-4-    تیمارهای گرمایی .. 30

2-4-1-     پاسخ میوه‌ها به تاثیر تیمارهای گرمایی 30

2-4-2-     روشهای اعمال تیمار گرمایی 31

2-4-3-     تأثیر تیمارهای گرمایی بر خواص كیفی محصولات باغی 31

2-4-3-1-  تأثیر تیمار گرمایی بر کاهش وزن میوه 31

2-4-3-2-  تأثیر تیمار گرمایی در کاهش آسیبهای سرمایی 32

2-4-3-3-  تاثیر تیمارهای گرمایی بر کاهش پوسیدگی .. 35

2-4-3-4-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 39

2-4-3-5-  تیمار گرمایی برای کنترل حشرات و آفات انباری .. 40

2-4-3-6-  تاثیر تیمار گرمایی در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو در گیاهان .. 41

2-4-3-7-  تاثیر تیمار گرمایی بر رسیدن محصول 42

فصل 3-     مواد و روش‌ها 43

3-1-    تهیه میوه  43

3-2-    طرح آزمایشی 44

3-3-    تهیه ژل آلوئه ورا 44

3-4-    تیمار میوه‌ها با ژل آلوئه ورا 44

3-5-    تیمار میوه‌ها با آب گرم . 45

3-6-    تیمار میوه‌ها با آب گرم و ژل آلوئه ورا 45

3-7-    آزمون‌های كیفی میوه 45

3-7-1-     تعیین وضعیت ظاهری و بازارپسندی .. 46

این مطلب را هم بخوانید :

3-7-2-     اندازه‌گیری pH آب میوه 46

3-7-3-     اندازه‌گیری میزان اسید آسكوربیك (ویتامین ث) 46

3-7-4-     اندازه‌گیری مواد جامد قابل حل كل عصاره میوه (TSS) 47

3-7-5-     اندازه‌گیری اسیدهای قابل تیتراسیون (TA) 47

3-7-6-     اندازه‌گیری درصد کاهش وزن 48

3-7-7-     اندازه‌گیری محتوای فنل كل 49

3-7-7-1-  تهیه محلول كربنات سدیم . 49

3-7-7-2-  رسم منحنی استاندارد اسید گالیك … 49

3-7-7-3-  نحوه تهیه بافر فسفات .. 50

3-7-8-     اندازه‌گیری فعالیت پلی فنل اكسیداز (PPO) 51

3-7-9-     اندازه‌گیری میزان آلودگی قارچی و پوسیدگی 51

3-7-10-  اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 52

3-7-10-1-   نحوه تهیه بافر فسفات      53

3-7-11-  تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدان کل عصاره میوه 53

3-7-12-  اندازه‌گیری فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 54

3-7-13-  اندازه‌گیری میزان ریزش حبه‌ها 55

3-7-14-  اندازه‌گیری میزان چروکیدگی حبه‌ها 55

3-7-15-  اندازه‌گیری میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 55

3-7-16-  اندازه‌گیری رنگ میوه 55

3-7-16-1-   نسبت a/b ……………………….  56

3-7-16-2-   مقدار شاخص كروما 56

3-7-16-3-   مقدار شاخص زاویه هیو . 57

3-8-    تجزیه و تحلیل داده‌‌ها 57

فصل 4-     نتایج    58

4-1-    مواد جامد محلول (TSS) 61

4-2-    pH آب میوه 63

4-3-    اسیدهای قابل تیتراسیون 65

4-4-    محتوای فنل کل 68

4-5-    اسید آسکوربیک (ویتامین‌ ث) 70

4-6-    پلی فنل اکسیداز ( (PPO… 73

4-7-    محتوای آنتی اکسیدان کل .. 76

4-8-    فعالیت آنزیم کاتالاز (CAT) 79

4-9-    فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 82

4-10-  شاخص پوسیدگی 85

4-11-  وضعیت ظاهری و بازارپسندی میوه‌ها 88

4-12-  ریزش حبه‌ها 91

4-13-  چروکیدگی حبه‌ها 94

4-14-  میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 97

4-15-  کاهش وزن    100

4-16-  شاخص‌های رنگ میوه 103

فصل 5-     بحث     106

5-1-    مواد جامد محلول،  pHو اسیدهای آلی میوه 106

5-2-    محتوای فنل کل 109

5-3-    اسید آسکوربیک و محتوای آنتی اکسیدان کل 110

5-4-    آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز 114

5-5-    کیفیت ظاهری خوشه و حبه‌ها 116

5-6-    پلی فنل اکسیداز 118

5-7-    کاهش وزن 121

5-8-    نتیجه گیری کلی 123

5-9-    پیشنهادها 124

منابع مورد استفاده ……….126

1-1-اهمیت مصرف میوه‌ها در تأمین سلامتی انسان

در تغذیه انسان سه مطلب اساسی مورد توجه است: نخست این كه غذا باید از نظر كمی بتواند احتیاجات بدن از نظر كالری (در ارتباط با فعالیت بدنی) را بر طرف نموده و موجب رفع گرسنگی شود. دوم، غذا باید از نظر كیفی متعادل باشد، بدین معنی كه مقادیر كافی از پروتئینها، ویتامینها، مواد معدنی و غیره را، كه بدن ممكن است در اثر كمبود هر یك از آنها مبتلا به سوء تغذیه شود، تأمین كند. سوم: سالم[1] باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان گروه مهمی از مواد غذایی، می‌توانند برای رسیدن به هر سه هدف فوق كمك كنند، ولی روشن است كه اهمیت یك سبزی یا میوه خاص بستگی به تركیبات ویژه موجود در آن دارد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان بخش مهمی از منابع غذایی انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بشر از همان ابتدای خلقت جهت تأمین قسمتی از غذای خود از این محصولات استفاده می‌كرده است. امروزه، استفاده از فرآورده‌های باغبانی در رژیم غذایی به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش‌های علم نوین تغذیه ثابت كرده است كه مصرف میوه و سبزی سبب پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های رایج می‌شود. بنابراین، در كشورهای توسعه یافته مردم در رژیم غذایی خود از میوه و سبزی بیش از فرآورده‌های دامی استفاده می‌كنند (اثنی عشری و زکایی خسروشاهی، 1387 ب).

در حال حاضر آگاهی عمومی از مصرف میوه‌ها و سبزیجات افزایش پیدا کرده است. میوه‌ها و سبزیجات منبع عمده مواد مغذی ضروری بدن هستند که شامل ویتامین‌های A وC  و اسید فولیک می‌باشد. علاوه بر این، میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌هایی مانند کاروتنوئیدها، پلی فنل‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند که به حذف رادیکالهای آزاد تولید شده در بدن که با بیماریهای قلبی عروقی، آلزایمر و سرطان مرتبط هستند کمک می‌کنند (Paliyath et al., 2008). انگور نه تنها منبع خوبی از فیبر غذایی بلکه سرشار از کربوهیدرات‌ها نیز می‌باشد. علاوه بر این، انگور منبع مفید بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های گروه B6، C، E و K می‌باشد. همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی به صورت فنولیک در پوست و احتمالا دانه می‌باشد (Yilmaz and Toledo, 2004).

