1-3-1-هدف کلی…………………………………………………………………………………………………. 16

1-3-2-اهداف جزئی……………………………………………………………………………………………… 16

2-4-ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………….. 16

فصل دوم

2-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 19

2-2-تعریف جرم ………………………………………………………………………………………………….. 19

2-3-عوامل جامعه شناختی ارتکاب جرم………………………………………………………………………. 24

2-4-تاریخچه جرم شناسی……………………………………………………………………………………….. 30

2-4-1-کج رفتاری در اندیشه ایران قبل از اسلام ……………………………………………………………. 30

2-4-2- یونان قدیم………………………………………………………………………………………………… 31

2-4-2-1- جالینوس……………………………………………………………………………………………….. 31

2-4-2-2- افلاطون ……………………………………………………………………………………………….. 32

2-4-3- قرون وسطی ……………………………………………………………………………………………… 32

2-4-4- از رنسانس تا اوایل قرن هجدهم ……………………………………………………………………… 33

2-4-5- قرن هجدهم………………………………………………………………………………………………. 33

2-4-6- از قرن نوزدهم تا زمان حال……………………………………………………………………………. 34

2-5-مهمترین عوامل شکل گیری جرم در ایران………………………………………………………………. 34

2-6-جرم و عوامل جرم زا……………………………………………………………………………………….. 39

2-7-عناصر تشکیل دهنده جرم………………………………………………………………………………….. 40

2-8-انواع جرم……………………………………………………………………………………………………… 40

2-9-شرایط تحقق جرم……………………………………………………………………………………………. 42

2-10-مراحل ارتکاب جرم……………………………………………………………………………………….. 43

2-11-عوامل مؤثر بر بروز جرم و جنایت………………………………………………………………………. 44

 

2-11-1-عوامل اجتماعی و جرم………………………………………………………………………………… 47

2-11-2-عوامل اقتصادی و جرم………………………………………………………………………………… 47

2-11-3-عوامل فرهنگی و جرم…………………………………………………………………………………. 48

2-12-محیط و جرم……………………………………………………………………………………………….. 48

2-13-طرح پیشگیری از ارتكاب جرم………………………………………………………………………….. 49

2-14-جنسیت و جرم………………………………………………………………………………………………. 51

2-15-زنان و جرم………………………………………………………………………………………………….. 54

2-16-نوع جرم زنان……………………………………………………………………………………………….. 54

2-17-بررسی تفاوت نوع جرایم زنان  و مردان……………………………………………………………….. 55

 

این مطلب را هم بخوانید :

