فصل اول:کلیات تحقیق
1-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………4
1-2-مساله اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………. 4
1-3-تشریح و بیان موضوع………………………………………………………………………………………………………………. 5
1-4-ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 8
1-5-فرضیههای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………… 9
1-6-اهداف اساسی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 9
1-7-روش انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….10
1-7-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..10
1-7-2- روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………10
1-7-3- قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..10
1-7-3-1- دوره زمانی انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………10
1-7-3-2- مکان تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………10
1-7-4-جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………….. 10
1-7-5- نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………….11
1-7-6- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………………..11
1-8-تعریف واژگان و مفاهیم اختصاصی طرح………………………………………………………………………………..12
1-9-خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………………13
فصل دوم:مبانی نظری و ادبیات تحقیق
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..14
2-2- مدلهای ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………………………………..15
2-2-1- مدلهای حسابداری ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………15
2-2-1-1- رشد سود……………………………………………………………………………………………………………………….16
2-2-1-2- سود هر سهم……………………………………………………………………………………………………………….. 17
2-2-1-3- سود تقسیمی…………………………………………………………………………………………………………………17
2-2-1-4- جریان نقدی آزاد…………………………………………………………………………………………………………..18
2-2-1-الف )مزایای سود حسابداری و معیارهای ارزیابی عملکرد مبتنی بر آن…………………………….19
2-2-1-ب) نارسایی‌های مدلهای ارزیابی عملکرد مبتنی بر سود حسابداری……………………………….20
2-2-2- مدلهای اقتصادی ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………….. 22
2-2-2-1- ارزش افزوده اقتصادی…………………………………………………………………………………………………..23
2-2-2-1-الف)مزایای ارزش افزوده اقتصادی……………………………………………………………………………….. 24
2-2-2-1-ب)معایب ارزش افزوده اقتصادی………………………………………………………………………………….. 24
2-2-2-2- ارزش افزوده بازار…………………………………………………………………………………………………………..26
2-2-2-3- ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده………………………………………………………………………………28
2-2-2-4- سود اقتصادی باقیمانده…………………………………………………………………………………………………28
2-3- سرمایه…………………………………………………………………………………………………………………………………….29
2-4- هزینه سرمایه………………………………………………………………………………………………………………………. 29
2-4-1- محاسبه هزینه بدهی………………………………………………………………………………………………………. 30
2-4-2- هزینه سهام ممتاز…………………………………………………………………………………………………………… 30
2-4-3- هزینه سهام عادی……………………………………………………………………………………………………………. 31
2-4-3-1-مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای……………………………………………………………………31
2-4-3-2- مدل گوردون……………………………………………………………………………………………………………….. 32
2-4-3-2-1-میانگین حسابی رشد…………………………………………………………………………………………………34
2-4-3-2-2- میانگین هندسی رشد………………………………………………………………………………………………34
2-4-3-2-3-میانگین لگاریتمی رشد……………………………………………………………………………………………..34
2-4-3-2-4-الگوی مبتنی بر نرخ رشد نگهداری…………………………………………………………………………..35
2-4-3-3-روش تعدیل نرخ اوراق مشارکت(قرضه)………………………………………………………………………..35
2-4-4- هزینه سود انباشته ………………………………………………………………………………………………………… 35
2-5- میانگین موزون هزینه سرمایه………………………………………………………………………………………………..36
2-6- نظریههای ساختار سرمایه ………………………………………………………………………………………………….. 36
2-6-1- نگرش سود خالص عملیاتی ……………………………………………………………………………………………. 36
2-6-2- نگرش سود خالص ……………………………………………………………………………………………………….. 37
2-6-3- نگرش سنتی ………………………………………………………………………………………………………………….. 38
2-6-4-نظریه مودیلیانی و میلر………………………………………………………………………………………………………. 39
2-6-5- نظریه توازن پایدار …………………………………………………………………………………………………………… 42
2-6-6- نظریه سلسله مراتب گزینههای تامین مالی…………………………………………………………………….. 42
این مطلب را هم بخوانید :
2-7- پژوهشها و مطالعات انجام شده ………………………………………………………………………………………….. 43
