رشته­ی علم­سنجی

عنوان

تحلیل وضعیت بروندادهای علمی جمهوری اسلامی ایران در اولویت­های منتخب علم و فناوری

استاد راهنما

دکتر حمزه­علی نورمحمدی

 استاد مشاور

دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

هدف اصلی این پژوهش ارزیابی کمّی و کیفی بروندادهای علمی کشور جمهوری اسلامی ایران در اولویت­های علم و فناوری منتخب از نقشه جامع علمی کشور شامل فناوری­های نانو، زیست و انرژی هسته­ای با استفاده از داده­های بخش­های نمایه استنادی گسترش یافته علوم و همایش­های علوم پایگاه وب آو ساینس در طی سال­های 2002 تا 2011 در مقایسه با کشورهای رقیب در چشم­انداز 1404 بوده است. همچنین بررسی کمّی و کیفی میزان همکاری­های بین­المللی ایران، دانشگاه­ها و نویسندگان برتر ایرانی و وضعیت مجلات علمی بین­المللی که به چاپ تولیدات علمی ایرانیان پرداخته­اند، از دیگر اهداف این پایان­نامه می­باشد. این پژوهش از نوع مطالعات علم­سنجی است که با استفاده از روش تحلیل استنادی انجام می­گیرد. از روش تطبیقی و هم­چنین نرم­افزارهای SPSSو Excel برای تجزیه تحلیل اطلاعات استفاده شده است. بروندادهای علمی ایران در حوزه­های اولویت­دار مورد بررسی در طی ده سال مذکور رشد صعودی داشته است؛ به طوری که نرخ رشد متوسط تولیدات علمی ایران در حوزه­های اولویت­دار فناوری نانو 57 درصد، زیست فناوری 29 درصد و در انرژی هسته­ای 42 درصد می­باشد. در رتبه­بندی بر اساس تعداد تولیدات علمی در زمینه فناوری نانو، کشور ایران در بین 136 کشور جهان، با تعداد 2325 تولیدات علمی حدود 26/1 درصد از کل تولیدات علمی جهان در این زمینه را دارا می­باشد و رتبه نوزدهم را دارد. در زیست فناوری در بین 186 کشور جهان، در رتبه 25 و با تعداد تولیدات 2162 در حدود 9/0 تولیدات کل جهان را دارا است. در انرژی هسته­ای هم از بین 137 کشور جهان، ایران با تعداد 933 تولیدات و حدود 79/0 درصد از کل تولیدات جهان، در رتبه 29 می­باشد. بیشترین همکاری علمی بین­المللی کشور ایران در هر سه اولویت علم و فناوری منتخب با کشور آمریکا می­باشد و میانگین ضریب همکاری گروهی بین نویسندگان ایرانی در حوزه زیست فناوری با 66/0 بیشتر از دو حوزه دیگر و در حوزه انرژی هسته­ای با 64/0 بیشتر از حوزه فناوری نانو با 59/0 می­باشد. مطالعه ارتباط بین تعداد انتشارات و تعداد استنادات، تعداد انتشارات و شاخص اچ، تعداد نویسندگان و تعداد استنادات، و تعداد کشورهای همکار در تولید بروندادهای علمی و استنادات در کشورهای رقیب مورد بررسی، وجود رابطه مستقیم و معناداری را نشان می­دهد. بین تعداد استنادات دریافتی در سه حوزه اولویت­دار مورد بررسی هم تفاوت معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها: ارزیابی بروندادهای علمی، ایران، اولویت­های علم و فناوری، نقشه جامع علمی کشور، همکاری علمی بین­المللی، شاخص­های ارزیابی مجلات