1-2-رده بندی و مشخصات گیاه شناسی انگور

انگور میوه‌ای غیر‌کلیماکتریک با میزان تنفس کم است که در بیشتر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می‌شود. ارقام انگور بر اساس رنگ و وجود یا عدم وجود دانه در حبه گروه بندی می‌شوند. عمر نگهداری در میان ارقام مختلف متفاوت است و به شدت تحت تاثیر مدیریت زراعی، مدیریت دما در مرحله پس از برداشت و نیز حساسیت به پوسیدگی قرار می‌گیرد. در حال حاضر انگورهای تامسون بیدانه[2]، رد‌گلوب2 و فلیم سیدلس3 مهم‌ترین ارقام موجود در دنیا هستند (Christensen et al., 1995).

انگور، گیاهی است از راسته عناب[3]، تیره آمپلی داسه2 که آن را سارمانتاسه3 و یا ویتاسه4 نیز می‌نامند. این تیره شامل 10 جنس مختلف از جمله ویتیس5، سیسوس6، آمپلوپسیس7، پارتنوسیسوس8 و غیره می‌باشد که عده ای از آنان، جزو گیاهان زینتی هستند. انگورهای تجاری که از لحاظ تغذیه مورد توجه می‌باشند متعلق به جنس ویتیس هستند که این جنس به نوبه خود شامل دو زیر جنس است که از لحاظ تعداد کروموزوم متفاوت بوده و از یکدیگر تشخیص داده می‌شوند.

این دو زیر جنس عبارتند از:

موسکادینه9 (حاوی 40 عدد کروموزوم)

اوی ویتیس10 (حاوی 38 عدد کروموزوم)

بر اساس آزمایش‌های فراوانی که بین این دو زیر جنس انجام گرفته است، امکان دو رگ گیری در آنان وجود ندارد (جلیلی مرندی، 1389؛ حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-1-          زیر جنس موسکادینه

از مشهورترین گونه‌های وحشی این زیر جنس، که تعداد کروموزوم‌های آنان 40 عدد بوده و در قاره آمریکا (نواحی فلوریدا و مکزیکو) پراکنده هستند، می‌توان ویتیس روتوندی فولیا11 و ویتیس مونسونیانا12 را نام برد. شاخه‌های این گونه‌های وحشی، بدون انشعاب بوده و در محل گره‌ها، فاقد صفحات عرضی می‌باشد، پوسته آن ها نیز به سختی از شاخه جدا می‌شود. خوشه انگور این گونه‌ها، کم حبه بوده (در حدود 40 حبه) و حبه‌ها پس از رسیدن می‌ریزند، هسته این انگورها بر خلاف گونه‌های وحشی دیگر، دارای شیارهای عرضی است. گل این گونه‌ها، ناقص بوده و روی دو پایه مختلف قرار دارند. آنها خواهان آب و هوای گرم و مرطوب بوده و به سختی از طریق پیوند و قلمه ازدیاد می‌شوند، در صورتی که ازدیاد آن ها از طریق خوابانیدن شاخه، به آسانی انجام پذیر است. از صفات بسیار خوب این گونه‌ها، مقاومت بیش از حد آنها در برابر آفت فیلوکسرا[4]، بیماریهای قارچی و نماتدهاست (حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-2-          زیر جنس اوی ویتیس

این زیر جنس، دارای گونه‌های وحشی بسیار فراوانی است (حدود 35 گونه) تعداد کروموزوم‌های این گونه‌ها 38 عدد بوده و از لحاظ موکاری بسیار جالب می‌باشد. این زیر جنس، بر حسب حوزه پراکندگی آن، به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

1-2-2-1-    گونه‌های وحشی آمریکایی

چكیده

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح و بیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند. در عرصه مراتع اندازه گیری و یا برآورد تولید علوفه از ضروریات محسوب می گردد و اهمیت آگاهی از میزان تولید علوفه در مدیریت مراتع باعث شده كه كارشناسان همواره در جست و جوی شیوه های مناسب اندازه گیری این عامل باشند. هدف از انجام این تحقیق تعیین روش اندازه گیری تولید گیاهان بوته ای از لحاظ دقت، سرعت و سهولت بكارگیری و نیز هزینه اندازه گیری، در شهرستان شیراز بوسیله مقایسه چهار روش نمونه گیری مضاعف، آدلاید، تخمین و قطع- توزین به عنوان شاهد می باشد. در این تحقیق میزان تولید سه گونه پیچك  Convolvulus fraticosus))، ابنوس((Ebenus stellata و گون Astragalus cemirenus)) با استفاده از چهار روش ذكرشده اندازه گیری گردید برای مقایسه شاخص های مورد نظر در تیمارهای فوق از آزمون T-Test و نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید. مقایسه روش های اندازه گیری تولید در گونه گون حاكی از آن بوده كه سه روش تخمین، نمونه گیری مضاعف و آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی داری می باشند (p<0.01 و p<0.05) و هیچ كدام از سه روش ذكر شده نمی تواند جایگزین روش قطع- توزین گردد و مقایسه روش ها در گونه های ابنوس و پیچك حاكی از آن است كه روش آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار می باشد و روش های نمونه گیری مضاعف و تخمین با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار نمی باشد(p>0.01  و p>0.05) و این  روش ها می تواند جایگزین روش قطع- توزین در این گونه های مرتعی گردد. نتایج حاصل از مقایسه زمان صرف شده جهت اندازه گیری تولید در چهار روش در سه گونه مرتعی حاكی از آن است كه اندازه گیری تولید به ترتیب در روش قطع- توزین، آدلاید،‌نمونه گیری مضاعف و تخمین نیاز به صرف زمان بیشتری داشته اند.

كلمات كلیدی: تولید علوفه،  روش قطع- توزین، روش نمونه گیری مضاعف، روش آدلاید، روش تخمین

1-1- پیش گفتار

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح وبیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند به همین لحاظ و نظر به اهمیت مراتع مملكت در تامین غذای دام، نگهداری خاك و تامین آب، ضرورت دارد بیش از آن چه تا بحال بدان توجه شده است مورد دقت و مراقبت قرار گیرد. مراتع و چراگاه های كشور كه امروزه مورد استفاده قرار می گیرد در اثر چرای بی رویه، چرای خارج از فصل بویژه پیش چرا، عدم رعایت ظرفیت چرا، عدم تناسب دام با میزان و نوع علوفه ی تولیدی و عدم وجود تناوب و غیره موجب گردیده كه فرصت رشد و نمو از گیاهان مراتع سلب گردیده و اجازه ندهد كه گیاهان بطور طبیعی یا به خودی خود تكثیر نموده و تجدیدحیات نمایند. عدم تكثیر و تجدید حیات طبیعی، به تدریج از جمعیت گونه های خوشخوراك جوامع گیاهی یك منطقه كاسته و