2-7-1- پژوهشهای خارجی ……………………………………………………………………………………………………….. 43
2-7-1-1-جدول خلاصه نتایج پژوهش های خارجی…………………………………………………………………… 53
2-7-2- پژوهشهای داخلی…………………………………………………………………………………………………………….. 57
2-7-2-1- جدول خلاصه نتایج پژوهش های داخلی……………………………………………………………………. 61
2-8-خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………………………… 64
فصل سوم:روش شناسی تحقیق
3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………….66
3-2-ماهیت دادهها……………………………………………………………………………………………………………………………66
3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………67
3-4-فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………67
3-5- تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………67
3-5-1-نحوه محاسبه سود خالص عملیاتی بعداز مالیات………………………………………………………………68
3-5-2-نحوه محاسبه سرمایه گذاری………………………………………………………………………………………………68
3-5-3-نحوه محاسبه سرمایه…………………………………………………………………………………………………………..68
3-5-4-نحوه محاسبه هزینه سرمایه……………………………………………………………………………………………….69
3-5-5-نحوه محاسبه هزینه بدهی………………………………………………………………………………………………….69
3-5-6-نحوه محاسبه هزینه حقوق صاحبان سهام…………………………………………………………………………70
3-5-7-نحوه محاسبه اهرم مالی……………………………………………………………………………………………………..71
3-5-8-رشد شرکت…………………………………………………………………………………………………………………………71
3-5-9-عایدی هر سهم……………………………………………………………………………………………………………………71
3-6- روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………72
3-7- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..72
3-7-1- دوره زمانی انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 72
3-3-8- جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………….. 72
7-2- مکان تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..72
3-8-1- نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………….72
3-9- آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………..73
3-10- مدل مورد استفاده در تحقیق……………………………………………………………………………………………..74
3-11-آزمون فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………………………..74
3-11-1-آزمون لیمر ………………………………………………………………………………………………………………………75
3-11-2-آزمون هاسمن………………………………………………………………………………………………………………… 75
3-11-3-آزمون معنادار یودن مدل مربوط به فرضیهها………………………………………………………………….76
3-11-4-آزمون معنادار بودن متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………77
3-11-5-آزمون دوربین – واتسون………………………………………………………………………………………………….78
3-12-خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………………….78
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1-مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….80
4-2- آمار توصیفی متغیرها……………………………………………………………………………………………………………..80
4-3- آزمون فرضیهها………………………………………………………………………………………………………………………81
4-3-1- آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………………………………………81
4-3-1-1-آزمون فرضیه اول با استفاده از ارزش دفتری داراییها به عنوان متغیر رشد……………….82
4-3-1-1-1- ارزش افزوده اقتصادی به عنوان معیار عملکرد………………………………………………………..82
4-3-1-1-2- جریان نقدی آزاد به عنوان معیار عملکرد……………………………………………………………….83
4-3-1-2-آزمون فرضیه اول با استفاده از ارزش بازار سهام به عنوان متغیر رشد………………………..84
4-3-1-2-1- ارزش افزوده اقتصادی به عنوان معیار عملکرد……………………………………………………….84
4-3-1-2-2- جریان نقدی آزاد به عنوان معیار عملکرد……………………………………………………………….84
4-3-2- آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………………..85
4-3-2-1-نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت خودرو و ساخت قطعات…………………………85
4-3-2-2- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت مواد و محصولات دارویی………………………86
4-3-2-3- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت سیمان، آهک و گچ………………………………87
4-3-2-4- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت محصولات شیمیایی………………………………88
4-3-2-5- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی………………89
4-3-2-6- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت فلزات اساسی………………………………………..90
4-3-2-7- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت کاشی و سرامیک……………………………….. 91
4-3-2-8- نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در صنعت ماشینآلات و تجهیزات………………………..92