2-18-تئوری های جرم …………………………………………………………………………………………… 57

2-18-1-تئوریهای زیستی ……………………………………………………………………………………….. 57

2-18-1-1-عقاید دانشمندان قبل از لمبروزو………………………………………………………………….. 57

2-18-1-2-نقد نظرات لمبروزو…………………………………………………………………………………. 58

2-18-2- تئوری های روانشناختی ……………………………………………………………………………… 60

2-18-3- تئوری های جامعه شناسی……………………………………………………………………………. 62

2-18-3-1-نظریه های جامعه شناختی فردگرایان دربارة ارتکاب جرمات…………………………….. 62

2-18-3-2-نظریه های آنومی…………………………………………………………………………………… 62

2-18-3-3- نظریه آنومی دوركیم……………………………………………………………………………… 63

2-18-3-4-نظریة آنومی رابرت مرتن…………………………………………………………………………. 64

2-18-3-5-نظریة رابرت آگینو، مسنرو روز نفلد……………………………………………………………. 64

2-18-3-6-نظریة آنومی و ساختار خانوادة ویلیام گود……………………………………………………. 66

2-18-3-7-نظریة همنشینی افتراقی ادوین ساترلند………………………………………………………….. 67

2-18-3-8-نظریة بر چسب زنی یا انگ زنی بكر و لمرت……………………………………………….. 67

2-18-3-9-نظریة كنترل اجتماعی هیرشی……………………………………………………………………. 68

2-19-نظریه های جرم شناختی جرائم زنان……………………………………………………………………. 69

2-20-چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………… 70

2-21- مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………….. 73

2-22-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 75

2-22-1-فرضیه اصلی……………………………………………………………………………………………… 75

2-22-2-فرضیه های فرعی……………………………………………………………………………………….. 75

فصل سوم

3-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 77

3-2-روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 77

3-3- فرآیند تحقیق………………………………………………………………………………………………… 78

3-4-ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………. 80

3-5-تعریف مفاهیم و واژگان تحقیق…………………………………………………………………………… 81

3-5-1-تعاریف نظری واژگان…………………………………………………………………………………… 81

3-5-1-1-تعریف متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………… 81

3-5-1-2-متغیر وابسته…………………………………………………………………………………………….. 82

3-5-2-تعریف عملیاتی واژگان…………………………………………………………………………………. 83

3-7- اعتبار وپایایی پرسشنامه ها…………………………………………………………………………………. 85

3-4 –جامعه آماری و حجم نمونه………………………………………………………………………………. 86

3-4-1-  فرمول حجم نمونه ……………………………………………………………………………………… 87

3-5- روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………… 87

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………. 88

فصل چهارم

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 90

4-1-جداول فراوانی ها متغیر های دموگرافیک……………………………………………………………….. 91

4-1-1 توزیع فراوانی متغیر سن………………………………………………………………………………….. 91

4-1-2- توزیع فراوانی متغیر تحصیلات………………………………………………………………………… 92

4-1-3- توزیع فراوانی متغیر وضعیت اشتغال………………………………………………………………….. 93

4-1-4- توزیع فراوانی متغیر نوع شغل………………………………………………………………………….. 93

4-1-5- توزیع فراوانی متغیر محل سکونت……………………………………………………………………. 94

4-1-6- توزیع فراوانی متغیر سن پدر…………………………………………………………………………… 95

1-4-7- توزیع فراوانی متغیر تحصیلات پدر…………………………………………………………………… 96

4-1-8- توزیع فراوانی متغیر شغل پدر………………………………………………………………………….. 97

4-1-9- توزیع فراوانی متغیر سن مادر………………………………………………………………………….. 98

4-1-10- توزیع فراوانی متغیر تحصیلات مادر………………………………………………………………… 99

1-4-11- توزیع فراوانی متغیر شغل مادر……………………………………………………………………… 100

4-1-12- توزیع فراوانی متغیر سن همسر…………………………………………………………………….. 101

4-1-13- توزیع فراوانی متغیر تحصیلات همسر…………………………………………………………….. 102

4-1-14- توزیع فراوانی متغیر شغل همسر……………………………………………………………………. 103

4-1-15- توزیع فراوانی متغیر سن فرزند اول………………………………………………………………… 104

4-1-16-توزیع فراوانی متغیرتحصیلات فرزند اول…………………………………………………………. 105

4-1-17-توزیع فراوانی متغیر شغل فرزند اول……………………………………………………………….. 106

4-1-18-توزیع فراوانی متغیر سن فرزند دوم………………………………………………………………… 107

4-1-19-توزیع فراوانی متغیر تحصیلات فرزند دوم………………………………………………………… 108

4-1-20-توزیع فراوانی متغیر شغل فرزند دوم……………………………………………………………….. 109

4-1-21-توزیع فراوانی متغیر درآمد خانوار………………………………………………………………….. 110

4-1-22-توزیع فراوانی متغیر طبقه اجتماعی…………………………………………………………………. 111

4-1-23-توزیع فراوانی متغیر…………………………………………………………………………………… 112

4-1-24-توزیع فراوانی متغیر…………………………………………………………………………………… 113

4-1-25-توزیع فراوانی متغیر قبل از محکومیت با چه کسانی زندگی می کردید؟……………………. 114

4-1-26-توزیع فراوانی متغیر آیا پدر شما همسر دیگری دارد؟………………………………………….. 115

4-1-27- توزیع فراوانی متغیر آیا مادر شما ازدواج مجدد داشته است؟………………………………… 116

4-1-28- توزیع فراوانی متغیر روابط بین خواهران و برادران شما در خانواده چگونه بوده است؟…. 117

4-1-29-توزیع فراوانی متغیر در صورت داشتن نامادری به طور کل رفتارش با شما چگونه بوده است؟ 118

4-1-30- توزیع فراوانی متغیر در صورت داشتن نا پدری به طور کل رفتارش با شما چگونه بوده است؟ 119