چكیده

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح و بیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند. در عرصه مراتع اندازه گیری و یا برآورد تولید علوفه از ضروریات محسوب می گردد و اهمیت آگاهی از میزان تولید علوفه در مدیریت مراتع باعث شده كه كارشناسان همواره در جست و جوی شیوه های مناسب اندازه گیری این عامل باشند. هدف از انجام این تحقیق تعیین روش اندازه گیری تولید گیاهان بوته ای از لحاظ دقت، سرعت و سهولت بكارگیری و نیز هزینه اندازه گیری، در شهرستان شیراز بوسیله مقایسه چهار روش نمونه گیری مضاعف، آدلاید، تخمین و قطع- توزین به عنوان شاهد می باشد. در این تحقیق میزان تولید سه گونه پیچك  Convolvulus fraticosus))، ابنوس((Ebenus stellata و گون Astragalus cemirenus)) با استفاده از چهار روش ذكرشده اندازه گیری گردید برای مقایسه شاخص های مورد نظر در تیمارهای فوق از آزمون T-Test و نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید. مقایسه روش های اندازه گیری تولید در گونه گون حاكی از آن بوده كه سه روش تخمین، نمونه گیری مضاعف و آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی داری می باشند (p<0.01 و p<0.05) و هیچ كدام از سه روش ذكر شده نمی تواند جایگزین روش قطع- توزین گردد و مقایسه روش ها در گونه های ابنوس و پیچك حاكی از آن است كه روش آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار می باشد و روش های نمونه گیری مضاعف و تخمین با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار نمی باشد(p>0.01  و p>0.05) و این  روش ها می تواند جایگزین روش قطع- توزین در این گونه های مرتعی گردد. نتایج حاصل از مقایسه زمان صرف شده جهت اندازه گیری تولید در چهار روش در سه گونه مرتعی حاكی از آن است كه اندازه گیری تولید به ترتیب در روش قطع- توزین، آدلاید،‌نمونه گیری مضاعف و تخمین نیاز به صرف زمان بیشتری داشته اند.

كلمات كلیدی: تولید علوفه،  روش قطع- توزین، روش نمونه گیری مضاعف، روش آدلاید، روش تخمین

1-1- پیش گفتار

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح وبیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند به همین لحاظ و نظر به اهمیت مراتع مملكت در تامین غذای دام، نگهداری خاك و تامین آب، ضرورت دارد بیش از آن چه تا بحال بدان توجه شده است مورد دقت و مراقبت قرار گیرد. مراتع و چراگاه های كشور كه امروزه مورد استفاده قرار می گیرد در اثر چرای بی رویه، چرای خارج از فصل بویژه پیش چرا، عدم رعایت ظرفیت چرا، عدم تناسب دام با میزان و نوع علوفه ی تولیدی و عدم وجود تناوب و غیره موجب گردیده كه فرصت رشد و نمو از گیاهان مراتع سلب گردیده و اجازه ندهد كه گیاهان بطور طبیعی یا به خودی خود تكثیر نموده و تجدیدحیات نمایند. عدم تكثیر و تجدید حیات طبیعی، به تدریج از جمعیت گونه های خوشخوراك جوامع گیاهی یك منطقه كاسته و زمینه توسعه و رشد و نمو بیشتر نباتات غیر خوشخوراك را فراهم می آورد. حاصل این بی نظمی مراتعی خواهد بود كه اكثریت یا تمامی نباتات آن غیر خوشخوراك و یا حتی مهاجم و سمی می باشد و نهایتا جز خسارت و تلفات، برای دامدار و مرتعدار نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.

مراتع كشور با سطحی بالغ بر 86 میلیون هكتار، 1/52 درصد از سطح كشور را به خود اختصاص داده است (دفتر امور مراتع كشور، 1389). در گذشته به لحاظ جمعیت كمتر دام و همینطور وجود نسبت مناسب تر بین سطح مراتع و جمعیت وابسته به آن از یك طرف و از طرفی به لحاظ مالکیت فردی یا گروهی حاکم بر آن ها، كه زمینه ساز سعی و تلاش در جهت حفظ مراتع می شده است مراتع ایران با مشكلات كمتری روبرو بوده است. در گذشته های دور تخریب در مراتع، محدود به قطع درختان – درختچه ها و ریشه كن كردن بوته ها بوده است. در حالی كه روند و نحوه تخریب مراتع در عرض یکی دو قرن اخیر دستخوش تغییر اساسی شده و سرعت به مراتب بیشتری به خود گرفته است. به علاوه بخشی از تشدید تخریب مراتع از زمانی آغاز می گردد که دولت درصدد تصاحب مراتع برمی آید در همین راستا نگاهی گذرا به روند و نوع  مالكیت مراتع و هم چنین تاریخچه مرتع و مرتع داری در ایران می پردازیم.

1-2- انواع مالكیت مراتع در گذشته:

 

این مطلب را هم بخوانید :

 زمینه توسعه و رشد و نمو بیشتر نباتات غیر خوشخوراك را فراهم می آورد. حاصل این بی نظمی مراتعی خواهد بود كه اكثریت یا تمامی نباتات آن غیر خوشخوراك و یا حتی مهاجم و سمی می باشد و نهایتا جز خسارت و تلفات، برای دامدار و مرتعدار نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.

مراتع كشور با سطحی بالغ بر 86 میلیون هكتار، 1/52 درصد از سطح كشور را به خود اختصاص داده است (دفتر امور مراتع كشور، 1389). در گذشته به لحاظ جمعیت كمتر دام و همینطور وجود نسبت مناسب تر بین سطح مراتع و جمعیت وابسته به آن از یك طرف و از طرفی به لحاظ مالکیت فردی یا گروهی حاکم بر آن ها، كه زمینه ساز سعی و تلاش در جهت حفظ مراتع می شده است مراتع ایران با مشكلات كمتری روبرو بوده است. در گذشته های دور تخریب در مراتع، محدود به قطع درختان – درختچه ها و ریشه كن كردن بوته ها بوده است. در حالی كه روند و نحوه تخریب مراتع در عرض یکی دو قرن اخیر دستخوش تغییر اساسی شده و سرعت به مراتب بیشتری به خود گرفته است. به علاوه بخشی از تشدید تخریب مراتع از زمانی آغاز می گردد که دولت درصدد تصاحب مراتع برمی آید در همین راستا نگاهی گذرا به روند و نوع  مالكیت مراتع و هم چنین تاریخچه مرتع و مرتع داری در ایران می پردازیم.

1-2- انواع مالكیت مراتع در گذشته:

1-4- میزان مصرف ماست…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- مراحل تولید ماست……………………………………………………………………………………………………… 6

1-6- ارزش تغذیهای ماست………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- غذاهای فراسودمند………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- نوتریسیتیکال…………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- آمینواسیدها……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-10-جوانه گندم…………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-10-1- تعریف و عملکرد جوانه گندم…………………………………………………………………………………. 12

1-10-2- توزیع جوانه گندم………………………………………………………………………………………………… 14

1-10-3- متابولیسم و انتقال تورین در بدن انسان……………………………………………………………………….. 14

1-10-4- مقدار جوانه گندم در غذاهای مختلف………………………………………………………………………… 15

1-10-5-…………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-10-6- ضرورت غنی سازی غذاها باجوانه گندم…………………………………………………………………….. 16

2- بررسی منابع………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در رابطه با جوانه گندم…………………………………………………………. 19

2-2- مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه غنی سازی مواد غذایی………………………………………………. 22

3- مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-1- مواد مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………. 24