4-3-2-9-جدول خلاصه نتایج آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………….. 94
4-3-3- آزمون فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………….96
4-3-3-1- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت خودرو و ساخت قطعات …………………… 96
4-3-3-2- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت مواد و محصولات دارویی……………………. 97
4-3-3-3- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت سیمان، آهک و گچ………………………………98
4-3-3-4- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت محصولات شیمیایی……………………………..99
4-3-3-5- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی…………… 99
4-3-3-6- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت فلزات اساسی……………………………………..100
4-3-3-7- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت کاشی و سرامیک………………………………101
4-3-3-8- نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در صنعت ماشینآلات و تجهیزات……………………..102
4-3-3-9-جدول خلاصه نتایج آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………………..102
4-4-خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………………….106
فصل پنجم:نتایج وپیشنهادات
5-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….108
5-2- خلاصه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..108
5-3- تجزیه وتحلیل یافتهها و نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………108
5-3-1- بررسی فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………108
5-3-1-1-ارزش افزوده اقتصادی به عنوان معیار عملکرد……………………………………………………………109
5-3-1-2-جریان نقدی آزاد به عنوان معیار عملکرد……………………………………………………………………109
5-3-2- بررسی فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………..109
5-3-2-1- بررسی فرضیه دوم در صنعت خودرو و ساخت قطعات……………………………………………..110
5-3-2-2-بررسی فرضیه دوم درصنعت موادومحصولات دارویی…………………………………………………110
5-3-2-3-بررسی فرضیه دوم در صنعت سیمان، آهک و گچ………………………………………………………110
5-3-2-4- بررسی فرضیه دوم در صنعت محصولات شیمیایی……………………………………………………110
5-3-2-5- بررسی فرضیه دوم در صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی…………………………………….110
5-3-2-6- بررسی فرضیه دوم در صنعت فلزات اساسی………………………………………………………………111
5-3-2-7- بررسی فرضیه دوم در صنعت کاشی و سرامیک………………………………………………………..111
5-3-2-8- بررسی فرضیه دوم در صنعت ماشینآلات و تجهیزات………………………………………………111
5-3-3-بررسی فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………..112
5-3-3-1- بررسی فرضیه سوم در صنعت خودرو و ساخت قطعات…………………………………………….112
5-3-3-2-بررسی فرضیه سوم درصنعت موادومحصولات دارویی………………………………………………..112
5-3-3-3- بررسی فرضیه سوم در صنعت سیمان، آهک و گچ……………………………………………………112
5-3-3-4- بررسی فرضیه سوم در صنعت محصولات شیمیایی………………………………………………….112
5-3-3-5-بررسی فرضیه سوم در صنعت محصولات غذایی وآشامیدنی……………………………………..112
5-3-3-6- بررسی فرضیه سوم در صنعت فلزات اساسی…………………………………………………………….112
5-3-3-7- بررسی فرضیه سوم در صنعت کاشی و سرامیک………………………………………………………112
5-3-3-8-بررسی فرضیه سوم در صنعت ماشینآلات وتجهیزات……………………………………………….112
5-4-جمع بندی و خلاصه تحقیق………………………………………………………………………………………………..113
5-5- محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………115
5-6-پیشنهاد برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………………………………116
5-7-خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………………….116
منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………..117
پیوست ها و ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………….125
پیشگفتار
تقریباً تا دو دهه اخیر واحدهای اقتصادی در اغلب کشورهای کمتر توسعه یافته درانتخاب گزینههای تامین سرمایه مورد نیاز خود با محدودیتهای اساسی روبه رو بودهاند. از جمله این محدودیتها میتوان به حاکمیت اقتصاد دولتی و سلب رقابت از واحدهای اقتصادی غیردولتی، عدم توسعه بازار سرمایه و محدود بودن منابع تامین مالی اشاره کرد و تامین مالی واحدهای اقتصادی غالباً در انحصار موسسات مالی و نهادهای اعتباری نظیر بانکهای تجاری قرار داشته است. از نقطه نظر قانونی نیز قوانین تجاری متناسب با شرایط محیطی و زمانی، و شفاف در خصوص فعالیت واحدهای اقتصادی، نطارت بر عملکرد شفاف آنها، قانون ورشکستگی، استاندارهای حسابداری و گزارشگری مالی و از این قبیل وجود نداشته است.