 فهرست مطالب

عنوان……….. صفحه

چکیده أ‌

فهرست جدول‌ها ص‌

فهرست شکل­ها ك‌

فصل اول: کلیات پژوهش… 1

1-1. مقدمه. 2

1-2. بیان مسأله. 4

1-3. اهداف پژوهش… 6

1-3-1. هدف کلی.. 6

1-3-2. اهداف فرعی.. 7

1-4. اهمیت موضوع پژوهش… 10

1-4-1. اهمیت و ضرورت نظری پژوهش: 10

1-4-2. اهمیت کاربردی پژوهش: 11

1-5. سؤالات پژوهش… 11

1-5-1. سؤال اصلی پژوهش… 11

1-5-2. سؤالات فرعی پژوهش… 12

1-6. تعاریف متغیرهای پژوهش… 15

1-6-1. تعاریف نظری اجزای مسأله. 15

1-6-1-1. بروندادهای علمی.. 15

1-6-1-2. اولویت­های علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور جمهوری اسلامی ایران. 15

1-6-1-3. همکاری علمی.. 16

1-6-2. تعاریف عملیاتی اجزای مسأله. 16

1-6-2-1. بروندادهای علمی.. 16

1-6-2-2. اولویت­های علم و فناوری منتخب(فناوریهای نانو، زیست و انرژی هسته­ای) 16

1-6-2-3. همکاری علمی.. 17

1-7. جمع­بندی.. 17

فصل دوم. 18

مبانی نظری و پیشینه پژوهش… 18

2-1. مقدمه. 19

2-2.علم­سنجی و ارزیابی بروندادهای علمی.. 20

2-2-1. تعریف علم­سنجی.. 20

2-2-2. تاریخچه پیدایش علم­سنجی.. 22

2-2-3. تعریف کتابسنجی.. 24

2-2-4. ارتباط علم­سنجی با کتاب­سنجی.. 25

2-2-5. استناد. 26

2-2-6. کاربرد تحلیل استنادی.. 27

2-3. شاخص­های ارزیابی بروندادهای علمی.. 31

2-3-1. تاریخچه پیدایش شاخص­های ارزیابی.. 31

2-3-2. اهمیت انجام مقایسه و نرمالسازی با رویکرد علم سنجی.. 35

2-4. تحلیل بروندادهای علمی کشور جمهوری اسلامی ایران. 38

2-4-1. موانع توسعه علم و فناوری در کشور جمهوری اسلامی ایران. 40

2-5. اهمیت ارزیابی پژوهشگران و مؤسسات پژوهشی.. 41

2-5-1. شاخص­های بهنجار شده موجود برای ارزیابی دانشمندان و مؤسسات پژوهشی.. 43

2-5-1-1. شاخص اچ.. 43

2-5-1-2. شاخص جی.. 45

2-5-1-3. شاخص اچ جی.. 46

2-5-1-4. شاخص پی.. 46

2-6. اهمیت مجلات… 46

2-6-1. شاخص­های ارزیابی مجلات… 47

2-6-1-2. ایجاد طرح وزندهی کردن. 49

2-6-1-3. کاربرد عملی نفوذ مجلات نارین و ضریب تأثیر گارفیلد در علم­سنجی.. 50

2-7. همکاری­های علمی.. 52

2-7-1. ضریب همکاری گروهی.. 54

2-8.چشم­انداز و نقشه جامع علمی کشور ایران. 54

2-8-1. چشم­انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی.. 54

2-8-2. مفهوم شناسی نقشه جامع علمی کشور به عنوان چشم­انداز علمی کشور. 56

2-8-3. دسته­بندی حوزه­های اولویت دار. 57

2-8-4. نرخ تولید علم و کیفیت تولید علم در نقشه جامع علمی کشور. 58

2-8-5. چشم­انداز کشور ترکیه. 59

2-9.اولویت­های علم و فناوری منتخب از نقشه جامع علمی کشور. 60

2-9-1. اهمیت فناوری­های نوین در جهان. 60

2-9-1-1. فناوری نانو(تعریف، تاریخچه، اهمیت) 60

2-9-1-2. زیست­فناوری(تعریف، تاریخچه، اهمیت) 63

2-9-1-3. انرژی هسته ای.. 67

2-10.معرفی پایگاه­های استنادی مورد استفاده 68

2-10-1. وب آو ساینس… 69

شکل 2-2. صفحه جستجوی پیشرفته پایگاه وب آو ساینس… 69

جدول2-1. انواع مدارک نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس(برگرفته از صفحه جستجوی پایگاه وب آو ساینس) 70