4-1-31- توزیع فراوانی متغیر نوع جرم………………………………………………………………………. 120

4-1-32-توزیع فراوانی متغیر سال ارتکاب جرم……………………………………………………………. 121

4-1-33- توزیع فراوانی متغیر دفعات دستگیری…………………………………………………………….. 122

4-1-34- توزیع فراوانی متغیر میزان محکومیت زندان……………………………………………………… 123

4-1-35- توزیع فراوانی متغیر سایر جرم ها………………………………………………………………….. 124

4-1-36- توزیع فراوانی متغیر اعتیاد ………………………………………………………………………….. 125

4-1-37-توزیع فراوانی متغیر ولگردی………………………………………………………………………… 126

4-1-38- توزیع فراوانی متغیر قتل……………………………………………………………………………… 127

2-2-2. معنا و مفهوم مشارکت…………………………………. 11

3-2-2. انواع مشارکت…………………………………………… 13

4-2-2. تعریف مشارکت اجتماعی………………………………. 17

5-2-2. نظریه ها و مدل های مشارکت………………………… 18

3-2. مروری بر تحقیقات پیشین:……………………………….. 31

1-3-2. بررسی تحقیقات داخلی…………………………………31

2- 3-2. بررسی تحقیقات خارجی………………………………. 36

4-2. چارچوب نظری و فرضیات تحقیق…………………………… 41

5-2. مدل نظری تحقیق:…………………………………………. 43

فصل سوم: روش تحقیق…………………………………………. 44

1-3. مقدمه:……………………………………………………….. 45

2-3. روش پژوهش:………………………………………………… 45

3-3.  تکنیک پژوهش :…………………………………………….. 45

4-3.  ابزار گردآوری داده‏ ها :……………………………………… 46

5-3. جامعه آماری:………………………………………………… 46

6-3. حجم نمونه………………………………………………….. 46

7-3. شیوه نمونه‏ گیری:…………………………………………. 47

8-3. تعریف متغیرها و شیوه سنجش آنها:……………………. 48

1-8-3. متغیر وابسته (مشارکت اجتماعی)…………………….48

2-8-3. متغیرهای مستقل……………………………………….. 49

9-3. روایی و پایایی تحقیق………………………………………..51

10-3. روش تجزیه و تحلیل داده ها:……………………………… 52

فصل چهارم: نتایج………………………………………………….. 53

 

1-4. مقدمه…………………………………………………………. 54

2-4. سیمای پاسخگویان:…………………………………………. 54

3-4. یافته های توصیفی:…………………………………………. 59

4-4. یافته های تحلیلی:…………………………………………. 65

5-4 تحلیل مسیر:………………………………………………….. 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری…………………………………….. 88

1-5. مقدمه…………………………………………………………… 89

2-5. بحث و نتیجه گیری…………………………………………….. 89

3-5. پیشنهادها………………………………………………………. 93

این مطلب را هم بخوانید :

1-3-5. پیشنهادهای اجرایی………………………………………… 93

2-3-5. پیشنهادهای پژوهشی……………………………………….. 95

4-5. موانع تحقیق……………………………………………………….95

فهرست منابع……………………………………………………………. 97

پرسشنامه……………………………………………………………… 104

چکیده:

مشارکت اجتماعی افراد یک جامعه تا حد زیادی می­تواند ضامن سلامت، بهبود و پیشرفت یک جامعه گردد. لذا شناخت عوامل موثر بر آن برای برنامه­ریزی جهت رسیدن به توسعه شهری و اجتماعی ضروری می­نماید.

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل فرهنگی – اجتماعی موثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان بندرعباس بوده است. جامعه آماری پژوهش فوق شامل کلیه افراد 18 سال به بالای ساکن شهر بندرعباس بوده که 400 نفر بر اساس نمونه­ گیری خوشه­ای چند­مرحله­ای، مورد پرسشگری قرار گرفته­اند. متغیرهای اعتماد اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، مسئولیت­پذیری اجتماعی، احساس بی­قدرتی و عوامل فردی به عنوان متغیر مستقل و مشارکت اجتماعی که در دو بخش ذهنی و عینی مورد سنجش قرار گرفته است، به عنوان متغیر وابسته درنظر گرفته شده است.

در نهایت یافته­های تحقیق نشان داد که بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، مسئولیت­پذیری اجتماعی، احساس بی­قدرتی، سن، سطح تحصیلات، وضغیت شغل و درامد با مشارکت اجتماعی شهروندان بندرعباس، با سطح اطمینان 99٪ رابطه معناداری وجود داشته و بین جنس، وضعیت تاهل، و وضعیت بومی بودن با مشارکت اجتماعی شهروندان رابطه­ای وجود ندارد. همچنین پاسخگویان از نظر ذهنی آمادگی نسبتا بالایی جهت مشارکت اجتماعی داشته اما به لحاظ عینی و عملی مشارکت بسیار پایینی داشته­ اند. بنابراین بطورکلی میزان مشارکت اجتماعی شهروندان بندرعباس در حد نسبتا پایینی بوده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

انسان همواره به صورت جمعی و گروهی زیسته و نیازهای گوناگون خود را با کمک اعضای اجتماع بر­طرف کرده است. البته در­مورد زندگی اجتماعی انسان و سرمنشاء آن، اندیشمندان اجتماعی نظرات متفاوتی ابراز کرده­اند. بعضی بر این قول هستند، که چون انسان اساساً تمایل به همزیستی با دیگران دارد، به حیات اجتماعی روی آورده است. اما، بعضی دیگر بر این موضع هستند، که چون انسان در اجتماع متولد می­شود و از ابتدا زندگی خود را در گروه شروع می­کند و در محیط اجتماعی به رشد و نمو می­رسد، تمایل به زندگی اجتماعی پیدا می­کند. چه، ما با اندیشه گروه اول موافق باشیم و چه، با اندیشه گروه دوم، طبعاً مهمترین مطلب در رابطه با حیات اجتماعی انسان، چگونگی زیست او در اجتماع و مشارکت  وی در امور آن است.