نظام اقتصادی و واحدهای اقتصادی ایران نیز از این محدودیتها و نارسایی‌ها در امان نبوده است. حرکت به سوی اقتصاد باز همراه با توسعه کیفی و کمی بازار سرمایه در دو دهه اخیر، رواج اوراق مشارکت به عنوان یکی از منابع اصلی تامین مالی، تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی و لازمالاجرا برای واحدهای اقتصادی و از این قبیل فرصتی فراهم نموده است که مدیران مالی شرکتهای سهامی در انتخاب گزینههای تامین مالی برای دست یافتن به یک الگوی مطلوب ساختار سرمایه با آزادی عمل بیشتری در خصوص حداکثر نمودن ارزش شرکتها مواجه گردند.
برای حداکثر کردن ارزش شرکت باید در مورد بهترین سرمایهگذاریها و ترکیب آنها و نیز نحوه تامین مالی بهینه آنها تصمیمگیری شود. تامین مالی میتواند از طریق استفاده از بدهی و ایجاد اهرم، یا با استفاده از آوردههای سهامداران باشد.در انتخاب گزینههای تامین مالی، آنچه اهمیت دارد هزینه سرمایه این گزینههاست.زیرا هر چه هزینه سرمایه کمتر باشد، ارزش شرکت افزایش و شرکت توسعه یافته ، به دنبال آن ثروت سهامداران افزایش مییابد. از طرفی با توسعه شرکتها بتدریج مدیریت از مالکیت جدا میشود و بحث مسئولیت پاسخگویی به‌وجود میآید، بدین معنی که مدیران در برابر مالکان باید پاسخگو باشند. با تمایز مالکان از مدیران و توجه به اینکه مالکان آگاهی کمی از مسائل مالی دارند و به اطلاعات گزارش‌شده از سوی مدیریت متکی هستند آنان به ارزیابی عملکرد مدیریت نیاز دارند و در این ارزیابی ناچار به استفاده از اندازهگیری میباشند (مثالی در ادبیات مدیریت وجود دارد که اگر کسی نتواند چیزی را اندازه بگیرد نمیتواند آن را اداره کند).مالکان برای ارزیابی عملکرد مدیران از معیارهایی استفاده میکنند تا مدیریت را تشویق نمایند که به بهترین نحو، منابع آنها را در جهت کسب ثروت بیشتر بکار گیرد. در واقع مقصود مالکان استفاده بهینه و مطلوب از منابع کمیابی است که در اختیار مدیران قرار دادهاند.مالکان تمایل دارند منابع محدود خود را در جایی سرمایهگذاری کنند که بیشترین بازده را به ارمغان بیاورد.