جدول 2-2 . انواع مختلف قالب مدارک نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس… 71

2-10-2. پایگاه اطلاعاتی جی سی آر. 72

شکل 2-3 . صفحه اصلی پایگاه استنادی نشریات… 72

2-10-3. پایگاه ای اس آی.. 73

شکل 2- 4. صفحه اصلی پایگاه اطلاعاتی ESI 73

2-11. جمع بندی مبانی نظری.. 74

2-12. پیشینه پژوهش… 75

2-12-1. پیشینه در داخل ایران. 75

2-12-1-1. ارزیابی بروندادهای علمی در اولویت­های علم و فناوری سطح الف منتخب از نقشه جامع علمی کشور. 75

2-12-1-2. ارزیابی بروندادهای علمی در حوزه­های مختلف علم و فناوری.. 78

2-12-1-3. بررسی جایگاه ایران در علوم جهانی.. 87

2-12-1-4. ارزیابی بروندادهای علمی دانشگاه­ها و مؤسسات… 93

2-12-2. پیشینه در خارج از ایران. 96

2-12-2-1. ارزیابی بروندادهای علمی در اولویت­های علم و فناوری سطح الف نقشه جامع علمی کشور جمهوری اسلامی ایران. 96

2-12-2-2. ارزیابی بروندادهای علمی در حوزه­های مختلف علم و فناوری.. 108

2-13. جمع­بندی از مرور پیشینه­ها 117

فصل سوم. 120

3-1. مقدمه. 121

3-2. روش پژوهش… 121

3-3. جامعه آماری پژوهش… 122

3-4. روش نمونه­گیری و حجم نمونه. 123

3-5. ابزار گردآوری داده­ها 123

3-6. روش جمعآوری داده­ها 124

3-7. روش تجزیه تحلیل داده­ها 127

3-8. جمع­بندی.. 128

فصل چهارم. 129

4-1. مقدمه. 130

این مطلب را هم بخوانید :

4-2. پاسخ به سؤالات پژوهش… 131

4-2-1. تعداد و سهم کل بروندادهای علمی کشورهای جهان در حوزه­های اولویت­دار مورد بررسی در دوره زمانی2002-2011 به تفکیک قاره­های جهان. 131

4-2-2. برترین کشورها از نظر کمّیت تولیدات علمی در حوزه­های اولویت­دار علم و فناوری منتخب   134

4-2-3. بروندادهای علمی کشورهای مورد بررسی در هر یک از حوزههای اولویت­دار علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای.. 138

4-2-3-1. تعداد کل بروندادهای علمی، سهم جهانی از بروندادهای علمی و رتبه جهانی و منطقه­ای کشورهای مورد بررسی در حوزه­های اولویت­دار منتخب… 139

4-2-3-2. رتبه منطقه­ای بروندادهای علمی ایران و سایر کشورهای رقیب مورد بررسی در حوزه­های اولویت­دار مورد بررسی به طور کلی و بدون اعمال محدودیت زمانی برای شناسایی جایگاه واقعی کشور ایران در حوزه­های مذکور. 143

4-2-4. میزان رشد بروندادهای علمی جهانی در سال­های مختلف مورد بررسی در اولویت­های علم و فناوری نانو، زیست و انرژی هسته­ای.. 144

4-2-4-1. تعداد و میزان رشد بروندادهای علمی کشور جمهوری اسلامی ایران در اولویت­های علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای.. 147

4-2-5. میزان کیفیت بروندادهای علمی 23 کشور مورد بررسی در هر یک از اولویت­های علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای.. 148

4-2-6. تعداد نویسندگان، دانشگاهها، کشورهای همکار و تعداد نشریات در کشورهای مورد بررسی برای ارائه فرمولی برای پیش­بینی آینده 155

4-2-6-1. آزمون رگرسیون. 158

4-2-6-1-1. بررسی عوامل مؤثر بر رشد استنادات در حوزه اولویتدار انرژی هسته­ای.. 158