حیات اجتماعی و زندگی جمعی زمانی می­تواند معنا پیدا کند که افراد عضو در هماهنگی با یکدیگر به تعامل، تعاون و در حقیقت به همکاری متقابل توام با تفاهم با همدیگر بپردازند و امور اجتماع خویش را مدیریت کنند. برای بروز چنین رفتاری، افراد اجتماع بایستی دارای اعتماد و نیز نگاه و نگرش مثبت به یکدیگر باشند، تا بتوانند با سهولت بیشتری به زیست خود در جامعه ادامه دهند.

«مشاركت اگرچه به معنای عام آن از دیرباز با زندگی انسان پیوند داشته، اما به معنای جدید از عرصه سیاست و پس از جنگ جهانی دوم آغاز شده است. این نوع مشاركت در برخی از كشورهای صنعتی جهان (به ویژه آنها كه در جنگ شكست خورده بودند)، در قلمرو اقتصادی و صنعتی آغاز شد تا مردم را در مالكیت شریك سازد و پایه­های پایدار و تداوم صنعت و اقتصاد را مستحكم سازد. با گسترش معنای مشاركت و راه یافتن آن به تمام عرصه­های زندگی، امروزه سخن از شرایطی است كه همه مردم در تعیین سرنوشت خویش دخالت آگاهانه و واقعی پیدا كنند» (علوی­تبار، 1379: 13).

بدین ترتیب، لازمه جامعه­ای سالم و توسعه یافته در دنیای کنونی، استفاده­ بهینه از تمامی ظرفیت­های اجتماعی و فردی موجود در آن است. یکی از راهکارهای اجرای این سیاست تشویق مردم به مشارکت در امور مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … می­باشد. در حقیقت مشارکت افراد جامعه، یکی از معیارها و نشانه­های سلامت اجتماعی (تعادل) سیستم است. چرا که این واقعیت اجتماعی، نشان دهنده اعتماد اجتماعی افراد جامعه به یکدیگر و انسجام اجتماعی است. این امر به نوبه خود منجر به افزایش سرمایه اجتماعی و در نتیجه کاهش هزینه­های سیستم اجتماعی می­شود. به بیانی دیگر، می­توان با ایجاد همدلی و وفاق و افزایش آن در جامعه، شهروندان را به مشارکت در عرصه فعالیت­های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشاند. و با این کار موجبات پیشرفت هرچه بیشتر را فراهم نمود.

2-1- بیان مسأله

و روایات، با روش اسنادی و كتابخانه‌ای نگارش یافت. همچنین مبانی و اصول گفت‌وگو و مناظره از منظر آیات و روایات و منطق نیز مورد توجه بوده است. از بررسی این تحقیق می‌توان دریافت، مناظره‌های رسول اكرم 6منطبق و هماهنگ با اصول قرآنی و استوار بر جدال احسن با شیوه‌ها و روش‌های مختلفی همچون روش‌های عقلی، استدلالی و جدلی، تكیه بر اصول مشترك بین ادیان، بهره‌گیری از مسلمات و مقبولات طرف مناظره و شیوه‌های متعدد دیگر بنا شده است و در موضوعات مختلفی نظیر توحید، نبوت، معاد و لزوم پیروی همگان از آیین توحید ابراهیمی 7 صورت پذیرفته است، كه الگویی بسیار دقیق و صحیح گفت‌وگو خصوصاً برای مبلغان دینی می‌باشد.

 

كلیدواژه‌ها: احتجاج، مناظره در اسلام، احتجاجات رسول اكرم6، مبانی و اصول مناظره، جدال احسن.