3-1-1- مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………….. 24

3-1-2- مواد شیمیایی و محیطهای کشت مورد استفاده………………………………………………………………… 24

3-1-3- لوازم آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………. 24

3-2- محل انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 25

3-3- مراحل انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- نمونه‌برداری…………………………………………………………………………………………………………….. 26

3-5 آزمایشهای مربوط به ماست حاوی جوانه گندم…………………………………………………………………….. 26

3-5-1 آزمایشهای فیزیکی شیمیایی ماست حاوی جوانه گندم……………………………………………………….. 26

3-5-1-1 اندازه گیری pH………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-1-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………………………………………………………… 27

1-4- میزان مصرف ماست…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- مراحل تولید ماست……………………………………………………………………………………………………… 6

1-6- ارزش تغذیهای ماست………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- غذاهای فراسودمند………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- نوتریسیتیکال…………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- آمینواسیدها……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-10-جوانه گندم…………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-10-1- تعریف و عملکرد جوانه گندم…………………………………………………………………………………. 12

1-10-2- توزیع جوانه گندم………………………………………………………………………………………………… 14

1-10-3- متابولیسم و انتقال تورین در بدن انسان……………………………………………………………………….. 14

1-10-4- مقدار جوانه گندم در غذاهای مختلف………………………………………………………………………… 15

1-10-5-…………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-10-6- ضرورت غنی سازی غذاها باجوانه گندم…………………………………………………………………….. 16

2- بررسی منابع………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در رابطه با جوانه گندم…………………………………………………………. 19

2-2- مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه غنی سازی مواد غذایی………………………………………………. 22

3- مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-1- مواد مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………. 24

3-1-1- مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………….. 24

3-1-2- مواد شیمیایی و محیطهای کشت مورد استفاده………………………………………………………………… 24

3-1-3- لوازم آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………. 24

3-2- محل انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 25

3-3- مراحل انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- نمونه‌برداری…………………………………………………………………………………………………………….. 26

3-5 آزمایشهای مربوط به ماست حاوی جوانه گندم…………………………………………………………………….. 26

3-5-1 آزمایشهای فیزیکی شیمیایی ماست حاوی جوانه گندم……………………………………………………….. 26

3-5-1-1 اندازه گیری pH………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-1-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………………………………………………………… 27

3-5-1-3 اندازه گیری ماده خشک……………………………………………………………………………………….. 27

3-5-1-4 اندازه گیری چربی………………………………………………………………………………………………. 28

3-5-1-5 اندازه گیری پروتئین…………………………………………………………………………………………….. 28

3-5-2 آزمایشهای میکروبی ماست………………………………………………………………………………………… 28

3-5-2-1 شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………………………………………………. 29

3-5-2-2 شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریکوس………………………………………………………………………… 29

3-5-2-3 شمارش کپک و مخمر…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-3 آزمونهای خواص بافتی……………………………………………………………………………………………… 29

3-5-3-1 ارزیابی سینرسیس……………………………………………………………………………………………….. 29

3-5-3-2 اندازه گیری ویسکوزیته…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-4 ارزیابی ویژگی های حسی ماست…………………………………………………………………………………. 30

3-6- مدل آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………… 32

4- نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1- ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بافتی………………………………………………………………………………. 36

4-1-1- بررسی تغییرات پروتئین…………………………………………………………………………………………… 36

4-1-2- بررسی تغییرات ماده خشک……………………………………………………………………………………… 36

4-1-3- بررسی تغییرات ویسکوزیته………………………………………………………………………………………. 37

4-1-4- بررسی تغییرات pH………………………………………………………………………………………………. 38

4-1-5- بررسی تغییرات اسیدیته…………………………………………………………………………………………… 39

4-1-6- بررسی تغییرات سینرزیس………………………………………………………………………………………… 40

4-1-6- بررسی تغییرات رطوبت…………………………………………………………………………………………… 41

4-2- ویژگیهای میکروبیولوژیکی………………………………………………………………………………………….. 42

4-2-1 تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریوس………………………………………… 44

4-3-2- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………….. 45

4-3-3- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش کپک و مخمر……………………………………………………… 46