اختیار و قدرت تصمیم گیری در شرکتهای سهامی عام که ناشی از ابتکار عمل و سرمایه بخش خصوصی است در کل در حیطه وکنترل گروه‌هایی از طبقات مدیریت است. مدیرانی که اقتصاد کشور تحت نفوذ تصمیمات آنهاست و برنامه ریزی بنگاه ها را به نحوی انجام می دهند که چه بسا با منافع طبقه سهامدار و یا حتی اقتصاد ملی در تضاد باشد. در شرکتهای سهامی بزرگ که سهام آن در اختیار افراد متعددی است، به علت تضاد بالقوه منافع بین مالکان و مدیران، اهداف مدیریت سازمان از اهداف سهامداران جدا است، لذا سهامداران کنترل ناچیزی بر مدیریت شرکت دارند. هر چه شرکت وسیعتر و تعداد سهامداران بیشتر باشد، قدرت نفوذ و دسترسی به منابع اطلاعاتی شرکت کمتر است. سهامداران به عنوان مالک نیاز دارند از عملکرد نمایندگان خود مطلع باشند تا با مقایسه عملکرد آنان در زمینه تداوم یا قطع سرمایهگذاری در آن واحد تصمیمگیری نمایند.در نهایت توجه به این نکته ضروری است که سهامداران با انتخاب معیار مناسب ارزیابی عملکرد،که در نهایت مبنای محاسبه پاداش مدیریت قرار میگیرد، علاوه بر اتخاذ تصمیمات سرمایهگذاری بهتر، میتوانند با همسو کردن منافع مدیران در راستای منافع خود، بهتر و سریعتر به اهدافشان دست یابند.
1-1-مقدمه
هر فعالیت اقتصادی به سرمایه و منابع مالی نیازمند است تا بتواند داراییهای مورد نیاز خود را خریداری کرده و به سرمایهگذاری بپردازد. به دنبال بزرگشدن شرکتها و توسعه فناوری نیاز به مبالغ هنگفت سرمایه و منابع مالی شدت گرفته و بازارهای متعدد مالی توسعه یافتهاند. این توسعه به نوبه خود از یکسو، تعدد روشهای تامین مالی توسط شرکتها را میطلبد و از سوی دیگر، مدیران را به تعیین راهبرد مناسب در زمینه تامین مالی و تعیین ساختار مطلوب سرمایه شرکت ملزم ساخته است. تهیه راهبرد صحیح بر مبنای متغیرهای اقتصادی، بازاریابی، تولید ومالی از مهمترین وظایف مدیریت شرکت است. راهبرد مناسب مالی توان شرکت را، در نیل به اهداف کلی تقویت می کند.
نمایش عملکرد مناسب، از مهمترین وظایف مدیران است که از ابزار های عملکرد بهتر ساختار سرمایه مناسب است. به همین دلیل، مدیر مالی باید نسبت به درک مسائل مالی و بررسی عملکرد شرکت دیدگاه وسیعی داشته باشد تا برای اهداف واحد تجاری، نحوه سرمایه گذاری، تامین مالی و تصمیمات مرتبط با تقسیم سود و … تصمیم گیری مطلوب و مناسبی را انجام دهد.
بدون تردید شناسایی راههای مختلف تامین مالی و بهره گیری از ابزارهای مناسب مالی، مدیریت را در اتخاذ تصمیمات صحیح تر و کسب منافع بیشتر برای شرکتها یاری خواهد نمود و استفاده بهینه از منابع مالی به عنوان موضوع اصلی بحث ساختار سرمایه ، در حقیقت به مدیران این فرصت را می دهد تا ارزش کل شرکت و ثروت صاحبان سرمایه را افزایش دهند.