4-2-6-1-2. بررسی عوامل مؤثر بر رشد استنادات در رشته فناوری نانو. 160

4-2-6-1-3. بررسی عوامل مؤثر بر رشد استنادات در حوزه اولویت­دار زیست فناوری.. 161

4-2-7. دستهبندیهای موضوعی مرتبط با اولویت­های علم و فناوری در بروندادهای علمی کشور ایران  163

4-2-8. وضعیت شاخصهای کیفی علمسنجی مانند شاخص اچ، جی، اچجی، پی در اولویتهای علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هستهای بروندادهای علمی کشور ایران. 166

4-2-9. میزان همکاریهای علمی بین المللی ایران در اولویت­های علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای با سایر کشورهای جهان. 167

2-4-9-1. کشورهای برتر از نظر تعداد همکاریهای علمی بین­المللی با کشور ایران و همچنین شاخصهای ارزیابی کیفیت مانند تعداد استنادات، میانگین استنادات به ازای انتشارات و شاخص اچ در اولویت­های علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای.. 168

2-4-9-1-1. کشورهای برتر همکاری کننده با ایران در حوزه زیست فناوری.. 168

 

2-4-9-1-2. کشورهای برتر همکاری کننده با ایران در حوزه فناوری نانو. 169

2-4-9-1-3. کشورهای برتر همکاری کننده با ایران در حوزه انرژی هسته­ای.. 170

4-2-9-2. مقایسه بروندادهای علمی با همکاری­های علمی بینالمللی و ملّی بر اساس شاخص­های کمّی و کیفی در هر یک از اولویتهای علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای.. 171

4-2-10. شبکه هم­نویسندگی برای بروندادهای علمی کشور ایران با همکاری­های علمی بینالمللی در هر یک از حوزههای اولویتدار مورد بررسی در طی سالهای 2002 تا 2011. 172

4-2-10-1. شبکه هم­نویسندگی بروندادهای علمی ایران در حوزه زیست فناوری.. 173

4-2-10-2. شبکه هم­نویسندگی بروندادهای علمی ایران در حوزه فناوری نانو. 174

4-2-10-3. شبکه هم­نویسندگی بروندادهای علمی ایران در حوزه انرژی هسته­ای.. 175

4-2-11. ضریب همکاری گروهی نویسندگان ایرانی در طی سال­های 2002 تا 2011. 176

4-2-12. وضعیت نویسندگان برتر ایرانی در اولویتهای علم و فناوری زیست، نانو و انرژی هسته­ای بر اساس شاخص­های ارزیابی کمّی و کیفی.. 177

جدول 4-23. وضعیت کمّی و کیفی نویسندگان ایرانی در حوزه اولویتدار زیست فناوری در سال­های 2002 تا 2011  177

4-2-13. برترین دانشگاهها و مؤسسات ایرانی در حوزههای اولویتدار زیست، نانو و انرژی هسته­ای در دوره زمانی 2002 تا 2011. 180

4-2-13-1. دانشگاهها و مؤسسات برتر ایرانی از لحاظ دارا بودن بیشترین تعداد بروندادهای علمی در حوزه­های اولویت­دار علم و فناوری و بررسی کیفیت آنها بر اساس شاخص­های بروندادی.. 180

4-2-14. مجلات معتبر بین­المللی که بیشترین تولیدات علمی نویسندگان ایرانی در زمینه­های موضوعی مذکور در آنها چاپ شده است، کدامند؟. 186

4-2-15. مجلاتی که تولیدات علمی ایرانیان در آنها به چاپ رسیده اند در مقایسه با مجلات بین المللی ، در حوزه­های موضوعی مورد بررسی به صورت تفکیک سال­های مورد بررسی از نظر شاخص­های مختلف ارزیابی کیفیت در چه وضعیتی قرار دارند؟. 192

4-2-16. بررسی ارتباط بین تعداد انتشارات(کمّیت) و استنادات(کیفیت) 198

4-2-16-1. ارتباط بین میزان انتشارات(کمّیت) و استنادات(کیفیت) در حوزه اولویت­دار انرژی هسته­ای  198

4-2-16-2. ارتباط بین میزان انتشارات(کمّیت) و استنادات(کیفیت) در حوزه اولویت­دار فناوری نانو  198