 

 

 

 

فهرست مطالب

مقدمه………………………………………. 1

فصل اول: كلیات………………………………. 3

1- چگونگی و نحوه انتخاب موضوع…………………. 4

2- بیان مسئله……………………………….. 4

3- سؤالات تحقیق………………………………. 5

4- فرضیه‌های تحقیق……………………………. 5

5- مفاهیم تحقیق……………………………… 5

6- پیشینه موضوع تحقیق………………………… 6

7- بیان نوع روش تحقیق………………………… 7

فصل دوم: سیمای مناظره در اسلام…………………. 8

مفهوم‌شناسی مناظره، مجادله، محاجه، منازعه……….. 9

1- مناظره…………………………………… 9

الف: معنای لغوی……………………………… 9

 

ب: معنای اصطلاحی……………………………… 9

2- مجادله…………………………………… 10

الف: معنای لغوی…………………………….. 10

ب: معنای اصطلاحی…………………………….. 10

3- محاجه……………………………………. 12

4- منازعه…………………………………… 12

پیشینه، جایگاه و اهمیت مناظره………………… 13

1- حجت‌های مناظره‌گونه در كلام خداوند…………….. 14

الف: گفت‌وگوی با منكران توحید…………………. 14

این مطلب را هم بخوانید :

ب: گفت‌وگوی با كسانی كه فرشتگان را دختران خدا می‌دانستند   15

ج: گفت‌وگوی با منكران معاد……………………. 16

د: گفت‌وگوی با منكران قرآن……………………. 17

ه: گفت‌وگوی خداوند با ابلیس…………………… 18

2- حجت‌های مناظره در سخن پیامبران………………. 20

الف: مناظره حضرت نوح 7 با قوم خویش…………….. 20

ب: مناظره حضرت ابراهیم 7 با اشخاص و اقوام مختلف…. 22

– مناظره با آذر…………………………….. 22

– مناظره با بت‌پرستان………………………… 23

– مناظره با ستاره‌پرستان……………………… 26

– مناظره در فضای بتكده………………………. 27

– مناظره با نمرود…………………………… 30

ج: مناظره حضرت موسی 7 با فرعون………………… 31

مبانی مناظره از دیدگاه منطق………………….. 36

شرایط و لوازم مناظره از دیدگاه قرآن كریم………. 37

1- حفظ كرامت انسان…………………………… 37

2- فطری بودن جدل و گفت‌وگو در قرآن……………… 38

3- دعوت به تفكر و تعقل……………………….. 39

4- تأكید بر اختیار انسان……………………… 39

5- امر به مشورت و تضارب آراء………………….. 40

آداب و اخلاق مناظره از منظر قرآن كریم………….. 41

1- گوش دادن به سخنان مخاطب……………………. 41

2- شناخت نقاط مشترك………………………….. 42

3- خوش‌خویی………………………………….. 43

4- توانایی مناظره‌كننده……………………….. 43

5- اهانت حریف را تحمل نماییم………………….. 45

6- برای حریف آن پسندیم كه برای خود می‌پسندیم…….. 46

فصل سوم: اصول مناظره………………………… 49

اصول مناظره از دیدگاه منطق…………………… 50

اصول چهارگانه مناظره در علم منطق……………… 50

اصول مناظره از دیدگاه قرآن كریم………………. 55

1- مناظره استوار بر علم و منطق………………… 55

2- برهان‌طلبی………………………………… 57

3- جدال احسن………………………………… 58

4- احترام به ادیان الهی………………………. 63

5- حق‌جویی…………………………………… 64

6- تنوع‌پذیری در مناظره ………………………. 66

اصول مناظره‌های رسول اكرم 6……………………. 68

1- آگاهی و علم………………………………. 68

2- برهان‌طلبی………………………………… 74

3- جدال احسن………………………………… 76

4- احترام به ادیان الهی………………………. 78

5- حق‌جویی…………………………………… 80

6- تنوع‌پذیری در مناظره……………………….. 83

فصل چهارم: روش و شیوه‌های مناظره‌های رسول اكرم 6….. 85

تحلیل روش و شیوه‌های مناظره‌های رسول اكرم6……….. 86

1- امهال یا مجال حرف زدن به مخاطب……………… 87

2- استفاده از روش‌های عقلی و منطقی در گفت‌وگو…….. 88

3- الزام طرف مناظره با استفاده از اعتقادات وی…… 89

4- عدم سوء استفاده از جهل مخاطب……………….. 90

5- بهره‌گیری از اعجاز یا تصرف در امور طبیعی……… 92

6- بهره‌گیری از تمثیل و تشبیه در مناظره‌ها……….. 94