4-4- ارزیابی پارامترهای حسی………………………………………………………………………………………. 46

4-4-1- خواص ظاهری ماست……………………………………………………………………………………………… 49

4-4-2- خواص بافتی ماست………………………………………………………………………………………………… 49

4-4-3- خواص عطری و طعمی ماست…………………………………………………………………………………… 50

4-4-4- پذیرش کلی…………………………………………………………………………………………………………. 51

نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 52

منابع:…………………………………………………………………………………………………………..      56

مقدمه

در چند دهه اخیر با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تولید غذاهای عملگرا که نقش مؤثر در سلامتی دارد افزایش یافته که مصرف مداوم آن ها می تواند باعث پیشگیری و یا بهبود بیماری های مختلف با کاهش فاکتورهای تأثیرگذار شود (لوپزهورتاس، 2010). ﻣﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻟﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش آن در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻣﺎﺳﺖ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻢﭼﺮب، ﻣﺎﺳﺖ ﭘﺮوﺑﯿﻮﺗﯿﮏ، ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ، ﻣﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ] تاریخچه تولید ماست به چند هزار سال قبل در خاورمیانه باز میگردد. امروزه در جهان انواع مختلفی از ماست تولید می شود که می توان آنها را بر اساس ماهیت فیزیکی، شیمیایی، ویژگی های عطر و طعم و نیز تنوع طبقه بندی کرد (تمیم و رابینسون، 2007). علت معروفیت و مصرف بالای ماست، ارزش تغذیه ای آن و اثرات سودمند باکتری های آغازگر(حفظ فلور میکروبی دستگاه گوارش) می باشد (هامان و مارث، 1984). به دلیل غلظت بالاتر، قابلیت هضم و جذب  بهتر چربی، لاکتوز، پروتئین و مواد معدنی مغذی تر نسبت به شیر، ماست جزء منابع غنی کلسیم، فسفر، ریبوفلاون، ویتامین B12، اسید نیکوتنیک، ویتامین B5، روی و منیزیم به شمار می آید (سرکار و میسرا، 2002). همچنین ماست دارای اثر ضدسرطانی، ضد تومور و ضد کلسترول بوده  و در درمان بیماری های گوارشی و عفونت های روده ای می تواند موثر واقع شود (مارث و استیل، 2001). ﺟواﻧﻪ ﮔﻨﺪم محصول جانبی ( by-product) آﺳﯿﺎب کردن آرد اﺳﺖ و ارزش تغذیه ای فروانی به عنوان غذای مکمل دارد. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﻋـﺎ ﻟﻲ ﺗﻮﻛـﻮﻓﺮول  ﻫـﺎ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦهایﮔﺮوه B و روﻏﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از اﺳـﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب آن را اﺳﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب ﻏﻴـﺮاﺷـﺒﺎع ﺑـﻪ وﻳـﮋه اﺳـﻴﺪ ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دهد (چیچستر 1982، پینارلی 2004). ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم شامل 27 تا30 درصد ﭘــﺮوﺗﺌﻴﻦ عمدتا آﻟﺒــﻮﻣﻴﻦ و ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻦ،  8 تا 11 درﺻﺪ ﭼﺮﺑﻲ (ﻋﻤﺪﺗﺎ  ﻏﻴﺮاﺷـﺒﺎع)، 15 تا 20 درصد  ﻗﻨﺪ (عمدتا  ﺳـﺎﻛﺎروز و راﻓﻴﻨـﻮز )، 4  تا  5 درﺻـﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و 8  تا 10 درﺻﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ و ﻫﻤـﻲ ﺳـﻠﻮﻟﺰ اﺳـﺖ (چیچستر1982، ایبان اوگلو2002، دانفورد و همکاران 2003). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق می ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم  حاوی 3 برابر پروتئین، 7 برابر چربی، 15 برابر قند و 6 برابر مواد معدنی بیشتر نسبت به آرد گندم است. ﻫﻢ  ﭼﻨﻴﻦ، ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺰﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﻨـﻲ  ﻟﻴﺰﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در آرد ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪ را ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎی ﺗﺨـﻢ  ﻣـﺮغ ﻣﻲﺳﺎزد (کریمی 1995، سادها و همکاران 2007). ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاری اﻳﻦ ﻣـﺎده درﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت، ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪی (rancid) و ﺗﻠﺨﻲ اﻳﺠﺎد می ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  ﻫـﺎی آﻧﺰﻳﻤﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻻی ﭼﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮاﺷﺒﺎع در ﺟﻮاﻧـﻪ ﺗـﺎزه اﺳـﺖ . ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺎوی اﺳﻴﺪآﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤـﺪودﻛﻨﻨـﺪه اﻳﺰوﻟﻮﺳـﻴﻦ و ﻋﻮاﻣـﻞ سمی مثل ﻫﻤﺎﮔﻠﻮﺗﻨﻴﻦ (  Hemagglutinin) وآنتیﺗﺮﻳﭙﺴـﻴﻦ Antitrypsin )) است. اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﺪت زﻣان نگهداری جوانه و ایجاد طعم بد هستند. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن دادهﻛﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋـﺚ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاری آن را ﺑﺎﻻ می برد (پینارلی و همکاران 2004، سادها و همکاران 2007، وینگلبرج و همکاران 1996). از آنجا که محصولات لبنی توسط مصرف کنندگان به طور گسترده ای پذیرفته شده است و شیر و محصولات لبنی جزء محصولاتی هستند که همه روزه مصرف می‌شوند، ارائه مواد مغذی از طریق محصولات لبنی توجه زیادی به خود جلب کرده است (رانادهرا، 2013). ماست و فرآورده های آن از پرمصرف ترین و محبوب ترین فرآورده های تخمیری شیر به شمار رفته و خواص تغدیه ای بیشمار ی دارد و به عنوان یک منبع انرژی، منبع پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی به شمار رفته و سبب ممانعت از رشد میکروارگانیسم های بیماریزا شده و موجب کاهش کلسترول سرم و فشار خون می گردد تا کنون اکثر غنی سازی های صورت گرفته در زمینه های مواد غذایی توسط ویتامین ها مواد معدنی و اخیراً سبوس و فیبرهای مختلف بوده است و در رابطه با غنی سازی توسط مواد دارای ارزش پروتئینی بالا، تحقیقات اندکی انجام شده است. لذا استفاده از موادی با ارزش پروتئینی بالا همراه با داشتن سایر مواد مغذی می تواند باعث بهبود ویژگی های کیفی محصول، بالا رفتن ارزش غذایی، جذب بیشتر مشتری و در نهایت، جبران کمبودهای موجود در جامعه و کشور می شود (چیچستر1982، کریمی 1995، پینارلی و همکاران 2004، پینارلی و همکاران 2004).

 

۱- کلیات

 

3-5-1-3 اندازه گیری ماده خشک……………………………………………………………………………………….. 27

3-5-1-4 اندازه گیری چربی………………………………………………………………………………………………. 28

3-5-1-5 اندازه گیری پروتئین…………………………………………………………………………………………….. 28

3-5-2 آزمایشهای میکروبی ماست………………………………………………………………………………………… 28

3-5-2-1 شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………………………………………………. 29

3-5-2-2 شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریکوس………………………………………………………………………… 29

3-5-2-3 شمارش کپک و مخمر…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-3 آزمونهای خواص بافتی……………………………………………………………………………………………… 29

3-5-3-1 ارزیابی سینرسیس……………………………………………………………………………………………….. 29

3-5-3-2 اندازه گیری ویسکوزیته…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-4 ارزیابی ویژگی های حسی ماست…………………………………………………………………………………. 30

3-6- مدل آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………… 32

4- نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1- ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بافتی………………………………………………………………………………. 36

4-1-1- بررسی تغییرات پروتئین…………………………………………………………………………………………… 36

4-1-2- بررسی تغییرات ماده خشک……………………………………………………………………………………… 36

4-1-3- بررسی تغییرات ویسکوزیته………………………………………………………………………………………. 37

4-1-4- بررسی تغییرات pH………………………………………………………………………………………………. 38

4-1-5- بررسی تغییرات اسیدیته…………………………………………………………………………………………… 39

4-1-6- بررسی تغییرات سینرزیس………………………………………………………………………………………… 40

4-1-6- بررسی تغییرات رطوبت…………………………………………………………………………………………… 41

4-2- ویژگیهای میکروبیولوژیکی………………………………………………………………………………………….. 42

4-2-1 تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریوس………………………………………… 44

4-3-2- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………….. 45

4-3-3- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش کپک و مخمر……………………………………………………… 46

4-4- ارزیابی پارامترهای حسی………………………………………………………………………………………. 46

4-4-1- خواص ظاهری ماست……………………………………………………………………………………………… 49

4-4-2- خواص بافتی ماست………………………………………………………………………………………………… 49

این مطلب را هم بخوانید :