1-2-مساله اصلی تحقیق
مساله اصلی در این تحقیق این است که آیا ساختار سرمایه شرکتها بر عملکرد آنها تاثیرگذار است یا خیر؟ بطور کلی این تحقیق به دنبال آن است تا با استفاده از بیان ارتباط بین ساختار مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و عملکرد آنها با استفاده از مدل ارزش افزوده اقتصادی[1]و جریان نقدی آزاد[2] ساختار مالی مناسبی را برای این شرکتها پیشنهاد نماید، تا عملکرد شرکت را مطلوب تر و به دنبال آن ثروت سهامداران حداکثر
1-3-تشریح و بیان موضوع
مدیران در اداره شرکتها نباید نسبت به بازار سرمایه بی تفاوت باشند و حداکثر سازی ثروت سهامداران باید از اولویت های نخستین کار خود قرار دهند. در این شرایط، رقابت در بازار سرمایه مانند رقابت در بازار محصولات، نقش خاص خود را ایفا می کند. اگرچه مدیران شرکتها به درستی دریافته اند در صورتی شرکت آنها رشد می یابد و به حیات خود ادامه می دهد که از نظر هزینه عملیاتی قابل رقابت باشد.اما آنچه در این بازار سرمایه و رقابت مغفول مانده است انتخاب ساختار سرمایه مناسب در واحد های تجاری است که میتواند هم بر هزینه سرمایه و هم بهبود عملکرد واحدهای تجاری موثر باشد. مفهوم ساختار سرمایه در نظریه های مدیریت مالی به عنوان معیاری برای انتخاب نوع منبع تامین مالی جایگاه ویژهای دارد. با کنکاش در ادبیات نظری مشاهده می شود که تاکنون پاسخ قاطعی برای تعیین تاثیر ساختار مالی شرکت ها بر عملکرد آنها یافت نشده است. از یک طرف، در دیدگاه سنتی عنوان می شود که عملکرد شرکت ها با تغییر در ساختار مالی آنها تغییر می کند. از طرف دیگر، فرانکو مودیلیانی و مرتون میلر (1958) در مورد نظریه ساختار سرمایه بهینه عنوان نموده اند در دنیای بدون مالیات بر درآمد و هزینه معاملات، ساختار سرمایه شرکتها با ارزش آنها ارتباطی ندارد. یعنی هیچ نسبت بدهی به سرمایه بهینه ای وجود ندارد و هر نسبت بدهی می تواند به خوبی نسبت های دیگر باشد. اما مودیلیانی و میلر با در نظر گرفتن مالیات بر درآمد شرکتهای سهامی و هزینه معاملات اعتقاد دارند که استفاده از بدهی در تامین مالی شرکت ها اگرچه مدبرانه بنظر می رسد، لیکن ریسک شرکت را به دلیل افزایش خطر ورشکستگی، افزایش داده و ازاینرو، توقع سهامداران افزایش می یابد. بنابراین، نسبت بدهی به سرمایه، زمانی بهینه بنظر می رسد که در آن سطح هزینه سرمایه حداقل و ارزش شرکت حداکثر شود (Modigiliani& Miller,1958,201).
معیارهایی که به منظور ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری در این تحقیق از آنها استفاده می شود و بازار سرمایه می تواند برای ارزشیابی واحد تجاری از آنها بهره مند شود، مقیاس ارزش افزوده اقتصادی وجریان نقدی آزاد است. ارزش افزوده اقتصادی، از بهترین معیارهای اقتصادی وجریان نقدی آزاد، از بهترین معیار های حسابداری ارزیابی است و به عنوان شاخص اندازه گیری عملکرد واحدهای تجاری امروزه قابلیت کاربرد فراوانی دارند(Stewart,1991). ارزش افزوده اقتصادی به عنوان سودخالص عملیاتی پس از کسر مالیات[3] تعریف میشود که از آن هزینه سرمایه کسر میگردد.هزینههای سرمایه شامل کلیه هزینههای تامین مالی واحد تجاری اعم از هزینه بهره وام‌ها و بازده مورد انتظار سهامداران میباشد که همه در نرخ متوسط هزینه سرمایه [4] تبلور مییابد.
EVA = NOPAT – Capital Charge
EVA = NOPAT – (Invested Capital * WACC)
EVA = Invested Capital *(RONA – WACC)
بر این اساس، ارزش زمانی ایجاد میشود که واحد تجاری بتواند تمام هزینههای عملیاتی و همچنین هزینههای سرمایه‌ای خود را پوشش دهد و مبالغی نیز مازاد باقی بماند(ایزدی‌نیا،1384).