فهرست مطالب

عنوان………………………………… صفحه

فصل اول: کلیات

مقدمه………………………………… 1

1 .1 . بیان مسأله……………………… 3

1 . 2 . اهمیت و ضرورت تحقیق…………….. 4

1 . 3 . پیشینه تحقیق…………………… 5

1 . 4 . سوالات تحقیق……………………. 6

1 . 4 . 1 . سوال اصلی…………………. 6

1 . 4. 2 . سوالات فرعی…………………. 6

1 . 5 . هدف کلی……………………….. 6

1 . 6 . اهداف جزئی…………………….. 7

1 . 7 . روش تحقیق……………………… 7

1 . 8 . تعریف مفاهیم و واژگان تحقیق……… 7

1 . 8 .1 . قرآن………………………. 7

1 . 8 . 2 . نهج البلاغه………………… 8

1 . 8 . 3 . هوی در لغت………………… 8

1 . 8. 4 . هوی در اصطلاح……………….. 10

1 . 8 . 5 . پرستش در لغت……………….. 10

1 . 8 . 6. پرستش در اصطلاح……………… 11

1 . 8 . 7 . نفس در لغت………………… 11

1 . 8 . 8 . نفس در اصطلاح………………. 13

1 . 9 . شناختی بر فضائل و رذائل اخلاقی……. 14

 

فصل دوم: عوامل هوی پرستی از نگاه قرآن و نهج البلاغه

مقدمه………………………………… 18

2 . 1 . غفلت از یاد خدا………………… 20

2 . 1 . 1 .غفلت از یاد خدا در قرآن……… 21

2 . 1 . 2 . غفلت از یاد خدا در نهج البلاغه.. 24

2 . 2 . دنیا طلبی……………………… 26

2 . 2 . 1 . دنیا طلبی در قرآن………….. 27

2 . 2 . 2 . دنیا طلبی در نهج البلاغه…….. 30

2 . 3 . هم نشینی با هوی پرستان………….. 33

این مطلب را هم بخوانید :

2 . 3 . 1 . هم نشینی با هوی پرستان در قرآن. 33

2 . 3 . 2 . هم نشینی با هوی پرستان در نهج البلاغه   37

2 . 4 . جهل و نادانی…………………… 38

2 . 4 . 1 . جهل و نادانی در قرآن……………………. 39

2 . 4 . 2 .جهل و نادانی در نهج البلاغه…… 42

2 . 5 . تکبر………………………….. 45

2 . 5 . 1 .تکبر در قرآن……………….. 46

2 . 5 . 2 .تکبر در نهج البلاغه………….. 49

2 . 6 . کوتاهی دیگران در انجام مسئولیت خود نسبت به هوی پرستان 52

2 . 6 . 1 . کوتاهی دیگران در انجام مسئو لیت خود نسبت به هوی پرستان درقرآن…………………………. 53

2 . 6 . 2 .کوتاهی دیگران در انجام مسئولیت خود نسبت به هوی پرستان در نهج البلاغه57

2 . 7 . قانون شکنی…………………….. 58

2 . 7 . 1 . قانون شکنی در قرآن…………. 58

2 . 7 .2 . قانون شکنی در نهج البلاغه…….. 61

2 . 8 . نتیجه…………………………. 65

فصل سوم: آثار هوی پرستی از نگاه قرآن و نهج البلاغه

مقدمه………………………………… 68

3 . 1 . واقع شدن در فتنه ها…………….. 69

3 . 1 . 1 . واقع شدن در فتنه ها درقرآن….. 70

3 . 1 . 2 . واقع شدن در فتنه ها در نهج البلاغه 71

3 . 2 . پرشدن فضای جامعه از شبهات……….. 75

3 .2 . 1 .پر دن فضای جامعه از شبهات در قرآن 75

3 .2 . 2 . پر شدن فضای جامعه از شبهات در نهج البلاغه    76

3 .3 . مغلوب شدن عقل…………………… 78

3 .3 . 1 . مغلوب شدن عقل در قرآن……….. 79

3 .3 . 2 . مغلوب شدن عقل در نهج البلاغه….. 81

3 . 4 . بی عدالتی در داوری……………… 82

3 . 4 . 1 . بی عدالتی در داوری در قرآن….. 83

3 . 4 . 2 . بی عدالتی در داوری در نهج البلاغه  84

3 . 5 . انکار حقّ آشکار…………………. 86

3 . 5 . 1 .انکار حق آشکار در قرآن………. 86

3 . 5 .2 . انکار حق آشکار در نهج البلاغه…. 87

3 . 6 . ایستادگی در مقابل انبیاء و اوصیاء… 88

3 . 6 . 1 . ایستادگی در مقابل انبیاء و اوصیاء در قرآن  88

3 . 6 . 2 .ایستادگی در مقابل انبیاء و اوصیاء در نهج البلاغه 90

3 . 7 . ایجاد اختلاف و تفرقه…………….. 93

3 . 7 . 1 .ایجاد اختلاف و تفرقه در قرآن….. 93

3 . 7 . 2 . ایجاد اختلاف و تفرقه در نهج البلاغه 96

کلید واژه: انسان، خدا، شر اخلاقی، شر طبیعی.

