2-2-2-مروری بر تغییرات قدرت در خانواده ایرانی………………………………………………….. 23

2-2-3- تعریف قدرت …………………………………………………………………………………….. 25

2-2-4- تئوریهای قدرت…………………………………………………………………………………… 27

2-2-5- ساختار قدرت در خانواده……………………………………………………………………….. 28

2-2-6- تئوریهای ساختار قدرت در خانواده…………………………………………………………… 32

2-2-6-1- تئوری منابع…………………………………………………………………………………….. 32

2-2-6-2- تئوری تفکیک نقش ها………………………………………………………………………. 33

2-2-6-3- دیدگاه فمینیسم………………………………………………………………………………… 35

2-2-6-4- نظریه سیستمی…………………………………………………………………………………. 39

2-2-6-5- گیدنز……………………………………………………………………………………………. 42

2-2-6-6- کاستلز…………………………………………………………………………………………… 42

2-2-7- جمع بندی نظریه های جایگاه زن در هرم قدرت خانواده ………………………………… 44

2-2-8- پیامدهای ارتقاء جایگاه زن در هرم قدرت خانواده…………………………………………. 46

2-2-9- جمع بندی و چارچوب نظری………………………………………………………………….. 47

2-2-10- مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………….. 48

2-2-11- فرضیات…………………………………………………………………………………………… 49

فصل سوم – روش تحقیق

3- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 51

3-1- نوع تحقیق……………………………………………………………………………………………… 51

3-2- جامعه آماری………………………………………………………………………………………….. 51

3-3- حجم نمونه و شیوه نمونه گیری……………………………………………………………………. 51

3-4- تعریف نظری و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………… 53

3-5- اعتبار و روایی…………………………………………………………………………………………. 54

3-6- تکنیک  های تجزییه و تحلیل …………………………………………………………………….. 55

فصل چهارم – یافته ها

4- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 57

4-1- آمار توصیفی………………………………………………………………………………………….. 57

4-1-1- متغیرهای جمعیت شناختی ، منابع ارزشمند (متغیرهای مستقل)……………………………. 57

4-1-2- متغیر وابسته…………………………………………………………………………………………. 67

4-2- آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………. 71

4-2-1- آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………… 71

فصل پنجم – نتیجه گیری

5- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 78

5-1- خلاصه تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 78

5-2- بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………. 82

5-3- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 83

5-4- محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………… 85

5-5- پیشنهاد برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………………… 85

منابع ……………………………………………………………………………………………………………. 86

چکیده

خانواده یكی از دیرپاترین نهادهای اجتماعی است و به عقیده بسیاری از صاحبنظران،تاریخی به قدمت حیات اجتماعی دارد. با توجه به تغییرات صورت گرفته در خانواده ایرانی،تا حدود زیادی ساختار قدرت درون خانواده تغییر یافته است. کمتر مردان در مرکز تصمیم گیریهای خانواده و جامعه اند.آنها در کنار زنان و دیگر اعضای خانواده درامور متعدد تصمیم گیری می کنند.بدین لحاظ در بیشتر مواقع برای محققان خانواده در دوره جدید این پرسش مطرح می شود که توزیع قدرت در خانواده (ایرانی)چگونه است؟آیا ساختار سنتی (پدر سالاری )وجود دارد یا اینکه صورتهای جدید ایجاد شده است؟با توجه به اینکه بخش بزرگی از زنان امروزه تحصیلکرده و شاغل بوده و دارای درآمد اختصاصی می باشند،حال مسأله تحقیق این است که؛آیا درآمد زن تأثیری بر ساختار توزیع قدرت در خانواده دارد؟برای سنجش این موضوع از نظریه های جامعه شناسی منابع ارزشمند،تفکیک نقش ها،سیستم ها ،گیدنز و کاستلز استفاده شده است. جامعه آماری زنان متأهل شهر ورامین و حجم نموه 386 نفر بوده که به شیوه احتمالی طبقه ایی شناسایی شده اند. از مهم ترین یافته تحقیق می توان به تأثیر درآمد زنان بر شکل گیری نوع خاصی از توزیع قدرت اشاره کرد که در حوزه های اوقات فراغت و رفت و آمد خانوادگی زنان قدرت مستقل دارند. در حوزه تربیت فرزندان قدرت مشارکتی است و در حوزه تصمیم های اقتصادی نیز قدرت سمت و سوی قطبی پیدا می کند. یعنی خانم های شاغل مستقل و آقایان نیز مستقل عمل می کنند.