ارزش افزوده اقتصادی ،راه حل بدیل برای سنجش عملکرد واحد تحاری است و مقیاس ارزیابی عملکردی است که میتواند در سطح واحد تجاری و بخشهای تابعه آن محاسبه شود.این مقیاس جوابگوی ارزیابی عملکرد در طول دوره‌های زمانی است و بویژه آنکه مولد ثروت آفرینی و ارزش آفرینی برای طبقه سهامدار است.
منظور از جریان نقدی آزاد واحد تجاری ، خالص جریان های نقدی بدست آمده از عملیات واحد تجاری است که مازاد بر وجوه نقد سرمایهگذاری شده برای رشد است. اگر کل دریافتیهای نقدی حاصل از عملیات مستمر شرکت را در نظر بگیریم و تمام پرداخت ها و مخارج نقدی را از آن کسر کنیم آنچه باقی می‌ماند جریان نقدی آزاد است که همان وجه نقد باقیمانده ناشی از فعالیتهای عملیاتی است . واحد تجاری میتواند وجه نقد باقی مانده را به صورت پرداخت متقابل به تأمین کنندگان مالی پرداخت نماید. با توجه به مباحث نظری پیشگفته می توان برای محاسبه جریان نقدی آزاد دوره جاری واحد تجاری معادلات زیر را ارائه نمود:
1) FCF=Sales–Operating .Exp–Tax–(DWorking Capital+D Fixed Assets)
2) NOPAT= Sales – Operating . Exp – Tax
3) Investment = D Working capital + D Fixed Assets
4) FCF= NOPAT – Investment
با توجه به مزیت در دسترس بودن اطلاعات مورد نیاز در این مدل و آسانی محاسبات مربوط به آن، این معیار ارزیابی عملکرد به شکل گستردهای توسط استفاده کنندگان اطلاعات مالی مورد استفاده قرار می گیرد و به طور کلی شاید بتوان جریان نقدی آزاد را ساده ترین و در عین حال، مطلوب ترین معیار ارزیابی عملکرد دانست.
در این تحقیق، سعی بر این است تا با ارائه الگویی، رابطه بین ساختار سرمایه و عملکرد شرکتها با استفاده از معیارهای ارزش افزوده اقتصادی وجریان نقدی آزاد مورد بررسی قرار گیرد. اگرچه متغیر مستقل در این پژوهش ساختار سرمایه در نظر گرفته شده است و متغیر وابسته عملکرد شرکتها است ، اما متغیر های توضیحی وجود دارند که ممکن است که ساختار سرمایه و ارزش شرکت را تحت تاثیر خود قرار دهند. اگر تاثیر این متغیرها نادیده گرفته شود، نتایج تحقیق تا حدی زیادی آسیب پذیر خواهد بود. از این رو مدل زیر برای آزمون فرضیات تحقیق مورد استفاده قرار میگیرد:
که در رابطه فوق:
K= عملکرد شرکت، در این تحقیق، به عنوان متغیر وابسته، در نظر گرفته شده است و معیار عملکرد شرکت ها معیار های ارزش افزوده اقتصادی و جریان نقدی آزاد است.
در این تحقیق اهرم مالی به عنوان نماینده و معرف ساختار سرمایه مورد استفاده قرار میگیرد.در اکثر تحقیقات پیشین (برای مثال،فاما و فرنچ[5]) اهرم مالی هم بر اساس ارزشهای دفتری و هم بر اساس ارزشهای بازار محاسبه شده است.در این تحقیق اهرم مالی به روش زیر محاسبه میشود(تهرانی و رهنما فلاورجانی،1387).
که درآن:
MLi,t = اهرم مالی بر مبنای ارزش بازار برای شرکتi ام در زمانt ام
BDi,t = ارزش دفتری بدهی‌ها برای شرکت iام در زمان tام
MEi,t= ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت iام در زمانt ام.
G = رشد شرکت، که حذف آن در تحقیق منجر به آسیب پذیری نتایج تحقیق می شود. از رشد به عنوان متغیر کنترلی[6] در این تحقیق استفاده می شود. روند خطی رشد دارائی ها در ترازنامه در دوره 5 ساله به عنوان نماینده رشد شرکتها در نظر گرفته شده است.