 

 

فهرست مطالب

 

کلیات

ضرورت بررسی شر و کاهش دادن آن 1

پیشینه‌ی موضوع 2

پیشینه‌ی تحقیقی موضوع 4

مفروضات 4

فرضیه 4

سؤال اصلی و فرعی 6

کلید واژه‌ها 6

فصل اول: تعاریف و نظریات

مقدمه 7

تعریف انسان 9

تعریف شر 12

شر در لغت 12

شر در اصطلاح 12

اقسام شر 17

1.شر طبیعی 17

2. شر اخلاقی 18
3. شر متافیزیکی 19

نظریه‌های مختلف درباره‌ی نحوه‌ی تحقق شرور 20

 

1. شر، امری موهوم 20
2. خیر و شر، وجودی از سنخ معقول ثانی فلسفی 22
3. نظریه‌ی عدمی بودن شرور 23
4. وجودی بودن شرور 24

توجیه برای تحقق شرور 24

1. شر، کیفری الهی 24
2. شر، برای شناسایی خیر 25
3. شر، لازمه‌ای برای اختیار 26
4. شر، لازمهی رسیدن به خیر برتر 27

تحلیل و تفسیر وجود شرور با اوصاف الهی 28

شناخت خداوند 28

شناخت صفات خداوند 29

فصل دوم: رابطه یاد خداوند و کاهش شرور اخلاقی

این مطلب را هم بخوانید :

چه چیز می‌تواند شرور را کم کند و یا از بین ببرد؟ 37

یاد خدا چیست؟ 38

چرا یاد خداوند می‌تواند شرور را کم کند؟ 41

آرامش ناشی از یاد خداوند چگونه به وجود می‌آید؟ 44

چگونه می‌توان با یاد خدا شرور اخلاقی را از بین برد؟ 47

دلیل انجام امور اخلاقی چیست؟ 55

فصل سوم: رابطه یاد خداوند و کاهش شرور طبیعی

چگونه می‌توان با یاد خدا شرور طبیعی را کم کرد و یا از بین برد؟ 57

شرور طبیعی‌ای که ناشی از افعال بد انسان است. 58

شرور طبیعی‌ای که ناشی از افعال انسان نیست. 63

نتیجه گیری 68

منابع 69

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کلیات

 

ضرورت بررسی شر و کاهش دادن آن

مسئله‌ی شر یکی از درگیری‌های ذهنی انسان و یکی از مشکلاتی است که انسان‌ها زمان بسیاری است که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. شاید طول زمان مذکور به این دلیل است که رنج و سختی‌ای که روح انسان را درگیر خود می‌کند، بسیار آزار‌دهنده است.

درست است که بدن انسان نیز درد را متوجه می‌شود ولی پس از گذشت مدت زمانی، به دلیل اینکه مادی و زمانی است ترمیم خواهد شد اما روح به خاطر لطافتی که دارد و به این دلیل که مجرد از ماده است، مشکلات و رنج را بیشتر حس می‌کند و در عین حال چون موجود زمانی نیست، یا به مدت زمان بیشتری نیاز دارد تا جراحتی را که دیده، جبران کند و کمی از درد آن بکاهد یا این درد و رنج با او باقی خواهد ماند. به همین دلیل از دیرباز بررسی مسئله‌ی شر قابل توجه بسیاری از دانشمندان بوده است.

دانشمندان بسیاری در طول این سال‌ها در پی آن بوده‌اند که علت این رنج‌های طولانی و گاه جانکاه را پیدا کنند. تمامی این تلاش‌ها برای این است که آدمی در طول این چند سالی که در عالم ماده سکنی دارد، در آرامش به سر برد. البته زندگی در عالم ماده به دلیل محدودیت‌هایی که دارد، خود می‌تواند آزار دهنده باشد ولی می‌توان از رنج آن کاست و شاید بعضی از آن‌ها را بتوان از بین برد.

باید برای این بحث که علت این رنج‌ها چیست و از کجا آمده و یا اینکه چرا، چیزی از رنج انسان‌ها و آزاری که او می‌بیند، کم نمی‌شود به دنبال راه‌حلی بود تا این رنج‌ها کاهش یابد. انسان بالاترین موجودات است به این دلیل که داری قوه­ی عقل است و استحقاق این را دارد که در آرامش زندگی کند. او به این دلیل که دارای  قدرتی به نام عقل و انتخاب برخوردار است که این قابلیت را به او می‌دهد تا مشکلات خود را از میان بردارد. او دارای دو جنبه است، یکی روحانی و دیگری جسمانی. بعد روحانی بعدی است که می‌تواند سراسر خیر و نیکی باشد. بعد جسمانی نیز هنگامی که تحت سیطره‌ی بعد روحانی قرار گیرد، شر در آن به حداقل خواهد رسید.