کلید واژه ها :ساختار قدرت در خانواده،تغییرات خانواده،منابع ارزشمند،قدرت

1-مقدمه

خانواده یكی از دیرپاترین نهادهای اجتماعی است و به عقیده بسیاری از صاحبنظران، تاریخی به قدمت حیات اجتماعی دارد.در واقع هر خانواده را باید خشت بنای جامعه، كانون اصلی حفظ سنت، رسوم،ارزشهای والا و مورد احترام، شالوده مستحكم مناسبات پایدار اجتماعی و روابط خویشاوندی مبدأ بروز عواطف انسانی كانون صمیمانه‌ترین روابط میان افراد و مهد پرورش فكر ، اندیشه ،اخلاق و تعالی روح بشر به حساب آورد.

شاید خانواده به لحاظ همین نقشی كه در زندگی بشر ایفا می‌كند،همواره یكی از موضوعات مورد علاقه اندیشمندان اجتماعی بوده و هر یك به فراخور تخصص و زمینه فكری خویش به اندیشه و پژوهش در ابعاد مختلف آن پرداخته‌اند.موضوع چگونگی توزیع قدرت در خانواده از مباحث  مورد علاقه مردم شناسان و جامعه شناسان بوده و می باشد.مردم شناسان خانواده های اولیه را در دوران کوتاهی زن سالار و در دوران بعدی را مردسالار نامیده اند. امروزه جامعه شناسان با توجه به فرایند صنعتی شدن و شاغل شدن خانم ها و به تبع آن کسب درآمد  در خصوص توزیع قدرت از هرم قدرت چندگانه در خانواده نام می برند که در آن والدین و فرزندان سهم دارند. با توجه به تحولات مذکور این تحقیق در نظر دارد،ساختار قدرت در خانواده های ورامین مورد مطالعه قرار دهد.

1-1-بیان مساله

در طول تاریخ، قدرت در خانواده گاه به مرد و گاهی به زن تفویض شده و پدرسری و مادرسری شکل گرفته است.در گذر زمان،پدر یا مادر نقش‏های متنوعی یافتند و به‌تبع آن، قدرتی عظیم را از آن خویش ساختند.اما تفاوت در این بوده که خانواده مادرسر شیوع کمتری داشته است(ساروخانی، 1384).

جامعه امروزی ایران با آنچه كه در حدود 150 سال پیش بود،تفاوت‌های آشكاری پیدا كرده است. این تفاوتها در تمام شئون زندگی به چشم می‌خورند. شرایط زندگی شهری با پیچیدگی‌های خود بر روابط میان افراد حاكمیت دارد. سازمان‌ها و نهادهای جدید بوجود آمده‌اند و شرایط زندگیزنان با آنچه كه در قبل بود قابل

این مطلب را هم بخوانید :

عوامل موثر در شکل گیری هویت مقایسه نیست. آمارهای زنان تحصیلکرده روز به روز بیشتر می شود.بخشی از زنان متأهل امروزه شاغل می باشند و دارای درآمد مستقل می باشند. شكل خانواده از گسترده به هسته‌ای تغییر یافته و افكار جدید در مورد اعضای جامعه گسترش یافته است.با وجود این دگرگونی‌ها برخی عدم تعادل ها در عرصه اجتماعی و خانواده وجود دارد.برخی نگرش‌های سنتی در خصوص،جنسیت ،پایگاه اجتماعی زن و توزیع قدرت همچنان وجود دارد.تداوم این نگرش های سنتی به خصوص در مورد توزیع قدرت در خانواده،خود محوری و خودرأیی به جای مشورت و همفکری می تواند،تأثیرات سویی بر نگرش های کودکان و فرایند مردم سالاری و توسعه شود. بررسی ها و مشاهدات جامعه شناسانه،امروزه نشانگراین امر است،هرچند در برخی خانواده ها همچنان پدرسالاری وجود دارد،اما پدیده جدیدی به نام خود رأیی و تک رأیی زنان و نوجوانان در حال شکل گیری می باشد،که عده ای آن را فرزند سالاری و زن سالاری جدید می نامند(مهدوی،1382و گروسی 1387).

خود رأیی و خود محوری یا استبداد از سوی هر کدام از اضلاع خانواده پدر،مادر یا فرزندان با اصول علمی،مبانی انسانی و اسلامی سازگار نمی باشد.