که در این فرمول BVA tارزش دفتری دارایی ها در سالt و BVA t-1ارزش دفتری دارایی ها در سالt-1 است.
= EPS عایدی هر سهم
1-4-ضرورت انجام تحقیق
جوهره اقتصاد امروز شرکت ها رقابت است. شرکت های سهامی عام از طریق تخصیص بهینه سرمایه و استفاده از نیروی کار مدیریتی در بازارهای منسجم کالا و خدمات، سرمایه و نیروی کار در توسعه و رفاه اقتصادی جوامع نقش کلیدی را بازی می کنند. در همین راستا، نظریه ساختار سرمایه و ارتباط آن را با عملکرد ارائه نموده اند.
متاسفانه این نظریه های نوین اقتصادی و مدیریتی به صورت منسجم حتی در دانشگاه های ایران راه نیافته است و اغلب دانشجویان و اساتید با این نظریه ها و حوزه کاربرد آن بیگانه هستند و بعضا در آموزش نیز از مفاهیم و نظریه های سنتی استفاده می کنند. لذا از اهداف اولیه این پژوهش ارائه این نظریه ها به صورت منسجم با تکیه بر شواهد عملی است.
شرکت های سهامی به عنوان بلوک های اصلی اقتصادی، نقش کلیدی را در دستیابی به اهداف اقتصادی بازی می کنند. بطور خلاصه، می توان گفت ساماندهی اقتصادی یعنی استفاده بهینه از نیروی کار، مواد اولیه و سرمایه. وقتی این ساماندهی منجر به عدالت اقتصادی و در نهایت افزایش رفاه اجتماعی می انجامد که با درنظر گرفتن تضادهای موجود بین: (1) مدیران و سهامداران (2) مدیران و اعتباردهندگان (3) سهامداران و اعتباردهندگان، به گونه ای عمل کرد که برای افزایش بهبود در عملکرد، چنین تضادهایی را به حداقل ممکن کاهش داد. (بلکویی،2001).
یکی از اصلی ترین شیوه های کاهش هزینه نمایندگی[7] استفاده از ساختار مناسب سرمایه است. ساختار مناسب سرمایه علائق گروه های درگیر در شرکت ها را تا سرحد ممکن همسو نموده، و با کاهش تضادهای موجود امکان بهبود در عملکرد را فراهم می کند.
1-5-فرضیههای تحقیق
کانون اصلی این تحقیق بیان ارتباط بین ساختار سرمایه و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.بطور کلی فرضیات زیر در رابطه با این تحقیق مطرح میباشد:
فرضیه 1- رابطه معنیداری بین بین اهرم مالی و سطح عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.
فرضیه 2- تاثیر اهرم مالی بر ارزش افزوده اقتصادی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بر اساس نوع صنعت متفاوت است.
فرضیه3- تاثیر اهرم مالی بر جریان نقدی آزاد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بر اساس نوع صنعت متفاوت است.
1-6-اهداف اساسی تحقیق
موضوع ساختار سرمایه و رابطه آن با عملکرد شرکت، از جمله موضوعاتی است که همواره مورد بحث و تبادل نظر بوده است. آنچه اهمیت دارد دست یافتن به ترکیبی از منابع تامین مالی است که باعث افزایش ارزش و بهبود عملکرد شرکت گردد. هدف اصلی این تحقیق نیز ارزشیابی ساختار سرمایه شرکتها بر اساس میزان تاثیری است که برعملکرد شرکتها میگذارد. بطور کلی، اهداف تحقیق شامل اهداف علمی ، کاربردی و ضرورت های خاص انجام تحقیق به شرح زیر می باشد:
1- شناسایی ارتباط بین ساختار سرمایه و عملکرد شرکتها.
2- تعیین بهترین مبنا برای ارزیابی عملکرد شرکتها