پس برای آرامش انسان لازم است که به این بحث پرداخته شود و سعی کرد استرس‌ها و رنج‌های روحی آدمی را به واسطه‌ی بحث درباره‌ی این موضوع، کم کرد.

پیشینه‌ی موضوع

از آغاز خلقت، شر نیز بوده است. قتل و جنایت به دلیل صفات ناپسند در انسان وجود داشته است. در سنت اسلامی ما و بر اساس آیات قرآن قابیل به واسطه‌ی صفت حسادت و حرص، برادر خود را، که با او نزدیک‌ترین قرابت خانوادگی را داشته، از بین می‌برد.

پس پیشینه‌ی این بحث به درازای بلندی عمر انسان است. از همان سال‌ها نیز رنج ناشی از این شرور در میان انسان‌ها بوده است و به همین دلیل انسان‌ها به دنبال توجیهی برای این رنج‌ها بوده‌اند. فلاسفه نیز به صورت تخصصی‌تر و آکادمیک، شروع به صحبت در مورد این شرور کردند. به طوری که یا جواب قانع‌کننده‌ای به شر بدهند و یا علت به وجود آمدن شرور را مشخص کنند.

در حال حاضر بسیاری از تعاریف در مورد مسئله‌ی شر حذف شده و جای خود را به مصادیق داده است. این مسئله به این علت است که تعریف حدّی و رسمی از شر امکان پذیر نیست و به همین علت به تعریف مصداقی روی می‌آورند. یعنی به جای آنکه تعریفی مشخص از شر ارائه دهند، نمونه‌هایی از وجود شرور را بیان می‌کنند و یا اینکه به کلیتی بسنده می‌کنند. چنانکه جان هیک در ابتدای بخش مسئله‌ی شر در کتاب فلسفه‌ی دین، چنین می‌گوید:

«شر به رنج و آلام جسمی، آلام روحی و شرارت اخلاقی اطلاق می‌شود[1] .»

در بسیاری موارد، انسان سعی بر این داشته است که با بیان محدودیت‌هایی در خود و یا اموری مربوط به خداوند که خالق جهان است، به توجیه این مسئله بپردازد ولی می‌توان گفت بسیار کم‌اند فیلسوفانی که سعی کرده‌اند راه حلی برای این امر پیدا کنند، به صورتی که شرور را در جهان ریشه‌کن نماید.

در غرب، فلاسفه‌ای مانند اسپینوزا و کانت، جزو فلاسفه‌ای هستند که این امور را مورد توجه قرار دادند.

اسپینوزا در کتاب اخلاق خود چنین مطرح می‌کند که شر در انسان به دلیل عدم شناخت، به وجود می‌آیند. راه حل مبارزه با این شرور را نیز شناخت انسان عنوان می‌کند و اینکه او باید شناخت خود را بالا ببرد تا شرور کم شود. او معتقد است که عالی‌ترین خیر شناخت خداست و عالی‌ترین فضیلت این است که خدا را بشناسد.[2]

کانت نیز در این باره حرف مشابهی زده است و می‌گوید که با تشکل امتی الهی اخلاقی و به وجود آمدن حکومت خداوند در زمین، می‌توان خیر را بر شر غالب کرد و شر را از بین برد.[3]

از سوی دیگر، بعضی فلاسفه‌ی اسلامی نظیر ملاصدرا معتقدند که هر چه فاصله از مبدأ هستی بیشتر شود، شرور بیشتر خواهد شد. به این دلیل که حیث امکان در این موجودات بیشتر است. (البته این نوع شر، شر متافیزیکی است که هرچند در این نوشته در ذیل انواع شرور خواهد آمد ولی مورد بحث نیست.)[4]

برتری‌ای که نظر ارائه شده در این تحقیق دارد این است که تنها در این باره نظر کلی‌ای ارائه نشده، بلکه هم در ادیان و هم در فلسفه، به صورت جزئی راهکار ارائه شده و با نشان دادن شرور اخلاقی و راه‌های جلوگیری از آن به صورت مصداقی، سعی بر هر چه کاربردی‌تر شدن این نظر داشته است. این پایان­نامه در پی آن است تا راه­حلی برای از بین بردن و یا کم کردن شرور ارائه دهد که علاوه بر دانشجویان فلسفه­ی دین و کسانی که فلسفه خوانده­اند برای همه­ی اقشار قابل استفاده باشد. بنابراین در آن از استدلال­هایی با الفاظ تخصصی کمتر استفاده شده. این به این معنا نیست که از استدلال استفاده نشده