با توجه به تغییرات صورت گرفته در جامعه و خانواده در جهان و ایران ،تا حدود زیادی ساختار قدرت درون خانواده تغییر یافته است. کمتر مردان در مرکز تصمیم گیریهای خانواده و جامعه اند.آنها در کنار زنان و دیگر اعضای خانواده درامور متعدد تصمیم گیری می کنند.بدین لحاظ در بیشتر مواقع برای محققان خانواده در دوره جدید این پرسش مطرح می شود که توزیع قدرت در خانواده (ایرانی)چگونه است؟آیا ساختار سنتی (پدر سالاری )وجود دارد یا اینکه صورتهای جدید ایجاد شده است؟

با توجه به اینکه بخش بزرگی از زنان امروزه تحصیلکرده و شاغل بوده و دارای درآمد اختصاصی می باشند،حال مسأله تحقیق این است که؛آیا درآمد زن تأثیری بر ساختار توزیع قدرت در خانواده دارد؟از این رو مسأله تحقیق، این است که توزیع قدرت در خانواده های شهر ورامین چگونه است؟

1-2-ضرورت تحقیق

خانواده ازجایگاه رفیعی درحیات اجتماعی برخوردار است چرا كه از یك سو نخستین گروهی است كه ازآن برمی خیزیم و در درون آن بادنیا آشنا می شویم و از سوی دیگر ، بیشترین تأثیر را بر كودك كه دوران اولیة حیات را می گذراند وارد می سازد و این تأثیر تا پایان حیات پایایی دارد ؛ دوم آنكه از روزنة حیات اجتماعی هرگز جامعه ای به سلامت دست نمی یابد، مگر آنكه از خانواده هایی سالم برخوردار باشد.

چگونگی توزیع و نحوة اعمال قدرت در شکل‏گیری و رشد شخصیت افراد، اجتماعی‌شدن فرزندان، عزت نفس، انسجام و حتی احساس رضایت،احساس بیگانگی و تنهایی و خوشبختی زناشویی اثر می‏گذارد(مهدوی و صبوری خسروشاهی، 1382).

هیگن نیز از صاحب نظران نظریه نوسازی نوع نظام خانوادگی افراد و شیوه های تربیتی والدین را به عنوان عامل اصلی بی تحولی جوامع سنتی و عدم توسعه اجتماعی و اقتصادی آنها بیان نموده است.به نظر وی «نقطه آغازین تربیت و اجتماعی شدن کودک نقش زیادی در رفتار آینده او دارد،به گونه ای که ممکن است مانع نوآوری و یا پذیرش نوآوری شود. از دیدگاه هیگن ،ایستایی و سکون جوامع سنتی معلول ایجاد شخصیتی واپس گرا و استبدادی در افراد است که توأم با تنبیهات سخت برای کسانی است که دستورهای اعلام شده را مراعات نمی کنند همراه است.هیگن معتقد است که سرمایه گذاری در دوران کودکی به جای اینکه معطوف به سکون ،اطاعت و فعالیت های باز دارنده باشد،باید مشوق کار ،فعالیت و خلاقیت باشد»(به نقل از وحیدا و نیازی ،1383: 124).

بنابراین نوع روابط میان نقش های مختلف در خانواده و به تبع آن تفوق هر یک ازگونه های ساخت قدرت و یا شیوه های تربیتی (استبدادی ،دمکراتیک و ….)منجر به بروز رفتارهای متفاوت از سوی فرزندان در عرصه اجتماعی خواهد شد.

بر هم خوردن ترتیب سلسه‌مراتب قدرت در خانواده، موجب عامل بروز کشمکش و تنازع قدرت در خانواده می‌گردد (جی هی لی، 1375، ص 177).

همچنین نتایج این تحقیق می تواند ،مورد استفادة دستگاههای اجرایی وسیاست گذاری همچون ،آموزش وپرورش ، معاونت اجتماعی وزارت كشور ، وزارت رفاه وتأمین اجتماعی … قرارگیرد.

1-3-اهداف تحقیق

این تحقیق دارای یک هدف اصلی و چند هدف فرعی می باشد.

الف: هدف اصلی

بررسی ساختار قدرت در خانواده و رابطه ی آن با در آمد زنان

ب- هدف های فرعی

-بررسی تأثیر تحصیلات زوجین برساختارقدرت درخانواده

– بررسی تأثیر درآمد مرد بر ساختار قدرت درخانواده