4-2-16-3. ارتباط بین میزان انتشارات(کمّیت) و استنادات(کیفیت) در حوزه اولویت­دار زیست فناوری  199

4-2-17. بررسی ارتباط بین تعداد انتشارات و شاخص اچ بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی در حوزه­های اولویت­دار علم و فناوری انرژی هسته­ای، فناوری نانو و زیست فناوری.. 199

4-2-17-1. ارتباط بین تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار انرژی هسته­ای.. 199

جدول4-38. ضریب همبستگی اسپیرمن بین تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار انرژی هسته­ای  199

4-2-17-2. ارتباط بین تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار فناوری نانو. 200

4-2-17-3. ارتباط بین تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار زیست فناوری.. 200

4-2-18. بررسی ارتباط بین تعداد استنادات به ازای انتشارات و شاخص اچ بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی در حوزه­های اولویتدار علم و فناوری انرژی هسته­ای ، نانو و زیست… 200

4-2-18-1. رابطه بین تعداد استنادات به ازای تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار انرژی هسته­ای  201

4-2-18-2. رابطه بین تعداد استنادات به ازای تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار فناوری نانو  201

4-2-18-3. رابطه بین تعداد استنادات به ازای تعداد انتشارات و شاخص اچ در حوزه اولویت­دار زیست فناوری  202

4-2-19. بررسی ارتباط بین تعداد نویسندگان و تعداد استنادات دریافتی بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی در حوزه­های اولویت­دار علم و فناوری انرژی هسته­ای، فناوری نانو و زیست فناوری.. 202

4-2-19-1. ارتباط بین تعداد نویسندگان و تعداد استنادات دریافتی در حوزه اولویتدار انرژی هسته­ای  202

4-2-19-2. ارتباط بین تعداد نویسندگان و تعداد استنادات دریافتی در حوزه اولویت­دار فناوری نانو  203

4-2-19-3. ارتباط بین تعداد نویسندگان و تعداد استنادات دریافتی در حوزه اولویت­دار زیست فناوری  203

4-2-20. بررسی ارتباط بین تعداد کشورهای همکاری کننده در تولید بروندادهای علمی و استنادات دریافتی بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی در حوزه­های اولویت­دار انرژی هسته­ای ، نانو و زیست فناوری.. 203

4-2-20-1. ارتباط بین تعداد کشورهای همکاری کننده در تولید بروندادهای علمی و استنادات دریافتی در حوزه اولویتدار انرژی هسته­ای.. 204

4-2-20-2. ارتباط بین تعداد کشورهای همکاری کننده در تولیدات علمی و استنادات دریافتی در زمینه فناوری نانو  204

4-2-20-3. ارتباط بین تعداد کشورهای همکاری کننده در تولیدات علمی و استنادات دریافتی در حوزه اولویت­دار زیست فناوری.. 205

4-2-21. آزمون­های آماری مربوط به بررسی وجود و یا عدم وجود تفاوت معنادار آماری در شاخصهای ارزیابی بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی.. 205

4-2-21-1. بررسی وجود یا عدم وجود تفاوت معنادار آماری بین شاخص اچ بروندادهای علمی 23 کشور رقیب مورد بررسی در سه حوزه اولویت­دار علم و فناوری منتخب… 205

4-2-21-2. بررسی وجود یا عدم وجود تفاوت معنادار آماری بین شاخص تعداد استنادات به ازای انتشارات 23 کشور رقیب مورد بررسی.. 206

4-2-22. آزمونهای بررسی تفاوت برای بروندادهای علمی کشور ایران. 207

4-2-22-1. بررسی وجود یا عدم وجود تفاوت معنادار میان میزان رشد بروندادهای علمی کشور ایران در هر یک از اولویت­های علم و فناوری نانو، زیست و انرژی هسته­ای.. 207

4-2-22-2. بررسی وجود یا عدم وجود تفاوت معنادار آماری تفاوت بین میزان استناد به بروندادهای علمی ایران در اولویت­های علم و فناوری.. 207