4-4-3- خواص عطری و طعمی ماست…………………………………………………………………………………… 50

4-4-4- پذیرش کلی…………………………………………………………………………………………………………. 51

نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 52

منابع:…………………………………………………………………………………………………………..      56

مقدمه

در چند دهه اخیر با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تولید غذاهای عملگرا که نقش مؤثر در سلامتی دارد افزایش یافته که مصرف مداوم آن ها می تواند باعث پیشگیری و یا بهبود بیماری های مختلف با کاهش فاکتورهای تأثیرگذار شود (لوپزهورتاس، 2010). ﻣﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻟﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش آن در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻣﺎﺳﺖ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻢﭼﺮب، ﻣﺎﺳﺖ ﭘﺮوﺑﯿﻮﺗﯿﮏ، ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ، ﻣﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ] تاریخچه تولید ماست به چند هزار سال قبل در خاورمیانه باز میگردد. امروزه در جهان انواع مختلفی از ماست تولید می شود که می توان آنها را بر اساس ماهیت فیزیکی، شیمیایی، ویژگی های عطر و طعم و نیز تنوع طبقه بندی کرد (تمیم و رابینسون، 2007). علت معروفیت و مصرف بالای ماست، ارزش تغذیه ای آن و اثرات سودمند باکتری های آغازگر(حفظ فلور میکروبی دستگاه گوارش) می باشد (هامان و مارث، 1984). به دلیل غلظت بالاتر، قابلیت هضم و جذب  بهتر چربی، لاکتوز، پروتئین و مواد معدنی مغذی تر نسبت به شیر، ماست جزء منابع غنی کلسیم، فسفر، ریبوفلاون، ویتامین B12، اسید نیکوتنیک، ویتامین B5، روی و منیزیم به شمار می آید (سرکار و میسرا، 2002). همچنین ماست دارای اثر ضدسرطانی، ضد تومور و ضد کلسترول بوده  و در درمان بیماری های گوارشی و عفونت های روده ای می تواند موثر واقع شود (مارث و استیل، 2001). ﺟواﻧﻪ ﮔﻨﺪم محصول جانبی ( by-product) آﺳﯿﺎب کردن آرد اﺳﺖ و ارزش تغذیه ای فروانی به عنوان غذای مکمل دارد. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﻋـﺎ ﻟﻲ ﺗﻮﻛـﻮﻓﺮول  ﻫـﺎ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦهایﮔﺮوه B و روﻏﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از اﺳـﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب آن را اﺳﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب ﻏﻴـﺮاﺷـﺒﺎع ﺑـﻪ وﻳـﮋه اﺳـﻴﺪ ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دهد (چیچستر 1982، پینارلی 2004). ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم شامل 27 تا30 درصد ﭘــﺮوﺗﺌﻴﻦ عمدتا آﻟﺒــﻮﻣﻴﻦ و ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻦ،  8 تا 11 درﺻﺪ ﭼﺮﺑﻲ (ﻋﻤﺪﺗﺎ  ﻏﻴﺮاﺷـﺒﺎع)، 15 تا 20 درصد  ﻗﻨﺪ (عمدتا  ﺳـﺎﻛﺎروز و راﻓﻴﻨـﻮز )، 4  تا  5 درﺻـﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و 8  تا 10 درﺻﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ و ﻫﻤـﻲ ﺳـﻠﻮﻟﺰ اﺳـﺖ (چیچستر1982، ایبان اوگلو2002، دانفورد و همکاران 2003). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق می ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم  حاوی 3 برابر پروتئین، 7 برابر چربی، 15 برابر قند و 6 برابر مواد معدنی بیشتر نسبت به آرد گندم است. ﻫﻢ  ﭼﻨﻴﻦ، ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺰﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﻨـﻲ  ﻟﻴﺰﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در آرد ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪ را ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎی ﺗﺨـﻢ  ﻣـﺮغ ﻣﻲﺳﺎزد (کریمی 1995، سادها و همکاران 2007). ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاری اﻳﻦ ﻣـﺎده درﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت، ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪی (rancid) و ﺗﻠﺨﻲ اﻳﺠﺎد می ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  ﻫـﺎی آﻧﺰﻳﻤﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻻی ﭼﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮاﺷﺒﺎع در ﺟﻮاﻧـﻪ ﺗـﺎزه اﺳـﺖ . ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺎوی اﺳﻴﺪآﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤـﺪودﻛﻨﻨـﺪه اﻳﺰوﻟﻮﺳـﻴﻦ و ﻋﻮاﻣـﻞ سمی مثل ﻫﻤﺎﮔﻠﻮﺗﻨﻴﻦ (  Hemagglutinin) وآنتیﺗﺮﻳﭙﺴـﻴﻦ Antitrypsin )) است. اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﺪت زﻣان نگهداری جوانه و ایجاد طعم بد هستند. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن دادهﻛﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋـﺚ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاری آن را ﺑﺎﻻ می برد (پینارلی و همکاران 2004، سادها و همکاران 2007، وینگلبرج و همکاران 1996). از آنجا که محصولات لبنی توسط مصرف کنندگان به طور گسترده ای پذیرفته شده است و شیر و محصولات لبنی جزء محصولاتی هستند که همه روزه مصرف می‌شوند، ارائه مواد مغذی از طریق محصولات لبنی توجه زیادی به خود جلب کرده است (رانادهرا، 2013). ماست و فرآورده های آن از پرمصرف ترین و محبوب ترین فرآورده های تخمیری شیر به شمار رفته و خواص تغدیه ای بیشمار ی دارد و به عنوان یک منبع انرژی، منبع پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی به شمار رفته و سبب ممانعت از رشد میکروارگانیسم های بیماریزا شده و موجب کاهش کلسترول سرم و فشار خون می گردد تا کنون اکثر غنی سازی های صورت گرفته در زمینه های مواد غذایی توسط ویتامین ها مواد معدنی و اخیراً سبوس و فیبرهای مختلف بوده است و در رابطه با غنی سازی توسط مواد دارای ارزش پروتئینی بالا، تحقیقات اندکی انجام شده است. لذا استفاده از موادی با ارزش پروتئینی بالا همراه با داشتن سایر مواد مغذی می تواند باعث بهبود ویژگی های کیفی محصول، بالا رفتن ارزش غذایی، جذب بیشتر مشتری و در نهایت، جبران کمبودهای موجود در جامعه و کشور می شود (چیچستر1982، کریمی 1995، پینارلی و همکاران 2004، پینارلی و همکاران 2004).

 

۱- کلیات

 «فهرست مطالب»

عنوان                                                                                               صفحه

فصل اول(کلیات تحقیق)……………………………………………………………………………………………………….. 1

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5- سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6- محدوده­ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-7- محدودیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-8- واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم(مرور منابع)……………………………………………………………………………………………………………… 8

2-1- تاریخچه و اهمیت برنج……………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2- نظام بهره­برداری ……………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-3- سوابق اصلاحات ارضی…………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-4- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی……………………………………………………………………………………………… 15

2 -5- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی در گیلان………………………………………………………………………………. 20

2-6- خلاصه­ای از قانون و آیین­نامه­ی اجرایی جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات

مناسب اقتصادی مصوب1385 …………………………………………………………………………………  23

2-7- طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1- مطالعات تفضیلی………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-7-1-1- (مطالعات فاز یک)…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-7-1-2- مطالعات فاز دو……………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-7-1-2-1- انجام مطالعات پایه………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-2- تهیه نقشه­های مورد نیاز………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-3- مرحله طراحی…………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-2-4- مرحله اجرا…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-8- تجربه­ی سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی…………………………………………………………………. 27

 «فهرست مطالب»

عنوان                                                                                               صفحه

فصل اول(کلیات تحقیق)……………………………………………………………………………………………………….. 1

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5- سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6- محدوده­ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-7- محدودیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-8- واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم(مرور منابع)……………………………………………………………………………………………………………… 8

2-1- تاریخچه و اهمیت برنج……………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2- نظام بهره­برداری ……………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-3- سوابق اصلاحات ارضی…………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-4- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی……………………………………………………………………………………………… 15

2 -5- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی در گیلان………………………………………………………………………………. 20

2-6- خلاصه­ای از قانون و آیین­نامه­ی اجرایی جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات

مناسب اقتصادی مصوب1385 …………………………………………………………………………………  23

2-7- طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1- مطالعات تفضیلی………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-7-1-1- (مطالعات فاز یک)…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-7-1-2- مطالعات فاز دو……………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-7-1-2-1- انجام مطالعات پایه………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-2- تهیه نقشه­های مورد نیاز………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-3- مرحله طراحی…………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-2-4- مرحله اجرا…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-8- تجربه­ی سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی…………………………………………………………………. 27

2-9- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در ایران…………………………………………………………………………………. 30

2-10- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 35

فصل سوم(مواد و روشها)……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1 – موقعیت جغرافیای استان گیلان…………………………………………………………………………..40

3-2- روند اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در غرب استان گیلان ……………………………………..41

آستارا …………………………………………………………………………………………………………………………. 42

تالش………………………………………………………………………………………………………………………………43

رضوانشهر………………………………………………………………………………………………………………………..45

ماسال……………………………………………………………………………………………………………………..46

صومعه سرا………………………………………………………………………………………………………………..46

فومن…………………………………………………………………………………………………………………………….47

شفت……………………………………………………………………………………………………………………………48

بندر انزلی…………………………………………………………………………………………………………………49

3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- جامعه آماری و روش نمونه­گیری……………………………………………………………………………………………….. 51

3-5 – ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 51

3-6- روش­های آماری و تجزیه و تحلیل داده­ها …………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده­ها ویافته­های تحقیق)……………………………………………… 54

4-1- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 55

4-2- رتبه بندی عوامل پیش برنده در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان…………… 57

4-3- رتبه بندی عوامل بازدارنده طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان………………….. 59

4-4- ئتحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری………… 61

4-5- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری……………. 64

فصل پنجم(بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات)……………………………………………………. 67

5-1- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 68

5-2- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 70

5-3- نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………… 70

5-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………….. 70

5-5- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………… 71

5-6- رتبه بندی عوامل پیش برنده……………………………………………………………………….. 71

5-7- رتبه بندی عوامل بازدارنده …………………………………………………………………………….. 71

5-8- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز ونوسازی اراضی…………………………. 72

5-9- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی………………………….. 72

5-10- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………….72

5-11- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………… 74

5-12- پیشنهادهای تحقیقات آتی…………………………………………………………………… 75

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………… 76

مقدمه

زمین از منابع محدود و تجدیدناپذیر مصرفی است که به­عنوان منبع امرار معاش و امنیت مالی منتقل شده بین نسل­ها و به­عنوان ثروت تلقی می­شود، به­خصوص در استان­های شمالی که منبع عمده­ی امرار معاش اکثر مردم است. رابطه بین زمین و مردم عمیق است و درک مردم از زندگی، ثروت، مقام اجتماعی و آرزو به­طور نزدیکی وابسته به زمین است. کوچک بودن و پراکنش قطعات زراعی به­عنوان یکی از مشکلات کشاورزی ایران باعث گردیده تا استفاده از ماشین­آلات در این اراضی مشکل بوده و هزینه­ها را افزایش داده ودر نتیجه تولید و بهره وری مزرعه کاهش ­یابد. این خصوصیات در مزارع شالیکاری ایران نیز عمومیت دارد، طوری­که پراگندگی مزارع کوچک و شکل هندسی نامناسب آن­ها موجب عدم استفاده بهینه از منابع و نهاده­های تولید می­گردد و در نتیجه از یک طرف باعث افزایش هزینه تولید و از طرفی دیگر مانع رسیدن به حداکثر تولید می­شود و اعمال و روش­های پیشرفته در کشاورزی را با مشکل مواجه می­سازد. در این راستا تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گام­های مهم زیربنای لازم جهت تولید بیشتر و اقتصادی­تر محصول برنج محسوب می­شود. هدف از این عملیات مرتب کردن اراضی شالیزاری، افزایش راندمان آبیاری، افزایش راندمان کاربری ماشین­آلات و تسریع در تجمیع قطعات پراکنده، احداث جاده­های زارعی، فراهم کردن زمینه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، بالابردن قابلیت زهکشی اراضی در جهت توسعه کشت دوم بعد از برنج و در یک جمله استفاده بهینه از منابع آب و خاک و نهاده­ها می­باشد (یزدانی،1382).

بررسی منابع علمی در این زمینه، بیانگر محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد، در عین­حال بررسی­های تحلیلی و مطالعات پرسشنامه­ای تا حدودی رواج داشته است، به طوری­که می­توان ادعا نمود که هیچ­گونه هماهنگی بین ارزش و اهمیت کار با میزان فعالیت­های علمی مربوطه مشاهده نمی­شود. با توجه به وسعت ابعاد اجتماعی و اقتصادی این طرح، و چند جانبه بودن تغییرات ایجاد شده در مزرعه، انجام فعالیت­های علمی با در نظر گرفتن امکانات موجود و روال اجرایی طرح­های تحقیقاتی در کشور چندان ساده نمی­باشد. از سوی دیگر، طرح­های توسعه و تجهیز اراضی شالیکاری در کشورهای برنج خیز،  از سال­ها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سال­ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرح­های مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژه­ی کشور و ملاحظات منطقه­ای با این امر اقدام نمود(یزدانی،1382).

بر اساس مطالعات صورت گرفته چهار عامل در موفقیت طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مؤثرند که عبارتند از: عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فنی و اجرایی. از متغیرهای تأثیرگذاردرطرح تجهیز و نوسازی می­توان به قوانین، مالکیت، دانش فنی، تحویل به­موقع اراضی کشاورزی، ساخت راه­های بین مزارع، ساخت کانال­های مناسب، کاهش مصرف آب، باورها و اعتقادات سنتی و کاهش هزینه تولید اشاره کرد. مهم­ترین اولویت­های بازدارنده در مسیر توسعه طرح تجهیز و نوسازی، مسائل فرهنگی و اجتماعی است که ناشی از سواد پایین و به تبع آن، عدم برخورداری از دانش فنی لازم و برخی باورها و اعتقادات سنتی است  می­باشد و مهم­ترین هدف از اجرای این  طرح­ها، کاهش هزینه­های تولید و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد (آشکار آهنگر کلای و همکاران، 1385).

در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل پیش­برنده و بازدارنده تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب گیلان موردتأکید قرار گیرد. و لذا با توجه به اینکه تجهیز و نوسازی در اراضی شالیزاری در آغاز تکامل و نیز تعالی علمی می­باشد، بی­شک کاستی­ها و معایب آن روز به روز آشکار گردیده و موجبات توجه بیشتر و ارائه راهکارهای علمی و عملی کارشناسان مرتبط، پیمانکاران، دانشجویان و تمامی اقشاری که به نوعی با این مسئله مرتبط می­باشند را فراهم می­سازد که خود مبنای تحقیقات علمی و پژوهش­های عملی در کلیه سطوح می­باشد.

با توجه به هزینه بالای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، بررسی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده و رفع نواقص کار باعث بهره­وری بیشتر خواهد گردید و وزارت جهاد کشاورزی با برنامه­ریزی منسجم­تر نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد نمود و همچنین کشاورزان نیز با اجرای طرح از پیشرفت­های مکانیزاسیون بهره بیشتری را در فرآیند تولید خود کسب خواهند نمود.

1-2- بیان مسأل

استفاده بهینه از اراضی زراعی جهت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از اهم اهداف توسعه کشاورزی پایدار و یکی از مهم­ترین اهداف توسعه اقتصادی در کشورمان به شمار می­رود و افزایش

 

2-9- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در ایران…………………………………………………………………………………. 30

2-10- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 35

فصل سوم(مواد و روشها)……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1 – موقعیت جغرافیای استان گیلان…………………………………………………………………………..40

3-2- روند اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در غرب استان گیلان ……………………………………..41

آستارا …………………………………………………………………………………………………………………………. 42

تالش………………………………………………………………………………………………………………………………43

رضوانشهر………………………………………………………………………………………………………………………..45

ماسال……………………………………………………………………………………………………………………..46

صومعه سرا………………………………………………………………………………………………………………..46

فومن…………………………………………………………………………………………………………………………….47

شفت……………………………………………………………………………………………………………………………48

بندر انزلی…………………………………………………………………………………………………………………49

3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- جامعه آماری و روش نمونه­گیری……………………………………………………………………………………………….. 51

3-5 – ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 51

3-6- روش­های آماری و تجزیه و تحلیل داده­ها …………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده­ها ویافته­های تحقیق)……………………………………………… 54

4-1- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 55

4-2- رتبه بندی عوامل پیش برنده در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان…………… 57

4-3- رتبه بندی عوامل بازدارنده طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان………………….. 59

4-4- ئتحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری………… 61

4-5- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری……………. 64

فصل پنجم(بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات)……………………………………………………. 67

5-1- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 68

5-2- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 70

5-3- نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………… 70

5-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………….. 70

این مطلب را هم بخوانید :

5-5- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………… 71

5-6- رتبه بندی عوامل پیش برنده……………………………………………………………………….. 71

5-7- رتبه بندی عوامل بازدارنده …………………………………………………………………………….. 71

5-8- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز ونوسازی اراضی…………………………. 72

5-9- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی………………………….. 72

5-10- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………….72

5-11- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………… 74

5-12- پیشنهادهای تحقیقات آتی…………………………………………………………………… 75

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………… 76

مقدمه

زمین از منابع محدود و تجدیدناپذیر مصرفی است که به­عنوان منبع امرار معاش و امنیت مالی منتقل شده بین نسل­ها و به­عنوان ثروت تلقی می­شود، به­خصوص در استان­های شمالی که منبع عمده­ی امرار معاش اکثر مردم است. رابطه بین زمین و مردم عمیق است و درک مردم از زندگی، ثروت، مقام اجتماعی و آرزو به­طور نزدیکی وابسته به زمین است. کوچک بودن و پراکنش قطعات زراعی به­عنوان یکی از مشکلات کشاورزی ایران باعث گردیده تا استفاده از ماشین­آلات در این اراضی مشکل بوده و هزینه­ها را افزایش داده ودر نتیجه تولید و بهره وری مزرعه کاهش ­یابد. این خصوصیات در مزارع شالیکاری ایران نیز عمومیت دارد، طوری­که پراگندگی مزارع کوچک و شکل هندسی نامناسب آن­ها موجب عدم استفاده بهینه از منابع و نهاده­های تولید می­گردد و در نتیجه از یک طرف باعث افزایش هزینه تولید و از طرفی دیگر مانع رسیدن به حداکثر تولید می­شود و اعمال و روش­های پیشرفته در کشاورزی را با مشکل مواجه می­سازد. در این راستا تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گام­های مهم زیربنای لازم جهت تولید بیشتر و اقتصادی­تر محصول برنج محسوب می­شود. هدف از این عملیات مرتب کردن اراضی شالیزاری، افزایش راندمان آبیاری، افزایش راندمان کاربری ماشین­آلات و تسریع در تجمیع قطعات پراکنده، احداث جاده­های زارعی، فراهم کردن زمینه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، بالابردن قابلیت زهکشی اراضی در جهت توسعه کشت دوم بعد از برنج و در یک جمله استفاده بهینه از منابع آب و خاک و نهاده­ها می­باشد (یزدانی،1382).

بررسی منابع علمی در این زمینه، بیانگر محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد، در عین­حال بررسی­های تحلیلی و مطالعات پرسشنامه­ای تا حدودی رواج داشته است، به طوری­که می­توان ادعا نمود که هیچ­گونه هماهنگی بین ارزش و اهمیت کار با میزان فعالیت­های علمی مربوطه مشاهده نمی­شود. با توجه به وسعت ابعاد اجتماعی و اقتصادی این طرح، و چند جانبه بودن تغییرات ایجاد شده در مزرعه، انجام فعالیت­های علمی با در نظر گرفتن امکانات موجود و روال اجرایی طرح­های تحقیقاتی در کشور چندان ساده نمی­باشد. از سوی دیگر، طرح­های توسعه و تجهیز اراضی شالیکاری در کشورهای برنج خیز،  از سال­ها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سال­ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرح­های مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژه­ی کشور و ملاحظات منطقه­ای با این امر اقدام نمود(یزدانی،1382).

بر اساس مطالعات صورت گرفته چهار عامل در موفقیت طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مؤثرند که عبارتند از: عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فنی و اجرایی. از متغیرهای تأثیرگذاردرطرح تجهیز و نوسازی می­توان به قوانین، مالکیت، دانش فنی، تحویل به­موقع اراضی کشاورزی، ساخت راه­های بین مزارع، ساخت کانال­های مناسب، کاهش مصرف آب، باورها و اعتقادات سنتی و کاهش هزینه تولید اشاره کرد. مهم­ترین اولویت­های بازدارنده در مسیر توسعه طرح تجهیز و نوسازی، مسائل فرهنگی و اجتماعی است که ناشی از سواد پایین و به تبع آن، عدم برخورداری از دانش فنی لازم و برخی باورها و اعتقادات سنتی است  می­باشد و مهم­ترین هدف از اجرای این  طرح­ها، کاهش هزینه­های تولید و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد (آشکار آهنگر کلای و همکاران، 1385).

در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل پیش­برنده و بازدارنده تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب گیلان موردتأکید قرار گیرد. و لذا با توجه به اینکه تجهیز و نوسازی در اراضی شالیزاری در آغاز تکامل و نیز تعالی علمی می­باشد، بی­شک کاستی­ها و معایب آن روز به روز آشکار گردیده و موجبات توجه بیشتر و ارائه راهکارهای علمی و عملی کارشناسان مرتبط، پیمانکاران، دانشجویان و تمامی اقشاری که به نوعی با این مسئله مرتبط می­باشند را فراهم می­سازد که خود مبنای تحقیقات علمی و پژوهش­های عملی در کلیه سطوح می­باشد.

با توجه به هزینه بالای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، بررسی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده و رفع نواقص کار باعث بهره­وری بیشتر خواهد گردید و وزارت جهاد کشاورزی با برنامه­ریزی منسجم­تر نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد نمود و همچنین کشاورزان نیز با اجرای طرح از پیشرفت­های مکانیزاسیون بهره بیشتری را در فرآیند تولید خود کسب خواهند نمود.

1-2- بیان مسأل

استفاده بهینه از اراضی زراعی جهت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از اهم اهداف توسعه کشاورزی پایدار و یکی از مهم­ترین اهداف توسعه اقتصادی در کشورمان به شمار می­رود و افزایش